________________
૧૧૦
શ્રી સંવેગરંગશાળા ગ્રંથને ગુજરાતી અનુવાદ: દ્વાર પહેલ કેવળ અધિગતને (ક ) જ ક્ષય થાય, એમ ન વિચારીશ, સકલ દુખેથી રહિત એવું અજરામરપણું પણ થાય છે. (૧૯૪૩) હે ચિત્ત ! તું પ્રયત્નપૂર્વક કઈ તે (એવા પરમ) તત્વને વિચાર, કે જેનું માત્ર ચિંતન કરતાં જ દીર્ઘકાળની (કાયમની) પરમ નિવૃત્તિ (શાન્તિ) થાય. (૧૯૪૪) હે મન! “હું જ બુદ્ધિમાન, હું જ વિદ્વાન, હું જ સુરૂપવાન, હું જ ત્યાગી, હું જ શૂરવીર,” ઈત્યાદિ અહંકારરૂપી તારે તાવ ત્યાં સુધી જ છે, કે જ્યાં સુધી તું પરમ તત્વમાં મગ્ન થયે નથી. (૧૪૫) હે ચિત્ત! હાથીની જેમ તું અવિવેકરૂપી માવતને ફેંકી દઈને, (સ્તંભ=) ગર્વરૂપી મજબૂત થાંભાને પણ ભાંગીને, પુત્ર, સ્ત્રી આદિના નેહરૂપી મજબૂત બેડીઓને (સાંકળને) તેડીને, બંધનરૂપ રાગાદિ વૃક્ષને પણ (પૂરક) મૂળમાંથી ઉખેડીને, ધર્મરૂપી વનમાં વિહાર કર, કે જેથી પરસ શાન્તિને પામે. (૧૯૪૬-૪૭) હે ચિત્ત! દિવ્ય ભજનના વિવિધ રસને ઉત્પન્ન (સ્પર્શ) કરતી પણ કડછી જેમ સ્વયં તે રસને ન ચાખે, કેવળ તપે, તેમ તે આગમના અનુભવ વિનાને તું પણ બીજાઓને શ્રદ્ધા પ્રગટાવવા આ પ્રવચન સાક્ષાત્ શ્રી જિનેશ્વરે કહેલું છે, પુનઃ (અમુક) આ ગણધરએ કહેલું છે, આ અમુક તેમના શિષ્યોએ કહેલું છે, અમુક આ ચૌદપૂવીનું કહેવું છે, અમુક પ્રત્યેકબુદ્ધનું કહેવું છે અને અમુક પૂર્વ શ્રી જિનેશ્વરેએ કહ્યું છે, ઈત્યાદિ ચિંતનથી કેવળ સ્વયં ખેદને (શ્રમને) જ પામે છે. (૧૯૪૮ થી ૫૦) અથવા કડછી તે તે તે રસોથી વાસિત પણ થાય છે અને ભેદાય પણ છે. તે મૂઢ હૃદય ! તું તે શ્રી જિનવચનને અનુસરવા (આચરવા) છતાં, નથી વાસિત થતું ! અને નથી ભેદોતે ! નહિ તે તું મહાન ઋષિઓનાં સુભાષિતને નિત્ય અનેક વાર બેલે છે, સાંભળે છે, સારી રીતે વિચારે છે અને તેના પરમાર્થને પણ જાણે (સમજાવે) છે. છતાં તું પ્રશમને અનભવ નથી, તેમ સંવેગને અને નિર્વેદને પણ અનુભવ નથી, તથા એક મુહુર્ત માત્ર પણ તેના ભાવાર્થને પરિણમાવત નથી. (તેવા પરિણામવાળ બનતું નથી.) (૧૫૧ થી પ૩) તેથી પ્રમાદરૂપી મદિરાના ઘેનવાળા હે મન ! તું શ્રી જિનવચન દ્વારા શાન્તરસની પ્રાપ્તિ કર્યા વિના, શક્તિ અનુસાર સાધુની સુવિશુદ્ધ ક્રિયા કરવારૂપ બાહ્ય ( વ્યવહાર ) ચારિત્રમાં પણ તું લેશ ઉત્સાહને પણ પામીશ નહિ અને એ રીતે નાવડી મળવા છતાં હે મૂઢ! તું સંસારસમુદ્રમાં ડૂબીશ! (૧૯૫૪-૫૫) અથવા (એ રીતે) તું કેવળ શ્રી જિનવચનના અર્થોને પરિણમાવીશ (સ્વીકારીશ) નહિ, એટલું જ નહિ, કિન્તુ તારા પિતાના અભિપ્રાયથી તું તેનાથી વિપરીત–ઉલટો વ્યવસાય કે ઉલટો ઉપદેશ) પણ કરીશ. (૧૯૫૬) હે મૂઢ હદય! નિજ( આત્મ)ધના વાહક (આધાર) એવા શ્રી જિનમત દ્વારા પણ તું કઈ કઈ વિષયમાં સર્વથા (એકાન્ત) અતિબદ્ધ (આગ્રહી) બને છે. (૧૫૭) કારણ કે-કઈવાર એકાન્ત ઉત્સર્ગ માર્ગમાં ચંચળ બનેલ તું આકાશના છેડે પહોંચે છે. (ઉંચી ભાવનાને કરે છે અને કઈ વાર અપવાદમાં જ ડૂબેલું તું રસાતળમાં ડૂબે છે. (નીચા વિચાર કરે છે) (૧૫૮) ઉત્સર્ગ દષ્ટિવાળા તને અપવાહને આચરનારા છ ગમતા નથી,
