________________
૬.
શ્રી સવગરંગશાળા ગ્રંથનો ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર પહેલું (તેણે કહ્યું-) જગતમાં લોકપ્રસિદ્ધ હું વંકચૂલી નામે ચેર છું અને મણિ–સુવર્ણ ચેરવા માટે હું અહીં આવ્યું છું. તેણે એમ કહેવાથી રાણું બેલી, તું સુવર્ણ વગેરેનો ચોર નથી, કારણ કે-હે નિર્દય ! તું વર્તમાનમાં મારા હૃદયને ચરવા ઈચ્છે છે. (૧૦૩૪-૩૫) તેણે કહ્યું, હે સુતનુ ! તમે ન બોલે, કારણ કે-ચિરજીવનની ઈચ્છાવાળે કોણ શેષનાગના મણિને લેવાની અભિલાષા કરે, (૧૦૩૬) પછી તેની કામદેવ સરખી શરીરની સુંદરતાથી હરાયેલા ચિત્તવાળી, સ્ત્રીસ્વભાવે જ અત્યંત તુચ્છ બુદ્ધિવાળીકુળના અપમાનને (કલંકને) જોવામાં પરાડમુખ અને કામથી પીડાતી, એવી રાણીએ કહ્યું. હે ભદ્રક! “આ રાજમહેલ છે” એવા (દર = ) સ્થાનના વિકલ્પ (ભય)ને દૂર ફેંકીને હમણાં જ મારે સ્વીકાર કર ! એમ કરવાથી જ શેષ સઘળી તે ઈચ્છલી ધનપ્રાપ્તિ તુd સવિશેષ તને પ્રાપ્ત થશે. (૧૦૩૭ થી ૩૯) અત્યંત નિર્મળ, ઉછળતી રત્નની કાન્તિના વિસ્તારવાળી, એવી અલંકારની શ્રેણને તું શું જેતે નથી? હે સુભગ ! એને તું સ્વામી થઈશ. (૧૦૪૦) એ પ્રમાણે તેનું વચન સાંભળીને વંકચૂલીએ કહ્યું, હે સુતનુ! તું કોણ છે? કેમ (પાઠાંતર-દલિ= )અહીં રહીં છે? અથવા તારે પ્રાણનાથ કોણ છે? (૧૯૪૧) તેણે કહ્યું, હે ભદ્રક ! મહારાજાની હું પટ્ટરાણી છું, રાજા પ્રત્યે કેપ કરીને અહીં આ રીતે રહી છું. (૧૦૪૨) પછી પૂર્વે લીધેલા અભિગ્રહનું સ્મરણ કરીને તેણે કહ્યું, જે રાજાની રાણું છે, તે તું મારે માતાતુલ્ય છે. (૧૦૪૩) તેથી હે મહાનુભાવા! પુનઃ પણ એવું બેલીશ નહિ, “જેનાથી કુળ મલિન થાય, તે કુળવાનોને અકાર્ય છે.” (૧૦૪૪) તેથી અહા હા ! મહામૂઢ ! વાયડાની જેમ તું આવું અનુચિત કેમ બોલે છે? એમ તિરસ્કાર : કરતી ઇંધવાળી તેણીએ વંકચૂલને કહ્યું. (૧૦૪૫) જેને તું સ્વપ્નમાં પણ ન જુએ, તે અત્યારે મળેલી (પણ) રાજપત્નીને હે મૂઢ! તું કેમ ભગવતે નથી? તેણે ઉત્તર આપ્યો, હે માતા ! હવે આગ્રહને છોડો, મનથી આ ચિંતવવું પણ યોગ્ય નથી, ઉગ્ર ઝેર ખાવું સારું, આવું અકાય સારું નહિ. (૧૦૪૬-૪૭) પ્રતિકૂળ જવાબના કારણે સવિશેષ વધેલા કાધવાળી રાણીએ પ્રગટ અક્ષરમાં તેને ઉદ્દેશીને કહ્યું કે-૧૦૪૮) હે હતાશ ! નિચે તું વિડંબના કરાએલો છતો મારે વશ થઈશ, કારણ કે–નગ્ન સાધુ વગોવવાથી
સ્વર્ગને પામે છે. (સ્વર્ગની યાચના કરે છે.) અથવા હે હતાશ! તું મારે વશ થઈશ, કે નિચે (સમગ્ર નગરમાં) વિડંબના પમાડે, વગેરેલા, (નમાખવઓ= ) દિગબર સાધુની જે (ઈજજતરૂપી વસ્ત્રથી રહિત-બેઆબરૂ થએલ) સ્વર્ગે જઈશ. (મરણને શરણ થઈશ.) (૧૦૪૯) તે પછી તેણે રાણીને કહ્યું, પૂર્વે “માતા માતા’-એમ કહીને હવે તને જ પત્ની કહીને કેવી રીતે ભેગવું? (૧૦૫૦) (આ બાજુ) લાંબા સમયે રાણીને મનાવવા આવેલ રાજા ભીતને અંતરે તેના સઘળાય શબ્દોને સાંભળીને વિચારે છે કે(૧૦૫૧) અહો! આશ્ચર્ય છે કે-સન્માન અને દાનથી રાજી કરવા છતાં પણ સ્ત્રી એક પુરુષમાં સ્થિરતાને (પ્રીતિને) કરતી નથી, (૧૦૫ર) કે જેથી સારા કુલમાં જન્મેલી
