________________
ઇન્દ્રત્તના અન્નપુત્રા અને સુરેન્દ્રદત્તની કથા
૭૯
કારણુ જ્ઞાન જ છે, તેથી તેમાં પ્રયત્ન છેડવા નહિ. (૧૩૬૩) જ્ઞાન વિના ઈન્દ્રદત્તના પુત્રની જેમ મનુષ્ય ગૌરવને પામતા નથી અને જ્ઞાનથી તેના જ પુત્ર સુરેન્દ્રત્તની જેમ ગૌરિત થાય છે. (૧૩૬૪) તે આ પ્રમાણે :
ઈન્દ્રદત્તના અન્નપુત્રાઅને સુરેન્દ્રદત્તની કથાઃ-ઈન્દ્રપુરી જેવા મનોહર ઈન્દ્રપુર નામે શ્રેષ્ઠ નગરમાં દેવાને પૂજ્ય ઈન્દ્રની જેમ ( વિબુધ=) પરિતાને પૂજ્ય ઇન્દ્રદત્ત નામે રાજા હતા, તેને બાવીસ રાણીથી જન્મેલા કામદેવતુલ્ય મનોહર રૂપવાળા શ્રીમાલી વગેરે ખાવીસ પુત્ર હતા. (૧૩૬૫-૬૬) એક પ્રસગે તે રાજાએ પેાતાના ઘરમાં વિવિધ ક્રીડાએથી રમતી પ્રત્યક્ષ રતિના જેવી અમાત્યની પુત્રીને જોઇ. (૧૩૬૭) તેથી અનુચરને પૂછ્યુ, આ કેાની પુત્રી છે? તેણે કહ્યુ, હે દેવ! તે મ`ત્રીપુત્રી છે, પછી તેના પ્રત્યે રાગી થએલા રાજા સ્વયં વિવિધ રીતે મંત્રી પાસે માગણી કરીને તેને પરણ્યા અને તુર્ત જ તેને અંતઃપુરમાં દાખલ કરી. (૧૩૬૮-૬૯) અન્યાન્ય શ્રેષ્ઠ સ્ત્રીઓના ભાગમાં આસક્તિથી રાજા તેને વિસરી ગયા, પછી ઘણા કાળે તેને ગોખમાં બેઠેલી જોઈ ને રાજાએ પૂછ્યું, ચંદ્રસમાન પ્રસરતી કાન્તિના સમૂહવાળી, કમળસમાન આંખવાળી અને લક્ષ્મી જેવી સુંદર આ યુવતી સ્ત્રી કોણ છે ? (૧૩૭૦-૭૧) કચુકીએ કહ્યુ', હે દેવ! આ તે મત્રીની પુત્રી છે, કે જેને પૂર્વે` પરણીને તમે છોડી દીધી છે. (૧૩૭૨) એમ કહેવાથી રાજા તે રાત્રિએ તેની સાથે રહ્યો અને ઋતુસ્નાનવાળી હાવાથી તે દિવસે જ તેને ગભ ઊપજ્યા (૧૩૭૩) પછી પૂર્વ અમાત્યે તેને કહ્યું હતું કે− હે પુત્રી! તારે ગભ પ્રગટે તે અને તને રાજા જ્યારે જે કંઈ કહે તે (તું) ત્યારે ત્યારે મને કહેજે.' તેથી તેણીએ સવ વૃતાન્ત પિતાને કહ્યો, તેને પણ ( રાજાના ) વિશ્વાસ માટે ભેજપત્રમાં તે વૃત્તાન્ત લખીને રાખી મૂકયા. પછી પ્રતિદ્દિન પ્રમાદરહિત પુત્રીની સંભાળ કરવા લાગ્યા. (પૂ કાળે) તેણીને પુત્ર જન્મ્યા અને તેનુ સુરેન્દ્રદત્ત નામ રાખ્યું. (૧૩૭૪ થી ૭૬) તે દિવસે ત્યાં અગ્નિયક, પર્યંતક, બહુલી અને સાગરક નામનાં ચાર ખીજાં પણ બાળકો જન્મ્યાં હતાં. (૧૩૭૭) અમાત્યે કલાચાય પાસે ભણવા મૂકેલે સુરેન્દ્રદત્ત તે કરાએ સાથે (વિવિધ) કળાઓને ભણે છે (૧૩૭૮)
આ બાજુ શ્રીમાલી વગેરે તે રાજાના પુત્રો અલ્પ પણ ભણતા નથી, ઊલટુ કલાચાર્ય થોડો પણ માર મારવાથી રડતા તેઓ પેતાની માતાને કહે છે કે આમ આમ તેણે અમને માર્યા. ’ પછી `કોપેલી રાણીઓએ ઉપાધ્યાયને કહ્યું, હૈ ફૂટ પતિ ! અમારા પુત્રને (પાઠાંતર વિસરું=) ભણાવવા માટે માર કેમ મરે છે? પુત્રરત્ના જેમ-તેમ મળતાં નથી, એટલુ પણ શું તુ' જાણતા નથી ? (૧૩૭૬ થી ૮૧) હૈ અત્ય ંત મૂઢ ! તારી ભણાવવાની નિષ્ફળ ક્રિયાથી સયું, કારણ કે–તુ પુત્રાને મારતાં થોડી પશુ દયાને કરતા નથી. (૧૩૮૨) એમ તેઓએ કઠોર વચનેથી તિરસ્કારેલા ગુરૂએ પુત્રની ઉપેક્ષા કરી, તેથી રાજપુત્રા અત્યત મહામૂર્ખ રહ્યા. (૧૩૮૩) પણ આ વ્યતિકરને નહિ જાગુતા રાજા મનમાં માને છે કે-આ નગરમાં મારા શ્રેષ્ઠ પુત્રો જ અત્યંત કુશળ છે. (૧૬૮૪) આ ખાજુ તે સરખી વયવાળા
