________________
હર
શ્રી સંવેગર ગશાળા ગ્રંથના ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર પહેલ
અવિનીતની વિદ્યા નાશ પામે છે, તે નાશ ન પામે તે પણ ગુણકારક થતી નથી. (૧૬૧૪) અવિનીતને વિદ્યા આપતા ગુરુ પણ ઉપાલ'ભને પામે છે, પેાતાના કાર્યાંને ગુમાવે છે અને અવિનીતથી વિનાશને પણ પામે છે. (૧૯૧૫) વળી સારા કુળમાં જન્મેલી, શ્રેષ્ઠ પતિને વરેલી કુલમાલિકા, જેમ ( પતિના બળને પામે), તેમ વનયવંત પુરુષે ગ્રહણ કરેલી વિદ્યા પણ બળવાન બને છે. (૧૬૧૬) શ્રેણિક રાજાની જેમ ગુરુનો પરાભવ કરનારા ધ્રુવિ‘નીતમાં વિદ્યા સ’ક્રમતી નથી. તે જ જો વિનીત બને, તેા શ્રેણિકની જેમ તેનામાં સક્રમે પણ છે. (૧૬૧૭) તે આ પ્રમાણે :
વિનય વિષે શ્રેણિક રાજાના પ્રબંધ :-રાજગૃહ નગરમાં ઈન્દ્રે જેની પ્રશ'સા વિસ્તારી છે તેવા, સમ્યક્ત્વની સ્થિરતામાં દૃઢ અભ્યાસી હોય તેવા, સમ્યક્ત્વમાં સ્થિર મુધ્ધિવાળા શ્રેણિક નામ રાજા હતા. (૧૬૧૮) તેને સઘળી સ્ત્રીઓમાં મુખ્ય ચેલા નામે રાણી અને ચાર પ્રકારની બુધ્ધિથી સમૃધ્ધ એવા અભય નામનો તેનો જ પુત્ર મત્રી હતા. (૧૯૧૯) એક પ્રસંગે રાણીએ રાજાને કહ્યુ કે– મારા માટે એક સ્તંભવાળા મહેલ કરાયા. (૧૬૨૦) દુઃખેથી વારી શકાય તેવા સ્ત્રીના આગ્રહથી સંતપ્ત થયેલા રાજાએ તેની વાત સ્વીકારી અને અભયકુમારને (તેમ કરવા ) આદેશ કર્યાં- (૧૬૨૧) તે પછી ( અભય મંત્રી ) થ'ભા નિમિત્તે સુતારની સાથે અટવીમાં ગયા અને ત્યાં લીલેા, અતિ મેટી શાખાવાળા એક વૃક્ષ જોયા. (૧૬૨૨) અભયે તે દેવથી અધિષ્ઠિત હશે, એમ માની ઉપવાસ કરીને વિવિધ પુષ્પો અને ગ્રૂપાથી તે વૃક્ષને અધિવાસિત કર્યાં ( પૂજ્યે ) (૧૬૨૩) પછી તેની બુધ્ધિથી પ્રસન્ન થએલા તે વૃક્ષમાં રહેનારા દેવે રાત્રિએ ઊંધેલા અભયને કહ્યુ', હે મહાનુભાવ ! આ વૃક્ષને તું છેઢીશ નહિ. (૧૯૨૪) તું તારા ઘેર જા, હું સર્વ ઋતુનાં વૃક્ષા, કળા અને પુપેથી મનોહર એવા બગીચાથીશે।ભતા એકસ્તંભા મહેલ કરીશ, (૧૬૨૫) એમ તેણે અટકાવેલા અભય સુતારની સાથે પોતાના ઘેર ગયા અને દેવે પણ આરામયુક્ત મહેલ બનાવ્યા. (૧૬૨૬) તે મહેલમાં રાણી સાથે વિવિધ ક્રીડા કરતા, પ્રીતિરૂપ સમુદ્રમાં ડૂબેલા, એવા રાજાના દિવસો વીતે છે. (૧૬૨૭) તે પછી (કોઈ વાર) તે નગરમાં રહેતા એક ચંડાળની પત્નીને ગર્ભના પ્રભાવે કોઈ એક દિવસે આંબાના કળાનો દાહક પ્રગટયા. (૧૬૨૮) પણ તે દેહદ ન પૂરાવાથી તેને પ્રતિક્રિન ક્ષીણ થતાં સર્વાં અંગોવાળી જોઈને ચ'ડાળે પૂછ્યું. હે પ્રિયા ! આમાં શુ કારણ છે ? (૧૯૨૯) ત્યારે તેણીએ પરિપકવ આંબાનાં કળાનો દાહદ કહ્યો. ચંડાળે કહ્યુ. આંબાના ફળનો ને કે આ અકાળ છે, તે પણ કે સુતનુ ! કયાંયથી પણ તે હું લાવી આપીશ, ધીરી થા. તે પછી તે ચંડાળે રાજાનો ખાગ સર્વ ઋતુના ફળવાળા સાંભળ્યા (૧૬૩૦-૩૧) અને બહાર ઉભા રહીને તે આરામને જોતાં તેણે એક પાકેલાં ફળવાળા આંખાનો વૃક્ષ જોયા. તે પછી રાત્રિ થઈ ત્યારે તેણે અવનામિની ( નમાવનારી ) વિદ્યા વડે ડાળીને નમાવીને