Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtram / mahAmahopAdhyAyazrImadbhAvavijayagaNiviracitayA vivRtyA samalaGkRtam / prathamo bhaagH| : punaH sampAdanam / pU. paramazAsanaprabhAvakapUjyapAdAcAryadevazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarapaTTAlaGkAra - pU. A. zrI. vi. mukticandrasUrIzvaraziSyaratna pU. A. zrI. vi. amaraguptasUrIzvaraziSya - pU. A. zrI. vi. cndrguptsuuriishvrH| -: prakAzana :zrI anekAnta prakAzana jaina rIlIjIyas TrasTa ArthikaH shyogH| zrI sALavInA AdIzvarabhagavAna jaina derAsara TrasTa chAparIyAzerI mahIdharapurA surata satkajJAnadravyeNa prakAzitamidam /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtram / AvRtti dvitIyA / prataya : 500 vi.saM. 2066 prAptisthAnam / zA. jatInabhAI hemacanda 'komala' chAparIyA zerI mahIdharapurA, surata 395003 zA. mukuMdabhAI ramaNalAla 5, navaratna phleTsa navA vikAsagRha mArga pAlaDI, amadAvAda 380007 -: mudraNavyavasthA :rAjIva bharatakumAra cAlIsahajAra ahamadAbAda. phona : 2630839
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAtmAnanda-grantharatnamAlAyA hAtriMza ( 32 ) ratnam / uttarAdhyayanasUtraM mahopAdhyAya-zrImadbhAvavijayagaNiviracitayA vivRttyA samalaGkRtam / nyAyAmbhonidhizrImadvijayAnandasUrIzvaraziSyamahopAdhyAyazrImad-lakSmIvijayAntevAsizrImad-harSavijayamunipuGgavavineyazrImad-vallabhavijayamunivaryopadiSTa-aNahillapurapattana-vAstavyazrImAlijJAtIya-bAbU "pannAlAla-putra cUnIlAla" dravyasAhAyyena prakAzayitrI bhAvanagarasthA zrIjaina "AtmAnanda sbhaa"| idaM pustakaM mumbayyAM vallabhadAsa-tribhuvanadAsa-gAMdhI, sekreTarIzrIjaina-AtmAnaMdasabhA-bhAvanagara ityanena nirNayasAgaramudraNAlaye kolabhATavIdhyA 23 tame gRhe rAmacandra yesU zeDage dvArA mudrayitvA prakAzitam / bIrasaMvat 2444. mAtmasaMvat 22. (vetanaM rUpyakapaJcakam ) vikramasaMvat 1974. isvIsan 1918. UTR-1
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // atha nivedanam // nivednm| sya dhruvapadaya bhRgupurA zigautamasa iha hi paramapavitrajinamukhakamalaprAdurbhUtasya sarvajanamAnyasya vibudhajanAnandirasikasadupadezaramyasyAti goSaNabhavAraNyaparibhramaNaparizrAntAnekabhavyAGgigaNavairAgyotpAdakapradhAnAnekAdhyayanasamalaGkatasya dvAviMzatiparISahavarUpavistRtasya manuSyabhavadurlabhatvadarzakadazadRSTAntayutasya saptanihavakharUpapratipAdanapravarasya dhruvapadageyanibaddhakapilakevalicaritraramyasya hRdayAnandipratyekabuddhacatuSkacaritramanoharasya harikezabalabrAhmaNavi. vAdahRdayaGgamasya citrasambhUtarSicaritrakalitasya bhRgupurohitaputrapraznottarAdbhutasya bharatacakryAdicaritracakrasya mRgAputrasambandhasaMvalitasya rAjImatI-| prabodhitarathanemyudantarmitazrInemijinacaritrazobhanasya kezigautamasaMvAdasundarasya kathAnuyogapradhAnasya kacittvacitkuzAgrabuddhivaibhavasaMgrAhyAtisUkSmavicArasAragarmita-lezyA-bhAvayajJa-siddhavarUpAdipratipAdanapravarasya zrIjainazAsanaprAptaprasiddheH zrImata uttarAdhyayanAbhidhe. | yasya sUtrasyopari yadyapi paropakArabhUribhiH pUrvasUribhirvidgaNagamyAni bahUni niyukticUrNivyAkhyAvRttidIpikAvacUAdIni vivaraNAni viracitAni santi tathApi pratisamayahIyamAnabuddhibalAnAM jainAgamapaThanapAThanaprabalarucInAmaidaMyugInabhavyasattvAnAM sukhAvabodhAya paropakRtikaraNazIlaimahopAdhyAyaiH madbhAvavijayagaNibhiH saralasaMskRtapadyamayakathAgarbhitA navInA vRttirvihitetyetadviSayasya nirNayastu krameNAsya pratyadhyayanavRttiprAntavartinA prazastimadhyavartinA ca " iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNi-mahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya-zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanavRttau / UTR-1
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ "ziSyAH zrIvijayAdidAnasuguroH siddhAntavArAMnidhi-zrIkAntAH paratIthikavrajarajaHpujaikapAthodharAH / pUrva zrIvimalAdiharSaguravaH zrIvAcakA jajJire, yairvairAgyaratiM vitIrya viratiM cakre mamopakriyA // 16 // vineyAsteSAM ca prasUmarayazaHpUritadizaH, zrutaM dattvA mAhagjaDajanamahAnugrahakRtaH / mahopAdhyAyazrImunivimalapAdAH samabhavan , bhavodanvanmajjajananivahabohitthasadRzAH // 17 // teSAM ziSyANurimAM bhAvavijayavAcako'likhadvattim / khaparAvabodhavidhaye khalpadhiyAmapi sukhAvagamAm // 19 // " ityetatpAThanirvarNanena bRhattapAgacchIyazrImadvijayadAnasUripraziSyamahopAdhyAyazrImunivimalagaNInAM ziSyairmahopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNibhireSA vRttirvihiteti sunizcitameva / ete vAcaMyamaziromaNayaH kadAbhUvan ! iti vicAre jAyamAne prastutavRttiprazastigatenaitanmahAzayaviracitacampakamAlAprazastigatena ca "nidhisuraisavasudhAmitavarSe zrIrohiNImahApuryAm / so'syAH prathamAdazai khayameva prApayasiddhim // 20 // " "siddhigarganama~nicandrapramite'bde vijayadazamikAsutithau / vidyApure vitene kathAmamuM so'rthitaH prAjJaiH // 2 // " ityanena padyadvaye kanenaitayoranantaroktagranthayoryo nirmANakAlaH sa evAmISAM mahopAdhyAyAnAM sattAsamaya iti / etatsaMzodhanasamaye catvAri pustakAni saMprAptAni / tatrAdye 'ka' 'kha' saMjJake dve pustake nyAyAmbhonidhizrImadvijayAnandasUrivaryasaMsthApitapaJcanada ( paJjAba) dezAntargata-'ambAlA' 'jaMDiyAlA' ngrjnyaanbhnnddaarstke| tayoH 'ka' saMjJakaM zuddhapAyaM prAcInaJca / tRtIyaM tu 'ga' UTR-1
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 4 saMjJakaM nyAyAmbhonidhizrImadvijayAnanda sUriziSyapravarttaka- zrImatkAntivijayamunipuGgava saMsthApitavIrakSetra (vaDodarA) citkoSasatkaM navInam / caturthe punaH 'gha' saMjJakaM paMnyAsa zrImatsiddhivijayagaNi ziSya-paMnyAsazrIraGga vijayagaNisatkaM prAcInaM zuddhazca / asya saMzodhanasamaye pustakapreSaNena sAhAyyaM vitanvatAmamISAM mahAzayAnAM paropakAraM smRtigocaratAM nayAmaH / etatpustakacatuSTayAdhAreNa nyAyAmbhonidhizrImadvijayAnandasUriziSya mahopAdhyAya zrImad- lakSmIvijayAntevAsizrImad- harSavijayamunipuGgavapAdapadmasevAhevAkamadhukarakalpena samayAnuvartticaraNakaraNa saMsAdhanasAvadhAnamanasA jainasAmAjikonnatividhitsunA mohamayyAM nijasadupadezaprabodhitazrIjaina zvetAmbara mUrtipUjaka saGghapArzvasaMsthApita zrImahAvIrajainavidyAlayena zrImatA vallabhavijayamuninA sAvadhAnIbhUya saMzodhanaM kRtamasti, atasteSAmanugrahaparamparAM sarvathA smRtipathAnnApaneSyAmaH / zrI gurjarAvanivanitAlalATatilakAyamAna - aNa hilapurapattanapattana - vAstavya zrImAlijJAtIya - bAbUpannAlAla putra cUnIlAla- ityetasya bhAryayA nAnAvidhajinAlayopAzrayajJAnamandirajJAnoddhArAdyanekadharmakAryeSu vyayitAnekazatasahasradravyayA jainadharmazuddha zraddhAnavAsitAntaH karaNayA zramaNopAsikayA "bhIkhIbAI" iti nAnyA jainadharmazraddhAlu zreSThasya svaputraratnasya ratnalAla iti nAmadheyasya sahAnumatyA sUtrasyAsya mudraNopayogipari - pUrNadravyasAhAyya dattaM tena jJAnoddhAravaiSayikamidamapi dharmakArya prazaMsA Imeva / yasyAnantarokta munivaryairmahatA prayAsena saMzodhanamakAri tathApi dRSTidoSeNa sIsakAkSarayojakadoSeNa vAtra kacanAzuddhirvAcakamahAzayAnAM dRSTipathamavataretatra saMzodhya vAcanIyaM vidvadvaryairiti nivedayanti - bikramasaMvat 1974 mAghazuklA paJcamI bhAvanagarasthAtmAnandasabhAkAryavAhakAH / nivednm| UTR-1
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 a. adhyayana-gAthA acaNaM rayaNaM caiva aitikkhakaMTayAiNe 19-52 acche kAlo raMti akalevara seNimUsiA 10- 35 acchemu te mahAbhAga akasAya mahakkhAyaM ahaM vittu dhIre akosija paro bhikkhu muhA A agI ai ke t alaga lUhassa acelago a jo dhammo acelago a jo dhammo .... .... zrIuttarAdhyayana sUtramUlagAthAnAM - akArAdivarNAnukramaH / .... .... ... 28-33 acaMtakAlarasa samUlayassa .... 15-3 | acaMtani ANakhamA 2- 24 acchile mAhAe ..... .... 25-16 23-52 2- 34 23- 13 23- 29 adhyayana-gAthA 35 - 18 13 - 31 12- 34 accheragamanbhudae ajahannamaNuko saM jAgA jaNNavAI ..... rAIo **** .... .... **** ajjuNasuvaNNagamaI ajjeva dhammaM paDivajjayAmo .... ajjevAhaM na labhAma adhyayana-gAthA2- 31 6-7 ajjhatthaM sabasa ajjhAyANaM paDikUlabhAsI 12-16 ajjhAyANaM vayaNaM suNettA 12-19 aTTaruddANi vajittA 30-35 34-31 33-1 36-59 24-1 30-25 36-227 32-1 18- 53 36 - 148 9-51 aTTha kammAI vocchAmi 36 - 242 aTTha joyaNa bAhallA 25- 18 aTTha patrayaNamAyAo 36 - 60 14-28 aTThavihago aragaM tu aTThArasa sAgarAI 59 www. .... .... .... .... .... **** .... UTR-1
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 6 aNagAraguNehiM ca aNaccAviaM avaliya abhiggA hiakudiTThI asaNamUNoariA aNAkAlappabhavassa eso aNAsavA thUlavayA kusIlA aNAvAyamasaMloe aNAvAyamasaMloe homa mahArA aNissio ihaM loe aNukkasAI apicche aNuNNa nAvaNae mahesI aNubaddharosapasaro aNusa saNamovA .... .... .... .... .... .... **** **** 31-18 aNusAsio na kupijjA aNUNAirittapaDilehA aNega chaMdA miha mANavehiM | aNegavAsAnauA 26 - 25 28 - 26 30-8 32 - 111 aNegANa sahassANaM 1-13 anaMtakAlamukkosaM anaMtakAlamukosaM 24 - 16 33 24-17 20-9 19-92 2- 39 21-20 36-264 1-28 33 " 22 23 " 35 **** .... .... .... .... .... .... .... **** 1--9 26-28 21-16 7- 13 aNNavaMsi mahohaMsi 55 23 22 23-35 atthi ego mahAdIvo 36 - 14 36 - 82 36 - 90 36 - 103 atyaMtammi a sUrammi 36-115 athirAsaNe kukkuie asthi egaM dhuvaM ThANaM atthaM ca dhammaM ca 35 IIIIII .... .... 23-70 23-66 23-81 0000 12-33 17-16 17-13 .... .... 36 - 124 adaMsaNaM caiva apatthaNaM ca 36- 134 adhuve asAsayaMmi 36 - 143 addhANaM jo mahaMtaM tu 33 36-153 .... .... 36-168 36-177 36-244 5- 1 **** 32-15 8-1 19-18 19-20 UTR-1 anukramaNikA /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ anio rAyasahassehiM .... 18-43 abbhAhayaMmi logaMmi .... 14-21 araI piTThao kiccA .... 2-15 anneNa viseseNaM .... 30-23 abbhuTThANaM aMjalikaraNaM .... 30-32 araI gaMDaM visUIyA .... 10-27 annaM pANaM ca NhANaM ca .... 20-29 abbhuTThANaM gurupUA .... 26-7 arUviNo jIvaghaNA .... 36-66 appaNAvi aNAho si .... 20-12 anbhuTThANaM navamaM .... 26-4 aloe paDihayA siddhA .... 36-56 appapANappabIyaMmi .... 1-35 anbhuDhirAyarisiM .... 9-6 aloluaM muhAjIvI .... 25-27 ra appasatthehiM dArehiM .... 19-93 abhao patthivA tumbhaM .... 18-11 alole na rase giddhe .... 35-17 appA kattA vikattA ya .... 20-37 abhikkhaNaM kohI havai .... 11-7 avaujhia mittabaMdhavaM .... 10-30 appA ceva dameyavo .... 1-15 abhivAyaNamabbhuTThANaM .... 2-38 avaujjhiUNa mAhaNarUvaM 9-55 appANameva jujjhAhi .... 9-35 abhU jiNA asthi jiNA.... 2-45 avasesaM bhaMDagaM gijjhA .... 26-36 | appA naI vearaNI .... 20-36 ammatAya mae bhogA .... 19-11 avaso loharahe jutto .... 19-56 | appiA devakAmANaM .... 3-15 ayakakkarabhoI a .... 7-7 javasohiA kaMTagApahaM .... 10-32 appaM cAhi kkhivai .... 11-11 ayasIpupphasaMkAsA .... 34-6 avaheDiapiTThasauttamaMge .... 12-29 aphovamaMDavaMsi .... 18-5 ayaM sAhasio bhImo .... 23-55 avi pAvaparikkhevI .... 11-8 abale jaha bhAravAhae .... 10-33 arairahasahe pahINasaMthave 21-21 asaI tu maNussehiM .... 9-30 UTR-1
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| asamANo care bhikkhU .... 2-19 asaMkhejANosappiNINa.... 34-33 aha te tattha sIsANaM .... 23-14 asAsae sarIrammi .... 19-13 assakaNI a bodhavA .... 36-99 | aha pacchA uijati .... 2-41 asAsayaM dadRmimaM vihAraM 14-7 aha ahahiM ThANehiM | aha paJcahiM ThANehiM asippajIvi agihe amitte 15-16 aha annayA kayAi .... 21-8 aha paNNarasahiM ThANehiM .... 11-10 asIhi ayasIvaNNAhiM .... 19-55 aha Asagao rAyA .... 18-6 aha pAliassa dharaNI .... 21-4 asurA nAga suvaNNA .... 36-204 aha UsieNa chatteNa .... 22-11 aha bhave paiNgA u .... 23-33 asaMkhakAla mukkosaM .... 36-13 aha kAlammi saMpatte .... 5-32 ahamAsi mahApANe .... 18-28 36.-81 aha kesaraMmi ujANe .... 18-4 aha moNeNa so bhayavaM .... 18-9 ..... 36-89 aha caudasahi ThANehiM .... 11-6 aha rAyA tattha saMbhaMto ... 18-7 / ..... 36-104 aha je saMvuDe bhikkhU .... 5-25 ahavA taiyAe porisIe.... 30-21 .... 36-114 aha tattha aicchaMtaM .... 19-5 ahavA saparikkammA .... 30-13 36-123 aha tAyao tattha muNINa 14-8 aha sA bhamarasannibhe .... 22-30 asaMkhabhAgo paliassa .... 36-190 aha teNeva kAleNaM .... 23-5 aha sArahI tao bhaNai .... 22-17 asaMkhayaM jIviya mA pamAyae 4-1 ___.... 25-4 aha sArahI viciMtei .... 27-15 UTR-1
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ aha sA rAyavarakaNNA .... 22-7 aho vaNNo aho rUvaM ....20-6 AyariauvajjhAyANaM .... 17-5 " .... 22-40 ahaM ca bhogarAyassa .... 22-43 | AyariapariccAI .... 17-17 aha se tattha aNagAre .... 25-5 | ahaM pi jANAmi jahaMha sAhU 13-97 AyariamAimi .... 30-33 * aha so tattha nijato .... 22-14 A. AyariaM kuviNaccA .... 1-41 aha so vi rAyaputto .... 22-36 AukkAyamaigao .... 10-6 | Ayavassa nivAeNaM .... 2-35 aha so sugaMdhagaMdhie .... 22-24 AuttayA jassa ya natthikAI 20-40 AyAmagaM ceva javodaNaM ca 15-13 ahAha jaNao tIse .... 22-8 Agae kAyavussagge .... 26-47 | AyariehiM vAhitto .... 1-20 AgArisAmAiaMgAi .... 5-23 | ahija vee parivissa vippe 14-9 Ayake uvasagge .... 26-35 AgAse gaMgasooba .... 19-36 ahivegaMtadiTThIe .... 19-38 ArabhaDA sammadA ..... 26-26 AgAse tassa desse a .... 36-6 ahiMsa saccaM ca ateNagaM ca 21-12 ANANihesayare Alao thIjaNAiNNo .... 16-11 .... 1-2 AlavaMte lavaMte vA .... 1-21 ahINapazciMdiattaM pi .... 10-18 AloaNArihAiaM .... 30-31 ahe vayai koheNaM .... 9-54 AdANaM narayaM dissa .... 6-8 AlaMbaNeNa kAleNa .... 24-4 aho te ajavaM sAhu .... 9-57 Amose lomahAre a .... 9-28 AvajaI evamaNegarUve .... 32-103 | aho te nijio koho.... 9-56 AyariauvajjhAehiM .... 17-4 AvannA dIhamaddhANaM .... 6-13 UTR-1
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrama nnikaa| 10 AvaraNijANa duhaM pi.... 33-20 AhAramicche miamesaNijaM 32-4 iDDI jui jaso vaNNo .... 7-27 AsaNagao na pucchijjA 1-22 iDDI vittaM ca mitte a .... 19-87 AsaNe uvaciThijA .... 1-30 iaro vi guNasamiddho .... 20-60 iti esa dhamme akkhAe.... 8-20 AsaNaM sayaNaM jANaM .... 7-8 ii ittariammi Aue .... 10-3 ittaria maraNakAlA ya .... 30-9 Asamapae vihAre .... 30-17 ii eesu ThANesu .... 30-21 itthI purisasiddhA ya .... 36-49 AsADhabahulapakkhe .... 26-15 ii caturiMdiA ee .... 36-149 itthI vA puriso vA ... 30-22 AsADhe mAse dupayA .... 26-13 ii jIvamajIve a .... 36-247 itthIvisayagiddhe ya .... 7-6 AsA hatthI maNussA me.... 20-14 ii pAukare buddhe .... 18-24 IdagovagamAIyA ... 36-139 AsaM visajjaittA NaM .... 18-8 ..... 36-266 iMdiaggAmaniggAhi 25-2 Asimo bhAyarA do vi .... 13-5 ii beiMdiA ee ..... 36-130 iMdiatthe vivajittA .... 24-8 AsIviso uggatavo mahesI 12-27 ikkavIsAe sabalesu 31-15 iMdiANi u bhikkhussa .... 35-5 Ase a iti ke vutte ... 23-57 ikkhAgarAyavasabho .... 18-39 imaM ca me asthi imaM ca natthi 14-15 Ahacca caMDAliyaM kaccu .... 1-11 icchete thAvarA tivihA .... 36-106 imaM ca me asthi pabhUamannaM 12-35 Ahacca savaNaM lar3e .... 3-9 iDDIgAravie ege .... 27-9 imaM sarIraM aNicaM .... 19-12 sabalasu .... UTR-1
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33-21 imA hu annAvi aNAhayA 20-38 ukkosogAhaNAe a .... 36-50 udahisarisanAmANaM 33-19 ime a baddhA phaMdati .... 14-45 ukkosogAhaNAe u .... 36-53 udahisarisanAmANaM iriAbhAsesaNAdANe .... 24-2 umgao khINasaMsAro .... 23-78 udahisarisanAmArNa 33-23 iriesaNabhAsAe ___... 12-2 uggao vimalo bhANU .... 23-76 uddesiaM kIagaDaM .... 20-47 iha kAmaNiyadRssa .... 7-26 uggamuppAyaNaM paDhame .... 24-12 upphAlagaduhavAI ya ... 34-26 iha kAmA niyadRssa .... 7-25 umgaM tavaM carittA NaM .... 22-48 ubhao sissasaMghANaM .... 23-10 iha jIvie rAya .... 13-21 uccAraM pAsavaNaM 24-15 urAlA ya tasA je u .... 36-26 iha jIviaM aniyamattA.... 8-14 uccAvayAhi sijAhiM 2-22 ullo sukko a do chUDhA .... 25-41 ihamege u maNNaMti ___.... 6-9 uccodae mahu kakke a .... 13-13 uvakkhaDaM bhoaNa mAhaNANaM 12-11 ihaM si uttamo bhaMte .... 9-58 ujjANaM saMpatto .... 22-23 uvaThiA me AyariA .... 20-22 | urdu thiraM aturiaM .... 26-24 uvanijai jIviamappamAyaM 13-26 IsAamarisaatavo .... 34-23 uNhAbhitatto mehAvI ___.... 2-9 uvarimAuvarimA ceva .... 36-213 uNhAbhitatto saMpatto ... 19-60 uvaleo hoi bhogesu .... 25-40 ukkA vijua bodhavA .... 36-110 uttarAI vimohAI .... 5-26 uvAsagANaM paDimAsu .... 31-11 UTR-1
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 12 uvehamANo u paribaejA.... 21-15 usiNappariyAveNaM .... 2-8 usseho jassa jo hoi .... 36-64 anukrmnnikaa| UsasiaromakUvo .... 20-59 eamahaM nisAmittA .... 9-29 eAo aTTha samiIo .... 24-3 .... 9-31 eAo paMca samiIo .... 24-19 .... 9-33 eAo paMca samiIo .... 24-26 9-37 eAo pavayaNamAyAo..... 24-27 9-39 eAo mUlappayaDIo .... 33-16 9-41 eArisIe iDDIe .... 22-13 9-43 eArise paMcakusIlasaMvuDe 17-20 9-45 ee asaMge samaikkamittA... 32-18 9-47 ee ceva u bhAve .... 28-19 9-50 ee nariMdavasahA .... 18-47 9-52 ee parIsahA save .... 26-4 ee pAukare buddhe 25-33 ..... 2-17 eesiM tu vivaccAse .... .... 24-10 eesi vaNNao ceva .... 36-83 9-13 9-17 9-19 9-23 eamalu sapehAe 9-25 eamAdAya mehAvI 9-27 eAI aha ThANAI UTR-1
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ .... 36-91 evaM puNNapayaM socA .... 18-34 egayA acelao hoi .... 2-13 .... 36-105 eaM siNANaM kusalehiM .... 12-47 egayA khattio hoI .... 36-116 ega eva care lADhe .... 2-18 egayA devaloesu 36-125 egao viraI kujjA panA viraikujjA .... 31-2 egavihamanANattA 36-86 36-135 egao saMvasittANaM 14-26 36-100 36-144 egakajjappavannANaM 23-24 egA ya puSakoDI u .... 36-175 36-154 23-30 egUNapaNNahorattA .... 36-141 ..... 36-169 egakhurA dukhurA ceva .... 36-179 ege jIe jIA paMca ... 23-36 .... 36-192 egachattaM pasAhittA .... 18-42 egeNa aNegAI .... 28-22 36-201 egatteNa puhutteNaM 36-11 ego paDai pAseNaM .... 27-5 ..... 36-245 egatteNaM sAIA .... 36-65 ege mUlaMpi hAritA .... 7-15 ___5-17 egattaM ca puhattaM ca 28-13 ega Dasai pucchaMmi .... 27-4 ... 30-37 egappA ajie sattU .... 23-38 egaMtamaNAvAe .... 30-28 .... 28-5 egabhUo araNNe vA .... 19-77 egaMtaratto ruiraMsi gaMdhe .... 32-52 eaM akAmamaraNaM eaM tavaM tu duvihaM eaM paMcavihaM nANaM UTR-1
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 14 .... 25-35 egaMtaratto ruiraMsi phAse .... 32-78 emevahAchaMdakusIlarUve .... 20-50 evaM tu saMjayassAvi .... 30-6 ergataratto ruiraMsi bhAve .... 32-91 erise saMpayaggaMmi .... 20-15 evaM tu saMsae chinne .... 23-86 ergataratto ruire rasaMmi .... 32-65 evamadINavaM bhikkhaM .... 7-22 egaMtaratto ruiraMsi rUve .... 32-26 evamAvaTTajoNI .... 3-5 evaM te kamaso buddhA .... 14-51 egaMtaratto ruiraMsi sadde .... 32-39 evameva vayaM mUDhA .... 14-43 evaM te rAmakesavA .... 22-27 egaMtaramAyAma .... 36-251 eviMdiyatthA ya maNassa atthA 32-100 evaM thuNittANa sa rAyasIho 20-58 etAI tIse vayaNAI succA 12-24 evuggadaMtevi mahAtavodhaNe 20-53 evaM dhammaM akAUNaM .... 19-19 ete kharapuDhavIe .... 36-77 evaM abhitthuNato .... 9-59 evaM dhamma pi kAUNaM .... 19-21 emeva gaMdhammi gao paosa 32-59 evaM kariti saMbuddhA .... 9-62 evaM dhamma viukamma .... 5-15 emeva phAsammigao paosaM 32-85 evaM nANeNa caraNeNaM ..... 19-94 emeva bhAvammi gao paosa 32-98 22-49 evaM bhavasaMsAre -15 emeva rassammi gao paosaM 32-72 evaM guNasamAuttA .... 25-34 evaM mANussagA kAmA .... 7-12 emeva rUvammi gao paosa 32-33 evaM ca ciMtaittA NaM 20-33 evaM laggati dummehA .... 25-42 emeva saddammi gao paosaM 32-46 evaM jiaM sapehAe .... 7-19 evaM loe palittami .... 19-23 UTR-1
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 evaM viNayajuttassa .... 1-23 esA neraiyANaM .... 34-44 aMtohiayasaMbhUA .... 23-45 evaM vutto nariMdo so .... 20-13 esA sAmAyArI .... 26-53 aMdhayAre tame ghore .... 23-75 evaM samuThite bhikkhU .... 19-82 eso bAhiragatayo .... 30-29 aMdhiApottiA ceva .... 36-146 evaM sasaMkappavikappaNAsu 32-107 eso hu so uggatavo mahappA 12-22 evaM sikkhAsamAvaNNe .... 5-24 ehi tA bhujimo bhoe .... 22-38 kappAtItA u je devA .... 36-210 evaM se ammApiaro .... 19-86 o. kappAsadvimijA ya .... 36-138 evaM se udAhu aNNuttaranANI 6-18 omoaraNaM paMcahA .... 30-14 kappovagA bArasahA .... 36-208 evaM so vijayaghoso .... 25-43 ohinANasue buddhe .... 23-3 kappaM na iccheja sahAyalicchU 32-104 esa aggI a vAU a .... 9-12 ohovahovaggahiraM .... 24-13 kammasaMgehiM saMmUDhA .... 3-6 esaNAsamio laju .... 6-17 kammANaM tu pahANAe .... 3-7 esa dhamme dhuve niitie 16-17 aMgapaJcaMgasaMThANaM ... 16-4 esA ajIvapavibhatti .... 36-47 aMgulaM sattaratteNaM .... 26-14 kammuNA baMbhaNo hoi .... 25-32 esA khalu lesANaM .... 34-40 aMtamuttammi gae .... 34-60 kayare Agacchai dittarUve 12-6 esA tirianarANaM 34-47 aMtomuttamaddhaM 34-45 kayare tumaM ia adaMsaNije 12-7 UTR-1
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 16 karakaNDU kaliMgesu .... 18-46 kAyasA vayasA matte .... 5-10 kiM mAhaNA joIsamArabhaMtA 12-38 / kalahaDamaravajjae ....11-13 kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti 32-74 kiriAsu bhUagAmesu .... 31-12 kasAyA aggiNo vuttA .... 23-53 kAlIpabaMgasaMkAse .... 2-3 kiriaM akiriaM viNayaM 18-23 kasiNaM pi jo imaM logaM 8-16 kAleNa kAlaM viharija rahe 21-14 kiriaM roae dhIro .... 18-33 kassa aTThA ime pANA .... 22-16 kAleNa Nikkhame bhikkhU 1-31 kiliNNagAe mehAvI .... 2-36 kahaM care bhikkhu vayaM .... 12-40 kAvoA jA imA vittI 19-33 kuiaM ruiaMgIaM .... 16-5 kahaM dhIre aheUhiM .... 18-52 kiNaMto kaio hoi .... 35-14 kuiaM ruiaMgIaM .... 16kahaM dhIre aheUhiM .... 18-54 kiNhA nIlA kAU .... 34-56 kukkuDe siMgirIDI a 36-147 kahiM paDihayA siddhA .... 36-55 kiNhA nIlA ya kAU ya 34-3 kuMthu pipIli uiMsA 36-137 kAmANugiddhippabhavaM .... 32-19 kiNhA nIlA ya ruhirA .... 36-72 kuppahA bahavo loe .... 23-60 kAmaM tu devIhiM vibhUsiAhiM 32-16 kimiNo sAmaMgalA ceva .... 36-128 kuppAvayaNapAsaMDI .... 23-63 kAyaThiI khahayarANaM .... 36-191 kiM tavaM paDivajAmi .... 26-51 kusaggamittA ime kAmA .... 7-24 kAyaThiI thalayarANaM .... 36-185 kiM nAme kiM gotte .... 18-21 kusagge jaha osa biMdue .... 10-2 kAyaThiI maNuyANaM .... 36-200 kiM nu bho aja mihilAe 9-7 kusIlaliMga iha dhAraittA 20-43 UTR-1
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 kusaM ca jUvaM taNakaTThamagi 12-39 koDIsahiyamAyAma .... 36-253 kuhADaparasumAIhiM .... 19-66 kolAhalagabhUaM .... 9-5 khajuramuddiyaraso .... 34-15 kuvaMto kolasuNaehiM .... 19-54 ko vA se osaha dei .... 19-79 khaDDuA me caveDA me .... 1-38 ke ittha khattA uvajoiA vA 12-18 kosaMbI nAma nayarI .... 20-18 khaNamittasukkhA bahukAla.... 14-13 keNa abhAhao loo.... 14-22 kohA vA jai vA hAsA .... 25-23 khaNaM pi me mahArAya .... 20-30 ke tejoI kiMva te joDaThANaM 12-43 kohe mANe a mAyAe .... 24-9 khattiyagaNauggarAyaputtA .... 15-9 ke te harae ke ate saMtititthe 12-45 koho ya mANo ya vaho ya 12-14 khaluMkA jArisA jojA .... 27-8 keriso vA imo dhammo .... 23-11 kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM 32-102 khaluMke jo u joeDa .... 27-3 kesi goamao NicaM .... 23-88 kaMdato kaMdukuMbhIsu .... 19-49 khavittA puvakammAiM .... 25-44 kesi mevaM buvaMtaM tu .... 23-31 kaMdappakukkaAI .... 36-261 khavittA puvakammAiM .... 28-36 kesI kumArasamaNe .... 23-9 kaMdappamAbhiogaM ca .... 36-254 khAittA pANiaMpAuM .... 19-81 -:6 kaMpille nayare rAyA 18-1 khittaM vatthu hiraNNaM ca .... 3-17 kesI kumArasamaNe .... 23-18 kaMpile saMbhUo .... 13-2 .... 19-16 kohagaM nAma ujANaM .... 23-8 kaMpillaMmi ya nayare .... 13-3 khippaM na sakei vivegame 4-10 UTR-1
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana - anukrmnnikaa| ur 18 khIra dahi sappimAI .... 30-26 gAmANugAma rIaMtaM .... 2-14 govAlo bhaMDavAlI vA .... 22-45 khurehiM tikkhadhArAhiM .... 15-62 gAme nagare taha rAyahANi 30-16 gaMdhao je bhave dumbhI .... 36khettANi amhaM viiyANi .... 12-13 gAravemu kasAesu .... 19-91 gaMdhao je bhave subbhI .... 36-27 khemeNa Agae caMpaM .... 21-5 gAhAsola saehi .... 31-13 gaMdhao pariNayA je u .... khaMdhA ya khaMdhadesA ya .... 36-10 giddhovame u naccA NaM .... 14-47 gaMdhassa ghANaM gahaNaM .... 32-49 ga. giriM ca revayaM jaMtI .... 22-33 gaMdhANugAsANugae .... 32-53 gailakkhaNo u dhammo .... 28-9 giri nahehiM khaNaha .... 12-26 gaMdhANurattassa narassa .... 32-58 gaNo sAhasio bhImo .... 23-58 gihavAma paricaja .... 35-2 gaMdhANuvAeNa pariggaheNa .... 32-54 gattabhUmaNamiDaM ca .... 16-13 gihiNo je pavaieNa diTThA 15-10 gaMdhe atitto a pariggahe a 32-55 gabbhavatiA je u .... 36-194 guNANamAsao davaM .... 28-6 gaMdhe viratto maNuo .... 32-8 gamaNe AvasiaMkujA .... 26-5 goamo paDirUvaSNU .... 23-15 gaMdhesu jo giddhimuvei .... 32-50 galehiM magarajAlehiM .... 19-64 gomejaea ruyage 36-75 gavAsaM maNikuMDalaM ___.... 6-5 goyaraggapavihassa 2-29 ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti 32-48 gavasaNAe gahaNe a .... 24-11 goyakammaM duvihaM .... 33-14 ghorAsamaM caittA NaM .... 9-42 UTR-1
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 ca. caUNa devalogAo caittA bhArahaM vAsaM "5 "" ittA virajaM utthI porisIe 9- 1 18- 36 18- 38 18- 41 ... 14-49 .... .... .... .... www. .... .... riMdiyA u je jIvA cakkabaTTI mahiDIo cakkhumacakkhu ohissa. cakkhusA paDilehittA cakkhussa rUvaM gahaNaM caturaMgiNIe seNAe .... 26-37 cattaputtakalattarasa 36 - 145 caveDamuTThimAIhiM 13-4 .... 33-6 **** .... caudasa u sAgarAI cauppayA ya parisappA 36-225 cattAri a gihiliMge 36-178 cattAri paramaMgANi riMdikAyama gao 10-12 caraNavihiM patrakkhAmi cauruDDalae aduve samudde.... 36-54 carittamAyAraguNannie tao 19-30 carittamohaNaM kammaM vivi AhAre cavIsa sAgarAI cauraMgaM dulahaM maccA .... **** .... .... .... 36- 233 care payAI parisaMkamANo 3- 20 caraMtaM virayaM lUhaM .... 24 - 14 32 - 22 22- 12 9- 15 36 - 52 3-1 31-1 20-52 33 - 10 6.-8 2-6 19-67 cAujjAmoya jo dhammo 23-12 23-23 ciccAdupayaM ca cauppayaM ca 13-24 ciccA dhaNaM ca bhAriaM 10-29 ciccA ra pacaie 18-20 cittamaMtamacittaM vA 25-24 39 **** caMdAsurAya caMpAe pAlie .... .... **** citto vi kAmehiM viratta 13-35 ciraM pi se muNDaruI bhavittA 20-41 cIrAjiNaM nagiNiNaM cIvarAI visAraMtI 5-21 caMdagageruya .... .... **** .... 22-34 36-76 36-206 21-1 UTR-1
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 20 jaittA viule jaNNe .... 9-38 jaha kaDuatumbagaramo .... 34-10 chacceva ya mAsAU .... 36-151 jai si rUveNa vesamaNo .... 22-41 jaha karagayasma phAso .... 34-18 chajjIvakAe asamArabhaMtA 12-41 jakkho tahiM tiMduaru0 .... 12-8 jaha gomaDassa gaMdho .... 34-16 chabIsa sAgarAI .... 36-235 jaganissiehiM bhUehiM .... 8-10 jaha taruNaaMbagaraso .... 34-12 chiNNAle chiNNaI salliM .... 27-7 jaNeNa saddhiM hokkhAmi .... 5-7 jaha tikaDu assa ya raso.... 34-11 chiNNAvAesu paMthesu .... 2-5 jadi majha kAraNA ee .... 22-19 jaha pariNayaMbagaraso ... 34-13 chiMdinu jAlaM abalaM .... 14-35 jammaM dukkhaM jarA dukkhaM .... 19-15 jaha bUrassa va phAso .... 34-19 chinnaM saraM bhomamaMta .... 15-7 jayA miassa AyaMko .... 19-78 jaha surahikusumagaMdho .... chahA taNDA ya sIuNDaM .... 19-31 jayA ya se suhI hoi .... 19-80 jahA aggisihA dittA .... 19-39 UMTaNA dabajAeNaM .... 26-6 jayA sarva paricaja .... 18-12 jahADaNNasamArUDhe .... 11chaMda niroheNa .... 4-8 jarAmaraNakaMtAre .... 19-46 jahA ihaM agaNI uNho .... 19ja. jarAmaraNavegeNaM .... 23-68 jahA iha imaM sIaM .... 19-48 jai taM kAhisi bhAvaM .... 22-44 jaladhannanissiyA pANA .... 35-11 jahA u pAvagaM kamma jai ta si bhoge caiDaM .... 13-32 jassasthi majuNA sakkhaM .... 14-27 jahA esaM samuddissa .... 34-17 UTR-1
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jahA kareNuparikiNNe .... 11-18 jahA ya aggI araNI asaMto 14-48 jahA khalu se uranbhe .... 7-4 jahA kAgaNie herDa .... 7-11 jahA ya aMDappabhavA .... 32-6 jahA se cAurate .... 11-22 jahA kiMpAgaphalANaM .... 19-17 jahA ya kiMpAgaphalA. .... 32-20 jahA se tikkhadADhe .... 11-20 jahA kusagge udagaM .... 7-23 jahA ya tiNi vaNNiA 7-14 jahA se tikkhasiMge .... 11-19 jahA gehe palittammi .... 19-22 jahA ya bhoi taNuaMbhuaMgamo 14-34 jahA se timiraviddhaMse .... 11-24 jahA caMdaM gahAI A .... 25-17 jahA lAho tahA loho .... 8-17 jahA se nagANa pavare .... 11-29 jahA tulAe toleuM .... 19-41 jahA vayaM dhammamayANamANA 14-20 jahA se vAsudeve .... 11-21 jahA davaggI pariMdhaNe vaNe 32-11 jahA saMkhami payaM nihitaM 11-15 jahA se sayaMbhUramaNe .... 11-30 jahA dukkhaM bhare je .... 19-40 jahA sAgaDio jANaM .... 5-14 jahA se sahassakkhe .... jahA paumaM jale jAyaM .... 25-26 jahA sA dumANa pavarA .... 11-27 jahA se sAmAiANaM jahA birAlAvasahassamUle 32-13 jahA sA naINa pavarA .... 11-28 jahittA pubasaMjogaM .... 25-28 jahA bhuAhi tari .... 19-42 jahA suNI pUikaNNI .... 1-4 jahittu saMgaM ca mahA0 .... 21-11 jahA mahAtalAgassa .... 30-5 jahA se uDuvaI caMde .... 11-25 jaheha sIho va miaMgahAya 13-22 jahA mie egaaNegacArI 19-83 jahA se kaMboANaM .... 11-16 jAI sarittu bhayavaM .... 9-2 11-23 UTR-1
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrama nnikaa| 17-1 jAIjarAmaccabhayAbhibhUA 14-4 jAyarUvaM jahAmi? .... 25-21 jIvi ceva rUvaM ca .... 18-13 jAIpagajio khalu .... 13-1 jArisA mama sIsA u .... 27-16 jIhAe rasaM gahaNaM vayaMti 32-61 jAImayapaDitdhaddhA ... 12-5 jArisA mANuse loe .... 19-73 je a maggeNa gacchaMti .... 23-61 jAIsaraNe samuppaNNe .... 19-8 jAvajIvamavissAmo .... 19-35 je a veaviU vippA .... 25-7 jA u assAviNI nAvA .... 23-71 jAva na ei Aese .... 7-3 je AyayasaMThANe 36-46 jA kiNhAi ThiI khalu .... 34-49 jAvaMtavijA purisA .... 6-1 je iMdiyANaM visayA .... 32-21 jA ceva u AuThiI .... 36-167 jA sA aNasaNA maraNe .... 30-12 je kei u pabaIe jA ceva ya AuThiI .... 36-243 jiNavayaNe aNurattA .... 36-258 je kei patthivA tunbhaM 9-32 jA jA vacai rayaNI .... 14-24 jiNe pAse tti nAmeNaM .... 23-1 je kei pavaie .... 17-3 .... 14-25 jImUtaniddhasaMkAsA .... 34-4 je kei sarIre sattA .... 6-12 jANAsi saMbhUa mahANubhAgaM 13-11 jIvA ceva ajIvA ya .... 36-2 je giddhe kAmabhoesu .... 5-5 jA teUe ThiI khalu .... 34-54 jIvAjIvavibhatti .... 36-1 jehAmUle AsADha sAvaNe.... 26-16 jA nIlAe ThiI khalu .... 34-50 jIvAjIvA a bandho a.... 28-14 jeNa puNa jahAi jIviaM .... 15-6 jA pamhAi ThiI khalu .... 34-55 jIviaMtaM tu saMpatte .... 22-15 je pAvakammehiM dhaNaM maNUsA 4-2 UTR-1
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ dosa samuvei tivaM 32-25 jo asthikAyadhamma .... 28-27 jaM nei jayA ratiM .... 26-19 je yAvi dosaM samuvei tivaM 32-38 jo jassa u AhAro .... 30-15 jaM me buddhANusAsaMti .... 1-27 ..... 32-51 jo jiNadihe bhAve .... 28-18 je vivittamaNAiNNaM .... 16-1 .... 32-64 jo na sajjai AgaMtuM .... 25-20 ..... 32-77 jo pavaittA Na mahatvayAI 20-39 ThANA vIrAsaNAIA .... 30 ..... 32-90 jo lakkhaNaM suviNa pauMjamANe 20-45 ThANe a ii ke vutte 23-82 je yAvi hoi nivije .... 11-2 jo loe baMbhaNo vutto .... 25-19 ThANe nisIaNe ceva 24-24 je lakkhaNaM ca sumiNaM ca 8-13 jo vajae ee sayA u .... 17-21 ThiI khahayarANa 36-192 je samatthA samuddhattuM ____.... 25-8 jo sahassaM sahassANaM mAse 9-40 .... 25-12 jo sahassaM sahassANaM saMgAme 9-34 Na imaM savesu bhikkhusu .... 5-19 .... 25-15 jo suttamahijato .... 28-21 Na kovae AyariyaM .... 1-40 je saMkhayA tucchaparappavAI.... 4-13 jo so ittariatavo .... 30-10 Na cittA tAyae bhAsA .... 6-11 jesiM tu viulA sikkhA .... 7-21 ja kiMci AhArapANajAyaM 15-12 NacA uppaiaM dukkhaM .... 2-34 joaNassa u jo tassa .... 36-62 jaM ca me pucchasI kAle .... 18-32 NacA Namai mehAvI .... 1-45 UTR-1
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 12 anukrmnnikaa| 24 | Na tumaM jANe aNAhassa .... 20-16 No sakkiamicchaI na pUaM 15-5 tao se daMDa samArabhai .... 5-8 Natthi nUNaM pare loe .... 2-44 tao se puDhe parivUDhe .... Na pakkhao Na purao .... 1-18 taiyAe porisIe .... 26-32 tao se maraNaMtaMmi .... Na me NivAraNaM asthi .... 2-7 tao AuparikkhiNe .... 7-10 tao so pahasio rAyA .... 20-10 Na lavija puDho sAvajaM .... 1-25 tao kammagurU jaMtu .... 7-9 tao saMvaccharaddhaM tu .... 36-252 Na vA labhijA niuNaM sahAyaM 32-5 tao kalle pabhAyammi .... 20-34 tao haM evamAhaMsu .... 20-31 Na saMtase Na vArijA .... 2-11 tao kAle abhippee .... 5-31 tao haM nAho jAo .... 20-35 NAi ucce va NIe vA .... 1-34 tao kesiM buvaMtaM tu 23-25 taNhAkilaMto dhAvato .... 19-59 NAidUramaNAsaNe .... 1-33 tao jie saI hoi .... 7-18 taNhAbhibhUyassa adattahAriNo32-30 NANaM ca daMsaNaM ceva .... 28-2 tao teNajie dave .... 18-16 .... 32-43 NAmAI vaNNarasagaMdha .... 35-2 tao puTTho AyaMkaNaM .... 5-11 .... 32-56 NiradvagaMmi virao .... 2-42 tao puTTho pivAsAe .... 2-4 32-69 Neva palhathiaM kujjA .... 1-19 tao bahUNi vAsANi .... 36-248 32-82 No rakkhasIsu gijjhijjA 8-18 tao se jAyaMti paoaNAI 32-105 32-95 UTR-1
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA .... tattAI taMbalohAiM .... 19-68 tamhA eANa lesANaM .... 34-61 tassa me appaDikaMtassa .... 13-29 tatto avaggavaggo u .... 30-11 tamhA viNayamesijjA .... 1-7 tassa rUvavaI bhaja .... 21-7 tatto vi uvaTTittA 8-15 tamhA suyamahihijA .... 11-32 tassa rUvaM tu pAsicA tattha AlaMvaNaM nANaM .... 24-5 taruNo si ajo pabaio 20-8 tassa logappaIvassa .... 23-2 tattha ThiccA jahAThANaM .... 3-16 tavanArAyajuttega .... 9-22 " .... 23-6 tattha paJcavihaM nANaM .... 28-4 tavo joI jIvo joiThANaM 12-14 tassesa maggo guruviddhasevA 32-3 tattha siddhA mahAbhAgA .... 36-63 tavo a duviho vutto .... 28-34 tahA payaguvAI ya .... 34-30 tattha se ciTThamANassa ..... 2-21 tavovahANamAdAya .... 2-43 tahiANaM tu bhAvANaM .... 28-15 tattha so pAsaI sAhaM .... 20-4 tasANaM thAvarANaM ca .... 35-9 tahi gandhodayapupphavAsaM 12-36 tasthimaM paDhamaM ThANaM .... 5-4 tase pANe viANittA .... 25-22 taheva kAsorAyA tatthovavAiaM ThANaM .... 5-13 tassakkhevapamukkhaM ca .... 25-13 taheva bhattapANesu tamaMtameNeva u se asIle.... 20-46 tassa pAe u vaMdittA .... 20-7 taheva vijao rAyA .... 18-50 tammeva ya nakSatte .... 26-20 tassa bhajA dave Asi .... 22-2 taheva hisaM aliaM ..... 35-3 tamhA eesi kammANaM .... 33-25 tassa bhajA sivA nAma .... 22-4 tahevuggaM tavaM kiccA .... 18-51 UTR-1
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 26 tANi TANANi gacchaMti .... 5-28 tuDhe a vijayaghose .... 25-36 teU vAU a bodhavA .... 36-107 tAlaNA tajaNA ceva .... 19-32 tuTTho a seNi o rAyA .... 20-54 te kAmabhogamu amajamANA 14-6 / tiaM me aMtaricchaMca .... 20-21 tunbhe jaiA japaNANaM .... 25-37 tegicchaM nAbhiNaMdijA .... 2-33 tiNNudahI paliamasaMkha- 34-42 tubhettha bho bhAradharA .... 12-15 te ghorarUyA Thia anta .... 12-25 tiNNeva ahorattA .... 36-113 tunbhe samatthA uddhattuM .... 25-30 teNa paraM bocchAmi .... 34-51 tiNNeva sahassAI .... 26-122 tubhaM suladdhaM khu maNussama 20-55 teNAvi jaM kayaM kammaM .... 18-17 tiNNeva sAgarA .... 36-161 tuliA NaM bAlabhAvaM .... 7-30 teNe jahA saMdhimuhe gahIe 4-3 tiNNo hu si aNNavaM mahaM 10-34 tuliA visesamAdAya .... 5-30 tettIsa sAgarAI 36-241 tiduaM nAma ujANaM .... 23-4 tuhaM piAI maMsAI .... 19-69 tettIsamAgarAU .... 36-166 tiviho va navaviho vA .... 34-20 tuhaM piA surA sIhU .... 19-70 tettIsasAgarovama .... 33-22 tivacaMDa pagADhAo .... 19-72 teiMdiyakAyamaigao .... 10-11 te pAsiA khaNDia kaTThabhUe 12-30 tIse ajAIi u pAviAe 13-19 teiMdiyA u je jIvA 36-137 te pAse sabaso chittA .... 23-41 tIse so vayaNaM socA .... 22-46 te ukkAyamaigao 10-7 te me tigicchaM kurvati .... 20-23 tIsaM tu sAgarAI .... 36-239 teU pamhA sukkA .... 34-57 tevIsAi sUagaDe ... 31-16 UTR-1
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 tevIsa sAgarAI te putte balasirI siM succA sapujANaM to NANadaMsaNasamaggo to baMdiUNa pAe tosiA parisA savA ika tucchasarIragaM se taM ThANaM sAyaM vAsaM taM dehai miAputte taM pAsiUNamenaMta taM pAsiUNa saMvegaM taM puneNa kayAnurAgaM timmApiaro taM timmApiaro .... .... .... .... .... .... .... .... **** 36 - 232 taM layaM sabaso chittA 19-2 taMsi NAho aNAhANaM 5-29 tha. 8-3 thalesu bI AI va pati kAsagA thAvaraM jaMgamaM caiva 9-60 23-89 there gaNahare gagge 13-25 23-84 19-6 12-4 21-9 13-15 19 - 24 19-75 da. daNa rahanemiM taM davaggiNA jahA raNe davadavasa cara dio khenao caiva 19 ... dabao cakkhumA pehe daSANaM sababhAvA .... .... **** .... ... .... .... .... 23- 46 dave khitte kAle 20-56 12-12 6-6 27-1 22- 39 14 - 42 17-8 30-24 34-43 36-51 36-102 ..... 36-224 ..... 18-44 34-41 .... dasaudahI paliamasaMkha dasa caiva napuMmesu dasa ceva sahassAI dasa caiva sAgarAI dasaNarajaM muiaM dasavAsa saharasAI dasavAsa saharasAI dasavAsa sahassA I dasasAgarovamAU 24-6 36-3 24-7 dArANi ya muA ceva 28-24 dAsA dasaNe Asi .... .... **** .... dasahA bhavaNavAsI dANe lAbha a bhoge a ..... .... 34-48 34-53 36-163 36-203 33-15 18-14 13-6 **** UTR-1
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukrama pikaa| narAdhyayana || digiMchAparigae dehe ... 2-2 dulahe khalu mANuse bhave .... 13-4 devAbhiogaNa ni AdaeNaM 52-21 divasarasa porisINaM .... 30-28 duvihA AujIvA u .... 36-84 dev| ya yalogammi 28 .... 13-7 divasassa cauro bhApa ... 26-11 duvihA puDhavAjIvA u .... 36-70 deve neradae aigao .... 10-14 divamANusatericchaM .... 25-25 duvihA te UjIvA u .... 36-108 desi ca aIAraM .... 26-40 dive a uvasagge 31--5 duvihA vaNapphaDa jIvA .... 36-92 do ceva sAgarAI dIve a iha ke vuttaM .... 23-67 duvihA vAujIvA u .... 36-117 daMDANaM gAravANaM ca .... dIsaMti bahavo loe .... 23-40 davihA vi te bhave tivihA 36-171 daMtasohaNamAissa .... 19-27 dIhAuA iDimaMtA .... 5.27 duvihaM khaveUNa ya puNNapAvaM 21-24 dasaNanANacarite .... dukkaraM khalu bho niccaM .... 2-28 duhao gai bAlassa .... 7-67 dukkha hayaM jassa na hoi moho 32-8 devadANavagaMdhavA ___.... 16-16 dhaNadhannapesavaggesu .... 19-29 dujae kAmabhoge a .... 16--64 " 23-20 dhaNuM parakkama kiccA .... 9-26 duddhadahI vigaIo .... 17.55 devamaNurasaparituDo .... 22-22 dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre 14-17 duparicayA ime kAmA .......6 devA caubihA vuttA .... 36-202 dhaNaM pabhUaM saha isthiAhiM 14-16 dumapattae paMDuyae jahA .... 15-6 devA bhavittANa pure bhavaMmi 14-1 dhammajiaM ca vavahAraM .... 1-42 28-25 .... 22 UTR-1
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 dhammathikA tase dhammaladdhaM miaM kAle 36 - 5 16-8 ..... 36-8 36-7 16 - 15 12-46 28-7 28-8 10 - 20 22- 42 7- 29 .... .... dhammAdhammAgAsA dhamAdhamma a dove dhammArAme vare bhikkhU dhamme hara baMbhe saMtititthe dhammo ahammo AgAsaM dhammo ahammo AgAsaM dhammaM pi ha saddatayA hu tejaso kAmI dhIrassa parasa dhIrataM .... natthi caritaM sammattavihUNaM nanna pANaheDaM vA |nabheva koMcA samaikkamaMtA namI namei appANaM namI namei appANaM na ya pAvaparikkhevI na. nariMda jAI ahamA narANaM na rUvalAvaNNavilAsahAsaM na kajjaM majjha bhikkheNa .... 25-39 navi jANasi veamuhuM kAmabhogA samayaM veti 32 - 101 navi muMDieNa samaNo .... .... **** naTTehiM gIehi a vAiehiM na tassa dukkhaM vibhayaMti na tujjha bhoge caiUNa buddhI na taM arI kaMThachittA karei .... .... .... 13-14 13- 23 13-33 20-48 28-29 25- 10 14- 36 **** 9-61 18 - 45 na sayaM gihAI kubijA na sA mamaM viANAi na hu jiNe ajja dIsaI na hu pANavahaM aNujANe 35-8 ...... 27-12 10-31 8-8 nAgo jahA paMkajalAvasaNNo 13 - 30 nAgo va baMdhaNaM chitta 14-48 nANassa kevalINaM 36-263 nANassa sabassa pagAsaNAe nANassAvaraNijaM 32-2 33-2 20-3 18-30 11-12 nANAdumalayAiNaM 13 - 18 | nANAruI ca chaMdaM ca 32-14 nANAvaraNaM paJcavihaM 25- 11 .... 25-30 nANeNa jANaI bhAve .... nANeNaM daMsaNeNaM ca .... .... .... .... .... .... .... 33-4 28-35 .... 22-26 .... .... UTR-1
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 30 nANaM ca dasaNaM ceva 28-3 nijahiUNa AhAraM .... 35-20 neraiyatirikkhAuM ... 33-12 .... 28-11 niddA taheva payalA .... 33-5 no iMdiagijjho amuttabhAvA 14-19 nAdasaNissa nANaM .... 28-30 niddhaMdhasapariNAmo 34-22 naMdaNe so u pAsAe ... 19-3 nApuTTho vAgare kiMci .... 1-14 nimmame nirahaMkAre .... 35-21 nAmakammaM ca gottaM ca .... 33-3 nimmamo nirahaMkAro .... 19-89 paiNNavAI duhile nAmakammaM tu duvihaM .... 33-13 nirahiA naggaruI u .... 20-49 pairikaM uvassayaM laTuM .... nArIsu no pagijhijA .... 8-19 nivANaM ti abAhaM ti ..... 23-83 paJcayatthaM ca logassa nAvA a iti kA vuttA .... 23-72 nisaMte siA'muharI .... paDikkamAmi pasiNANaM 18-31 nAsIle na visIle a .... 11-5 nissagguvaesaI .... 28-16 paDikkamittu nissalo .... nAhaM rame pakkhiNi paMjare vA 14-41 nissaMkiya nikkaMkhiya .... 28-31 / ..... 26-50 niggaMthe pAvayaNe ... 21-2 naAvittI acavale .... 34-27 paDiNIyaM ca buddhANaM niggaMtho dhiimaMto .... 26-34 nIlAsogasaMkAsA .... 34-5 paDilehaNaM kunnNto| niccakAlappamatteNaM .... 19-26 nIharanti mayaM puttA .... 18-15 paDile hei pamatte nicca bhIeNa tattheNa 19-71 neraiA sattavihA 17-10 1- 8pa UTR-1
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 10-23 paDaMti narae ghore .... 18-25 payaNukkohamANe ya 34-29 paresu ghAsamesijjA .... 2-30 paDhamA AvassiA nAma.... 26-2 paramatthasaMthavo vA 28-28 palAlaM phAsuaM tattha .... 23-17 paDhame vae mahArAya ... 20-19 parijuNNehiM vatthehiM 2-12 paliovamamegaM tu ..... 36-218 paDhame vAsa caukaMmi .... 36-250 parijUrai te sarIrayaM 10-21 paliovamassa bhAgo .... 36-189 paDhama porisi sajjhAyaM .... 26-12 10-22 paliovamAI tiNNi u .... 36-184 26-18 " .... 36-198 26-44 10-24 paliovamAiM tiNNi u .... 36-199 paNayAlasayasahassA 36-58 10-25 paliovamA u tiNNi u .... 36-183 paNavIsabhAvaNAhiM 31-17 10-26 paliovamaM jahannA ....34-52 paNavIsa sAgarAI 36-234 parimaMDalasaMThANe .... 36-42 paliovamaM tu egaM .... 36-219 paNibhaM bhattapANaM ca .... 16-7 parivADIe na ciDejA .... 1-32 palogANulayA ceva .... 36-129 | paNNarasa tisaI vihA .... 36-195 parivayaMte aniattakAme .... 14-14 pasiDhilapalaMbalolA .... 26-27 patteasarIrA u ___... 36-94 parIsahANaM pavibhattI .... 2-1 pasubaMdhA sabaveA .... 25-29 pabhUarayaNo rAyA .... 20-2 parIsahA dubisahA aNege 21-17 pahAya rAgaM ca taheva dosaM 21-19 UTR-1
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 32 pahAvaMtaM nigiNhAmi .... 23-56 pAsehiM kUDajAlehiM .... 19-63 puDha vikkAyamaigao pahINaputtassa hu natthi vAso 14-29 piaputtagA doNNi vi 14-5 puDhavI AukkAe .... 26-30 pAgAraM kAraittA NaM .... 9-18 piA me sabasAraM pi .... 20-24 .... 26-31 pANivahamusAvAe .... 30-2 piMDuggahapaDimAsu .... 31-9 puDhavI AujIvA ya .... 36-69 pANe a nAivAejA .... 8-9 piMDolaeva dussIle .... 5-22 puDhavI ya sakkarA vAlugA .... 36-73 pAyacchittaM viNao .... 30-30 piyadhamme dadhamme .... 34-28 puDhavI sAlI javA ceva .... 9-49 pAriakAussaggo 26-41 pisAya bhUA jakkhA ya .... 36-205 putto me bhAya NAitti .... 1-39 26-43 pihuMDe vavaharaMtassa .... 21-3 pumattamAgamma kumAra do vi 14-3 26-49 puccha bhaMte jahicchaM te .... 23-22 purimA ujujaDA u .... 23-26 ___.... 26-52 pucchAmi te mahAbhAga .... 23-21 purimANaM dubisojho na .... 23-27 pAvasuyapasaMgesu .... 31-19 pucchiUNa mae tumbhaM .... 20-57 purohiaMtaM kamaso'NuNitaM 14-11 pAsavaNuccArabhUmi ca .... 26-39 pucchijjA paMjaliuDo .... 26-9 purohiaM taM sasuaM sadAraM 14-37 pAsAe kAraittA NaM .... 9-24 pujA jassa pasIaMti .... 1-46 puvakoDiputtaM tu .... 36-176 pAsA ya iti ke vuttA .... 23-42 puThTho adaMsamasaehiM .... 2-10 puvilaMmi caTabhAge ... 26-8 UTR-1
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333 26-21 bilamicabhAge puddhiM ca iNhiM ca aNAgayaM ca 12 - 32 peDA ya apeDA 30 - 19 pesiA paliuMcati porisIe utthIe porisIe canbhAge , .... .... **** .... porisIe caunbhAge polleva muTThI jaha se asAre paMkAbhA dhUmAbhA paMkhAviNoba paMcamahabayajutto paMcamahavayadhammaM paMcamA chaMdaNA **** .... .... .... **** paMcasamio paMcAlarAyAvi ya paMcAsavappavatto 27- 13 paMciMdiyakAyamaigao 26-45 paMciMdiyatirikkhA u 26-22 paMciMdiyA u je jIvA paMciMdiyANi koha paMtANi caiva sevijjA - 26-38 26-46 20-42 paMtaM sayaNAsaNaM 36-157 pha. 14- 30 phAsao uNhae je u 19-88 phAsao kakkhaDe je u 23- 87 phAsao garue je u phAsao niddhae je u 26-3 .... .... .... **** .... .... **** **** .... .... 30-3 phAsao pariNayA je u ..... 13- 34 phAsao maue je u 34-21 phAsao lahue je u je u 36-19 36-35 36-37 36-41 36-38 phAsarasa kArya gahaNaM vayaMti 32-75 | phAsassa jo giddhimuvei 32- 76 .... | phAsANugAsANugae a jIve 32-79 phAsANurattasta narassa evaM 32-84 36- 39 phAsANuvAe Na pariggaheNa 32-80 36- 34 phAsuammi aNAbAhe 35-7 36-36 phAse atitte apariggahe a 32-81 36-40 phAse viratto maNuo 32-86 10- 13 36-170 36-155 9-36 8-12 15-4 | phAsao lukkhae | phAsao sIyae je u .... **** .... www. **** UTR-1
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 34 bArasaMgaviu buddhe .... 23-7 baMbhamminAyajjhayaNesu .... 31-14 balA saMDAsatuMDehiM .... 19-58 bAlamaraNANi bahuso .... 36-259 bahiA umAdAya .... 6-14 bAlassa parasa bAlataM .... 7-28 bhaiNIo me mahArAya .... 20-27 bahaAgamavinANA .... 36-260 bAlANaM akAmaM tu .... 5-3 bhaNaMtA akaritA ya .... 6-10 19-95 bAlAbhirAmesu duhAvahesu.... 13-17 bhavataNhA layA vuttA .... 23-48 bahamAI pamaharI .... 17-11 bAlehiM mUDhehiM ayANaehiM 12-31 bhANU a iha ke vutte .... 23-77 baIkha maNiNo bhaI .... 9-16 bAvattari kalAo a.... 21-6 bhAyaro me mahArAya .... 20-26 bAyarA je u pajjattA .... 36-71 bAvIsa sahassAI .... 36-80 bhAriA me mahArAya .... 20-28 .... 36-93 bAvIsa sAgarAiM .... 36-231 bhAvassa maNaM gahaNaM .... 12-88 / bAyarA je u pajjattA ...... 36-85 bAvIsa sAgarAU .... 36-165 bhAvANugAsANugae a jIve 32-92 36-118 buddhassa nisamma bhAsi ..... 10-37 bhAvANurattassa narassa evaM 32-97 bAyarA je u pajjattA ...... 36-109 buddhe parinibuDe care .... 10-36 bhAvANuvAe Na pariggaheNa 32-93 bArasahiM joyaNehiM .... 36-57 beiMdiyakAyamaigao .... 10-10 bhAve atitte apariggahe a 32-94 bArase va u vAsAI .... 36-249 beiMdiyA u je jIvA .... 36-127 bhAve virattomaNuo visogo 32-99 UTR-1
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 bhAvesu jo gijimuvei tivaM 32-89 |maNambhAhao loo .... bhikkhAlasie ege bhikkhaa na keya yA hiMda oraparisappA bhuMja mANussara bhoge bhuttA rasA bhoi jahAi Ne bhUatthe NAhigayA bhogAmisadosavisanne bhoge 'vamittA ya bhuccA bhocA mANusa bhae ma. masubhaguttI magge a iti ke butte .... **** ..... 36-180 19 - 43 14 - 32 28 - 17 .... .... .... .... 27-10 macchA ya kacchabhA ya 35-15 majjhimAmajjhimA ceva 22- 35 maNagutto vayagutto .... 8-5 14-44 3- 19 31-10 23 - 62 23 .... maNoharaM cittadharaM mattaM ca gaMdhahatthi maraNaM pi sapuNNANaM .... .... .... maNapariNAmo a kao maNapalhAyajaNaNI maNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti maNiravaNakuTTimatale maNuA duviha bheA u maNogayaM vakkagayaM .... .... .... .... **** .... .... .... 14 - 23 marihisi rAya jayA tayA vA 14-40 36 - 172 mahattharUvA vayaNappabhUA 13-12 36-212 mahAudagavegeNa 12-3 22- 47 22- 21 23-65 mahAjaMtesu ucch vA 19-53 mahAjaso esa mahANubhAgo mahAdavaggisaMkAse 12-23 19-50 19-97 23-51 36-209 27-6 19-4 mahAsukkA sahassArA 36 - 193 mAI muddheNa paDai 1-43 16-2 mahApabhAvassa mahAjasassa 32-87 mahAmehappasUAo 35 -4 22- 10 5- 18 mA galiyassu ca kasaM mANusatte asArammi ... mANusattaM bhave mUlaM mANusattaMmi AyAo ..... .... .... .... .... .... .... .... 1-12 19-14 7-16 3-11 UTR-1
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 36 saMvi mAya caMDAliyaM kAsI mAyA piA husA bhAyA mAyA amea tu mAyAvi me mahArAya mAse mAse u jo bAlo mAhaNakulasaMbhUo mA hu tumaM soariANa miacAriaM carissAmi ..... mibhittA hayagao migacAriaM carissAmi micchAdaMsaNarattA " mittavaM nAivaM hoi .... .... .... 20-25 9-44 25- 1 14- 33 19-85 18- 3 .... .... GOOD www. .... 3-8 1- 10 6-3 18 - 26 **** |miumaddavasaMpanne mihilAe ceie vacche mihilaM sapura jaNavayaM muggarehiM musaMDhIhiM musaM parihare bhikkhU muhapottiaM paDile hittA muhuttaddhaM tu jahannA muhuttaddhaM tu jahannA muhuttaddhaM tu jahannA muttaddhaM tu jahannA 1984 muhuttaddhaM tu jahannA 36-255 "" 36- 257 muhuttaddhaM tu jahannA 3 - 18 muhuM muhuMhaguNe jayaMtaM .... .... .... .... .... **** **** .... .... .... **** .... 27-17 | mokkhamaggagaI taccaM mokkhAbhikhissa 9-9 9-4 19-61 1-24 26-23 34-34 34-35 34-36 34-37 34-38 mohaNijjaMpi duvihaM 34-39 maMtA jogaM kArDa 34 - 46 4- 11 28-1 ..... 32-17 moNaM carissAmi samecca dhammaM 15-1 mosarasa pacchA ya puratthao 32- 31 33 32-44 32-57 32-70 32-83 33 23 33 33 mataM mUlaM vivihaM maMdA ya phAsA .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... 32- 96 33-8 36-262 15-8 4-12 anukramaNikA / UTR-1
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 | rasApagAma na niseviadhA 32-10 rAyA ya saha devIe .... 14-53 raNNo tahiM kosaliassa .... 12-20 rase atitte apariggahe a 32-68 rUvassa cakkhaM gahaNaM vayaMti 32-23 rattiM pica uro bhAe .... 26-17 rase virattomaNuo visogo 32-73 rUvANugAsANugae a jIve 32-27 ramae paMDie sAsaM .... 1-37 rasesu jo giddhimuvei tibaM 32-63 rUvANurattassa narassa evaM 32-32 rasao ambile je u .... 36-32 rasaMto kaMdukumbhIsu .... 19-51 rUvANuvAe Na pariggaheNa 32-28 rasao kaDue je u .... 36-30 rahanemI ahaM bhadde .... 22-37 rUviNo cevarUvI a .... 36-4 rasao kasAe je u .... 36-31 rAiaMca aIyAraM .... 26-48 rUve atitte apariggahe a 32-29 rasao tittae je u .... 36-29 rAImaI viciMtei .... 22-29 rUve viratto maNuo visogo 32-34 rasao pariNayA je u .... 36-18 rAovarayaM carija lADhe .... 15-2 vesu jo giddhimuvei tivaM 32-24 rasao mahure je u .... 36-33 rAgaddose a do pAve .... 31-3 rasassa jibbhaM gahaNaM vayaMti 32-62 rAgadosAdao tivA .... 23-43 laNa vi AriattaNaM .... 10-17 rasANugAsANugae a jIve 32-66 rAgo doso moho .... 28-20 laNa vi uttamaM suI .... 10 -19 rasANurattassa narassa evaM.... 32-71 rAgoya dosovi ya kammabIyaM 32-7 laNa vi mANusattaNaM .... 10-16 rasANuvAe Na pariggaheNa 32-67 rAgaM ca dosaM ca taheva mohaM 32-9 layA ya iti kA vuttA .... 23-47 UTR-1
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 38 lAbhAlAbhe suhe dukkhe ..... 19-90 vaNassaikAyamaigao .... 10-1 vAiA saMgahiA ceva .... 27-14 | lesajjhayaNaM pavakkhAmi .... 34-1 vaNNao gaMdhao ceva .... 36-15 vAukkAyamaigao .... 10-6 lesAsu chasu kArasu 31-8 vaNNao je bhave kiNhe .... 36-22 vAraNa hIramANami lesAhiM sabAhiM 34-58 vaNNao je bhave nIle ..... 26-23 vADesu vA ratthAsu va lesAhiM sabAhiM 34-59 vaNNao pariNayA u .... 36-16 vANArasIe bahiA .... 25-3 loegadese te save ..... 36-67 vaNNao pIae jeu .... 16-25 vAyaNA pucchaNA ceva .... 30-34 ..... 16-173 vaNNao lohie je u .... 36-24 vAyaM vivihaM samiJca loe 15-15 ..... 36-181 vaNNao sukile je u .... 31-26 bAluAkavale ceva .... 15-37 | logassa egadesammi .... 16-158 vattaNAlakkhaNo kAlo .... 28-1. vAsAiM bAraseva u .... 36-32 ..... 36-215 varavAruNIi va raso .... 34-14 vAsudevo ya NaM bhaNai .... 23-25 lohaNI hUa thIhU a .... 36-98 vari me appA daMto .... 1-16 " .... 12-31 valayalayA pabagA kuhaNA .... 36-95 viarijai khajai .... 12-1. vaesu iMdiyatthesu .... 11-7 vase gurukule NicaM .... 11-14 viANiA dukkha vivaDaNaM 19-98 vajarisahasaMghayaNo .... 22-6 vahaNe vahamANassa .... 17-2 vigahAkasAyasaNNANaM .... 31-6 UTR-1
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vigiMca kammuNo heuM .... 3-13 vivittasejjAsaNa jaMtiANaM 32-12 vemAyAhiM sikkhAhiM .... 7-20 6-15 visaesu arajaMto .... 19-9 vake vaMkasamAyAre .... 34-25 vicchiNNe dUramogADhe ..... 24-18 visappe sabao dhAre .... 35-12 vaMtAsI puriso rAyaM .... 14-38 vijadaMmi sae kAe .... 36-186 visAlisehiM sIlehiM .... 3-14 vijahittu pubasaMjogaM .... 8-2 visaM pivittA jaha kAla kUDaM 20-44 saI ca jai muccijA .... 20-32 vitatapakkhI a bodhavA ... 36-187 vIsaM tu sAgarAiM .... 36-229 sakammaseseNa purAkaeNaM .... 14-2 vitte acoie NicaM .... 1-44 vucchida siNehamappaNo .... 10-28 sakkhaM khu dIsai tavoviseso 12-37 vitteNa tANaM na labhe pamatte 4-5 veaNa veAvacce .... 26-35 sagarovi sAgaraMtaM .... 18-35 vidaMsaehiM jAlehiM .... 19-65 veaNi pi a duvihaM .... 33-7 saccasoappagaDA vibhUsaM parivajijjA .... 16-9 veA ahIAna bhavaMti tANaM 14-12 saccA taheva mosA ya .... 24-20 viraI ababhacerassa .... 19-28 veANaM ca muhaM bUhi .... 25-14 .... 24-22 virajamANassa ya iMdiyatthA 32-106 veAvacce niutteNa .... 26-10 saNaMkumAro maNussido .... 18-37 vidhAyaM ca udIrei .... 17-12 veeja nijarApehI .... 2-37 saNNAipiMDaM jemei .... 17-19 vivittalayaNANi bhaija tAI 21-22 vemANiA u je devA .... 16-207 sattarasa sAgarAiM .... 36-226 UTR-1
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 40 sattarasa sAgarAU .... 36-164 sadde virattomaNuo visogo 32-47 samaresu agAresu .... 1-26 sattU a ii ke vutte .... 23-37 saddesu jo giddhimuvei tibaM 32-37 samAgayA bahU tattha .... 23-19 satteva sahassAI .... 36-88 sabaMdhayAraujjoo .... 28-12 samAvaNNA Na saMsAre .... 3-2 satteva sAgarAU .... 36-162 saddhaM ca nagaraM kiccA .... 9-20 samikkhaM paMDie tamhA .... 6-2 satthaggahaNaM visabhakkhaNaM.... 36-265 sa nANanANovagae mahesI 21-23 samiihiM majhaM susamAhiyassa 12-17 satthaM jahA paramatikkhaM .... 20-20 sannihiM ca na kuvijjA .... 6-16 samuddagaMbhIrasamA0 .... 11-31 sadevagaMdhavamaNussa .... 1-48 sa pujasatthe suviNIyasaMsae 1-47 samuANaM uchamesijA .... 35-16 sadassa soaMgahaNaM vayaMti 32-36 sa pubamevaM na labheja pacchA 4-9 samuvaDhiaM tahiM saMtaM .... 25-6 saddANugAsANugae a jIve 32-40 samaevi saMtaI pappa .... 36-9 samaM ca saMthavaM thIhiM .... 16-3 saddANurattassa narassa evaM 32-45 samaNA mu ege vayamANA .... 8-7 sammattaM ceva micchattaM saddANuvAe Na pariggaheNa 32-41 samaNo ahaM saMjao baMbhayArI 12-9 sammaimANe pANANi .... 17-6 saddA vibihA bhavaMti loe 15-14 samaNaM saMjayaM daMtaM .... 2-27 sammaiMsaNarattA .... 36-256 sadde atitte apariggahe a 32-42 samayAe samaNo hoi .... 25-31 sammaM dharma viANittA .... 14-50 sadde rUve a gaMdhe a .... 16-10 samayA sababhUesu ....19-25 sayaNAsaNa ThANe vA .... 30-36 UTR-1
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ sayaNAsaNapANabhoaNaM .... 15-11 sarva jagaM jai tuhaM ..... 14-39 sAgarovamamegaMtu .... 36-160 sayaM gehaM pariccaja .... 17-18 sarva tao jANai pAsaI ya 32-109 sA pavaiA saMtI .... 22-32 sarAge vIarAge vA .... 34-32 sabaM vilaviyaM gIyaM .... 13-16 sAmAiattha paDhama .... 28-32 sarIramAhu nAva tti .... 23-73 sarva suciNNaM saphala narANaM 13-10 sAmAyArI pavakkhAmi .... 26-1 salaM kAmA visaM kAmA .... 9-53 sasarakkhapAo suai .... 17-14 sAmisaM kulalaM dissa .... 14-46 sa vIarAgo kayasaba .... 32-108 sAgaraMtaM caittANaM .... 18-40 sAyagavesae ya ArambhAo 34-24 sabajIvANa kammaM tu ..... 33-18 sAgarA auNatIsaM tu .... 36-238 sArIramANasA ceva .... 19-45 sabaTThasiddhagA ceva .... 36-214 sAgarA auNavIsaM tu .... 36-228 sArIramANase dukkhe .... 23-80 sababhavesu asAyA .... 19-74 sAgarA aTThavIsaM tu .... 36-237 sAsaNe vigayamohANaM .... 14-52 K sabe te viiA majhaM .... 18-27 sAgarA ikatIsaM tu .... 36-240 sAhAraNasarIrA u .... 36-96 - sabesi ceva kammANaM .... 33-17 sAgarA ikkavIsaM tu .... 36-230 sAhiyA sAgarA satta .... 36-223 sabehiM bhUehiM dayANukaMpI 21-13 sAgarANi ya satteva .... 36-222 sAhiyaM sAgaraM ekaM .... 36-217 sabosahihiM havio .... 22-9 sAgarA sattavIsaM tu .... 36-236 sAhu goama pannA te .... 23-28 sarva gaMthaM kalahaM ca .... 8-4 sAgarA sAhiyA dunni .... 36-221 .... 23-34 UTR-1
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrama nnikaa| 42 goama pannA te .... 23-39 siddhANa namokiccA .... 20-1 suddhasaNAo naccA NaM .... 8-11 23-44 sIA upahA ya niddhA ya 36-20 suvaNNaruppassa u pabayA bhave 9-48 23-49 sItosiNA daMsamasA ya 21-18 susANe suNNagAre vA .... 2-20 23-54 sIseNa eaMsaraNaM uveha .... 12-28 23-59 suI ca laddhaM saddhaM ca .... 3-10 susaMbhiA kAmaguNA ime te 14-31 ..... 23-64 suANi me paMca mahatvayANi 19-10 susaMvuDA paMcahiM saMvarehiM .... 12-42 23-69 suAme narae ThANA .... 5-12 suhamA sabalogammi ....29-78 .... 23-74 sukaDitti supakitti .... 1-36 ..... 36-111 ..... 23-79 sukkaM jhANaM jhiyAejjA .... 35-19 " .... 36-120 ___.... 23-85 suggIve nayare ramme .... 19-1 suhoio tumaM puttA .... 19-34 sAhussa darisaNe tassa .... 19-7 suNiyAbhAvaM sANassa .... 1-6 suhaM vasAmo jIvAmo .... 9-14 sijjA daDhA pAuraNaM me asthi 17-2 suNeha megaggamaNA .... 35-1 se cue baMbhaloAo .... 18-29 siddhAiguNajoesu .... 31-20 suNehi me mahArAva .... 20-17 se nUNaM mae puvaM .... 2-40 siddhANaNaMtabhAgo a .... 33-24 suttesu AvI paDibuddhajIvI 4-6 soaggiNA AyaguNiMdhaNeNa 14-10 UTR-1
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 soassa sadaM gahaNaM vayaMti 32-35 soriapuraMmi nayare 18-18 .... a soUNa tassa sodhammaM soUNa tassa so vayaNaM soUNa rAyavarakannA so kuMDalA socANa mahAvi subhAsiaM soccA NaM pharusA bhAsA ..... so tattha evaM paDisiddho .... 25-9 so tavo duviho vRtto 30-7 so tassa sabassa duhassa mukko so dANisiM rAya mahANubhAgo so devalogasarise .... 22-18 22 - 28 22- 20 20-51 2 - 25 .... 32 - 110 13 - 20 so timmApiaro "" .... www. "3 so riTThaneminAmo u solasaviha bheeNaM sovAgakulasaMbhUo sodhi aMtarabhAsilo sovIrarAyavasaho sohI ujjuyabhUyassa so hoi abhigamaruI saMkhejjakAlamukkosA saMkhejjakAlamukosA saMkhejjakAlamuko saM 9-3 19 - 44 saMkhaMkakuMdasaMkAsA 19-76 "" ... .... .... .... .... .... IIIIIIII .... .... .... .... .... 22-1 22-3 22-5 33- 11 12-1 27-11 3 - 12 28 - 23 18-48 saMDhANao a cauraMse saMThANapariNayA je u saMThANao bhave saMse 36 - 133 saMThANao bhave vaTTe 36-142 saMtaI pappa te'NAI 36 - 152 saMtaI pappa NAIyA 34-9 saMgo esa maNussANaM saMjao ahamassIti 36-61 saMjao caiuM rarja saMjao nAma nAmeNaM saMjogA vippamussa 35 33 **** .... .... IIIIIIIII 2-16 18-10 18-19 18-22 1-1 11-1 31-45 36-21 36-44 36-43 36-12 36-79 36-87 36-101 UTR-1
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrama nnikaa| 44 saMtaI pappa NAIyA 36-112 saMbuddho so tahiM bhayavaM .... 21-10 hayANIe gayANIe 18-2 36-121 saMmucchimANa eseva .... 36-196 hariyAlabheyasaMkAsA .... 34-8 36-131 saMraMbhasamAraMbhe 24-21 hariyAle hiMgulae .... 36-74 36-140 24-23 hAsaM kir3e raI dappaM 16-6 .... 36-150 24-25 hi vigayabhayA buddhA 1-29 36-159 saMvagavAe a 36-119 hiMguladhAusaMkAsA .... 34-7 36-174 saMsayaM khalu so kuNaI .... 9-26 hichimAhichimA ceva .... 36-211 36-182 saMsAratthA u je jIvA .... 36-68 hiraNaM jAyarUvaM ca .... 35-13 36-188 saMsAratthA ya siddhA ya .... 36-48 hiraNaM suvaNa maNimuttaM .... 9-46 .... 36-197 saMsAratthA ya siddhA ya .... 36-246 hirilI sirilI sissirilI36-97 36-216 saMsAramAvaNNa parassa aTThA 4-4 hiMse bAle musAvAI. .... 5-9 saMti egehiM bhikkhuhiM .... 5-20 hiMse bAle musAvAI .... 7-5 saMtime ya duve ThANA .... 5-2 hao na saMjale bhikkhU .... 2-26 huAsaNe jalaMtammi .... saMthAraM phalagaM pIDhaM .... 17-7 hatthAgayA ime kAmA .... 5-6 homi nAho bhayaMtANaM .... 20-11 saMpajaliA ghorA .... 23-50 hatthiNapuraMmi cittA .... 13-28 UTR-1
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 a. akosa arai itthI akosahaNaNamAraNa aTTamapi sikkhijA amI pakkhie motuM aTThAhiMsA ahaMganimittAI aNuNayakusalaM addhamasaNassa aMtamuttamma ege avalobhaNaM disANaM patra. pR0. paM0. A. avisahaNA turiagaI 91-1-13 asipatte dhaNU kuMbhe 58-2-9 169-1-3 ApucchaNA u kajje 323-2-14 Ayaria uvajjhAe 540-1-3 Alassa moha vaNNA ..... 543-2-20 Alo aNapaDikamaNe 102 - 1 - 8 AvIi ohi aMtia 324-1-12 i. 580-1-8 iphassa kao dhammo 2-2-8 iMdia kasAya joge **** .... .... .... .... .... .... uttarAdhyayanaTIkAgataprAkRtagAthAnAmakArAdivarNAnukramaH / patra. pR0. paM0. patra. pR0. paM0. 613 - 1-2 ihaparalo AdANamakamhA 537-2-2 540-2-17 .... .... .... 480-1-6 534-2-19 92-1-9 .... 533-2-24 ubhe kAgiNi aMbae 165-1-5 e. .... 2000 2000 u. | ukkhittaNAe saMghADe ugdhAyamaNugdhArya uttANagapAsallI ummaggadesao .... ...... 541-2-13 543-2-17 539-1-11 613-2-23 183-1-5 314-1-7 eaM paJcakkhANaM 533-1-13 eaM sasallamaraNaM www. .... 166-1-6 165-2-4 UTR-1
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrama nnikaa| 46 eehiM kAraNehiM .... 92-1-10 kahakahakahassa hasaNaM .... 612-1-3 gRhai AyasahAvaM .... 613-1-8 egapavaM pasaMsati .... 316-1-3 kAussagge jaha suThiassa 488-2-19 gaMgAo do kiriA .... 116-2-11 egA joaNakoDi ...... 593-1-3 kAyANa chakka jogaMmi .... 541-1-12 egiMdiAijAisu .... 92-1-7 kAyA vayA ya te ccia 612-2-19 causaTThI piDhakaraMDiyANaM 605-2-21 egidiya suhumiyarA .... 540-2-14 kAlaMmi kIramANaM .... 18-1-3 cakkhusiNehe subhago .... 316-1-2 emeva ahorAI .... 539-2-17 kAhaM acchittiM aduvA 74-1-9 cattAri paMca joaNa .... 90-2-9 emeva egarAI .... 539-2-20 kuboha micchAbhiNivesa 92-1-11 collagapAsagadhaNNe .... 92-2-3 eyAo bhAvaNAo .... 613-2-14 kuviassa Aurassa ya 98-2-9 aM. koho a mANo a .... 2-1-6 chaumatthamaraNa kevalI.... 165-1-7 aMtaradIvesu narA .... 605-2-21 kha. chaTThahamadasamaduvAlasehiM 160-2-9 aMbe aMbarisI ceva .... 540-2-16 khaMtI maddava ajava .... 537-2-20 jai jiNamayaM pavajaha .... 122-1-5 karakaMDU kaliMgesu .... 203-1-5 gacchAvi NikkhamittA 539-1-4 jaccAihiM avaNaM .... 612-2-23 karayalamaliassavi .... 255-1-8 gacche ccia nimmAo .....538-2-18 jatthatthamei sUro .... 539-1-6 UTR-1
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaha tumhe taha amhe .... 244-1-9 tiNhaMpi NegamaNao .... 79-1-4 daMsaNamohe saNa .... 91-1-11 jaha bAlo jappaMto .... 9-1-2 tiriAu gUDha hiao 190-1-1 daMsaNa vaya sAmAiya .... 537-2-23 jeNa kulaM AyattaM .... 258-1-3 tirinara AgAmibhava 581-1-11 jogA payaDipaesaM .... 524-1-8 dhArija iMto jalanihI 65-1-3 jo jeNa suddhadhammami .... 216-2-3 dabe bhAve a tahA .... 535-1-7 dhIreNavi mariakhaM .... 166-1-13 jaM UsAsAyattaM .... 158-1-7 dasa uddesaNakAlA .... 543-1-7 na. jaMgijai purva cia .... 196-2-6 dAvaddave udaganAe ..... 541-2-15 natthi kira so paeso 115-1-4 ja jeNa kayaM kammaM .... 212-2-7 diNaciMti asthakaraNI 567-1-2 nayaNehiM ko na dIsai 103-2-7 jaM sAmaNNaggahaNaM .... 181-2-10 duccAvi erisa ci...... 539-1-13 navi asthi navi ahohI 244-1-13 duTThANa hasthimAINa .... 539-1-7 nANassa hoi bhAgI .... 160-2-11 taccAvi erisa cia.... 539-2-16 devANa nArayANa ya .... 578-1-12 niccaMdhayAra tamasA .... 185-2-13 taNapaNagaM puNa bhaNi 456-1-9 devesu uttamo lAho .... 315-2-20 niccaM vuggahasIlo .... 613-1-12 tatto a aTThamIA .... 539-1-9 desikkadesavirayA .... 172-1-7 niSphAiA ya sIsA .... 175-2-1 tavasA u nikAiyANaM.... 511-2-21 dehami asaMlihie .... 529-1-4 nIaM sijaM gaI ThANaM .... 254-1-6 UTR-1
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 48 no apariggahiAe .... 457-2-24 puDhavidaga agaNimAruya 541-1-1| novekkhA kulajAI .... 99-2-12 puSagahieNa chaMdaNatti .... 480-1-8 rasAyaNaM nisevaMti .... 138-2-1 rUsaU vA paro mA vA 237-1-6 paMceva ANapaSI .... 91-2-1 battIsa kira kavalA .... 322-2-16 va. pacchA gacchamuveI .... 539-1-8 bahuraya jamAlipabhavA .... 116-2-10 vaiAsu jaM aMto .... 529-1-10 paDivajjai eAo .... 538-2-15 vayachakkamiMdiANaM ca .... 543-1-11 paDhamaMmi a saMghayaNe .... 166-1-11 bhikkhAyariAe bAvIsaM 24-2-8 varamaggimi paveso .... 32-2-3 paNavIsaM bhAvaNAo ... 542-2-25 bhUnayaNavayaNadasaNa .... 612-1-5 vasahikahanisijidia 537-2-18 | pariaTTialAyaNNaM .... 244-1-5 vAyAe kukkuio .... 612-1-7 pAovagamaNaM duvihaM .... 529-1-9 mahAraMbhayAe .... 189-2-12 vArI gayANa jAlaM .... 141-2-1 pAvayaNI dhamma kahI .... 512-1-9 mA mA du viciMtejA .... 167-1-7 vAsAI doNNi tiNNi va 138-1-8 piMDesaNasejiriA .... 543-2-16 mA vahau kovi gacaM .... 81-2-5 viNayA nANaM nANAo 8-1-1 puMDarIya kiriaThANaM .... 542-2-20 mAsAI sattaMtA .... 538-1-13 vitahakaraNamArabhaDA .... 484-1-1 puDhavijalajalaNavAyA 180-2-2 moThe akasAyaThiI .... 570-1-9 vihalaM jo avalaMbai .... 86-1-4 UTR-1
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIriyadhammasamAhI .... 540-2-23 saddahamANovi jao .... 92-2-1 suttaM vittI taha vattiaMca 543-2-22 bUDho gaNaharasaddo .... 128-2-1 samao veAliaM .... 540-2-22 suhapaDivohA niddA .... 567-1-1 veyAvaccaM vAvaDabhAvo.... 534-2-18 samavisamaMmi ya paDio 529-1-1 seNAvai gAhAvaI .... 257-1-2 vosaha cattadeho .... 538-2-25 savattha saMjamaM .... 180-2-11 so hu tavo kAyabo .... 84-2-10 sabANa vi jiTTiI .... 511-2-23 saMketadivapemA .... 90-2-8 sai kAle care bhikkhU 486-1-2 sabAvi a ajAo .... 166-1-9 saMtaguNakittaNeNa vi ..... 229-2-5 saja ravai mayUro .... 315-2-21 sabevi dukkhabhIrU .... 199-2-5 samucchimakammA .... 180-2-3 sajjeNa lahai vittiM .... 315-2-21 savevi paDhame jAme .... 482-2-15 saMsahamasaMsaTThA .....532-1-13 satthaggIjala sAvaya .... 158-1-6 sAhaha dovi pAe .... 539-2-22 saMsAraraMgamajjhe ___.... 166-2-1 satthapariNNA logavijao 543-2-14 siraphuraNe kira rajaM .... 200-2-5 UTR-1
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 50 prathamacaraNa. a. // uttarAdhyayanaTIkAgatasaMskRtazlokAnAmakArAdivarNAnukramaH // patra. pR0. paM0. prathamacaraNa. AtmadruhamamaryAdaM .... akAraNamadhIyAno 305 - 1 - 1 AtmArtha sIdamAnaM adhastiryagathorddha ca ...... 592-2-17 ApAtamAtramadhurA anyonyaM bhavacakre 2-1-4 aputrasya gatirnAsti 263-1-12 upAzrayo yena datto 2-1-13 ulUkakAkamArjAra apratibaddhe zrotari alaGkRtAnAM dravyANAM azakyaM rUpamadraSTuM asthivarthAH sukhaM mAMse .... A. ASTena matimatA .... .... .... 200-2-3 324 - 1 - 1 200-2-1 u. **** .... **** .... **** e. ekavarNamidaM sarva ekasukRtena duSkRta ekAdyAdyA vyavasthAcyA 56 - 1 - 4 ekohaM na ca me kazcit .... K patra. pR0 pa0. 270 - 2-2 221 - 2 - 9 84-2-9 prathamacaraNa. patra. pR0. paM0 ekohaM nAsti me kazcit 220-1-7 ekodarAH pRthaggrIvA .... 158-1-10 16-2-6 eSa vandhyAsuto yAti .... ka. 12-2-13 315-2-24 12-2-7 kaNTako dArukhaNDaM ca 13-1-1 kapilaM sasyaghAtAya karmendhanaM samAzritya 266-1-6 kasya syAnna skhalitaM 254 - 2 -8 kAmaM zyAmavapustathA 474-1-12 106-1-3 112-2-13 527 - 2 - 16 kuryAdvarSasahasraM tu 274-2-9 222-1-12 kRSNAdidravyasAcivyAt 575-2-15 .... .... .... .... .... anukramaNikA / UTR-1
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 kvacitsakhe tvayA dRSTaH.... 311-1-11 dRSTAzvitrepi cetAMsi kSaNayAmadivasamAsa .... 298-2-19 chittvApAzamapAsya 214 - 2-4 dezatyAgaM vahnitApaM kSamA dAnaM damo dhyAnaM 476-2-22 ga. gatistArA svaro vAmo gandharvanagaraM snigdhaM gAyane rodanaM vidyAt 316-1-1 gRhAzramaparo dharmo 226-1-9 315-2-25 gha. carito nirupakliSTo canmAdhukarIM vRtti carmavalkalacIrANi calaM rAjyaizvarya .... dee .... cha. .... .... ja. dha. **** jAyaM hImati gaNyate ... 234-1-5 dhanairduH kulInAH kulInA 141-1-11 316-1-6 jJAnaM madadarpaharaM 82-1-10 dharmahAniravizvAso | jJAnasya jJAninAM caiva ..... 79-1-10 dharmArthaM putrakAmasya | jJAnino dharmatIrthasya ..... 594-2-14 16-1-12 263-1-11 ta. na. na jAtu kAmaH kAmAnA tadyAvadindriyabalaM 138 - 2 - 3 na bhavati dharmaH zrotuH . .... 553-2-19 2-2-1 na bhavati bhavati ca na 278-2-9 137-1-3 na vahnistRNakASThAyai 267-1-11 na zakyaM nirmalIka ....206 - 1 - 9 na zUdrAya matiM dadyAt 265-1-6 .... 196 - 2 - 10 divyaudArika kAmAnAM .... 541-1-12 na sahasrAdbhavettuSTi da. 174-2-11 dagdhe bIje yadhAtyantaM 266-2-9 dadhimadhughRtAnyapAtre ..... 201-2-1 76-2-11 198- 2 - 11 dadhivAhanaputreNa .... 227-2-2 .... 31-2-13 ..... 105-2-7 .... .... .... .... .... **** UTR-1
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrmnnikaa| 52 | nAnudyogavatA na ca prasa0 111-2-4 brahma.yaNa satyena .... 274-2-8 nirjitamadamadanAnAM .... 135-1-2 brAhmaNo brahmacaryeNa .... 266-1-6 yadi putrAdbhavetsvargoM .... 305-1-6 niSiddhamapyAcaraNIyamApadi 28-1-11 bha. yadiha kriyate karma .... 142-2-11 bhavanti saguNAH kepi.... 103-2-8 yadvadrume mahati pakSigaNA 221-2-7 paJcaviMzatitattvajJo .... 179-1-13 bhavitrI bhAvAnAM .... 170-1-4 yasya buddhina lipyeta .... 198-2-9 paribhavasi kimiti lokaM 244-2-2 yA vicitraviTakoTi 102-2-2 parivrATakAmukazunA .... 563-2-24 maGgalaiH kautukaiyogaiH .... 138-1-9 putreNa jAyate lokaH .... 304-1-6 mAtrA svanA duhitrA vA 17-1-1 raGgabhUmirna sA kAcit 196-2-9 pUrvapuruSasiMhAnAM .... 79-2-8 muNDasya bhavati dharma .... 318-1-6 prathane nArjitA vidyA.... 188-2-5 mUrkhatvaM hi sakhe mamApi 82-2-6 varjayed dvidalaM zUlI .... 316-1-12 pravarddhamAnaH puruSaH .... 93-1-7 mUtraM vA kurute svame .... 200-2-4 vijJAya vastu nindyaM .... 440-1-11 priyAdarzanamevAstu .... 320-1-11 mRdvI zayyA prAtarutthAya 116-1-12 vipadyuccaiH stheyaM .... 190-2-4 ___medhAM pipIlikA hanti 12-2-12 bahuputrA dulI godhA .... 305-1-7 mokSe bhave ca sarvatra .... 228-1-8 zabdena mahatA bhUmi .... 315-2-22 UTR-1
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 .... zaraNAgatavisrandha zilpamadhyayanaM nAma zubhAzubhAni karmANi ..... zauca mAdhyAtmikaM tyaktvA 272-2-7 **** nAma. pa. SaT zatAni niyujyante 226-1-1 sa. saJcitatapodhanAnAM 167-1-5 a. 11-1-11 sajjanAnAM vaco dravya .... 305 - 1-2 satkArayazolAbha 79-1-11 satyaM tapazca santoSaH satyaM vacmi hitaM vacmi 93 1 agaDadattasAdhukathA .... loka prArambha saMkhyA, patra. .... samamazrotriye dAnaM 265-2-11 |saha kalevara khedamacintayan 54-2-2 surarddhiH sukulotpatti ..... 12-2-8 nAma. .... // uttarAdhyayanaTIkAgatakathAnAmakArAdivarNAnukramaNikA // suvaMzajopyakRtyAni 104 - 1-2 247- 1 - 3 sthAnasthAdapamAnepi 474 - 2 - 14 svadezaH paradezazcA 169-2-7 320-1- 9 hRdyanyadvAcyanyat zloka- prArambha saMkhyA. patra. 2 aTTanamalakathA 67-138 334 - 146 3 aranAtha caritram..... 24-368 .... nAma. .... ha. **** 4 arahannakamuni kathA 5 arjunamAlikarSikathA 4-1-6 133-1-6 104-1-3 202-1-2 loka prArambha saMkhyA patra. 54-31 54-57 UTR-1
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrama nnikaa| 6 arhaddattamunikathA .... 118-39 17 kunthunAthacaritram.... 23-367 7 azvamitrakathA .... 34-122 18 kurudattasutarSikathA 11-54 8 azakaTApitRmunikathA 35-82 19 kulaputrakathA .... 11-11 27 caNDarudrAcAryaziSyakathA 36-9 A. 20 kUlavAlakazramaNakathA 125-3 28 carmadRSTAntaH .... 9-113 9 ASADhasariziSyakathA 42-123 21 kopapizAcajayakathA 22-71 29 citrasambhUtacaritram 411-276 | ASADhAcAryakathA .... 176-85 22 kSapakakathA .... 15-56 30 caurakathA (dravyalobhe) 16-141 31 " (svakRtakarmabhoge) 9-142 120-300 23 gaGgAcAryakathA .... 29-123 32 " (pApaprazaMsAbhilASe) 9-143 12 urabhradRSTAntaH .... 19-183 24 gurUpadhAtikuziSyakathA 25-2033coLA .33 collakadRSTAntaH .... 34-92 25 goSThAmAhilakathA .... 108-128 ka. 26 gautamasvAminoSTApada13 kapilamunicaritram 68-194 yAtrArtha gamanaM, tatra 14 karakaNDucaritram .... 146-203 34 jamAlikathA .... vaizramaNAgre puNDa 74-117 15 kAkiNIdRSTAntaH .... 12-186 rIkakaNDarIka cari 35 jayaghoSarSikathA .... 9-472 16 kAlavaizikakathA .... 31-74 trakathanaM ca .... 160-238 36 jayacakrikathA .... 7-375 UTR-1
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 dhAnyadRSTAntaH .... 11-99 37 DhaNDhaNarSikathA .... 36-71 48 dhAtavAdikathA .... 5-145 59 balabhadrarSikathA - 261-62 55 38 tiSyaguptakathA .... 43-119 49 naggatirAjarSikathA 191-230 60 bhadramaharSikathA .... 11-75 39 tRtIyabhUtakathA .... 16-11 50 namirAjarSicaritram 235-21161 bharatacakrikathA .... 27-336 da. 51 nRpadRSTAnta (apathyAzane)19-186 62 bhRgupurohitaputravarNanam 35-302 40 dazArNabhadrarAjarSikathA 105-375 52 neminAthacaritram .... 433-420 63 bhrAtRdvayakathA(Atmadamane) 33-12 41 dramakakathA .... 9-172 pa. 42 dyUtadRSTAntaH .... 21-9953 paramANadRSTAntaH .... 7-11464 maghavacakikathA .... 9-340 43 dvijavadhUkathA .... 11-162 54 pazupAlakathA .... 18-168 65 maNDikadRSTAntaH .... 47-159 44 dvimukharAjarSikathA 83-208 55 pAzakadRSTAntaH .... 159-93 66 mahApAceMkrikathA .... 157-369 45 duHsthakathA .... 33-176 56 pArzvanAthacaritram 332-442 67 mahAbalarAjarSikathA 55-388 57 purohitakathA .... 9-145 46 dhanazarmamunidRSTAntaH 39-28 58 pratyekabuddhazeSacaritram 21-236 68 yugadRSTAntaH .... 5-114 UTR-1
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana anukrama nnikaa| 56 77 zivabhUtikathA ..... 81-131 88 somadattasomadevarSikathA 17-55 19 ranadRSTAntaH ..... 21-100 78 zramaNabhadrazramaNakathA 14-3389 somadevarSicaritram 150-34 70 rAdhAvedhadRSTAntaH .... 92-11079 zraSThisutavadhUkathA .... 13-295/90 skandakamunikathA .... 62-59 71 rohaguptakathA .... 91-124 91 sthUlabhadrasvAmicaritram 205-44 8. sagaracakrikathA .... 84-337 92 " (jJAnaparISahe) 23-83 72 vaNikkathA(bandhamohApohe)35-143 81 saGgamAcAryakathA .... 51-52 93svapnadRSTAnte mUladevakathA265-101 73 vaNitrayadRSTAntaH 22-18882 sanatkumAracakrikathA 255-340 74 vaNipatnIkathA .... 14-162, 183 sAgarAcAryakathA .... 55-79 84 sAdhucatuSkakathA ....21-29 94 harikezabalacaritram 68-260 75 vAjidvayakathA .... 11-161 : 85 sAdhuzrAddhakathA .... 25-71 95 hariSaNacakrikathA .... 9-374 86 sunandazrAddhakathA .... 20-76 96 hastimitrarSikathA .... 15-26 76 zAntinAthacaritram 496-249 87 secanakahastikathA .... 29-13 UTR-1
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana prathamAdhyaya. nam (1) // aham // nyAyAmbhonidhizrImadvijayAnandasUribhyo namaH / mahopAdhyAyazrImadbhAvavijayagaNiviracitavivRttyA sahita uttraadhyynsuutrm| OM namaH siddhisAmrAjya-saukhyasantAnadAyine / trailokyapUjitAya zrI-pArzvanAthAya tAyine // 1 // zrIvarddhamAnajinarAjamanantakIrti, vAgvAdinI ca sudhiyAM jananIM prnnmy| zrIuttarAdhyayanasaMjJakavAGmayasya, vyAkhyAM likhAmi sugamA sakayAM ca kAJcit // 2 // niyuktyarthaH pAThA-ntarANi cArthAntarANi ca praayH| zrIzAntisUriviracita-vRtte yAni tattvajJaiH // 3 // pUrvervihitA yadyapi, bayaH santyasya vRttayo rucirAH / padyanibaddhakathArtha, tadapi kriyate prayatno'yam // 4 // ihottarAdhyayanAnIti kaH zabdArthaH 1 ucyate, uttarANi zrIdazavaikAlikaniSpatteH prAk zrIAcArAGgapaThanottarakAlaM paThyamAnatvena dazavakAlikaniSpatteranu ca tata evomadhIyamAnatvena, uttarANi vA pradhAnAnyadhyayanAni uttarAdhyayanAni, tAni ca SaTtriMzat, tatra zrIjinendrapraNItadharmakalpavRkSasya vinaya eva mUlamityAdI zAsanAdhikArI zrIsudharma UTR-1
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 2 / / - khAmI vinayAdhyayanamAha / tasya cedamAdi sUtramKK mUlam-saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhunno| viNayaM pAukarissAmi,ANupurvi suNeha me // 1 // ___ vyAkhyA- saMyogAd dravyato mAtApitrAdisaMbaMdhAdbhAvatazca kaSAyaviSayAdikliSTatarabhAvasaMbaMdhAt 'vippamukkassatti' | | vividharjJAnabhAvanAdibhiH prakAraiH prakarSaNa parISahasahanAdirUpeNa mukto vipramuktastasya, ayaM bhAvaH "anyo'nyaM bhavacakre, yAtAH sarve'pyanantazo jIvAH // mAtrAdibandhubhAvaM, zatrudAsInabhAvaM ca // 1 // " tataH ko'tra nijaH paro vA ? tathA "koho amANo a aNiggahIA, mAyA ya lobho apavaDDamANA // cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAI puNabbhavassa // 1 // " tato na deyaH kopAdivipakSapakSasyAvakAzaH, ityAdibhAvanAbhiH khajanAdigocarAbhidhaMgarahitasya / tathA-'aNagArassatti' na vidyate agAraM dravyato dRSadAdiracitaM gRhaM, bhAvatazca anaMtAnubaMdhyAdikRtaM kaSAyamohanIyaM yasyAsau anagArastasya bhikSoH sAdhoH vinayaM sAdhujanAsevitaM samAcAra, abhyutthAnAdikamupacAraM vA prAduSkariSyAmi prakaTIkariSyAmi kathayiSyAmItyarthaH / 'ANupurvitti' AnupUrvyA paripATyA prAkRtatvAttRtIyArthe dvitIyA / 'suNeha metti' taM vinayaM prAduSkariSyataH sato me mama sakAzAt zRNuta zravaNaM prati sAvadhAno bhavata, anena vAkyena dharmamabhidhAtukAmena dhIdhanena pUrva zrotA'bhimukhaH kartavya iti sUcitaM, anyathA vaktRvAkyasya vaiphalyaprasaMgAt, uktaM hi-"apratibaddhe zrotari, vakturvAcaH prayAnti vaiphalyam / nayanavihIne bhartari, lAvaNyaguNastRNaM UTR-1
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana prathamAdhyayanam (1) strINAm // 1 // " kiM caivaM zrotAramabhimukhIkRtyApi dharma vadato vaktalAbha eva, yaduktaM-"na bhavati dharmaH zrotuH, sarvasyaikAMtato hitazravaNAt // Qvato'nugrahabuddhA, vaktustvekAMtato bhvti||1||" iti sUtrArthaH // 1 // atha vinayo guNaH, sa ca jIvAdabhinna iti vinItaguNaireva vinayakharUpamAha| mUlam-ANANidesayare, gurUNamuvavAyakArae / iMgiAgArasaMpanne, se viNIyatti vuccai // 2 // vyAkhyA-AjJA,-saumya ! idaM kuru, idaM ca mAkArSIriti guruvacanaM, tasyA nirdeza idamitthameva karomIti nizcayAbhidhAnamAjJAnirdezastaM karotItyAjJAnirdezakaraH / tathA gurUNAM AcAryAdInAM upapAtaH samIpadezAvasthAnaM, tatkArakastadvidhAyI gurupArthAvasthAyI, na tu gurvAdezAdibhItyA dUradezasthAyIti bhAvaH, iMgitaM nipuNamatijJeyaM pravRttinivRttisUcakaM ISadbhUziraHkaMpAdyAkAraH sthUladhIsaMvedyaH prasthAnAdibhAvajJApako digavalokanAdiH, Aha ca-"avaloaNaM disANaM, viaMbhaNaM sADayassa saMvaraNaM // AsaNasiDhilIkaraNaM, paTTialiMgAiM eAI // 1 // " anayodvaMdve iMgitAkArau tAbhyAM gurugatAbhyAM saMpanno yuktastadveditayA iMgitAkArasaMpannaH sa iti pUrvoktavizeSaNayukto vineyo vinIto vinayAnvita ityucyate tIrthakarAdyairiti suutraarthH||2|| avinItatvatyAgena hi vinIto bhavatIti avinItakharUpamAhamUlam-ANANidesayare, gurUNamaNuvavAyakArae / paDiNIe asaMbuddhe, aviNIetti vuccaI // 3 // UTR-1
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 4 // vyAkhyA- AjJAnirdezaM na karotItyAjJAnirdezAkaraH, tathA gurUNAmanupapAtakArakaH, pratyanIkaH prtikulvrtii|| kuto'yamevaMvidhaH ? ityAha- yato asaMbuddho'jJAtatattvaH, so'vinIta ityucyate, kUlavAlakazramaNavat, tathA hi sUrarekasya ziSyo'bhU-davinIto'tiroSaNaH // cukopa kopasadanaM, zikSyamANaH sa sUriNA // 1 // dakSayA zikSayA sUri-stathApi tamazikSayat // sa tu tAmapi mene'nta-viSAktavizikhopamAm // 2 // hitazikSA hi duSTAnAM, nopakArAya jAyate // payaHpAnamivAhInAM, kintu syAdviSavRddhaye // 3 // natvA'nyadA siddhazaile, jinAnuttarato gurUn // peSTuM duSTaH sa pRSThastho, gaMDazailamaloThayat // 4 // zabdAyamAnamAyAntaM, taM ca prekSya gururdutam // pAdau prAsArayat prAjJastataH so'gAttadantare // 5 // akSatAMgastataH sUriH, kruddhastena kukarmaNA // bhAvIpAto'GganAyAste, re ! pApeti zazApa * tam // 6 // gurogiraM mRSAkartuM, kSulaH kSudramatiH sa tu // gatyA nirmAnuSAraNye, tasthau giriNadItaTe // 7 // sa | taMtrAtApanAsevI, tapastepe sudustapam // pAraNAM cAdhvagAdibhyo, mAsapakSAdinA vyadhAt // 8 // athAyAtAsu varSAsu, | taruNAMbudakAmukaiH // apUryatArNavAnItai-naMdIvezyAH payodhanaiH // 9 // enaM kUlaMkapAkUlaM, nikaSAsaMsthitaM munim // | mAnaiSIdaMbupuro'ndhiM, duSTo vAha ibATavIm // 10 // iti dhyAtvA nadIdecyA, sA'nyato'vAhi vAhinI // kUlavAlaKIka ityUcu-statastaM saMyataM janAH // 11 // (yugmam ) itazca zreNiko rAjA, pure rAjagRhe'bhavat // naMdA ca cillaNA cAstAM, mahipyau tasya maMjule // 12 // tatrA UTR-1
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 5 // dyAyAH suto jajJe 'bhayo'nyasyAH sunaMdanAH // kUNikahalavihallA - strayo'bhUvanmanoharAH // 13 // kAlAdyA bhrAtarasteSAM, dazA''san bhinnamAtRkAH // mAtrA satrA'bhayastatrA - ''dade dIkSAM jinAntike // 14 // pratrajatI tadA naMdA, dadau | halavilayoH // kuMDaladvitayaM deva - dattaM kSaumayugaM tathA / / 15 / / rAjyaM jyeSThasya bhAvIti, dhyAtvA rAjApyadAttayoH // gaMdhadvIpaM secanakaM, hAraM ca tridazArpitam // 16 // kUNikaste ca kAlAdyAH, duSTA bavA'nyadA nRpam // vibhajyAdadire rAjyaM, rAjA tvajani kUNikaH || 17 || rAjyAdikaM dadau hArA - dikaM tAto'nayoH svayam // iti rAjyavibhAgaM te, nAdurhalavilayoH // 18 // kArAstha eva pitari viSaM bhuktvAnyadA mRte // sAnutApo ratiM prApa, pure tatra na kU|NikaH // 19 // vAsayitvA tato'nyatra, navyAM caMpAbhidhAM purIm // upAsa vAsava iva, maharddhiH kUNiko nRpaH // 20 // hArakuMDalavAsobhirdivyairbhUSitabhUSanau // gaMdhadvIpaM tamArUDhau, sAntaHpuraparicchadau // 21 // krIDAyai pratyahaM halavihalau jagmaturnadIm // tadeti krIDayAmAsa tadvadhUrgandhasindhuraH // 22 // ( yugmam ) skandhe'dhyAropayatkAzcicchuNDayA''dAya sundarIH // kAzcinyavezayanmaulau kAzciddantAntareSvadhAt // 23 // udakRtya karaM kAzcidvAlikAvadviyatyadhAt // kAzcidAndolayaddolA- mitra zuNDAM vilolayan // 24 // " kiM bahunA" ? yathA yathA | procire tA - stasmai zastAya hastine // vibhaMgajJAnavAn so'pi, prAvarttata tathA tathA // 25 // taca prekSyAdbhutaM sarvo 'pyevaM paurajano jagau | rAjyazrIphalabhoktArA- vimAveva na kUNikaH // 26 // tacca padmAvatI rAjJI, zrutvA prathamAdhyaya nam (1) UTR-1
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 6 // * kUNikabhUbhujaH / jAtAmarSaprakarSeti, ciMtayAmAsa cetasi // 27 // divyahArAdinA gaMdha-hastinA cAmunA vinA // / rAjyaM na rAjate prAjya-mapyanAjyamivAzanam // 28 // tat patyA sarvamapyeta-drAhayiSye balAdapi // dhyAtveti sA *khamAkUtaM, raho rAjJe nyavedayat // 29 // bhUpo'vAdIdAdadAno, bhrAtrorapi ramAmaham // kAkAdapi nikRSTaH syAM, tadalaM vArtayAnayA // 30 // niSiddhApi nRpeNaivaM, nAgrahaM taM mumoca sA // bAlAnAmiva bAlAnA-mAgraho hi bhavebalI // 31 // prapede tadvizAmIza-statpremavivazo'tha saH // akAryamapi kiM prAyo, na kurvati ? vshaavshaaH!||32|| yaduktam-"suvaMzajo'pyakRtyAni, kurute preritaH striyA // snehalaM dadhi manAti, pazya maMdhAnako na kim ? // 33 // " - hArAdikaM nRpo'nyedyu-tirau tAvayAcata // vihAya dUrataH sneha-munmatta iva cIvaram // 34 // tAbUcatustAtadattaM, tadAtuM nArhamAvayoH // tathApi dadvahe rAjan ! rAjyAMzaM ceddadAsi nau // 35 // ityuktaH pArthivastAbhyAM, kaSAyakalupo'vadat // vAtsalyAdavimRzyaiva, tAtenAdAyi kiM tataH ? // 35 // kiM cAhati mamaivedaM, sAraM ratnacatuSTayam // ratnAni rAjagAminI-tyucyate hi jaDairapi // 37 // tatastaddIyatAM noce-drahISyAmi balAdapi // omityuktvA II tato halla-vihallau jagmatuham // 38 // dadhyatuzceti rAjJo'sya, zobhano nAyamAzayaH / vAsaH sasarpadhAnIva, neha zreyAMstadAvayoH // 39 // dhyAtvetyAdAya hArAdi, sarva tau saparicchadau // caMpAyAM nizi nirgatya, vaizAlI jagmatuH pu| rIm // 40 // mAtAmahAya tau tatra, ceTakAya mahIbhuje // sarva khodaMtamAvedyA-sthAtAM tatkRtagauravau // 41 // kUNi UTR-1
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 119 11 kastUbhayabhraSTa - tyA cintAJcitastataH / vaizAlyAM tau gatau jJAtvA praiSIhUtaM vacakhinam // 42 // gatvA dUto'pi vaizAlIM, natvA ceTakamityavak // rAjan ! kUNikarAjastvAM mayA vijJapayatyadaH // 43 // gajAdiratnAnyAdAyA - gatAviha kumArakau // preSaNIyau drutaM pUjyai - stulyairmayi tayostathA // 44 // tau cennAgacchatastarhi preSyaM sadyo dvipAdikam | no cedvo bhavitA bhUyA -nAyAso'nuzayAvahaH // 45 // atheti ceTako'voca - hUta ! tvaM brUhi kUNikam // tAtadattA bhrAtRlakSmI - hItuM yujyate na te // 46 // rakSyaMte zaraNAyAtAH, kiM cAnye'pi manasvibhiH // taddauhitrau kathaMkAraM, preSaNIyAvimau mayA ? // 47 // dauhitratvAtsamAnA me, bhavaMto yadyapi trayaH // nyAyitvAdAzritatvAcca, viziSyate tathA'pyam // 48 // satyapyevaM dApayAmi, dvipAdi tava tuSTaye // dadAsi yadi rAjyAMza, nyAyopetaM tvametayoH // 49 // tacceTakavaco gatvA, dUtaH svasvAmine'vadat // krodhAdhmAtastataH so'pi, yAtrAbhaMbhAmavIvadat // 50 // kAlAdyairdazabhiryukto, bhrAtRbhirnijasannibhaiH // trayastriMzatsahasrAzva - rathasiMdhurasaMyutaH // 51 // trayastriMzatkoTipatti-kalitazcalitastataH // kUNiko'cchAdayatsainyairbhuvaM dyAM ca rajobharaiH // 52 // ( yugmam ) tato yuto'STAdazabhi-rbhUpairmukuTadhAribhiH // saptapaMcAzatsahasra - rathahastihayAnvitaH // 53 // ceTako'pyabhyagAtsasa- paMcAzatkoTipattiyuk // svadezasIni sainye ca vArddhivyUhamacIkarat // 54 // ( yugmam ) kUNiko'pyAgatastatra, tArkSyavyUhaM vyadhAdvale || nyadhAccamUpatitve ca kAlaM kAlamivotkaTam // 55 // vyakta prathamAdhyaya nam (1)
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 8 // vIragaNonmukta - pRSatktAcchAditAMbare | ArebhAte raNaM bhIma-mubhe api tato bale // 56 // niSAdinA vyadhAdyuddhaM, niSAdI rathinA rathI // sAdinA ca samaM sAdI, padAtistu padAtinA // 57 // kAlI jayArthamuttAlaH samaM ceTakasenayA // yudhyamAnastadA rAjJa-zveTakasyAntike yayau // 58 // dinaM pratyeka vizikha - muktisaMdhAdharastataH // ceTako divyavANena, taM kRtAntAtithiM vyadhAt // 59 // caMpApaterbalaM zokA - kulaM draSTumivAkSamaH // tadA bhAnurjagAmAstaM vizazrAma tato raNaH // 60 // dvitIye'pyahi sainyAbhyA - mArabdhe saMgare punaH // mahAkAlaM kRNikasya, senAnyaM ceTako'vadhIt // 61 // anyeSvapi hateSvevaM, tenASTasvaSTabhirdinaiH // zokAkrAnto'zokacandraH, iti cetasya cintayat // 62 // rAjJo'syA'jAnatA divyAM, zaktimetAM hA mayA // mudhaiva prApitAH kAlaM, kAlAdyA bhrAtaro daza // 63 // tadadyApi suraM kaMci - dArAdhyAmuM jayAmyarim | no cedbhaviSyAmyanuga- steSAmahamapi drutam // 64 // dhyAtveti devatAdhyAne, sthitaM taM vihitASTamam // prAgjanmasaMgatau zakra - camareMdrAvupeyatuH // 65 // kimicchasIti jalpatau, tAvityUce'tha kRNikaH // yadi tuSTau yuvAM sadya-veTako mAryatAM tadA // 66 // Uce zakraH sadharmANaM, ceTakaM na hi hanmyaham // kariSyAmyaMgarakSAM tu, tava bhaktivazaMvadaH // 67 // mahAzilAkaMTakA - rathAdimuzale raNe / camareMdrastvadAttasmai, vairinirjayakAraNe // 68 // tatrAdye vairiSukSitA-pi karkarakaMTaka || mahAzilAmahAzastre, iva syAtAM mRtipradau // 69 // yuddhe dvitIye tu rathamuzale bhramakaM vinA // bhrAmyataH parito vairi-pakSapeSaNatatpare // 70 // tatastuSTo yayau duSTaH, kRNikaH samarAjiram // UTR-1
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 9 // mamaMtha vArddhivyUha ca, maMdhAcala ivodadhim // 71 // tamApataMtaM saMhAM, sAmarpazceTako nRpaH // mumocAkarNamAkRSya, || prathamAdhyaya. sadyo divyaM zilImukham // 72 // kUNikasya puro vajra-kavaca vajrabhRddadhau // pRSThe tu lauhaM sannAhaM, tadA tasyAsurezvaraH | nam (1) // 73 // tasmin divye zare vajra-varmaNA skhalite'ntarA // bhaTAzceTakarAjasya, menire sukRtakSayam // 74 // satya| saMdho dvitIyaM tu, ceTako nAmucaccharam // dvitIye'pyahni tadvANaM, tathaivA'jani niSphalam // 75 // Adye raNe paNNavati-lakSA nRNAM yayuH kSayam // lakSAzcaturazItizca, dvitIye tu mahAhave // 76 // teSveko varuNaH zrAddho, nAganaptA yayau divam // tatsuhRdbhadrako nRtvaM, tiryaktvaM narakaM pare // 77 // ityanvahaM jAyamAne, samare sainyayostayoH // yAtsu khakhapuraM naMSTvA-'STAdazakhapi rAjasu // 78 // praNazya ceTako-zo, vaizAlImavizatpurIm // rurodha sarvatastAM ca, kUNikaH prabalairbalaiH // 79 // ( yugmam ) atha secanakArUDhI, kUNikasyAkhilaM balam // upadudruvaturhala-vihallau tau pratikSapam // 80 // avaskaMdapradAnAyA| ''gataM taM gaMdhahastinam // na haMtumanugaMtuM vA, tatsainye ko'pyabhUt prabhuH // 81 // tanmArge maMtriNAM buddhyA, kuunniko'ciikrtttH|| khAtikA jvaladaMgAra-pUrNA parNAdyavastRtAm // 82 // rAtrau tatrAgataH so'tha, gajo jJAtvA vibhNgtH|| jvaladaMgAragA tAM, nunno'pi na puro'calat // 83 // tAvUcatustataH khinnau, kumArAviti taM dvipam // parebhyaH kiM bibheSi ? tvaM, yatpuro na calasyare ! // 84 // varaM zvA poSitaH zazva-tkhAminaM yo'nuvarttate // kRtaghno'hiriva khAmi UTR-1
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 10 / / kRtyanAzI bhavAnnatu // 85 // ityuktaH siMdhurastAbhyAM svAmibhaktadhuraMdharaH // gRhItvA zuMDayA skandhA - ttI balenotArayat // 86 // svayaM tu tasyAM garttAyAM, datvA jhaMpAM vipadya ca // Adye'gAnnarake dhairya - maho tasya pazorapi ! // 87 // tadvIkSya sAnutApau tau kumArAviti dadhyatuH // krodhAndhAbhyAM dhigAvAbhyAM kimakAryamidaM kRtam ! // 88 // kRte yasya kRto deza- tyAgo bhrAtA ripRkRtaH // asmiMzca vyasanAMbhodhI, kSipto mAtAmaho'pyaho ! // 89 // nihatya taM gajaM yuktaM, naiva jIvitumAvayoH // jIvAvazcedvIradeva - ziSyIbhUyaiva nAnyathA // 90 // ( yugmam ) tadA zAsanadevyA tau, nItau vIrajinAntike // pravrajyaikAdazAMgAni, sudhiyau peThatuH kramAt // 91 // guNaratnaM tapastaptvA, saMlikhya ca samAdhinA // halaH suro jayaMte'bhU - dvihalastvaparAjite // 92 // gRhIte'pi vrate tAbhyAM purImAdAtumakSamaH // vyadhAtsaMdhAmityazoka- candro nistandravikramaH // 93 // kharayuktahalairenAM, nagarIM na khanAmi cet // | tadA tyajAmyahamasUn, bhRgupAtAdinA dhruvam // 94 // tathApi tAM purIM bhakta-manIze zreNikAtmaje // kramAt khedaM gate | devI, kApItyUce nabhaH sthitA // 95 // " samaNe jadi kUlavAlae, mAgadhiaM gaNiaM gamissae / rAyA ya asogacaMdae, besAliM nagaliM gahissae // 96 // tannizamya nRpastuSTa - stAM vezyAmevamAdizet // ihAnaya patIkRtya, bhadre ! tvaM kUlavAlakam // 97 // tatprapadyAbhavanmAyA- zrAvikA sA paNAMganA // muneH kuto'pi tatrastha - majJAsIttaM ca saMyatam // 98 // tatrAraNye tato gatvA taM ca natvA yathAvidhi // iti sA daMbhinI proce, vacanairamRtopamaiH // 99 // UTR-1
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana prathamAdhyayanam (1) // 11 // tIrthAni caMpAtaH, prabho! prasthitayA mayA // sarvatIrthAdhikAH pUjya- pAdA diSTyA'tra vanditAH // 10 // matpAtheyAttadAdAya, bhikSAmanugRhANa mAm // tayeti sAdaraM prokta-statsArthe sAdhurapyagAt // 1 // tasyAdAnmizritadravyAn, sAmodA sApi modakAn // tadbhakSaNAdatIsAra- stasyAsIdatidussahaH // 2 // tataH sA tatra tadvaiyAvRtyadaMbhena tsthupii|| muhurmunimupAsarpa-tsarpavatkuTilAzayA // 3 // udvartanAdinA vAMga-sparza cAcIkaranmuhuH // bheSajAntaradAnAca, tamullAghaM vyadhAcchanaiH // 4 // tatkaTAkSasarAgokti-zarIrasparzavibhramaiH // munermano'calattasya, strIsaMge kva nu ? tatsthiram // 5 // tyaktavratastatastasyA-mAsaktaH so'bhavattathA // yathA tayA vinA sthAtuM, nAbhUtkSaNamapi prabhuH // 6 // tadvazaH kUNikopAntaM, tato'gAtkUlavAlakaH // satkRtya kUNiko'pyeva-matravIttaM munibruvam // 7 // mahAtman ! gRhyate neya-mupAyairbahubhiH purI // tatastadhaNopAyaM, vidhehi dhipaNAnidhe ! // 8 // tato devajJaveSeNa, vaizAlI praviveza saH // zrIsuvratArhataH stUpaM, bhramaMstatra dadarza ca // 9 // dadhyau ca nUnamasyAsti, pratiSThAlagnamuttamam // abhaMgA tanmahimnAsau, nagarI nanu vartate // 10 // kathaM mayA pAtanIya-stadasAviti ciMtayan // apRcchayata purIrodhAkuleneti janena saH // 11 // vada daivajJa ! vaizAlyA,rodho yAsyatyasau kadA ? // khinnAH smo yadvayaM kArA-vAsenevAmunA bhRzam // 12 // muditaH sa tato'vAdIt , pApapaMkaikazUkaraH // stUpo'sau yAvadatra syA-ttAvadudveSTanaM kva ? vaH // 13 // tallokAH ! yadyayaM stUpo, yuSmAbhiH pAtyate drutam // tadA'payAti niyataM, purIrodho'dhunaiva hi // 14 // prokto dhUrtena UTR-1
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 12 / / teneti, bAlavadvAlizo janaH // taM stUpaM bhaMkkumArebhe dhUrteH ko na hi vacyate // 15 // stUpe ca bhaMktumArabdhe, gatvA mAgadhikAdhipaH // sadyo'pAsArayacaMpA - dhIzaM krozadvayaM tataH // 16 // tataH sa pratyayailekiH, stUpe mUlAtprapAtite // vyAghuTya kUNiko'vikSat purIM sabalavAhanaH // 17 // tadA cAnazanaM kRtvA smRtvA paMcanamaskriyAH // ceTako nyapatat kUpe, baddhA'yaH putrikAM gale // 18 // tadA tatrAsanAsthairyA-dAgatya dharaNAdhipaH // sAdharmikaM tamAdAya, ninAya bhavane nije // 19 // vidhAyArAdhanAM samyak, prapAlyAnazanaM ca tat / tatrasthaH prApya paMcatvaM, ceTakastridivaM yayau // 20 // itazca sujyeSThAsUna - dauhitrazceTakaprabhoH || vaizAlyAmAyayau devA - tadA satya kikhecaraH // 21 // mAtAmahaprajAM sarvA, luMTyamAnAM sa rakSitum // ninAya nIlavatyadrI, drutamutpATya vidyayA // 22 // kopAviSTaH kUNiko'tha, tAM purIM yuktarAsabhaiH // kheTayitvA halaistIrNa pratijJaH khapurIM yayau // 23 // kUlavAlakanAmA tu, mRtvAgAnnarakaM kudhIH // uddhRtastu tato'nante, saMsAre paryaTiSyati // 24 // kUlavAlakamuneriva duHkhA - vAtirevama vinItamuneH syAt // dhRSTatAM tadapahAya suziSyaiH, sadgurorvinaya eva vidheyaH // 25 // itikUlavAlakakathA, iti sUtrArthaH // 3 // atha dRSTAMtapUrvakamavinItasya doSamAha - mUlam - jahA suNI pUikaNNI, nikkasijjai savaso / evaM dussIla paDiNIe, muharI nikkasijjai // 4 // vyAkhyA- yathA zunI, pUtI paripAkAt kudhitagandhau upalakSaNatvAt kRmikulAkulau ca karNau yasyAH sA pUtikarNI, niSkAzyate bahiH karSyate, 'sabasotti' sarvebhyo gRhAMgaNAdibhyo "hata hata" ityAdivAkyairleSTvAdibhizva, atra ca zunIti UTR-1
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana prathamAdhyaya. nam (1) // 13 // strInirdezo'tIvakutsAsUcakaH, 'pUtikarNIti' vizeSaNaM tu sarvAMgakutsAsUcakam , upanayamAha-evamanena prakAreNa duHzIlo duSTAcAraH, pratyanIkaH prAgvat , mukharo bahuvidhAsaMbaddhabhApI, niSkAzyate sarvataH kulagaNasaMghArbahiH kriyate, iti sUtrArthaH // 4 // nanu kuto'yaM jJAtvApyanarthahetI daurazIlye ramate ? pApopahatamatitvAttatraivAsya ratiH syAdetadeva dRSTAMtena darzayatimUlam-kaNakuMDagaM caittANaM, viTaM bhuMjai sUare / evaM sIlaM caittANaM. dussIle ramaI mie // 5 // vyAkhyA-kaNAstaMdulAsteSAM tanmizro vA kuMDakaH kukkasaH kaNakuMDakastaM tyaktvA viSTAM purISa bhukte, zUkaro garttAzU| karo yatheti gamyate, evamavinItaH zIlaM prastAvAcchobhanamAcAraM tyaktvA duSTaM zIlaM duzzIlamanAcArarUpaM tatra ramate dhRtimAdhatte, mRga iva mRgo'pAyAnabhijJatvAt , yathA hi mRgo gItAkSipto maraNApAyamapazyan vyAdhamanusarati, tathA'yamapi pretyadurgatipAtamapazyannirviveko duHzIle ramate, iti sUtrArthaH // 5 // uktamupasaMhRtya kRtyamupadizatimUlam-suNiAbhAvaM sANassa, sUarassa narassa ya |vinne Thavija appANaM, icchaMto hiamappaNo // 6 // vyAkhyA-zrutvA AkarNya abhAvaM azobhanabhAvaM sarvato niSkAzanarUpaM 'sANassatti' prAkRtatvAt zunyAH zUkarasya copamAnasya narasya copameyasya vinaye sthApayedAtmAnamAtmanaiveti zeSaH, icchan hitamaihikaM pAratrikaM ca AtmanaH, UTR-1
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 14 / / vinayAdeva hitAvApteryaduktam-"viNayA nANaM nANAo, desaNaM daMsaNAo caraNaM ca // caraNAhiMto mokkho, mokkhe sukkhaM nirAbAhaM // 1 // iti sUtrArthaH // 6 // yatazcaivaM tataH kimityAha* mUlam-tamhA viNayamesijjA, sIlaM paDilabhe jao / buddhaputtaniAgaTTI, na nikkasijai knnhui||7|| K vyAkhyA-tasmAdvinayamepayet , dhAtUnAmanekArthatvAt , kuryAt , kiM punarvinayasya phalaM ? yadevamupadizyate, ityAha | zIlaM pratilabheta prApnuyAt , yato vinayAt , anena vinayasya zIlAvAptiH phalamuktaM, atha tasya kiM phalamityAha-buddhAnAmAcAryAdInAM putra iva putro buddhaputraH sAdhuH, nizcitaM yajanaM niyAgaH saMpUrNabhAvastavarUpaH sarvasaMvarastatphala| bhUto mokSazca, kAraNe kAryopacArAttadarthI san na niSkAzyate 'kaNhuitti' kutazvidgacchAdeH, kiMtu vinItattvena sarvatra mukhya eva kriyate iti sUtrArthaH // 7 // kathaM punarvinayo vidheya ityAzayenAhax mUlam-nisaMte siA muharI, buddhANaM aMtie syaa| adRjuttANi sikkhijjA, nirahANi u vje||8|| _ vyAkhyA-nizAnto nitarAmupazAMtaH, antaHkrodhatyAgAdvahizca zAntAkAratvAt , syAt bhavet amukharaH, tathA buddhAnAM | AcAryAdInAM antike samIpe sadA sarvakAlaM arthayuktAni heyopAdeyArthavAcakAnyAgamavAkyAni zikSeta abhyaset , nirarthakAni tadviparItAni tu punarvAtsyAyanAdIni varjayet pariharediti sUtrArthaH // 8 // kathaM punararthayuktAni zikSetetyAhamUlam-aNusAsio na kuppijjA, khaMtiM sevija pNddie| khuDDehiM saha saMsaggi, hAsaM kIDaM ca vajae // 9 // UTR-1
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 15 / / vyAkhyA-anuziSTaH kadAcit paruSottyApi zikSito na kupyet na kopaM kuryAt / tarhi kiM kuryAdityAha - kSAntiM paruSabhASaNAdisahanAtmikAM seveta, paMDito buddhimAn, tathA 'khaDDehiMti' kSudrairvAlaiH zIlahInaiH pArzvasthAdibhirvA saha samaM 'saMsariMgati' saMsarga paricayaM, hAsaM hasanaM, krIDAM ca antyAkSarikAprahelikA dAnAdikAM varjayet, lokAgamaviruddhatvAdgurukarmabaMdhahetutvAccaiSAmiti sUtrArthaH // 9 // punaranyathA vinayamevAha -- mUlam - mAya caMDAliaM kAsI, bahuaM mAya Alave / kAleNa ya ahijittA, tao jhAeja egago // 10 // vyAkhyA - mA niSedhe, caH samuccaye, caMDaH krodhastadvazAdalIkamanRtabhASaNaM mAkArSIrmAvidhAH / lobhAlIkAdyupalakSaNaM caitat / tathA bahu evaM bahukaM aparimitaM AlajAlarUpaM strIkathAdikaM mA ca AlapedbhASeta, bahubhASaNAtsvAdhyAyAdikAryahAnivAtakSobhAdisaMbhavAt / kiM tarhi kuryAdityAha - kAlena prathamapaurupyAdilakSaNena, caH punararthe, adhItya paThi - tvA pRcchAdyupalakSaNaM caitat, tato'dhyayanAdyanantaraM dhyAyezcintayedekako bhAvato rAgAdirahito dravyato viviktavasatyAdau sthita iti sUtrArthaH // 10 // itthamakAryaniSedhaH kAryavidhizvoktaH, atha kadAcidetadvayatyaye kiM kAryamityAhamUlam - Ahacca caMDAliaM kaTTu, na niNhavija kayAivi / kaDaM kaDitti bhAsijjA, akaDaM No kaDitti a // 11 // vyAkhyA-'Ahacca' kadAciccaMDAlIkaM pUrvoktaM kRtvA na nihuvIta mayA na kRtamiti nApalapet, kadAcidapi yadA parairna jJAtastadApItyarthaH / kiM tarhi kuryAdityAha - kRtaM vihitaM caMDAlIkAdi kRtameva bhASeta, na tu bhayalajjAdibhirakR prathamAdhyaya nam (1) UTR-1
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 16 / / tamiti / tathA akRtaM caMDAlIkAdi no kRtamiti akRtameva bhASeta, na tu mAyoparodhAdinA akRtamapi kRtamiti vadeta , mRpAvAdAdidoSasaMbhavAt / ayaM cAtrA'bhiprAyaH-kathaMcidaticArotpattI lajjAdyakurvan gurupArzvamAgatya-"jaha bAlo jappaMto, kajamakajaM ca uju bhaNai ||tN taha AloejA, mAyAmayavippamukko u // 1 // " ityAdyAgamamanusaran yathAvat zalyamAlocayediti sUtrArthaH ||11||ath yadaiva gururvakti tadaiva pravRttinivRttI karttavye ityAzaMkA nirAkartumAhamUlam-mA galiassuvva kasaM, vayaNamicche puNo puNo / kasaMva daddumAiNNe, pAvagaM parivajae // 12 // vyAkhyA-mA niSadhe galyazva iva avinItavAjIva kazAM kazAprahAraM vacanaM pravRttinivRttiviSayaM upadezaM gurUNAmicchedabhilaSeta punaH punarvAraM vAraM / ayaM bhAvaH-yathA galirazvaH kazAprahAraM vinA na pravarttate nivarttate vA, naivaM suzipyeNApi pravRttinivRttyoH punaH punarguruvacanamapekSyaM, kiMtu 'kasaM vetyAdi'-kazAM carmayaSTiM dRSTvA AkIrNa iva vinItAzva | iva prakramAt suziSyo gurorAkArAdikaM dRSTvA pApakaM azubhAnuSThAnaM parivarjayet sarvaprakAraistyajet, upalakSaNatvAt zubhAnuSThAnaM ca kuryAt / ayamAzayaH- yathA AkIrNo'zvaH kaSAgrahaNAdinA ArohakAbhiprAyaM jJAtvA kazayA'spRSTa eva tadAzayAnurUpaM ceSTate tathA muziSyo'pyAkArAdyairAcAryAzayaM jJAtvA vacanenAprerita eva sarvakRtyeSu pravartate, mAbhUdrovacanAyAsa iti sUtrArthaH // 12 // galyAkIrNakalpaziSyayordoSaguNAvAha UTR-1
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 17 / / mUlam - aNAsavA thUlavayA kusIlA, miuMpi caMDaM pakaraMti sIsA / cittANuA lahu dakkhovaveA, pasAyae te hu durAsayapi // 13 // vyAkhyA - anAzravA guruvacasyasthitAH, sthUlavacaso'vicAritabhASiNaH, kuzIlAH kutsitAcArAH, mRdumapi akopanamapi guruM caMDaM prakurveti, prakarSeNa vidadhati ziSyAH, ye punazcittAnugA gurumano'nuvarttinaH laghu zIghraM dAkSyopapetA avilaMbitakAritvayuktAzca bhavaMti, atra 'upa, apa, ita' iti zabdatrayasthApane pRSodarAditvAdapazabdasyAkAralope ca upapeta iti siddham / te ziSyAH prasAdayeyuH prasannaM kuryuH, huH punararthe, durAzayamapi atikopanamapi prastAvAguruM, kiM punaranutkaTakaSAyamiti, atrodAharaNaM caMDarudrAcAryaziSyaH, tatkathAsaMpradAyazcAyam -- 3 ujjayinyAM puri nAtro - dyAne naMdanasannibhe || caMDarudrAbhidhaH sUriH sagacchaH samavAsarat // 1 // UnAdhikakriyAdoSAn svagacchIyatapasvinAm // darza darza sa cAkupyat prakRtyApyatiroSaNaH // 2 // bhUyasAM vAraNaM hyeSAM mayaikenAtiduSkaram || paraM roSAtirekAnme, khahitaM na hi jAyate // 3 // dhyAtveti sUrirekAMte, tasthau saddhyAnahetave / taptaM vihAya ziSyANAM svAdhyAyadhyAnatatparaH // 4 // [ yugmam ] itojjayinIvAsI, vyavahArisuto yuvA // AgAtkuMkumaliptAMgo, navoDhastatra mitrayuk // 5 // sAdhUn dRSTvA parIhAsa - pUrvakaM tAn praNamya ca // so'vAdIdbhagavaMto me, dharme brUta sukhAkaram // 6 // vaihAsiko'yamiti te, jJAtvA no kiMcidUcire // tato bhUyaH sa nirgrathAn, sopahAsa prathamAdhyAyanam (1) UTR-1
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 18 // | mabhASata // 7 // daurbhAgyAdbhAryayA tyakto, virakto'haM gRhAzramAt // tat prasadya bhavAMbhodhi- tArakaM datta me vratam // 8 // | dhUrtaH pratArayatyasmA-narmavAkyairmuhurmuhuH // taghRSyatAmasau samyak, ciMtayitveti te jaguH // 9 // guroradhInA na vayaM, svayaM dIkSAdi dadmahe // tadAzraya vratAya tva-masmadgurumitaH sthitam // 10 // zrutveti savayasyo'tha, so'brajatsUrisannidhau // abravIttaM ca vaMditvA, sopahAsaM kRtAMjaliH // 11 // gRhanyApArato bhagno, lagno'smi tvtpdaanyoH|| tatpravrAjaya mAM svAmi-stiSThAmi sasukhaM yathA // 12 // sahAsyAmiti tadvAcaM, zrutvA kopAtirekataH // sUrijagau vratecchuzce-ttadA bhasmAnaya drutam // 13 // tatastatsuhRdaikenA-nIte bhasmani sAdhurAT // taM gRhItvA svabAhubhyAM, | locaM kRtvA dadau vratam // 14 // tadvilokya viSaNNAsta-dvayasyAstamathAbhyadhuH // mitra ! sadyaH palAyakha, dhAma yAmo vayaM yathA // 15 // AsannasiddhikaH so'tha, laghukarmetyaciMtayat // kathaM gacchAmyahaM gehaM, khavAcA sviikRtvrtH||16|| pramAdasaMgatenApi, yA vAk proktA manakhinA // sA kathaM dRSadutkIrNA-kSarAlIvA'nyathA bhavet // 17 // narmaNApi | | mayA labdhaM, rakSaNIyaM tato vratam // jahAti dhumaNi ko hi, vinAyAsamupasthitam // 18 // dhyAtveti bhAvasAdhutvaM, sa sudhIH pratyapadyata // yathAsthAnaM tato jagmu- stadvayasyA viSAdinaH // 19 // vineyo'thAvadatsUriM, bhagavan ! baMdhavo mama // zrAmaNyaM mocayiSyaMti, tadyAmo'nyatra kutracit // 20 // gaccho mahAnasau gacchan , pracchannamapi yjnaiH|| jJAyate tad dvayorevA-''vayogamanamarhati // 21 // sUriH provAca yadyevaM, tadA'dhvAnaM vilokaya // yathA rajanyAM UTR-1
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana prathamAdhyaya / / 19 / / gacchAmaH, so'pyAlokya tamAyayau // 22 // pratasthe'tha nizIthinyAM, sUrinUtanaziSyayuk // puro yAhIti guruNA, coktaH ziSyo yayau puraH // 23 // apazyannizi vRddhatvAt , sthANunA skhalito guruH // vedanAvitalo jo jvaladroSabharAkulaH // 24 // hA duSTaziSya ! sanmArgo, na vyalokIti vibruvan , daMDena ziSyaM zirasi, kRtaloce jaghAna sH|| 25 // tatprahArasphuTanmauli-nirgacchadrudhiro'pi saH // na vyabravInApyakupyat , pratyutaivamaciMtayat // 26 // khagacchamadhye sasukhaM, tiSThaMto'mI mahAzayAH // adhanyena mayA duHkha-bhAjanaM vihitA hhaa!|| 27 // AjanmasaukhyadAH ziSyA, guroH syuH ko'pi dhIdhanAH // Adya eva dine'haM tu, jAto'sAtakaro guroH // 28 // sthANyAdinA guroH pIDA, mAbhUdbhUyo'pi bhUyasI // dhyAyanniti prayatnena, sa cacAla zanaiH zanaiH // 29 // tasyaivaM vrajataH zuddhA-zayasya samatAnidheH // mahAtmanaH samutpede, nizAyAmeva kevalam // 30 // atha prabhAte saMjAte-'bhyudite ca divAkare // sUriNA dadRze ziSyo, rudhirAliptamastakaH // 31 // tataH zAMtarasAcAMta-khAMtaH sUriraciMtayat // aho! navInaziSyasyA-'pyamuSya kSAMtiruttamA // 32 // krodhAdhmAtena mayakA, daMDenaivaM hato'pi yat // nAtanodvAGamano| dehai- vaiguNyaM kiMcidapyasau // 33 // ciraprajitasyApi, ropadopAMzca jAnataH // prAptAcAryapadasthApi, dhigme prabalakopatAm! // 34 // iyaciraM su duSpAlaM, pAlitaM mayakA vratam // paraM tanniSphalaM jajJe, kopAttanme'munA kRtm||35|| bhAvanAbhiriti bhAvitacittaH, so'pi kevalamavApa munIMdraH // evamutkaTarupo'pi guroH syu-rmokSadAH savinayAH UTR-1
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 20 // suvineyAH // 36 // iti zrIcaMDarudrAcAryakathA // iti sUtrArthaH // 13 // atha gurucittAnuvRtterupAyamAha| mUlam-nApuTTo vAgare kiMci, puTTo vA naaliaNvde||kohN asaccaM kugvijA,dhArijA piamappiaM // 14 // ___ vyAkhyA- nApRSTaH kathamidamityAdi guruNA'jalpitaH vyAgRNIyAdvadettAdRzakAraNaM vinA, kiMcit stokamapi, | pRSTo vA nAlIkamanRtaM vadet , kAraNAMtareNa ca gurubhirnirbhasito'pi na tAvatkupyet , kathaMcidutpannaM tu krodhamasatyaM / | tadutthavikalpaviphalIkaraNena kurvIta vidadhyAt / krodhAsatyatvakaraNe cAyaM dRSTAMtaH- tathAhi kutracidvAme, kulaputrasya kasyacit // sodaraH pratyanIkena, ninye yamaniketanam // 1 // tatastajananI proce, tamiti pratyahaM muhuH // prabhaviznurapi bhrAtR-ghAtakaM haMsi no kutaH? // 2 // balino halasAyaMte, vairazuddhyai na karhicit // na vipakSamupekSante, pannagA api mAninaH ! // 3 // tadAkarNya saroSeNa, tena pauruSazAlinA // jIvagrAhaM pragRhyAri-rAninye mAturantikam // 4 // proktazcAre ! bhrAtRghAtin !, kathaM tvA mArayAmyaham ? // tataH sa prAMjaliH proce, kRpANaM prekSya kaMpitaH // 5 // hanyaMte zaraNAyAtA, yathA tvaM mAM tathA jahi // sadainyamiti tenokte, sa mAturmukhamaikSyata // 6 // sApi taM dInatAM prApta, prekSyotpanna kRpA'lapat // AryaiH putra! na mAryate, kadApi zaraNAgatAH // 7 // yataH-"zaraNAgatavisrabdha-praNatavya| sanArditAn // rogiNaH paMgumukhyAMzca, naiva naMti mahAzayAH! // 8 // " putraH provAca mAtameM, roSaH syAtsaphalaH kthm?|| sarvatra saphalaH kopo, na kArya iti sApyavak // 9 // iti mAtRgirA jAto- pazAntistaM mumoca saH // tau natvA UTR-1
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 21 / / kSamayitvA ca, khAgaH so'pi gRhaM yayau // 10 // mAtRvAkyamadhigamya yathAsau, moghameva vidadhe kila kopam // tadvadeva bhajatA jinavANI, sAdhunApi viphalaH sa vidheyaH // 11 // iti krodhAsalIkaraNe kulaputrakathA || tathA 'dhArijatti' dhArayet samatayA'vadhArayet, priyaM prItyutpAdakaM stutyAdi, apriyaM ca tadviparItaM nindAdi, na tayo rAgaM dveSaM vA kuryAdityarthaH, udAharaNaM cAtra tRtIyabhUtasya, tathAhi pure kasmiMzcidazive, samutpanne'tidAruNe || amaMdamAMdyapIDAbhi rvidrute cAkhile jane // 1 // tacchAntaye ca bhUpena, DiMDime vAdite sati // bhUbhujo'bhyarNamabhyetya, jagadumatrikAstrayaH // 2 // [ yugmam ] zamayAmo vayaM svAmi-nAzivaM bhavadAjJayA // nRpo'jalpadupAyena, keneti brUta mAMtrikAH ! // 3 // teSveko'thAbravIdrUpaM, pRthvInAthAvadhAryatAm // maMtrasiddhaM mamAstyekaM bhUtaM sadyaH zivaMkaram // 4 // taccAtiruciraM rUpaM, vikRtya puri paryaTat // na vIkSaNIyaM dRSTaM tu, draSTAraM hanti koSataH // 5 // tatprekSyAdhomukhaM tiSThe - dyo'sau rogairvimucyate // tadAkarNya jagau rAjA, caMDenAnena naH kRtam ! // 6 // athAvAdIdbhUtavAdI, dvitIyo'vanivallabham || maMtrasiddhaM mamApyasti, bhUtaM nUtanazaktiyuk // 7 // taccAtilaMbavistIrNa - kukSikaM paMcamastakam // ekakramaM zikhAhInaM, bIbhatsaM zyAmalaM mahat // 8 // gAyannarInRtanmuMcadaTTahAsAn pade pade // rUpaM vidhAya sakale, pure bhramati sarvataH // 9 // [ yugmam ] tadvIkSyopaha setsamyak praviloke vA na yaH / / dUSayedyazca tanmauli - drutaM bhidyeta saptadhA // 10 // yastvarcayati puSpAdyaiH, sadvAkyaiH zlAghate ca tat // prathamAdhyaya nam (1) UTR-1
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 22 // gadAstasya vilIyaMte, vAtodbhUtA ivAMbudAH // 11 // tannizamyAbhyadhAdbhamA-nasmAkamamunApyalam // tRtIyo'thAvadadrAja-nasti bhUtaM mamApi hi // 12 // kurUpamapi tannaiva, kadAcidapi kupyati // priyA priyakRtorhanti, dRSTamevA ''mayAMstathA // 13 // tato rAjJA pradattAjJaH, sa mAMtrikaziromaNiH // azivopazamaM cakre, tat paryATyA'khile pure||14|| tato'sAvazivadhvaMsa-modinA medinIbhRtA // apRji vastrabhUSAdyai-lokazca sakalairapi // 15 // evaM vimuNDazirasaM maladigdhadehaM, dviSTo hi garhati muniM sujanastu nauti // satsAdhunA samadRzAntimabhUtavattat, soDhavyameva sakalaM priyamapriyaM ca // 16 // iti priyApriyasamatve tRtIyabhUtakathA; iti sUtrArthaH // 14 // nanu kopAdyasatyakaraNAdinA kimAtmana eva damanamupadizyate ? na parasyetyatrocyate| mUlam-appA ceva dameabo, appA hu khalu duimo||appaa daMto suhI hoi, AssiM loe parastha ya // 15 // ___ vyAkhyA-'appA cevatti' Atmaiva damitavyo manojJAmanojJaviSayeSu rAgadveSatyAgena upazamaM netavyaH, kutazcaivamupadizyate ? ityAha 'appA hutti' Atmaiva khalu yasmA(Imo durjayaH, ata evAtmadamanamevopadizyate iti bhAvaH / kiM punarAtmadamane phalamityAha-AtmA dAntaH sukhI bhavati asmin loke iha bhave, paratra ca parabhave, yato dAntAtmAno maharSaya ihaiva devairapi pUjyante, paratra mokSaM ca sAdhayanti, adAntAtmAnastu caurapAradArikAdaya ihaiva vinazyanti, paratra | ca durgatipAtAdi praapnuvnti| tatra cAyamudAharaNasaMpradAyaH, tathAhi UTR-1
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamAdhyayanam (1) // 23 // uttarAdhyayana ___ sanniveze kAppabhUtAM, caurezau dvau sahodarau // AjagmurmunayastatrA-'nyadA sArthena saMyutAH // 1 // dhArAsAraiH su KdhAsArai-rbhuvamucchAsayan bhRzam // tadaiva vizvajIvAtuH, prAdurAsIt ghanAgamaH // 2 // yuktaM varSAsu nAsmAkaM, vihartu miti sAdhavaH // vasatiM yAcituM caura-patyoH pAca tayoryayuH // 3 // tatastaddarzanodbhUta-pramodau tau praNamya tAn // bhavyau papracchatuH pUjyAH ! kaM hetuM yUyamAgatAH? // 4 // abhyadhuH sAdhavo'smAkaM, vihAro jaladAgame // na kalpate tato datta, varSAyogyamupAzrayam // 5 // datvAtha vasarti teSAM, to vyajijJapatAmiti // grAhyamasmadgRheSveva, yuSmAbhirazanAdikam // 6 // te'bhyadhurdhAmni naikasmin , bhikSAmAdadmahe vayam // kintu mAdhukarI vRttiM, kurmaH sarveSu vezmasu // 7 // yuvAbhyAM tu mahAbhAgau, vasatereva dAnataH // upArjitaM mahatpuNyaM, sakalaklezanAzakam // 8 // yataH-"upAzrayo yena datto, munInAM guNazAlinAm // tena jJAnAdyupaSTaMbha-dAyinA pradade na kim ? // 9 // surarddhiH sukulotpatti- a~ga-1* labdhizca jAyate // sAdhUnAM sthAnadAnena, kramAnmokSazca labhyate // 10 // " ityAkarNya vizeSAttI, saMtuSTI bhejatuyatIn // tasthustatra caturmAsI, munayo'pi yathAsukham // 11 // caturmAsyAM ca pUrNAyAM, nimranthA vijihIrSavaH, ityabhA- 10 panta tAvanya-vratamAdAtumakSamau // 12 // santau bhavantau kurutAM, rAtrau bhojanavarjanam // atrAmutra ca yaddoSA, bhUyAM | saH syunizAzane // 13 // yadAhuH- "medhAM pipIlikA haMti, yUkA kuryAjalodaram // kurute makSikA vAMti, kuSTarogaM ca kolikaH // 14 // kaMTako dArukhaMDaM ca, vitanoti galavyathAm // vyaMjanAMtarnipatita-stAlu vidhyati vRzcikaH // 15 // UTR-1
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 24 / / vighnastu gale bAlaH, kharabhaMgAya jAyate // ityAdayo dRSTadoSAH, sarveSAM nizi bhojane // 16 // ulUkakAkamArjAragRprazaMbarazUkarAH // ahivRzcikagodhAzca, jAyaMte rAtribhojanAt // 17 // vAcaMyamAnAM tau vAca- mityAkarNya vitenatuH // nizAhAraparihAraM, vijahuH sAdhavo'pyatha // 18 // tatastau tadvataM samyak pAlayAmAsaturmudA // jagmatuzcAnyadA caurya - kRte cauranajairvRtau // 19 // bahu gomAhiSaM lAtvA, valitAste'tha dasyavaH // adhvanyevAzanAyaMto, mahiSaM janurekakam // 20 // tanmAMsameke saMskartu - mArabhatA'pare punaH / grAmamekaM samIpasthaM, madyArtha jagmurunmadAH // 21 // atha te palapattAro, lobheneti vyaciMtayan | hAlAhetorgatAn hantumupAyaM kurmahe vayam // 22 // bhAge'smAkaM yathA''yAti, prabhUtaM dhenumAhiSam // te vimRzyeti tadbhojye, pizite cikSipurviSam // 23 // devAttathaiva saJcintya, grAmamadhyagatA api // kSiptvA hAlAhalaM hAlA-dale tatpArzvamAyayuH // 24 // tadA ca vasupUrNo'pi prAptapUrvodayo'pi hi // vAruNI sevayA sadyo, yayAvastaM gabhastimAn // 25 // tato'nyaiH sAmahaM proktA - vapi tau sodarau tadA // pratabhaMgabhayAnnaivA-bhuAtAM sattvazAlinau // 26 // anye tvanyonyadattena, madyena pizitena ca // viSayuktena bhuktena, mRtvA durgatimaiyaruH // 27 // tatastAnnidhanaM prAptA- nirikSya nikhilAnapi // ityaciMtayatAM citte, tAvubhau svIkRtavratau // 28 // nUnaM hAlAhalAlIDhe, madyamAMse babhUvatuH // eteSAmanyathA kasmA - dakasmAnmaraNaM bhavet // 29 // AvayornAbhaviSyace-nnizAbhuktitrataM hitam || AvAmapyetadAhArA - tatprApsyAvo dazAmimAm // 30 // mahopakA UTR-1
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 25 / / riNo nUnaM jJAninaste maharSayaH // pratyAkhyAnamidaM datta - mAvayoryaiH zubhAvaham // 31 // dhyAyaMtAviti dhenvAdi, tAvAdAya gRhaM gatau // abhUtAM sukhinau dharma-karmaNA'tra paratra ca // 32 // itthaM rasajJAdamanAdapImA - vavindatAM dasyupatI sukhAni // sarvAtmanA svaM damayaMstu saukhyaM, yadaJjate kiM kila tatra vAcyam // 33 // ityAtmadamane bhrAtRdvayakathA, tadevamAtmA dAMtaH sukhI bhavatIti sUtrArthaH // 15 // kiM punarviciMtyAtmAnaM damayedityAha - mUlam - vari me appA daMto, saMjameNa taveNa ya / mAhaM parehiM dammaMto, baMdhaNehiM vahehi a // 16 // vyAkhyA - varaM pradhAnaM, me mayA AtmA jIvastadAdhArabhUtaH kAyo vA, dAMto damaM grAhito'saMyamaceSTAto vyAvartitaH, kenetyAha-saMyamena paMcAzravaviramaNAdinA, tapasA cAnazanAdinA, mA ahaM parairanyaiH 'dammaMtotti' ArSatvAdamitaH kheditaH, kairityAha-baMdhanairbradhAdiracitairmayUravaMdhAdyaiH, vadhaizca lakuTAditADanaiH // udAharaNaM cAtra secanakahatI tathAjhaTavyAmekasyAM, hastiyUthamabhUnmahat // tatkhAmI ca babhUvaikaH, siMdhuro bhUdharopamaH // 1 // pravRddhaH kalabhaH ko'pi, mAnmAmiti ciMtayan // bAladvipAn jAtamAtrA - navadhItsa tu duSTadhIH // 2 // tataH sagarbhA kariNI, tasya kAcidaciMtayat // bhavitA kalabhazcenme, taM haniSyati yUthapaH // 3 // tasmAttadrakSaNopAyaM karomIti vimRzya sA // khaJjayamAnA daMbhena, zanaidhAdapAsarat // 4 // pratIkSamANaM yUthezaM, ghaTIprahara vAsaraiH // dvitrairmilaMtI mA tasya, vibhaM codapAdayat // 5 // prasUtikAle tvAsanne - 'pazyatsA kaJcidAzramam // suSuve ca tamAzritya vizvastA kalabhaM prathamAdhyaya nam ( 1 )
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 26 // | zubham // 6 // yUthe gatvA'tha yUthezaM, vaMcayitvA ca sA muhuH / tamAzramaM samAgatya, khanaMdanamadIdhayat // 7 // mugdhatvamadhurAkAra, kalabhaM munayo'pi tam // salIla lAlayAmAsuH, svaputramiva vtslaaH||8|| zuNDAmApUrya salilaiH, sakalaH kalabho'pi sH|| saharSiputrakaiH sekaM, cakArAzramabhUruhAn // 9 // taM secanakanAmAnaM, tApasAH procire ttH||krmaacc yauvanaM prAptaH, so'bhUtprAjyaparAkramaH // 10 // aTannaTavyAM tathaM, dvipaH so'pazyadanyadA // arIramacca sNjaataa-nuraagaasttkrennukaaH|| 11 // taM dRSTvA'marSaNo yUtha-nAthastaM pratyadhAvata // vRddhaM nihatya taM yUtha-khAmI secanako'bhavat // 12 // anyApi kAcitkariNI, kalabhaM rakSituM nijam // upAyaM mama mAteva, mAkArSIditiciMtayan // 13 // kRtaghnaH sagajo'bhAMkSI-nmakSu taM tApasAzramam // bhaJjanti khAzrayaM dantA-balAH prAyaH khalA iva // 14 // [yugmam ] asmAmiH poSitenApi, dvipenA'nena hA! vayam // upadrutAstakimapi, darzayAmo'sya tatphalam // 15 // dhyAtveti tApasAH kopA-gatvA zreNikabhUbhRte // puSpAdiprAbhRtabhRto, vijJA vyajJapayannidam // 16 // [ yugmam ] prabho! secanakAhvAnaH, srvlkssnnlkssitH|| bhadrajAtivane'smAkaM, vidyate gandhasindhuraH // 17 // pRthivyAM ratnabhUEd to'yaM, tavaivA'rhati bhUpate ! // zrutveti sainyayuk rAjA, taM grahitumagAdvanam // 18 // upAyairbhUribhibhUpa-staM gRhI tvAtha daMtinam // AnIya khapure'banA-dAlAne zRMkhalAgaNaiH // 19 // tataH khIyavazAyUtha-viyogAturacetasam // aruntudairvacobhistaM, niniMduriti tApasAH // 20 // re! kRtaghna ! kva ? tadvIya, zauNDIya cAdhunA tava // phalamasmada UTR-1
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana prathamAdhyayanam (1) / / 27 // vajJAyA, idamAjanma bhujyatAm ! // 21 // nizamyeti kSatakSAra-kSepakalpAM sa tadgiram // roSAdAlAnamunmUlya, dadhAve prati tApasAn // 22 // hatapratihatAn kurva-stAMzcAraNyaM gato gajaH // tAn babhaMjAzramAn bhUyaH, prabhaMjana iva dumAn // 23 // punastadhaNAyA'gA-ttadvanaM zreNiko nRpaH // tadetya'vadhinA'jJAsI-drajAdhiSTAyikA surii|| 24 // siMdhuro'sAvasya vazyo-'vazyaM bhAvI mahIpateH // jJAtveti sA'bravIdvathAlaM, vAkyaiH pIyUSa pezalaiH // 25 // bhUyAMso bhAvinI vatsa !, khayaM dAntasya te guNAH // kRtabandhavadhairanyai-ranyathA tvaM damiSyase // 26 // tacchrutvA sa svayaM gatvA, rAtrAvAlAnamAzrayat // tad jJAtvA nRpatistuSTa-stasyArcA bahudhA vyadhAt // 27 // khayaM dAMta iti prema, | K tatrAdhAdbhUdhavo bhRzam // nyadhAca paTTahastinaM // vyadhAvRttiM ca bhUyasIm // 28 // dAMtaH khayaM prApa yathA ramAmasau, | * tathA zivArthI manujo'pyavApnuyAt // khayaMdamI maMca sakAmanijarAM, parastu no tAmiti damyatAM khayam // 29 // iti secanakakarikathA // tadevaM khayameva khAtmA damanIya iti sUtrArthaH // 16 // atha vinayAMtaramAhamUlam-paDiNIaMca buddhANaM, vAyA aduva kammaNA / AvI vA jaivA rahasse, Neva kujjA kyaaivi||17|| vyAkhyA-pratyanIkaM pratikUlaM ceSTitamiti zeSaH, caH pAdapUraNe, buddhAnAmAcAryAdInAM vAcA 'kiM tvamapi kiMcijAnISe ?' ityAdirUpayA 'aduvatti' athavA karmaNA saMstArakAtikramaNapANipAdasparzanAdinA, AvirvA janasamakSaM, yadivA rahasi ekAMte 'Nevatti' naiva atra evakAraH "zatrorapi guNA pAyA, doSA vAcyA gurorapi" iti kumatA UTR-1
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 28 / / pohArthaH / kuryAdvidadhyAt kadAcidapi paruSabhASaNAdisamaye'pIti sUtrArthaH // 17 // atha zuzrUSaNA vinayamAha - mUlam - Na pakkhao Na purao, Neva kiccANa piTThao / Na juMje UruNA UruM, sayaNe No paDissu // 18 // vyAkhyA - na pakSato dakSiNAdipArzvamAzrityopavizediti sarvatra gamyaM, tathopavezane hi tatpaMktipravezAdAtmano'pi tatsAmyadarzanarUpo'vinayaH syAt, pAThanAdi samaye ca gurorapi tanmukhaprekSaNe vakrAvalokanena skandhakandharAdibAdhA bhavediti / tathA na purato'grataH, tatra hi vandArulokasya gurumukhAdarzanAdinA aprItiH syAditi / tathA naiva kRtyAnAM kRtikarmArhANAM gurUNAmityarthaH, pRSThataH pRSThadezamAzritya tatra dvayorapi mukhAprekSaNena na tAdRzo rasaH syAditi, tathA na yujyAnna saMghaTTayet atisaMvezadezopavezanAdinA UruNA AtmIyena UruM gurusaMbaMdhinaM, tathAkaraNe'tyantAvinayaprasaMgAt, upalakSaNaM caitat zeSAMgasparzatyAgasya / tathA zayane zayyAyAM zayita upaviSTo vA na pratizRNuyAt na svIkuryAdguruvAkyamiti zeSaH, ayaM bhAvaH - zayyAsthitaH ziSyo guruNA kRtyaM prati prokto na tatra sthita eva karomyevedamityAdi vadet, kintu guruvacaH zravaNAnantaraM tatkAlameva kRtAMjalirgurupArzvamAgatya pAdapatanapUrvamanugRhIto'hamiti manyamAno bhagavannicchAmya'nuziSTimiti vadediti sUtrArthaH // 18 // tathA -- mUlam -- va palhatthi kujjA, pakkhapiMDaM va sNje| pAe pasArae vAvi, Na ciTThe guruNaMtie // 19 // vyAkhyA-naiva paryastikAM jAnujaMghopari vastraveSTanarUpAM kuryAt, pakSapiNDaM vA bAhudvayena kAyapiNDanAtmakaM, saMyataH UTR-1
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana prathamAdhyayanam (1) / / 29 / / sAdhuH, tathA pAdau prasArayedvApi naivatIhApi yojyam , atra yA zabdaH samuccaye, api zabdamtu inamnato'pi naiva nikSipediti darzanArthaH / anyacca-na tiSThennAsIta gurUNAmaMtike atyantasannidhau kintUcitapradeza paNa, annapA avinayadoSasaMbhavAt , anena cAvaSTaMbhAdikamapi tatra naiva kuryAditi sucitamiti sUtrArthaH // 19 // punaH pratidhataNanidhimAhamUlam-AyariehiM vAhitto, tusaNIo Na kayAivi / pasAyapehI NiAgaTTI ubaciDe guru sayA // 20 // vyAkhyA-AcAryairgurubhiH 'vAhittotti' vyAhRtaH zabditaH tRpNIkastUNIMzIlona kadAcidapi glAnAdyavasthAyAmapi bhavet , kintu prasAdaprekSI prasAdo'sau me yadanyasadbhAve'pi guravo mAmAdizaMtIti prekSituM vicArayituM zIlamasyeti | prasAdaprekSI, niyAgArthI mokSArthI upatiSThat , mastakena vande ityAdi vadan savinayamupasappet guru dharmAcAryAdikaM | sadeti sUtrArthaH // 20 // tathA| mUlam-AlavaMte lavaMte vA, Na NisIja kayAivi / caiUNa AsaNaM dhIro, jao jattaM paDissuNe // 21 // * vyAkhyA-Alapati sakRdvadati, lapati vAraMvAraM, gurau iti gamyate, na nipIdet , na nipaNNo bhavet , kadAcidapi, | vyAkhyAnAdikAryeNa vyAkulatAyAmapi, kintu saktvA apahAya AsanaM pAdapuMchanAdi, dhIro buddhimAn , yato yatnavAn , 'jattaMti' prAkRtatvAt jakArasya vindulope takArasya ca dvitve yadgurava AdizaMti tatpratizRNuyAdavazyavidheyatayA'bhyupagacchediti sUtrArthaH // 21 // atha pRcchAvinayamAha UTR-1
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 30 / / * mUlam-AsaNagao Na pucchijA, Neva sijAgao kyaa|aagmmukudduo saMto,pucchijA pNjliiuddo||22|| __ vyAkhyA-Asanagata AsanAsIno na pRcchetsUtrAdikamiti zeSaH, naiva zayyAgataH saMstArakasthitastathAvidhAvasthAM | vineti gamyate,kadAcidbahuzrutatve'pi, ayaMbhAvaH-bahuzrutenApi saMzaye sati praSTavyaM, pRcchatA ca guroravajJAna kAryA, sadApi guruvinayasyAnatikramaNIyatvAditi, kiM tarhi kuryAdityAha-'AgammetyAdi' Agamya gurupArzvametya utkuTuko muktAsanaH kAraNe pAdapuMchanAdigato vA san pRcchet sUtrAdikamiti zeSaH, prAMjalipuTaH kRtAMjaliriti sUtrArthaH // 22 // IdRzasya ziSyasya guruNA yatkArya tadAhamUlam-evaM viNayajuttassa, suttaM atthaM ca tadubhayaM / pucchamANassa sIsassa, vAgareja jahAsuaM // 23 // vyAkhyA-evaM uktanItyA vinayayuktasya sUtra kAlikotkAlikAdi, artha ca tasyaivAbhidheyaM, tadubhayaM sUtrArthobhayaM, pRcchato jJAtumicchataH ziSyasya khayaM dIkSitasyopasaMpannasya vA vyAgRNIyAtkathayat, yathA yena prakAreNa zrutamAkarNitaM gurubhya iti zeSaH, na tu khabuddhikalpitamiti suutraarthH|| 23 // punarvineyasya vAgvinayamAhamUlam-musaM parihare bhikkhU , Na ya ohAriNiM vae / bhAsAdosaM parihare, mAyaM ca vajae sayA // 24 // vyAkhyA-mRSAM asatyaM bhUtanihavAdikaM pariharet , "dharmahAniravizvAso, dehArthavyasanaM tathA // asatyabhASiNAM UTR-1
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamAdhyayanam (1) ||31 / / uttarAdhyayana | niMdA, durgatizcopajAyate // 1 // " iti vimRzya sarvaprakAramapi tyajet mithurmuniH, na ca naivAvadhAriNI prastAvA | dvANIM gamiSyAma evetyAdinizcayAtmikAM vadet bhASeta, kiMbahunA ? bhASAdoSaM sAvadhAnumodanAcaM jakAramakArAdikaM ca pariharet , mAyAM, ca zabdAt krodhAdIMzca asatyahetUn varjayetsadA sarvakAlamiti sUtrArthaH // 24 // kizcamUlam-Na lavija puTTho sAvajaM, Na NiraThaMNa mammayaM / appaNaTThA paraTThA vA, ubhayassaMtareNa vA // 25 // vyAkhyA-na lapennavadet pRSTaH kenApi sAvadhaM sapApaM vacanamiti sarvatra jJeyam , na nirartha niSprayojanaM amidheyazUnyaM vA, yathA-"eSa vandhyAsuto yAti, khapuSpakRtazekharaH / mRgatRSNAmbhasi sAtaH, zazabhaMgadhanurddharaH // 1 // " iti / tathA na naiva marmagaM marmavAcakaM tvaM kANaH' ityAdikaM, asyAtisaMklezotpAdakatvAditi, AtmArtha svArtha, parArthe vA anyAthai, ubhayasthAtmanaH parasya ca prayojanAditizeSaH, tathA antareNa vA vinA vA prayojanamiti sUtrArthaH // 25 // itthaM khagatadoSApohamuktvA upAdhikRtadoSatyAgamAhamUlam-samaresu agAresu, saMdhIsu a mahApahe / ego egithie saddhiM, Neva ciTTe Na saMlave // 26 // ___ vyAkhyA-samareSu lohakArazAlAsu, upalakSaNaM caitadazeSanIcAspadAnAM, agAreSu gRheSu, saMdhiSu gRhadvayAntarAleSu, mahApathe rAjapathAdau, eko'sahAya ekastriyA sArddha saha naiva tiSThennaivorddhasthAnastho bhavet, na saMlapenna tayaiva saha saMbhASaM kuryAt , atyaMtaduSTatAkhyApakaM cAtraikagrahaNaM, anyathA yevaMvidhAspadeSu sasahAyasyApi striyA sahAvasthAnaM saMbhASaNaM UTR-1
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 32 / / ca doSAyaiva, pravacanamAlinyAdidoSasaMbhavAt, uktaM hi " mAtrA khasrA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAniMdriyagrAmaH, paMDito'pyatra mukhati // 1 // " iti sUtrArthaH // 26 // kadAcit skhalite ca guruNA zikSito yatkuryAttadAhamUlam - jaM me buddhANusAsaMti, sIeNa pharuseNa vA / mama lAbhotti pehAe, payao taM paDissuNe // 27 // vyAkhyA - yanme mAM buddhA guravaH anuzAsati zikSayanti, zItena upacArAt zItalena AhlAdakenetyarthaH, paruSeNa vA karkazena vacaseti zeSaH, mama lAbho'prAptArthaprAptirUpo'yaM, yanmAmanAcArakAriNamamI sanmArge sthApayaMti, iti prekSayA evaMvidhabuddhyA prayataH prayatnavAn tadanuzAsanaM pratizRNuyAt, vidheyatayA'GgIkuryAditi sUtrArthaH // 27 // nanu atra paratra ca paramopakAri guruvacanamapi kiM kasyApyaniSTaM syAt 1 yenaivamucyata ityAhamUlam-aNusAsaNamovAyaM, dukkaDassa ca coaNaM / hiaM taM maNNae paNNo, vesaM hoi asAhuNo // 28 // vyAkhyA- anuzAsanaM zikSaNaM 'ovAyaMti' upAye mRduparuSabhASaNAdau bhavamaupAyaM, tathA duSkRtasya ca kutsitAcaritasya ca codanaM preraNaM, hA ! kimidamAcaritamityAdirUpaM, gurukRtamiti dRzyaM hitamihaparalokopakAri tadanuzAsanAdi manyate prAjJaH, dveSyaM dveSotpAdakaM tadbhavatyasAdhorasAdhubhAvasya tadevamasAdhorguruvAkyamapyaniSTaM syAdityuktamiti sUtrArthaH // 28 // amumevArtha prakaTayannAha - mUlam-hiaM vigayabhayA buddhA, pharusaMpi aNusAsaNaM / vesaM taM hoi mUDhANaM, khaMtisohikaraM payaM // 29 // UTR-1
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana | prathamAdhyaya nam (1) / / 33 / / vyAkhyA-hitaM pathyaM vigatabhayA ihalokaparalokAdAnAkasmAdAjIvikAmaraNAzlokabhayarahitA buddhA avagatatatvAH manyate iti zeSaH, paruSamapyanuzAsanaM gurukRtamiti jJeyaM / 'vesaMti' dveSyaM tadanuzAsanaM bhavati mUDhAnAM hitAhitavivekavikalAnAM / kSAMtiH kSamA, zuddhirAzayazuddhatA, tatkaraM upalakSaNatvAnmArdavArjavAdikaramapi, kSAtyAdihetutvAdrvanuzAsanasya, padaM jJAnAdiguNAnAM sthAnamiti sUtrArthaH // 29 // punarvinayamevAhamUlam-AsaNe uvaciThijjA, aNucce akkue thire / appuTTAI NiruTThAi, NisIijjappakukue // 30 // vyAkhyA-Asane pIThAdau varSAsu, Rtubaddhe tu pAdapuMchane upatiSThet , upavizet , anucce dravyato nIce bhAvatastu alpamUlyAdau gurvAsanAditi gamyate, akuce aspaMdamAne, natu tinizaphalakavaticicalati, tasya zRGgArAGgatvAt / sthire samapAdasthititayA nizcale, anyathA satvavirAdhanAsaMbhavAt / idRze'pyAsane 'appuThAItti' alpotthAyI na punaH punarutthAnazIlaH, nirutthAyI nimittaM vinA notthAnazIlaH, nipIdet AsIta 'appakukkuetti' alpaspaMdanaH karAdibhirapyalpameva calan , yadvA alpaM kaukucyaM karacaraNabRbhramaNAdyasaJceSTArUpaM yasya so'lpakAkucya iti sUtrArthaH // 30 // saMpratyeSaNAsamitiviSayaM vinayamAhamUlam-kAleNa Nikkhame bhikkhU , kAleNa ya paDikkame / akAlaM ca vivajittA,kAle kAlaM smaayre||31|| vyAkhyA-kAle prastAve saptamyarthe tRtIyA, niSkAmedgacchedAhArAdyarthaM bhikSuH, akAlanirgame AtmaklAmanAdidoSasaM UTR-1
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 34 // bhavAt / tathA kAle ca pratikrAmet pratinivarteta bhikSATanAditi zeSaH / ayaM bhAvaH-alAbhe'lpalAbhe vA atilAbhArthI na paryaTanneva tiSThet , kiM tarhi kuryAdityAha-akAlaM ca tattakriyAyA asamayaM vivarya vihAya kAle prastAve kAlaM tattatkAlocitaM pratyupekSaNAdyanuSThAnaM samAcaret kuryAt / yaduktam "kAlaMmi kIramANaM, kisikammaM bahuphalaM All jahA hoi // ia sabacciA kiriA, NiNiakAlaMmi viNNeA // 1 // " iti sUtrArthaH // 31 // bhikSArtha nirgatazca yatkuryAttadAha mUlam-parivADIe Na ciDejA, bhikkhU dattesaNaM care / paDirUveNa esittA, miaMkAleNa bhkkhe||32|| M vyAkhyA-paripATyAM paMktyAM bhujAnamAnavasaMbaMdhinyAMna tiSThedbhikSArtha, aprItyadRSTakalyANatAdidoSasaMbhavAt , yadvA paripATyAM dAyakasaudhasaMbaMdhinyAM paMktisthagRhabhikSAgrahaNAya naikatrAvatiSThet , tatra dAyakadoSAparijJAnaprasaMgAt / tathA ad bhikSurdattaM dAnaM tasmin gRhiNA dIyamAne eSaNA tadgatadoSAnveSaNAtmikA dattaiSaNA tAM caredAseveta, anena grahaNaiSaNA | uktA, kiM kRtvA dattaiSaNAM caredityAha-'paDirUveNa' ityAdi-pratirUpeNa ciraMtanamunInAM pratibiMbena patagRhAdidhAra NAtmakena sakalAnyadarzanivilakSaNena, na tu 'bhikSApi nADaMbaraM vinA prApyate' iti dhyAtvA kRtADaMbareNa, eSayitvA | gaveSayitvA anena ca gaveSaNoktA, grAsaiSaNAmAha-mitaM parimitaM, amitabhojane hi khAdhyAyavighAtAdibahudoSasaMbhavAt , kAlena "NamokAreNa pArittA" ityAdyAgamoktaprastAvena adrutAvilaMbitarUpeNa vA bhakSayeddhajIteti sUtrArthaH | UTR-1
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana prathamAdhyayanam (1) / / 35 / / * // 33 // bhikSAcaryA ca kurvatA pUrvAgatAnyabhikSukasaMbhave yatkAryaM tadAhamUlam-NAidUramaNAsapaNe, NaNNesiM ckkhuphaaso| ego ciTThija bhattahA, laMdhiAtaM Naikkame // 33 // vyAkhyA-'gAiraMti' vibhaktivyatyayAnnAtidUre viprakarSavati deze, tatra bhikSunirgamAjJAnAt epaNAzuddhaghasaMbhavAJca, tathA nAsanne prastAvAnnAtinikaTe, tatra pUrvAgatAnyabhikSaNAmaprItisaMbhavAt , nAnyeSAM bhikSukApekSayA apareSAM gRhasthAnA 'cakkhuphAsaotti' atra saptamyarthe tasU , tatazcakSuHsparza iSTigocare tiSThediti sarvatra yojyaM, kiMtu asaubhikSurbhikSunikramaNaM pratIkSate iti yathA gRhasthA na vidanti tathA viviktapradeze tiSThediti bhaavH| ekaH pUrvapraviSTabhikSukopari dveSarahitaH, bhaktArtha bhojananimittaM 'laMghiatti' ullaMghya tamiti bhikSukaM nAtikAmet na gRhamadhye gacchet , tadaprItyapavAdAdidoSasaMbhavAt / iha ca mitaM kAlena bhakSayediti bhojanavidhimabhidhAya yat punarbhikSATanakathanaM tadglAnAdinimittaM khayaM vA kSudhAmasahiSNoH punarbhamaNamapi na doSAyeti jJApanArthamiti sUtrArthaH // 33 // punastadgatameva vidhimAhamUlam-NAi ucce va NIe vA, NAsapaNe NAi dUrao / phAsuaM pakkhaDaM piMDaM, paDigAhijja saMjae // 34 // vyAkhyA-nAtyucce gRhoparibhUmyAdau nIce vA bhUmigRhAdau sthita iti zeSaH, tatrotkSepanikSepanirIkSaNAsaMbhavAta, dAyakApAyasaMbhavAcca / yathA nAtyuco dravyata uccaiHkRtakaMdharo bhAvatacAhaM labdhimAniti madAdhmAtaH, nIcazca dravyato'tyantAvanatagrIvaH bhAvatastu na mayAdya kimapi labdhamiti dainyavAn, vA zabda ubhayatrApi samuccaye / tathA nAsanne UTR-1
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAtidUrapradeze sthita iti zeSaH, AsannAtidurayohi yathAyogaM jugupsAzaMkAnepaNAdayo doSAH syuH, tatra sthitazca prAsukaM sahajasaMsaktajajaMturahitaM pareNa gRhiNA khArtha kRtaM parakRtaM piMDamAhAraM pratigRhNIyAt svIkuryAt , saMyato yatiritisUtrArthaH // 34 // punAsaiSaNAvidhimAha| mUlam-appapANappabIaMmi, paDicchaNNaMmi saMvuDe // samayaM saMjae bhuMje, jayaM aprisaaddiaN|| 35 // vyAkhyA-atrAlpazabdo'bhAvavAcI, tatazca alpaprANe avasthitAgantukatrasaprANarahite, tathA'lpabIje zAlyAdibIjavarjite, upalakSaNatvAtsakalasthAvarajaMtuvikale ca, praticchanne upari AcchAdite, anyathA saMpAtimaprANisaMpAtasaMbhavAt , saMvRte pArzvataH kaTakuDyAdinA saMkaTadvAre, aTavyAM tu kuDaMgAdau sthAne iti zeSaH, anyathA dInAdinA yAcane dAnAdAnayoH puNyabaMdhapradveSAdidoSadarzanAt , samakamanyamunibhiH saha, na tu rasalaMpaTatayA samUhAsahiSNutayA vA ekAkyeva, gacchasthitasAmAcArI ceyaM, saMyataH sAdhu jIta, aznIyAt , 'jayaMti'yatamAnaH, 'surasura"cabacavakasakasa. kAdizabdAnakurvan , 'aparisADiaMti' parizATIrahitaM yathA syAttathetisUtrArthaH // 35 // yaduktaM yatamAna iti tatra vAgyatanAmAhamUlam-sukaDitti supakkitti, succhiNNe suhaDe mdde|| suNiTTie sulaTTatti, sAvajaM vajae munnii||36|| vyAkhyA-sukRtaM suSTu nivarttitaM annAdi, supakkaM ghRtapUrAdi, itiH ubhayatra pradarzane, succhinnaM zAkapatrAdi, suhRtaM UTR-1
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 37 / / | zAkapatrAdestiktatvAdi, yadvA muhRtaM sUpayavAgvAdinA pAtrakAdeghRtAdi,sumRtaM ghRtAyeva saktusUpAdau, suniSThitaM muSThu niSThAM || prathamAdhyama rasaprakarSAtmikAM gataM, mulaSTaM atizobhanamodanAdi, akhaMDojjvalasvAdusikthatvAdinA, ityevaM prakAramanyadapi mAvA nam (1) vaco varjayenmuniH / yadvA muSTha kRtaM yadanena ripoH pratikRtaM, supakkaM mAMsAdi, succhinno'yaM nyagrodhAdiH, muhRtaM kadayesya dhanaM caurAdyaiH, sumRto'yaM pratyanIkavinAdiH, muniSThito'yaM prAsAdakRpAdiH, sulaSTo'yaM karituragAdiriti sAmAnyenaiva sAvadhaM varjayenmuniriti / anavadyaM tu sukRtamanena dharmadhyAnAdi, supakkamasya vacanavijJAnAdi, succhinnaM snehanigaDAdi, suhRto'yaM ziSyaH khajanebhya utprAtrAjayitukAmebhyaH, sumRtamasya paMDitamaraNamartuH, suniSThito'yaM sAdhyAcAre, sulaSTo'yaM dArako vratagrahaNasyetyAdirUpaM vAkyaM vadedapItisUtrArthaH // 36 // saMprati vinItetarayorupadezadAne guroryatsyAttaddarzayannAhamUlam-ramae paMDie sAsaM, hayaM bhadaM va vAhae // bAlaM sammai sAsaMto, galiassaM va vAhae // 37 // | vyAkhyA-ramate abhiratimAn bhavati, paMDitAna vinItaziSyAn zAsadAjJApayan pramAdaskhalite zikSayan vA gururiti zeSaH, kamiva ka ityAha-hayamivAzcamiva bhadraM kalyANAvaha vaahko'shvdmH| bAlamajJaM zrAmyati khidyate zAsat , sahi sakRdukta eva kRtyaM na kurute, tatazca punaH punastamAjJApayan guruH zrAmyatyeveti bhAvaH, atrApi dRSTAMtamAha-galyazvamiva vAhaka iti sUtrArthaH // 37 // guruzikSaNe bAlasyAzayamAha UTR-1
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 38 // mUlam-khaDDuAme caveDA me, akkosA ya vahA ya me // kallANamaNusAsaMto, pAvadiTTitti mnnnni||38|| _ vyAkhyA-khaDDukAH TakkarA me mama, capeTAH karatalAghAtA me, AkrozAzca niSThurabhASaNAni me, vadhAzca daMDAdidhAtA me, ayaMbhAvaH- khaDakAdaya eva me guruNA dIyante natvanyatkimapi samIhitamastItyanuzAsyamAno bAlazciMtayati. anyacca-kalyANamihaparalokahitaM 'aNusAsaMtotti' vibhaktivyatyayAdanuzAsataM zikSayantaM guruM pApadRSTiH pApabuddhirayamAcArya iti sa manyate, yathA pApo'yaM guptipAla iva nighRNo mAM hantIti / athavA vAgbhireva kalyANaM 'aNasAsaM| totti' guruNA anuzAsyamAnaH zikSyamANaH pApadRSTiH kuziSyaH khaDDakAdirUpA guruvAco manyate iti sUtrArthaH // 38 // vinItAdhyavasAyamAha| mUlam-putto me bhAya NAitti, sAhu kallANa mnnnni||paavdittttii u appANaM, sAsaM dAsittimapaNai // 39 // [2] vyAkhyA-atra ivArthasya gamyamAnatvAdvibhaktivyatyayAca putramiva bhrAtaramiva jJAtiM khajanamiva 'me' iti mAM aya- | mAcAryo'nuzAstItyadhyAhAraH, ityevaM sAdhuH suziSyaH kalyANakAri anuzAsanaM manyate, yataH sa ziSya evaM vicArayati, yatsauhArdAdeSa mAmanuzAsti, durvinItatve hi mama kimasya parihIyate ? kintu mamaivArthabhraMza iti / bAlaH punaH kiM manyate ? ityAha-pApadRSTistu kuziSyaH punarAtmAnaM 'sAsaMti' zAsyamAnaM dAsamiva manyate, yathaiSa dAsamiva mAmAjJApayatIti sUtrArthaH // 39 // vinayasarvakhamAha UTR-1
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 39 / / mUlam --Na kovae AyariyaM, appANaMpiNa kovae / buddhovaghAI Na siA Na siyA tottagave sae // 40 // vyAkhyA- na kopayenna kopavazagaM kuryAttAdRzavacanAdibhirAcArya, upalakSaNatvAdanyamapi vinayAha, AtmAnamapi gurubhiH paruSabhASaNAdinA'nuziSyamANaM na kopayet, kathaMcitsakopatAyAmapi buddhopaghAtI AcAryAdyupaghAtakArI na syAnna bhavet udAharaNaM cAtra, tathAhi gacche kApi purA'bhUvan, gaNisaMpatsamanvitAH / yugapradhAnAH prakSINa-pApmAnaH sUripuGgavAH || 1 || cikIrSavo'pi te samyag vihAraM muninAyakAH // kSINajaMghAbalA nityaM pure kvApyavatasthire // 2 // satveteSu munIndreSu, jinazAsabhAnuSu // tIrtha sanAthamastIti cintayanto mahAdhiyaH // 3 // tatratyAH zrAvakA dhanyaM manyAH samyagupAcaran // tadyogyaiH khigdhamadhurai - rAhArairauSadhaizca tAn // 4 // [ yugmam ] gurukarma bharAkrAntA, niHsnehAH khagurAvapi // anyadA tatsamIpasthAH, kuziSyA vyamRzanniti // 5 // asmAbhiH pAlanIyo'yaM, kiyaciramajaGgamaH / stheyaM cAtra kiyatkAlaM, kArAyAmiva bandibhiH // 6 // tataH kenApyupAyena, kAryate'nazanaM guroH // mRte'smin baMdhanonmuktA, viharAmo yathA vayam // 7 // visRzyeti puraH sUre-rantaprAntAzanAdikam // upanIya sphuratkhedA, icaivaM te jaDA jaguH // 8 // IzAmapi yuSmAkaM, yogyamannauSadhAdikam // sampAdayanti na zrAddhA, dhanino'pyavivekinaH // 9 // nirviNNAstadamI nUnaM zrAvakA nityadAnataH // bhaveyunarasA bhUri- pIDanAnnakSavo'pi kim ? // 10 // akiMcanA vayaM tatkiM kurmo prathamAdhyayanam (1) UTR-1
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ dattopajIvinaH / // 40 // dattopajIvinaH // kutaH sampAdayAmazca, yuSmadyogyAzanAdikam // 11 // guroH puro nigadyeti. te bhikSAyai gatAH || | punaH // sUriyogyaM na jagRhu-hidattAzanAdikam // 12 // tadrAhaNArtha cAtyartha- mArahe zrAvakaiH kRte // te procurguravo nedaM, praNItaM bhuJjate'dhunA // 13 // kintu saMlekhanAheto-ralpAlpaM rasavarjitam // gRhaMti sUrayo bhaktaM, khadehe'pi |* gataspRhAH // 14 // tacchutvA zrAvakAH kheda-bharabhaMguramAnasAH // gurupArzvamupetyaivaM, jagadurgaddAkSaram // 15 // | jineSu vizvasUryeSu, cirAtIteSvapi prabho ! // yuSmAbhiH zAsanaM jaina, bhAti vezmeva dIpakaiH // 16 // akAle'pi tadArebhe, pUjyaiH saMlekhanA kutaH 1 // aprastAve hi no kArya-mArabhante bhvaadRshaaH|| 17 // nirvedahetureteSA-mahaM bhAvI- | yapi khayam // na cintanIyaM khagne'pi, bhagavadbhiryugottamaiH // 18 // ziraHsthA api yadyUyaM, jagatpUjyapadAmbujAH // nAsmAkaM na vineyAnAM, cAmISAM bhArakAriNaH // 19 // idAnIM tanna kartavyaH, pUjyaiH saMlekhanAgrahaH // zrutvetIgitavitsUri-riti cetasyacintayat // 20 // nUnamasmadvineyAnAM, sarvametadvijRmbhitam // tadamIbhiH kRtaM prANai-reSAM nirvedahetubhiH // 21 // dharmArthinA hi nAnyeSAM, pIDotpAdyA kadAcana // dhyAtveti sUrayaH procuH, samatAmRtavArddhayaH // 22 // vaiyAvRtyaM kArayadbhiH, sadAsmAbhirajaGgamaiH // yUyamete vineyAzca, khedanIyAH kiyaciram // 23 // taduttamArtha| mevAtha, pratipadyAmahe vayam // iti sambodhya tAn bhaktaM, pratyAkhyAntisma sUrayaH // 24 // guruH prapAlyAnazanaM jagAma, triviSTapaM niSThitapApakarmA // ziSyAstu te prApurihApavAdaM, paratra duHkhaM ca gurUpaghAtAt // 25 // iti gurUpaghAti UTR-1
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana prathamAdhyayanam (1) / / 41 // kuziSyakathA // tadevaM buddhopaghAtI na syAt / tathA 'na siA tottagavesaetti' tudyate vyathyate'neneti totraM, dravyataH prAjanako bhAvatastu dopodbhAvakaM vacanameva, tadveSayati, kimahameSAM jAtyAdidUSaNaM vacmIti anveSayatIti totragaveSako na syAditi sUtrArthaH // 40 // tadevamAcArya na kopayedityuktaM, kathaMcitkupite punaH kiMkAryamityAhamUlam-AyariaM kuviaM NaccA, pattieNa psaaye|| vijjhavijja paMjalIuDo, vaija Na puNatti a||41|| __vyAkhyA-AcAryamupalakSaNatvAdupAdhyAyAdikaM vA kupitaM azikSaNAdRSTidAnAdinA prAduSkRtakopaM jJAtvA 'pattieNatti' pratItijanakena zapathAdinA, yadvA prItyA sAmnaiva priyavacobhASaNAdikena prasAdayet prasannaM kuryAt , kathamityAha-vijjhavijatti' vidhyApayet kathaJcidudIritakopAnalamapi zAntaM kuryAt prAalipuTaH kRtAJjaliH, itthaM kAyika mAnasaM ca vidhyApanopAyamuktvA yAcikaM taM darzayati, 'vaijatti' agretanacakArasya bhinnakramasyeha yogAt vadecca brUyAca kimityAha-na punariti, ayaM bhAvaH-khAmin ! pramAdAcaritamidaM kSamyatAM, na punaritthamAcariSyAmIti guruM prasAdayan ziSyo vadeceti sUtrArthaH // 41 // atha yathA guroH kopa eva notpadyate tathAhamUlam-dhammajiaM ca vavahAraM, buddhehIyariaM sayA // tamAyaraMto vavahAraM, garahaM NAbhigacchai // 42 // ___ vyAkhyA-dharmeNa kSAntyAdinA arjita upArjitaH, caH pUttauM, yo vyavahAraH pratyupekSaNAdimumukSukriyArUpaH buddhaititttvaiH| rAcaritaH sevitaH sadA sarvakAlaM tamAcaran sevamAnaH 'vavahAraMti' vizeSeNa avaharati pApakarmeti vyavahArastaM pApakarmA UTR-1
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 42 / / pahAriNamityarthaH, gahI avinIto'yamitinindA nAbhigacchati na prApnoti yatiriti zeSaH, tadA ca na syAdevaguroH kopotpattiriti sUtrArthaH // 42 // kimbahunA| mUlam-maNogayaM vaktagayaM, jANittAyariassa u // taM parigijjha vAyAe, kammuNA uvvaaye||43|| * vyAkhyA-manogataM manasi sthitaM tathA vAkyagataM kRtyamitizeSaH, jJAtvA AcAryasya guroH,tu zabdaH kAyagatakAryaparigrahArthaH, tat manogatAdi gurukRtyaM parigRhyAGgIkRtya, vAcA idamitthaM karomItyAdirUpayA, karmaNA kriyayA tanniSpAda nAtmikayA, upapAdayedvidadhIteti sUtrArthaH // 43 // sacaivaM vinItatayA yAk syAttadAhaX mUlam-vitte acoie NicaM, khippaM havai sucoie // jahovaiTeM sukayaM, kiccAI kuvai sayA // 44 // * vyAkhyA-vitto vinItatayA prasiddhaH ziSyaH 'acoietti'anodito'prerita eva pratiprastAvaM gurukRtyeSu pravartate itya dhyAhAraH, nityaM sadA na tu kadAcideveti bhAvaH, na cAyaM khayaM pravarttamAno gurubhiH prerito'nuzayavAnapi syAt , kintu kSipraM zIghraM bhavati yathocitakRtyakArIti gamyate, sucodake zobhanaprerayitari gurau satIti zeSaH, tatazca yathopadiSTaM | upadiSTAnatikrameNa suSThu kRtaM sukRtaM yathA syAdevaM kRtyAni karoti, sadA sarvadeti sUtrArthaH // 44 // athopasaMhartumAhamUlam-NaccA Namai mehAvI, loe kittI se jaayi|| havai kiccANa saraNaM, bhUANaMjagai jhaa||45|| vyAkhyA-jJAtvA'nantaroktaM sarvamadhyayanArthamavagamya namati tattatkRtyakaraNaM prati pratIbhavati medhAvI maryAdAvartI, UTR-1
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana prathamAdhyayanam (1) / / 43 / / loke kIrtiH sulabdhamasya janma ! nistIrNo bhavAbdhiranenatyAdikA se tasya jAyate prAdurbhavati, tadhArUpazca bhavati kRtyAnAM puNyAnuSThAnAnAM zaraNamAzrayaH, bhUtAnAM prANinAM jagatI pRthvI yatheti sUtrArthaH // 45 // nanu vinayaH pUjyaprasAdanaphalaH, pUjyaprasAdanAca kiM labhyate ? ityAha| mUlam-pujjA jassa pasIaMti, saMbuddhA puvsNthuaa|| pasaNNA lAbhaissaMti, viulaM atttthiaNsuaN||46|| ___ vyAkhyA-pUjyA AghAryAdayo yasya ziSyasya prasIdanti tuSyanti sambuddhAH samyagajJAtatatvAH pUrva vAcanAdikAlAt prAk saMstutA vinayaviSayatayA paricitAH samyakastutA vA sadbhUtaguNotkIrtanAdinA pUrvasaMstutAH prasannAH saprasAdAH lambhayiSyanti prApayiSyanti, vipulaM vistIrNa, artho mokSaH, sa prayojanamavetyArthika, zrutamaGgopAGgAdibhedaM, anena pUjyaprasAdanasthAnantaraM phalaM zrutalAbhaH, paramparaM tu mokSa iti sUcitamiti sUtrArthaH // 46 // atha zrutAvAptau tasya aihikamAmuSmikaM ca phalaM kAvyAbhyAmAha___mUlam- sa pujjasatthe suviNIasaMsae, maNIruI ciTTai kammasaMpayA // tavosamAyArisamAhisaMvuDe, mahajuI paMcavayAiM pAliyA // 46 // vyAkhyA-sa iti prasAditaguroHprAptazrutaH ziSyaH, pUjyaM vinItatayA zlAghyaM zAstraM yasyAsau pUjyazAstraH, suSTu vinIto'panItaH prasAditaguruNaiva zAstrarahasyapradAnena saMzayaH sUkSmArthaviSayaH sandeho yasya sa suvinItasaMzayaH, manasaHprastAvA UTR-1
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 44 / / gurusambandhinazcittasya ruciricchA yasmin sa manorucirgurumanonuvartI, na tu svecchAcArIti bhAvaH 'ciTThaikammasaMpayatti' karma kriyA, dazavidhacakravAlasAmAcArI, tasyAH saMpat samRddhiH karmasaMpat tayopalakSitastiSThati Aste / tathA tapaso - SnazanAdeH samAcArI samAcaraNaM, samAdhizvetaH khAsthyaM, tAbhyAM saMvRto niruddhAzravaH tapaHsamAcArIsamAdhisaMvRtaH / mahatI dyutistapastejomayI yasya sa mahAdyutirbhavatIti zeSaH / kiM kRtvetyAha- paJca vratAni prANAtipAtaviramaNAdIni pAlayitvA saMspRzyeti sUtrArthaH // 41 // tathA mUlam - sa devagaMdhava maNussappUie, caittu dehaM malapaMka puvayaM // siddhe vA havai sAsa deve vA, apparae mahiDDiettibemi // 48 // Qishahidah dah teh eahid uttarajjhayaNassa paDhamajjhayaNaM samattaM // 1 // YYYYYYON vyAkhyA-sa vinItavineyo munirdevaivaimAnikajyotiSkaiH, gandharvaizca gandharvanikAyo palakSitairvyantarabhavanapatibhirmanuSyaizca nRpAdyaiH pUjito'rcito devagandharvamanuSyapUjitaH, tyaktvA'pahAya dehaM zarIraM, 'malapaMkapucayaMti' malapI raktavIrye tatpU UTR-1
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamAdhyayanam (1) uttarAdhyayana / / 45 / / vakaM tatprathamakAraNaM, siddho vA bhavati zAzvataH sarvakAlAvasthAyI, na tu buddhAdivattIrthanikAre punaratrAgaMtA ! / sAvaze- | SakarmA tu devo vA bhavati, alparajAH pratanubadhyamAnakarmA, mahatI vikurvaNAdirUpA Rddhiryasya sa maharddhikaH, avi- * rAdhitamunidharmANAM maharddhikavaimAnikadeveSveyopAdAt , iti parisamAptau bravImi tIrthakaragaNadharAdyupadezena na nu khabu-| ddhapaiveti sUtrArthaH // 48 // // iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyAzravopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttI vinayazrutAkhyaM prathamAdhyayanaM sampUrNam // 1 // UTR-1
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ "athadvitIyamadhyayanam" / / 46 / / // aham // vyAkhyAtaM prathamAdhyayanamatha dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, iha pUrvAdhyayane vinaya uktaH, sa ca khasthAvasthaiH parISahAttaizca vidheya eva, atha ke nAmaite parISahAH ? iti jijJAsAyAM tatvarUpAvedakamidamucyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsya parIyahAdhyayanasvedamAdisUtram___ mUlam-suaMme AusaM teNaM bhagavayA evamakaravAyaM,iha khalu bAvIsaM parIsahA, samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiA,je bhikkhU soccA NaccA jiccA abhibhUya bhikkhAyariA parivayaMto puTThoNa vihnnejjaa|| * ___ vyAkhyA-zrutamAkarNitaM me mayA AyuSmanniti ziSyAmaMtraNaM, idazca sudharmakhAmI jambUsvAminaM pratyAha, tena jagatrayapratItena bhagavatA'STamahAprAtihAryAdisamapraizvaryayuktena evamamunA vakSyamANaprakAreNa AkhyAtaM kathitaM, kimAkhyAtamityAha, 'iha khalutti' atra khaluzabdasya evakArArthatvAt ihaiva jinapravacane eva, na tu zAkyAdizAsane, dvAviMzatiH parIpahAH santIti gamyate, yadivA 'AusaMteNaMti' mayA ityasya vizeSaNaM kArya, tatazca AvasatA AgamoktamaryAdayA vasatA gurukulavAse iti zeSaH, anena ca yAvajjIvaM gurukulavAsa eva sarvathA vastavyamityAha, uktaJca UTR-1
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 47 / / " NANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte a // dhaNNA AvakahA je, gurukulavAsaM Na muMcati // 1 // atha yadbhagavatA dvAviMzatiH parISahAH santItyAkhyAtaM tatkimanyato'vagamya khato veti ziSyasaMzayaM nirAkarttumAha, zramaNena tapakhinA bhagavatA mahAvIreNa zrIvarddhamAnakhAminA kAzyapena kAzyapagotreNa 'paveiatti' sUtratvAt praviditAH prakarSeNa utpannakava lajJAnatayA svayaM sAkSAtkAritvalakSaNena viditA jJAtAH natvanyopadezeneti bhAvaH, te ca kIdRzA ityAha- 'je bhikkhU' ityAdi - yAn parISahAn bhikSuH sAdhuH zrutvA gurupArthe samAkarNya, jJAtvA yathAvadavabuddhya, jitvA punaH punarabhyAsena paricitAn vidhAya, abhibhUya sarvathA tatsAmarthyamupahatya, bhikSAcaryAyAM bhikSATane parivrajan samantAdgacchan spRSTaH AzliSTaH prakramAtparaSahaireva no naiva vihanyeta saMyamazarIropaghAtena vinAzaM labheta, udIryante hi bhikSATane prAyaH parIpahA iti tadbrahaNaM, uktaJca - "bhikkhAyariAe bAvIsaM parIsahA uIrijjaMtitti" ityukta uddezaH / pRcchAmAha mUlam -- kayare khalu te bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiA je bhikkhU succA NaccA jiccA abhibhUya bhikkhAyariAe parivayaMto puTTho No vihaNejA // vyAkhyA - katare kiM nAmAnaste anantarasUtroddiSTAH khalu vAkyAlaMkAre zeSaM prAgvat / nirdezamAha - mUlam -- ime khalu te bAvIsaM parIsahA samaNeNa bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiA je bhikkhU succA NaccA jiccA abhibhUya bhikkhAyariAe parivayaMto puTTho No vihaNejjA // dvitIyamadhyayanam (2) UTR-1
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 48 // __ vyAkhyA-ime hRdi vartamAnatayA pratyakSAH, te iti ye tvayA pRSTAH, zeSaM prAgvat // mUlam- taMjahA-digiMchAparIsahe ( 1 ), pivAsAparIsahe ( 2 ), sIaparIsahe ( 3 ), | usiNaparIsahe (4). daMsamasayaparIsahe (5), acelaparIsahe (6), araiparIsahe (7), * itthIparIsahe (8), cariAparIsahe (9), NisIhiAparIsahe (10), sijjAparIsahe (11), akosaparIsahe (12), vahaparIsahe (13), jAyaNAparIsahe (14), alAbhaparIsahe (15), 2 K rogaparIsahe (16), taNaphAsaparIsahe ( 17 ), jallaparIsahe (18), sakkArapurakAraparIsahe (19), IX | paNNAparIsahe (20), aNNANaparIsahe ( 21 ), daMsaNaparIsahe (22) // ___ vyAkhyA-tadyathA ityupanyAsArthaH, 'digiMchA' dezIparibhASayA bubhukSA, saiva bhRzamAkulatAheturapi, asaMyamabhIratvena | AhArapacanAprAsukAneSaNIyabhojanAdivAJchAvinivartanena pari samantAt sahyate iti parISaho digiMchAparISahaH (1) pipAsA tRSA, saiva parISahaH pipAsApariSahaH (2) evaM sarvatrApi, navaraM, zItaM himasamayAdI jAtaH zItasparzaH (3) uSNaM nidAghAditApAtmakam (4) daMzamazakAH pratItAH, yUkAdyupalakSaNazcaite (5) acelaM celAbhAvo jinakalpikavizeSANAM, anyeSAM tu jIrNamalpamUlyaJca celaM sadapyacelameva (6) ratiH saMyamaviSayA dhRtistadviparAtA cAratiH (7) UTR-1
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 49 / / strI rAmA, saiva tadgatarAgahetugativilAsahAsaceSTAcakSurvikArakucabhArAdyavalokane'pi tadabhilApavinivarttanena pariSa- dvitIyamadhcahyamANatvAt parIpahaH (8) caryA vihArAtmikA (9) naiSedhikI svAdhyAyabhUH (10) zayyA upAzrayaH (11) yanam (2) Akrozo'sabhyabhApaNarUpaH (12) vadho lakuTAdibhistADanam (13) yAcanA prArthanA (14) alAbho vAJchitavastuno'prAptiH (15) rogaH kuSTAdiH (16) tRNasparzo darbhAdisparzaH (17) jalo malaH (18) satkAro vastrAdibhiH pUjanam , puraskAro'bhyutthAnAdisampAdanam , tAveva parISahaH ( 19) prajJA khayaM vimarzapUrvako vastupari-2 cchedaH (20) jJAnaM matyAdi, tadabhAvazcAjJAnam (21) darzanaM samyagadarzanam , tadeva vicitramatazravaNe'pi samyak | | pariSadyamANaM nizcalatayA dhAryamANaM parISaho darzanaparIpahaH (22) itthaM nAmataH parISahAnuktvA kharUpato vivakSustAnAha mUlam-parIsahANaM pavibhattI, kAsaveNaM paveiA // taM bhe udAharissAmi, ANupuviM suNeha me // 1 // | / vyAkhyA-parIpahANAM pUrvoktAnAM pravibhaktiH pRthakakharUpatArUpaH pravibhAgaH kAzyapena zrImahAvIreNa praveditA | prarUpitA, tAM parIpahapravibhaktiM 'bhetti' bhavatAM udAhariSyAmi pratipAdayiSyAmi AnupUrvyA krameNa zRNuta he ziSyAH! yUyamiti zeSaH, me mamodAharataH sakAzAditi sUtrArthaH // 1 // iha ca "chuhAsamA veaNA natthi" iti vacanAt parISahANAM madhye kSutparIpaha eva dussaha ityAditastamAhamUlam-digiMchAparigae dehe, tabassI bhikkhu thAmavaM // Na chiMde Na chiMdAvae, Na pae Na pyaave||2|| UTR-1
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1140 11 vyAkhyA - digiMdyAparigate kSudhAvyAte dehe zarIre sati tapasvI paSThASTamAdivikRSTataponuSThAyI bhikSurmuniH sthAmavAn saMyamabalavAn na chindyAt svayaM, na chedayedanyaiH phalAdikamiti zeSaH, tathA na pacet svayaM, na cAnyaiH pAcayet, upalakSaNatvAcca nAnyaM chindantaM pacantaM vA'numanyeta evaM na svayaM krINIyAnnApi krApayedanyairna cAnyaM krINantamanumanyeta, tadevaM zrutkSAmakukSirapi navakoTizuddhamevAhAraM svIkuryAditi sUtrArthaH // 2 // kiJca - mUlam -- kAlIpavaMgasaMkAse, kise dhamaNisaMtae // mAyaNe asaNapANassa, adINamaNaso care // 3 // vyAkhyA - kAlI kAkajaMghA, tasyAH parvANi kAlIparvANi tatsaMkAzAni tatsadRzAni tapaH zoSitamAMsazoNitatayA'GgAni bAhujaMghAdIni yasya sa kAlIparvasaMkAzAGgaH, sUtre tu vyatyayaH prAkRtatvAt / ata eva kRzaH kRzazarIraH, dhamanIbhiH zirAbhiH santato vyAptaH, idRzAvastho'pi mAtrajJaH parimANavedI, natvatilaulyAdatimAtropabhogI, kasyetyAha- azanamodanAdi, pAnaM sauvIrAdi, tayoH samAhAre'zanapAnaM, tasya / tathA adInamanA anAkulacitazcaret saMyamamArge yAyAt / ayaM bhAvaH, atyantaM kSudhApIDito'pi sAdhurnavakoTIzuddhamapyAhAraM prApya na laulyAdatimAtraM bhuJjIta, tadaprAptau ca na dInatvamavalambetetyevaM zrutparISahaH soDho bhavatIti sUtrArthaH // 3 // udAharaNaJcAtra, tathAhi astyatra bharate varga-jayinyujjayinI purI || hastimitrAbhidhaH zreSThI, tatrAbhUddharibhUtimAn // 1 // saubhAgyasevadhirdakSA- vadhistasya ca vallabhA / akANDa evAmriyata, khaprANebhyo'pi vallabhA || 2 || saMsArAsAratAM dhyAyaM - stato UTR-1
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 51 // vairAgyavAnasau // prAtrAjIt hastibhUtyAva-putrayuka sAdhusannidhau // 3 // anyadA tAvujayinyAH, prasthitau saha sAdhubhiH // prati bhojakaTaM yaantaa-vrnnyaaniimvaaptuH||4|| hastimitramunestatra, marmAbhitkaNTako mahAn // bhanmaH pAdatale tena, puro gantuM sa nAzakat // 5 // tataH sa tadyathApUraiH, prApitaH prANasaMzayam // svasannidhisthitAn sAdhU-nabhyadhAditi dhInidhiH // 6 // yUyaM vrajata kAntAra-pAraJca prApnuta drutam // ahaM tvihaivAnazanaM, kariSye gantumakSamaH | // 7 // tacchrutvA munayaH procu-hastimitra ! viSIda mA // tvAM sahotpATya neSyAmo, mokSyAmo na punarvane // 8 // dharmakRtyeSu sAraM hi, vaiyAvRtyaM jagurjinAH // tatpunarlAnasambandhi, vinA puNyaM na labhyate // 9 // vaiyAvRtyaM tadetatte, kariSyAmo vayaM mudA // tadAkarNya jagau hasti-mitrarSiH satvasevadhiH // 10 // satyametatparamahaM, prAptakAlo'smi sAmpratam // tanmAmutpATya mA yUyaM, mudhA bAdhAmavApsyatha ! // 11 // kizcAtra zvApadAkINe, pracuropadrave vane // sarveSAM tyaktasArthAnAM, na sthAtumucitaM ciram // 12 // ityuktvA'nazanaM kRtvA, kSamayitvA ca saMyatAn // sa sadyaH preSayAmAsa, saha sArthena sAgraham // 13 // sthAtukAmamapi snehA-tsahAdAyAtha tatsutam // prasthitA munayo hastimitrastvasthAdvahAntare // 14 // dUraM gatvApi tatputro, vaJcayitvA munInagAt // pituH samIpaM sneho hi, nimaMtrAkapaNaM matam // 15 // tatastAto'vadatputra !, na zobhanamadaH kRtam // munIn vimucya matpArtha-mavimRzya yadAgamaH // 16 // prAsukAnodakAdInAM, dAtA nAstIha ko'pi yat ||kssuttpaavivshstsmaa-tvmpytr vipatsyase ! // 17 // UTR-1
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 52 / / tataH putro'vadattAta !, yadbhAvyaM tadbhavatviha / paramasyAmavasthAyAM, muktvA vo na vrajAmyaham ! // 18 // hastimitro'tha tatraiva divase vedanAkulaH // smRtapaJcanamaskAro, vipadyAjani nirjaraH // 19 // vipannamapi jIvantaM suto mohAdvivedatam // prayuktAvadhirajJAsI - tsuro'pi prAgbhavaM nijam // 20 // adrAkSIca vapuH svIyaM tatrasthaM tanayaJca tam // tatastatkRpayA svAMGge, pravizyeti suro'travIt // 21 // bhikSAyai vatsa ! gaccha tvaM, so'vAdIt kva vrajAmyaham // uvAca nirjaro yAhi, bhUruheSu vaTAdiSu // 22 // tadvAsino janAstubhyaM, pradAsyantyazanAdikam // tatprapadya yayau so'pi, mugdhAtmA bhUruhAmadhaH // 23 // dharmalAbha iti proccaiH procya tatrAtha tasthuSe // tasmai bhikSAmadAdRkSA-nnirgatyAlaGkRtaH karaH // 24 // itthaM bhikSAM dadau tasmai, hastimitrAmaro'nvaham // kRtAhAraJca taM snehA - dvArttayAmAsa sarvadA // 25 // deze bhojakaTasyAtha, jajJe durbhikSamulvaNam // tatastatrAbhavadbhikSA, bhikSUNAmatidurlabhA // 26 // niste tato varSe, dvitIye prati mAlavam // valitAH pUrvadRSTena, celustenaiva vartmanA // 27 // aTavyAM cAyayustasyAM kSullakaM dadRzuzca tam // ka tiSThasi ? kathaM bhuGge ?, papracchuriti taJca te // 28 // avAdItso'tha tiSThAmi sarvadA piturantike // vRkSanirgatahastAca, labhe'hamazanAdikam // 29 // adya yAvadvinA''hAraM, vRddhaH kiM jIvatIti te // taM vIkSituM gatAH zuSkamadrAkSustatkalevaram // 30 // tataste vyamRzannUnaM hastimitro'bhavatsuraH | kRpayA'nnAdidAnena tenaivAyamarakSyata // 31 // atrAhuH ke'pi bAlena, na soDhaH kSutparIpahaH // vRddhena sa punaH soDho, dhairyAdharitabhUbhRtA // 32 // anye tvAhuH sute UTR-1
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 53 / / nApi, soDha eva parIpahaH // yannAsau prAsukAlAbhe-'pyaicchadbhoktuM phalAdikam // 33 // hastibhUtirapi jJAtvA''hAralAbhaM sudhAzanAt // AlocitaH pratikrAnto, vijahAra saharSibhiH // 34 // parISaho durviSaho yathA''bhyAM, sehe bubhukSAviSayo munibhyAm // aidaMyugInairapi puNyapInaiH, sahyastathA'sau manasApyadInaiH // 35 // iti kSudhAparIpahe hastimitrakathA // 1 // __ uktaH kSutparIpahaH, kSudhArttasya ca zuddhAhArArtha paryaTataH zramAdeH pipAsotpadyate, sApi samyak soDhavyeti tatparISahamAha mUlam-tao puTTho pivAsAe, dogucchI lajasaMjae // sIodagaM Na sevijjA, viaDassesaNaM cre||4|| __vyAkhyA-tataH kSutparISahAdanantaraM spRSTo'bhidrutaH, pipAsayA, 'doguMcchitti' jugupsako'nAcArasyeti zeSaH, 'lajjasaMjaetti' lajAyAM saMyame samyak yatate iti lajjAsaMyataH, zItodakaM sacittAmbu na seveta na pAnAdinA bhajet , kintu | 'viyaDassatti' vikRtasya vahnayAdinA vikAraM prApitasya eSaNAM eSaNAsamitiM caret punaH punaH seveta, na tvekavAraM eSaNAyA azuddhAvapi tRSAtirekAttadaneSaNIyaM gRhNIyAditi sUtrArthaH // 4 // tathAmUlam-chipaNAvAesu paMthesu, Aure supivAsie // parisukamuhaddINo, taM titikkhe parIsahaM // 5 // vyAkhyA-chinno'pagata ApAto janasaMcAro yeSu te chinnApAtA vijanA ityarthasteSu pathiSu mArgeSu gacchanniti zeSaH, Aturo'tyantA''kulakAyaH, kuta evamityAha-yataH 'supivAsie' suSThu atizayena pipAsitastRSitaH parizuSkamapa UTR-1
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 54 // gataniSThIvanatayA'nA, mukhaM yasya sa parizuSkamukhaH, sa cAsAvadInazca parizuSkamukhAdInaH, taM tRSAparISahaM titikSeta K saheta, ayaM bhAvaH-ekAntasthAnastho'pi bahutRSAvyAkulo'pi ca noktamaryAdAmulaMghayettatastRTparISahaH soDho bhavatI tisUtrArthaH // 5 // kathAsampradAyazcAtra / tathAhi___ abhUdujayinIpu-, dhanamitrAbhidho vaNik // dhanazarmAzrayastasya, dhanazarmA suto'bhavat // 1 // guruvANI samAkarNya, guruvairAgyavAn dhnH|| putreNa puNyasatreNa, satrA tatrA''dade vratam // 2 // khasmin pare ca sahito, sahitau tau vrtibrjaiH|| prasthitAvelagapurA-'dhvani madhyaMdine'nyadA // 3 // tadA ca bhiissmgriissmaark-krsmpaattaapitH|| pipAsApIDito bAlaH, sa cacAla zanaiH zanaiH // 4 // munayo'nye'grato jagmu-dhanamitramuniH punaH // pazcAcacAla sunostt-prempaashniytritH||5|| mArge tatrAyayau raMga-taraMgAtha taraGgiNI // tataH pitA'lapatputraM, tAM nirIkSya pramo dabhAk // 6 // jAnAmi ceSTayA vatsa !, tvAM pipAsAparAjitam / madabhyarNe ca nAstyambhaH, prAsukaM tatkaromi kim ? hai|||7|| tadidAnI nadInIraM, pItvodanyAni hanyatAm // niSiddhamapi kArya hi, kAryamApadi dhIdhanaiH // 8 // yaduktaMall niSiddhamapyAcaraNIyamApadi, kriyA satI nA'vati yatra sarvathA // ghanAmbunA rAjapathe'ti picchile, kvacidrudhairapyapa thena gamyate // 9 // " mRtyudAmApadamimAM, tadulaMghya kathaMcana // pazcAdAlocayeH pApaM, samIpe sadguroridam // 10 // ityudIrya samuttIrya, sa nadImityacintayat // nUnaM maddarzane putro, hiyA pAsyati nodakam // 11 // hrImAn kurvanna UTR-1
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana | kArya hi, khacchAyAto'pi zaGkate // taddarzanapathAdasyA-pasarAmi zanaiH zanaiH // 12 // dhyAtveti sa puro'cAlIt, * dvitIyamadhyakSullo'tha prApa nimnagAm // tRSArto'pi na tattoya-mapibaca dRDhavrataH // 13 // anye tvAhurudanyAni, bAdhitaH sa yanam (2) zizubhRzam // zuSyattAlumukhoraska-zcetasIti vyacintayat // 14 // pibAmya'nAdeyamapi, nA''deyaM vAri sAmpratam // prAyazcittaM grahISyAmi pazcAtsadgurusannidhau // 15 // vimRzyeti samutpATya, pAtumaalinA jalam // ninye yAvanmukhasyAgre, so'dhyAsIditi tAvatA // 16 // pibAmImAn kathaM jIvA-nahaM vijJAtajainagIH // udabindau yadekatrA 'saGkhayajantUn jinA jaguH // 17 // trasAH pUtaramatsyAdyAH, sthAvarAH panakAdayaH // nIre syuriti tadghAtI, sarveSAM X hiMsako bhavet // 18 // tatkiyadbhirdinairyAnti, rakSitA api ye dhruvam // tAn prANAn rakSituM dakSaH, paraprANAnni- | hanti kaH ? // 19 // sajIvaM jIvanamidaM, tanna pAsyAmi sarvathA // nirNIyeti zanairnadyAM, sa mumocAjalerjalam // 20 // bAlo'pyabAladhairyastA-muttIrya taTinI tataH // tattIra eva so'pata-tRSNayA gantumakSamaH // 21 // dharmasthairya dadhacitte, pipAsAvivazo'pi sH|| smRtapaJcanamaskAro, vipadya tridivaM yayau // 22 // prayujyAthAvadhijJAnaM, jJAtvA pUrvabhavaM nijam // puro gatvA sthitaM tAtaM, prekSya khAGge pravizya ca // 23 // anvagAddhanamitrapi, tatazcalayituM surH|| samAyAntaM sutaM dRSTvA, hRSTaH so'pyacalatpuraH // 24 // [ yugmam ] athodanyA vyathArtAnAM, munInAmanukampayA // dhanazarmA'maro bhUri-gokulAnyadhvani vyadhAt // 25 // tebhyo'dhigatya takrAdi, sAdhavaH khAsthyamAsadana // sudhAkuNDe UTR-1
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 56 / / bhya AsAdya, pIyUSamiva nirjraaH|| 26 // viharantaH sukhenaivaM, tatkRte brajikA vraje // ullaMghyAraNyamApuste, kramAdantimagokulam // 27 // tato'gre gacchatAM teSAM madhyAtkasyApi viNTikAm // khaM jijJApayiSuH so'tha tatra vyasmarayatsuraH // 28 dUraM gatvA viTikAM ca, smRtvA sa valito vratI // upadherviNTikAM tatrA - 'pazyatvAM na tu gokulam // 29 // tAmAdAya pracalito, milito'nyatapodhanaiH / avadadviSTikAlAbhaM, gokulAdarzanaM ca saH // 30 // jAtAzcaryAstadAkarNya, munayo vyamRzanniti // nUnaM divyAnubhAvena, gokulAnyabhavan vane // 31 // atrAntare prAdurAsIt sasuraH kAntibhAsuraH // vihAya pitaraM sarvAn, munIna'nyAnnanAma ca // 32 // enaM kuto na namasI-tyuktaH sa pratibhistataH // svIyaM vyatikaraM sarva, nivedyetyavadatsuraH // 33 // sajIvAmbho'pi pAtuM yattadAsau me matiM dadau, tatpUrvabhavavasApi sAdhu reSana vandyate // 34 // snehAdapi riporeva, kArya vihitavAnasau // yaddurgatinimittaM me, tadA tadupadiSTavAn // 35 // apAsyaM cetsacittAmbu, tadaitadvacanAdaham // vratabhaGgabhavAtpApA- dabhramiSyaM tadA bhave // 36 // sa eva hi budhaiH pUjyo, guruzca janako'pi ca // ziSyaM sutaM ca yaH kvApi, naivonmArge pravarttayet // 37 // dhanazarmasuparvaivamudIryAgAtriviSTapam // sAdhavo'pi tataH sthAnA-dvijahuste yathAsukham // 38 // kSulo yathA'yaM dhanazarmanAmA, sehe pipAsAM sudRDhapratijJaH // evaM samagrairapi saMyataiH sA, sahyA mahAnandapadAnuraktaH // 39 // iti tRparISahe dhanazarmamuni kathA // 2 // uktastRSAparISahaH, kSutpipAsAsahanakuzatanozca zItakAle zItamapi bahu lagatIti zItaparISahamAha UTR-1
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyamadhyayanam (2) uttarAdhyayana - mUlam-caraMtaM virayaM lUha, sIaM phusai egayA // NAivelaM muNI gacche, soccA NaM jiNasAsaNaM // 6 // / / 57 / / vyAkhyA-carantaM grAmAnugrAmaM mokSamArge vA vajantaM virataM sAvadhayogAnivRttaM 'lUhati' tailAbhyaMgasnAnasnigdhAhArAdiparihAreNa rUkSaM, munimitizeSaH, zItaM hima, spRzati, abhidravati, bAdhate ityarthaH / ekadA zItakAle, tataH kiM kuryAdityAha-na naiva ativelaM velAM svAdhyAyAdisamayAtmikAmatikramya zItabhayAnmuniH sAdhurgacchet sthAnAntaramupasat , zrutvA 'Namiti' vAkyAlaGkAre, jinazAsanaM jinAgamaM 'anyo jIvo'nyazca dehaH, tIvratarAzca narakAdau zItavedanA anubhUtA ! jIvairityAdikam' itisUtrArthaH // 6 // kiJca| mUlam- Na me NivAraNaM atthi, chavittANaMNa vijai ||ahN tu aggiM sevAmi, ii bhikkhu Na ciNte||7|| ___ vyAkhyA-na me mama nivAraNaM zItavAtAdinivArakaM saudhAdyasti vidyate, tathA chavitrANaM tvaktrANaM kambalavastrAdi na vidyate, tato'haM zItamapAkartuM tu punaragni seve iti bhikSurna cintayenna dhyAyet , cintAniSedhe sevanaM tu durApAstamiti sUtrArthaH // 7 // dRSTAntazcAtra / tathAhi__ pUre rAjagRhe'bhUvaM-zcatvArazcaturottamAH // sakhAyo'nyonyamutkRSTa-premabhAjo vnnigvraaH||1|| bhadrabAhukhAmipArthe, zrutvA dharma jinoditam // te catvAro'pi saJjAta-saMvegAHprAvrajana mudA // 2 // guruzruzrUSaNAtpAra-dRzvAnaste shrutoddheH|| ekAkitvavihArAkhyAM, pratimAM pratipedire // 3 // kalpazcAyamabhUtteSAM, yadvihArAzanAdikam // UTR-1
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 58 // tRtIya eva prahare, kArya kArya samAhitaiH // 4 // turyayAmapraveze tu, bhavedyo yatra saMsthitaH // tena tatra pratimayA, stheyaM X praharasaptakam // 5 // kalpamenaM zrayantaste, viharanto dharAtale // paredyavi puraM rAja-gRhaM punarupAyayuH // 6 // tadA ca tuhinabyUhaiH, pIDayan jagatIjanam // patrapuSpaphalopetAn , sthANUna kurvan mahIruhAn // 7 // taTAkAnyapi sarvANi, styAnayannAjyavannizi // nirAspadAn pakSipazu-zvApadAn dArutAM nayan // 8 // zItakampradaridrANAM, dantavAdyaM pravAdayan // kRzAnusevinaM kurvan , sarva zrotriyavajanam // 9 // ruSTAnapi mitho'tyartha, dampatIn parirambhayan // hemanta H | pravavRte, vizvaM hemamayaM sRjan // 10 // [caturbhiH kalApakam ] himattauM tatra vaibhAra-gireste munayaH pure // AhArArtha | samAjagmuH, prahare'hastRtIyake // 11 // kRtAhArAzca te sarve, gantuM vaibhArabhUdharam // pRthak pRthag nyavarttanta, puramadhyA-IN maharSayaH // 12 // vaibhArAdriguphAdvAre, prAptasyaikasya tepvatha // dvitIyasya purodyAne, tRtIyasya tadantike // 13 // Pe turyasya tu puropAnte, caturthaH praharobhavat // kAyotsarga tataH kRtvA, te tatraivAvatasthire // 14 // [ yugmam ] teSvadri| kaMdarAdvAra-saMsthitasya tapakhinaH // uccaiH sthitatvAdalaga-cchItamatyantadAruNam // 15 // patattuhinasamparka-zItalaiH / zailamArutaiH // kAyazcakampe tasyoccai-na kiJcidapi mAnasam ! // 16 // sa zItavedanAM samyak, sahamAno mhaamuniH|| | yAminyAH prathame yAme, paralokamasAdhayat // 17 // udyAnasthasya nIcastvA-cchItamalpaM kimapyabhUt // tato rajanyAH prahare, dvitIye sa vyapadyata // 18 // udyAnapArthavRttestu, vRkSAdyAzrayato'lagat // zItamalpaM tato yAme, sa vipannastR UTR-1
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 59 // * tIyake // 19 // AsIdalpataraM zItaM, turyasya nagaroSmaNA // tataH sa prahare turye, parAsutvamagAnmuniH // 20 // catvA ro'pi prAjyadhairyA munIMdrAH, varga prApuste viSahyeti zItam // itthaM sarvaiH sAdhubhistyaktakAmai-statsoDhavyaM muktisaMyuktikAmaiH // 21 // iti zItaparISahe sAdhucatuSkakathA // 3 // ___ idAnIM zItavipakSamuSNamiti, yadvA zItakAle zItaM tadanu grISme uSNamiti tatparISahamAhamUlam-usiNappariAveNaM, paridAheNa tajie // priMsu vA pariAveNaM, sAyaM No paridevae // 8 // vyAkhyA-uSNaM uSNasparzayuktaM bhUreNuzilAdi, tena paritApa uSNaparitApastena, tathA paridAhena bahiH khedamalAbhyAM vahninA vA, antazca tRSNotthadAharUpeNa tarjito'tyantapIDitaH, tathA 'dhiMsuvatti' grISma, vAzabdAt zaradi vA paritApena ravikiraNakRtena tarjita ityatrApi yojyam , sAtaM sukhaM pratItizeSaH, no paridevet 'hA ! kadA candracandanajhaMjhAnilAdayaH sukhahetavo mama saMpatsyante' iti na pralapediti sUtrArthaH // 8 // mUlam--uNhAbhitatto mehAvI, siNANaM Novi patthae // gAyaM No parisiMcejA,Na vIejjA ya appyN||9|| vyAkhyA-uSNAbhitapto medhAvI maryAdAvartI lAnaM jalAbhiSekaM Novi patthaetti' apebhinnakramatvAt no naiva. prArthayedapi, abhilaSedapi, kathaM punastatkuryAditibhAvaH, tathA gAtraM dehaM no parisiJcet na sUkSmAmbubindubhirArdIkuryAt , na vIjayeca tAlavRntAdibhiH, alpakamapi, stokamapi, kimpunarbahuriti sUtrArthaH // 9 // udAharaNaJcAtra, tathAhi UTR-1
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 60 // ___ abhUlakSmIkulAgAraM, nagarI tgraabhidhaa|| dattapramodastatrAsI-dattanAmA vaNigvaraH // 1 // sa bhadrAbhAryayA sAkaM, | bhAnaH sukhamuttamam // arahannakanAmAnaM, putraratnamajIjanat // 2 // dharmamArhatamAkA -'hanmitrAcAryasannidhau // virakto vratamAdatta, dattaH patnIsutAnvitaH // 3 // datto'rahannakaM snehA-diSTairbhojyairapoSayat // kadAcidapi bhikSArtha, preSayAmAsa taM na tu // 4 // uttamarNa ivAnena, kimayaM poSyate'nvaham // samartho'pi ca kiM bhikSA-caryAmeSana kAryate ? // 5 // dhyAyanto'pIti nigraMthA, vaktuM kimapi nAzakan // putraM vA pAlayan vaptA, niSedhUM kena zakyate ? // 6 // [ yugmam ] nidAghasamaye'nyedyu-dattaH sAdhuLapadyata // tadviyogAnmahAduHkha-mAsasAdA'rahannakaH // 7 // tato'nye | saMyatAstAta-virahAturacetase // tasmai dvitrAn dinAn yAva-dAnIyAhAramArpayan // 8 // atha taM yatayo'vocana, bhikSArtha paryaTa svayam // nedAnI pitRvatko'pi, dAsyatyAnIya bhojanam // 9 // dagdhopariSThAt piTako- pamAM vAcaM nizamya tAm // cacAla vimanAH so'tha, bhikSAyai munibhiH samam // 10 // atIvasukumArAGgaH, pUrvamapyakRtazramaH // tadA nidAghatApena, paryabhUyata so'dhikam // 11 // grISmArkakiraNottapta-reNukAnikareNa saH // adahyata pado DhaM, maulau ca tapanAMzubhiH // 12 // pazcAsthito'nyasAdhubhya-stRSA zuSyanmukhAmbujaH // mahebhyasadanacchAyAM, vizramAya sa zizriye // 13 // saubhAgyamanmathaM taM ca, tatrasthaM tdheshvrii||dhnaaddhyvnnijobhaaryaa-'pshytprossitbhrtRkaa|| aciMtayacca sA rUpa- maho ! asya manoharam // yadRSTamAtramapi me, samAkRSati mAnasam // 15 // tadamuM ramayitvA UTR-1
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyamadhyayanam (2) / / 61 / / uttarAdhyayana khaM, karomi saphalaM vayaH // dhyAtveti prAhiNoddAsIM, sA tadAhvAnahetave // 16 // dAsyAhRtaH so'pi tasyAH, manasIya gRhe'vizat // sApi harSabharodazca-kucakumbhA tamabhyagAt // 17 // papraccha ca smitonmizra-dantAMzudyotitAdharA // samagrasabhagottaMsa !, kiM yAcati bhavAniti // 18 // athArahannakaH smAha, bhikSAmabhyarthaye zubhe // tataH sA vyamRzatsmera-smarApasmAravihvalA // 19 // vazIkaromyamuM snigdha-madhurAhAradAnataH // khAdubhojyaM hi sarveSAM, vazIkaraNamu ttamam // 2. dhyAtveti sArpayattasmai, modakAn sundarAn bahUn // so'pi paryaTanaglAnaH, prApya tAn mumude bhRzam KI 21 // pazyantI snigdhayA dRSTyA, sA prapaccheti taM punaH // yuvatve'pi tvayA tIvra, kimarthaM vratamAdade // 22 // munirUce mayA dIkSA, jagrahe saukhyahetave // sudhAmadhurayA vAcA, tataH sA punarabravIt // 23 // yadyevaM tanmayA sAI, bhuGkSa vaiSayikaM sukham // pAlitAyA iyatkAlaM, dIkSAyAH phalamAmuhi // 24 // kurUpaduHsthasthavira-karkazAGgajanocitAm , imAM kaSTakriyAM muJca, mudhA khaM vaJcayakha mA // 25 // idaM gRhamiyaM lakSmI-rayaM parijano'khilaH // sarvametattavAyattaM, yadi tvaM khIkaroSi mAm // 26 // lAvaNyADhyamidaM rUpaM, zarIraM cedamAvayoH // anyonyasaGgamAdadya, saphalatvaM prapadyatAm // 27 // bhavedyadi ca dIkSAyAM, bhavato'tyantamAgrahaH // bhuktabhogastadA bhUyo, vAIke tAM samAcareH // 28 // zrutveti tadvacastasyAH, vibhramAMzca vilokya sH|| bhagnacitto'bhavatko vA, kAminIbhirna bhidyate ? // 29 // yaduktaM-"dRSTAzcitre'pi cetAMsi, haranti hariNIzaH ! // kimpunastAH smitasmera-vibhramabhramitekSaNAH ! // 30 // " UTR-1
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 62 / / tataHkhIkRtya tadvAca-mavatasthe sa tadguhe // tayA sAkaM yathAkAma, reme cAtyantaraktayA // 31 // atha gocaracaryAyAM, vasatau cA'rahannakam // aprekSamANA munayo-'nveSayannikhile pure // 32 // tatpravRttimapi kApi, nAlabhanta tathApi te // tatastanmAturAryAyA-staM tadRttAntamUcire // 33 // vArtA nizamya tAM putra-zokenAtigarIyasA // praNaSTacittA sA bhUtA-''viSTevonmattatAmagAt // 34 // tato'rahannaketyuccai-vilapantI sagadgadam // sA pure sakale'bhrAmya-dRttA ceTakapeTakaiH // 35 // panthAnamabhiSiJcantI, nayanazravadazrubhiH // tamizreNeva mohena, praskhalantI pade pade // 36 // dRSTo'rahannakaH kApi, putro me praannvllbhH|| yaM yaM pazyati taM taM ca, pRcchantIti punaH punaH // 37 // kRtAnukampA sujanai-hasyamAnA ca durjanaiH // dRSTA'rahannanocai-rgavAkSasthena sA'nyadA // 38 // [tribhirvizeSakam ] pratyabhijJAya tAM prekSya, tadavasthAM ca tAdRzIm // sa samutpannanirvedaH, khahRdIti vyacintayat // 39 // aho ! me nirvivekatvamaho ! duSkarmakAritA // yadasyA vacanaistyaktaM, mayA muktipradaM vratam // 40 // dussahe vyasane mAtA, pAtiteyamapIraze // khAtmA ca vratabhaGgena, bhavAbdhI pAtito hahA ! // 41 // idAnImapi tanmAtuH, zokamunmUlayAmyaham // dhyAtveti sa gRhAttasmA-nirjagAma sasambhramaH // 42 // kulAGgAropamo mAta-rasau tvAmarahannakaH // namatIti bruvan bASpa-plutAkSasAM nanAma c||43|| taM vIkSya khasthacittA sA,sapramodaivamatravIt // etAvanti dinAnyasthAt ?, kutra putra ! bhavAniti // 44 // tataH provAca sa prAcyaM, sarva vyatikaraM nijam // taM zrutvA sA'vadadvatsa !, bhUyaH svIkuru UTR-1
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 63 / / saMyamam // 45 // tucchAnAM martyasaukhyAnA - meteSAM hetave kRtin ! // anantaduHkhadA mA sma - svIkArSIrna rakavyathAH // 46 // so'zaMsannaiva zakto'smi, pApo'haM tratapAlane ! // tato vadasi cenmAtaH !, karomyanazanaM tadA // 47 // tuSTA bhadrA'bhyadhAdbhadra !, tavaitadapi sAmpratam // natvanantabhavabhrAnti - nimittaM vratabhaJjanam // 48 // yadAhuH - " varamariMgami paveso, varaM visudveNa kammuNA maraNaM // mA gahianvayabhaMgo, mA jIaM khaliasIlassa // 49 // tataH sa yogaM sAvadyaM, pratyAkhyAya mahAzayaH // kSamayitvA'khilAn jantU - nninditvA duritaM nijam // 50 // zratvA catvAri zaraNAnyAdAyA'nazanaM tathA // gatvA bahirdinezAMzu-tApitAmazrayacchilAm // 51 // [ yugmam ] dharmadhyAnI pAdapopagamanaM pratipAlayan // tAmuSNavedanAM samyak, sahamAno'tidAruNAm // 52 // sa sAdhuH sukumArAGgaH, smaran paJca namaskriyAH // vyalIyata muhUrttena, tatra mrakSaNapiNDavat // 53 // [ yugmam ] itthamuSNamadhisa sa pazcA- dattanandanamunistridazo'bhUt // evametadaparairapi samyag, marSaNIyamRSibhirniramarSeH // 54 // ityuSNaparISahe arahannakamunikathA // 4 // atha grISme uSNaM tadanu ca varSAsu daMzamazakAH syuriti tatparISahamAha mUlam -- puTTho a daMsamasaehiM samareva mahAmunI // NAgo saMgAmasIse vA, sUro abhihaNe paraM // 10 // vyAkhyA - spRSTo'bhidrutaH, caH pUrttI, daMzamazakairupalakSaNatvAdyUkAmatkuNAdibhizva 'samarevatti' sama eva zatrumitreSu tulyacitta eva, prAkRtatvAdvisarjanIyasya rephaH, mahAmuniH 'NAgo saGgAmasIse vatti' nAga iva karIba, vAzabdasyevAtha dvitIyamadhyayanam (2) UTR-1
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 64 / / sthAtra sambandhAt , saMgrAmazirasi raNamastake zUraH parAkramI abhihanyAt jayet paraM zatru, ayaM bhAvaH- yathA zUraH karI, zarairvyathyamAno'pi tAnagaNayan raNazirasi zatru jayati, evaM munirapi daMzAdyaiH pIDyamAno'pi bhAvavipakSaM krodhAdikaM | jayediti sUtrArthaH // 10 // kathaM punarbhAvaripuM jayedityAha| mUlam-Na saMtase Na vArijA, maNaMpi Na pose||uveh Na haNe pANe, bhuMjate mNssonniaN|| 11 // ___ vyAkhyA-na saMtrasennodvijeiMzAdibhya iti zeSaH, na vArayenna niSedhayeiMzAdIneva tudato'pi mAbhUdantarAya iti, tathA * manazcittaM tadapi AstAM vacanAdi na pradUSayenna praduSTaM kuryAt , kintu 'uvehatti' upekSeta audAsInyena pazyet , ata eva na hanyAta prANino jIvAn bhuAnAn bhakSayato mAMsazoNitaM, kintvAhArArthino'mI bhojyaM caiSAM mama vapurbahu* sAdhAraNaM ca yadi bhakSayanti tarhi kimatra pradveSeNeti cintayediti sUtrArthaH // 11 // udAharaNazcAtra, tathAhi astyakampA purI campA-bhidhAnA bhUvibhUSaNam // tasyAM saanvrthnaamaasii-jitshtrurmhiiptiH||1|| tasya zramaNabhadrAhvaH, sUnuH sAtvikapuGgavaH // yuvarAjo'jani jaga-janAhrAdanacandramAH // 2 // dharmaghoSaguroH pArthe, dharma zrutvA jinoditam // viraktaH kAmabhogebhyo, mahAtmA so'grahIdvatam // 3 // zrutAmbhonidhipAriNaH, sa prasAdAdgurorabhUt ekAkitvavihArAkhyAM, pratimAM ca prapannavAn // 4 // nimnabhUmipradezeSu, viharan so'nyadA muniH // zaratkAle mahATavyAM, tasthau pratimayA nizi // 5 // sUcIsamAnavadanA-statra daMzA shsrshH|| vilagya komale tasya, zarIre zoNitaM UTR-1
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 65 // papuH // 6 // nirantaraM vilgnestai-dshairdshnttpraiH|| sa muniH svarNavarNo'pi, lohavarNa ivA''babhau // 7 // dazatsu teSu | dvitIyamadhya| tasyoccai-vedanA''sIttathApi saH // titikSAmAsa tAM kSAnti-kSamo na tu mamArja tAn // 8 // acintayaca daMzotthA, X yanam (2) vyathA'sau kiyatA mama // ito'pyanantaguNitA, narakeSu hi sA bhavet // 9 // yataH-"paramAdhArmikotpannA, mithojAH kSetrajAstathA // nArakANAM vyathA vaktuM, pAryante jJAninA'pi na ! // 10 // " kiJca-anyadvapuridaM jIvAjIvazvAnyaH zarIrataH // jAnannapIti ko dakSaH, karoti mamatAM tanau ? // 11 // kiJcAnena zarIreNa, svalpakAlavinAzinA // yadyeSAM jAyate tRptiH, kiM na prAptaM ? tadA mayA // 12 // bhAvayanniti sa prAjJaH, kSamamANazca tAM vyathAm // rAtrAveva jahA~ prANAn , daMzaiH zoSitazoNitaH // 13 // iti viSaya sa daMzaparISahaM, zramaNabhadramunistridazo'bhavat // tadaparairapi sAdhuvarairayaM, jinavaconipuNaiH pariSadyatAm // 14 // iti dezamazakaparIpahe zramaNabhadrazramaNakathA // 5 // atha daMzAdyaiH pIDyamAne'pi vastrAnveSaNaparo na syAdityacelaparISahamAhamUlam-parijuNNehiM vatthehiM, hokkhAmitti acele||aduvaa sacelae hokkhaM, ii bhikkhUNa ciNte||12|| vyAkhyA-parisamantAt jIrNairdurbalairvastraiH kalpAdibhiH 'hokkhAmitti' bhaviSyAmi acelakazcelahIno'lpadinabhAvitvAdeSAM, prAcyasya 'iti' zabdasya bhinnakramasyeha sambandhAt ityetadbhikSurna cintayediti yogaH, 'aduvatti' athavA sacelako bhaviSyAmi, parijIrNavastraM hi mAM dRSTvA kazcidupAsakaH sundarANi vastrANi dAsyatIti bhikSurna cintayet, UTR-1
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 66 // * ayaM bhAvaH- na jIrNacelo'nyacelAnAM lAbhAsambhAvanayA dainyaM, lAbhasambhAvanayA vA pramodaM, gacchediti sUtrArthaH // 12 // yataHmUlam-egayA acelao hoi, saceleAvi egyaa||eaNdhmmhiaNnnccaa, NANI No paridevae // 13 // | vyAkhyA-ekadA jinakalpAdyavasthAyAM sarvathA celAbhAvena jIrNAdi vastratayA vA'celako bhavati, sacelakazcApi ekadA sthavirakalpikAdyavasthAyAM, tataH kimityAha-etadityavasthaucityena sacelatvamacelatvaJca dharmahitaM sAdhudharmopakArakaM jJAtvA'vabudhya, tatrA'celatvasya dharmahitatvamalpapratyupekSaNAdinA, sacelakatvasya tu tathAtvamaNyAdyArambhanivArakatveneti dhyeyaM, jJAnI no paridevayet , acelasya mama zItasampAtasantApitasya kimidAnI zaraNamiti na dainyamA| lambateti sUtrArthaH // 13 // udAharaNam sampradAyazcAyamatra, tathAhi- . abhUtpure dazapure, somadevo dvijAgraNIH // tasya bhAryA'bhavadrudra-somAhvA paramAItI // 1 // tayorabhUtAM dvau pu * guNaratnamahodadhI // tatrAryarakSito jyeSTho, dvitIyaH phalgurakSitaH // 2 // tatrA'dhItya pituH pArthe, tadvidyAmAryara| kssitH|| jagAmAdhikavidyArthI, pATalIputrapaTTanam // 3 // sAGgavedapurANAdyAH, vidyAstatra caturdaza // adhItyAgAddazapuraM, puraM sa khajanotsukaH // 4 // tamadhItacaturveda, jJAtvA''yAtaM narezvaraH // abhigamya gajaskandhe-'dhyAropyAvIvizatpure | // 5 // kRtvottambhitaketuM ta-nagaraM nAgarA api // abhyAyayustaM sarve'pi, prauDhaprAbhRtapANayaH // 6 // sampUjyamAnaH UTR-1
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 67 / / sarveNa, pUrjanena nRpeNa ca // jagAma svagRhaM bAhya - zAlAmadhyavasacca saH // 7 // puralokena rAjJA cA-'rcyamAnaM taM dhanAdinA // dRSTvA tadbandhavo hRSTa-mAnasA bahvamAnayan // 8 // AbaddhatoraNaM sadyaH, pauraistanmandiraM tadA // rUpyasvarNamaNidhenu - prabhRtiprAbhRtairbhRtam // 9 // athAryarakSito dadhyau, pramAdAjjananIM nijAm // yannAdrAkSamahaM pUrva, tadvinItasya nocitam // 10 // madviyogAddazAM mAtA, kAmapyAptA bhaviSyati // tadadyApi nijAM lakSmI, darzayan modayAmi tAm // 11 // dhyAtveti sa drutaM divya- vastrAbharaNabhUSitaH // antargehamagAtkhIyAM, savitrIM praNanAma ca // 12 // svAgataM tava he putre -tyuditvA maunamAzritA // udAsIneva sA tvasthAt, premAntarbahu vibhratI // 13 // snehodrekaM tadA mAturapazyannityuvAca saH // cirAdetaM bhaktimantaM mAtama bhASase na kim ? // 14 // adhetthaM rudrasomAkhya-tkimebhiH khAnyanAzakaiH // hiMsopadezakaiH zAstra - radhItairnarakapradaiH // 15 // eteSAM ca prabhAveNa tvAM ghore duHkhasAgare // pativyantaM prapazyantyAH, syAdAnandaH kathaM ? mama // 16 // madvAci pratyayazcette, bhaktizca mayi vidyate // svargApavargada vatsa !, dRSTivAdaM tadA paTha // 17 // adhAryarakSito dadhyA- vapi lokapramodinA // tenAdhItena kiM ? yena, jananI me na tuSyati // 18 // dhyAtvetyambAM sa papraccha, dRSTivAdaH ka paThyate ? // sA'pyavAdI dRSTivAdo 'dhIyate sAdhusannidhau // 19 // darzanAnAM vicAro yo dRSTivAdaH sa ucyate // tannAmA'pya'sya zAstrasya, dRzyate sundarAnvayam // 20 // ityAryarakSito dhyAyan, jagAda jananImiti // adhyeSye'haM dRSTivAdaM, tvadAdezavazaMvadaH // 21 // [ yugmam ] saGga dvitIyamadhyayanam (2) UTR-1
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 68 / / syante kva punarme, dRSTivAdasya pAThakAH // zrutveti rudrasomA taM smAha harSollasattanuH // 22 // tvayA vinItaputreNa, suputrajananISvaham // nItA prathamatAmetaM, madAdezaM cikIrSatA // 23 // tadgaccha vatsa ! tvarita - mikSuvATamito mama // sUrIMstosaliputrAkhyAn, sthitAMstatra samAzraya // 24 // pAThayiSyanti te tubhyaM, dRSTivAdaM mahAmate ! // so'pyUce mAtaradhyeSye, prAtargatvA tadantikam // 25 // bhAvayan dRSTivAdArtha, so'tha nizyapi nA'khapIt // ApRcchyAmbAM nizAzeSe, tamadhyetuM cacAla saH // 26 // itazca tatpiturmitraM, grAme kvApyabhavadvijaH // sa cAryarakSitaM zrutvA''yAtaM dhAmnItyacintayat // 27 // pramAdena suhRtputraM, nAdrAkSaM gatavAsare || pazyAmi taM tadadyApi manmanombhojabhAskaram // 28 // dhyAtveti sa dvijaH pUrNA, ikSuyaSTIrnavottamAH // tatkhaNDaM caikamAdAyo- tsukastatsadanaM yayau // 29 // nirgacchantaM gRhAdArya - rakSitaM sa niraikSata | kintUpAlakSayat spaSTa - prakAzAbhAvato na tam // 30 // ko'si tvamiti bhUdevaH, so'prAkSIdAryarakSitam // AryarakSitanAmAhamasmIti smAha so'pi tam // 31 // athAvadadvijo mitra - putra ! tvAM hyastane dine // nAdrAkSamiti tajjAtaM dinaM me vatsaropamam // 32 // ityuktvA somajaM premNA, samAliMgya dvijo jagI // tvannimittaM mayA''nItA, gRhAlA imAH // 33 // so'vAdIdikSusandoho, manmAturdIyatAmayam // tu dehacintAyai, bahirgacchAmi sAmpratam // 34 // manmAtuzceti kathaye - ryagacchannAryarakSitaH / mAmeva pUrvamadrAkSI - tkalitaM lalitekSubhiH // 35 // UTR-1
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyamadhya yanam (2) / / 69 // uttarAdhyayana - tenetyuktastadamnAyai, tatsarvaM sa dvijo'vadat // tacchrutvA rudrasomApi, nipuNeti vyacintayat // 36 // yatsUnoH prasthitasyAbhU-nimittamidamuttamam // tadasau nava pUrvANi, sAdhikAni paThiSyati // 37 // dadhyau vizuddhadhIrAryarakSito'pi pathi brajan // lapsye'haM dRSTivAdasya, vibhAgAnava sAdhikAn // 38 // athekSusadanaM prAptaH, somasUrityacintayat // ajJAtavandanavidhi-madhye gacchAmyahaM katham ? // 39 // tadihAhaM pravekSyAmi, zramaNopAsakaiH samam / / sAdhUnAM vandanAcAraM, yathA tebhyo'vadhAraye // 40 // vimRzyeti kSaNaM yAva-dvAryasthAdAryarakSitaH // tatrAgAd ddhhrshraaddh-staavindnhetve||41|| so'vizadasati bADha-kharaM naiSedhikIM vadan // garjaniveryApathikIM, praticakrAma cakramAt | // 42 // abhivandya tataH sUrIn , munIMca vidhipUrvakam // puro gurorupAvikSat, kSitiM ca pratyupekSya saH // 43 // athAryarakSitastasmA-davadhAryAkhilaM vidhim ||prvishyopaashrye sUrIn , munIMzca vidhinA'namat // 44 // kintvasau PDhaharazrAddha-manatvopAvizadyataH // navyazrAddho'yamiti taM, guravo vividustataH // 45 // papracchuzca tamAcAryA, dharmA | siste kuto'bhavat ? // sopyabhyadhAnmayA dharmaH, shraaddhaadsmaadupaadde|| 46 // taM vIkSya munayo'pyucai-gurUn vyajJapaya- * | niti ||aaryrkssitbhtttto'yN-rudrsomaatmjH prabho ! // 47 // caturdazAnAM sadvidyA-sthAnAnAmeSa pAragaH // prAvezi pattane | rAjJA, gajArUDho gate'hani // 48 // atrAgamanamapyasya, durghaTaM vedavedinaH // tadasmin zrAvakAcAra,prekSya citrIyate manaH ! // 49 // athAryarakSitaH sarva, svavRttAntamudIrya tam // iti vyajijJapatsUrIn , padmakozIkRtAJjaliH // 50 // UTR-1
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 70 // adhyetuM dRSTivAdaM hi, pUjyAnahamazizriyam // tattadadhyApanenocaiH, prasAdaH kriyatAM mayi ! // 51 // tacchutvA sUrayo'pyUcuyadyevaM tatparivraja // krameNa dRSTivAdaM te, pAThayAmo yathA vayam // 52 // somajanmApyuvAcaivaM, pravAjayata mAM drutam // kintu sthAnAdato'nyatra, gantavyaM sUripuGgavaiH // 53 // iha sthitaM hi mAM rAjA, khajanAH pUrjanAstathA // dIkSAtaH pAtayiSyanti, prasahyApyanurAgataH // 54 // tacchrutvA gacchayuktAste, tamAdAyAnyato vrajan // abhUdAdyamidaM ziSyacaurya ! zrIvIrazAsane // 55 // tataH pravrAjayannArya-rakSitaM munipuGgavAH // kramAcaikAdazAGgAni, gurupArthe papATha saH // 56 // yAvAMstosaliputrANAM, dRSTivAdaH sphuTo'bhavat // tAvantaM taM ca jagrAha, buddhimaanaaryrkssitH|| 57 // zrIvajrakhAmino bhUyAn , dRSTivAdo'sti samprati // zrutveti so'caladvatrA-zritAM prati purIpurIm // 58 // mArgAyAtAmathAvaMtI-mAsadat somadevabhUH // tatra zrIbhadraguptAha- sUrizakrAnnanAma ca // 59 // te sUrayo'pi taM sarva- guNADhyaM zruta- 12 pUrviNaH // upalakSyAliliGguAk, prmodaaccaivmuucire||60|| dhanyo'si kRtakRtyo'si, labdhajanmaphalo'si ca // yattyaktvA zAsanaM zaivaM, jainamaGgIkRtaM tvayA ! // 61 // kiJcAdyAnazanaM kartu-micchAmi khalpajIvitaH // tatastvAM prArthaye vatsa!, bhava niryAmako mama // 62 // tato'GgIkRtya tadvAcaM, tasthau ttraaryrkssitH|| te sUrayopyanazanaM, vidhAyeti tamUcire // 63 // ekatropAzraye vajra-khAminA saha mA vseH|| kintu sthitvA paratra tvaM, paThestasyAntike zrutam // 64 // vasedvajreNa sArddha hi, yaH sopakramajIvitaH // ekAmapi nizAM nUnaM, tena sAkaM mriyeta saH // 65 // tadvacaH pratipadyAtha, UTR-1
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhya yanam (2) // 71 // tAnniyAmya ca sombhuuH|| purImagAdvajrayutAM, bahistasthau ca tAM nizAm // 66 // tasyAH kSapAyAH prAnte ca, vaMjo'muM svapnamaikSata // matpAtrasthaM sAvazeSa, payaH ko'pyatithiH ppau||67|| prAtastaM khapnamAcalyo, sAdhUnAM sAdhusindhuraH // teSAmajAnatAM samyak, tadarthaJcaivamabravIt // 68 // AgantAdya muniH kopi, sa ca pUrvagataM zrutam // asmatpArthAtsudhIH sarva, kiJcidUnaM grahISyati // 69 // athAryarakSitaH prAta-rvajrAcAryamavandata // kuta AgAstvamiti? taM, vajrakhAmyapi pRSTavAn ! // 70 // so'vak tosaliputrAba-sUripArthAdihAgamam // kimAryarakSito'si ? tva-miti vajro'pi taM jgau||71|| evameveti tenokte, vajrasUrirado'vadat ||svaagtN tava kintu tvaM, sthito'si ka pratizraye? / so'vaga bahiH sthitosmIti, tato vajrastamabhyadhAt // bahiH sthitaM kathaMkAraM, tvaM paThiSyasi ? sanmate ! // 73 // | so'vAdIt bhdrguptaah-suuriindrsyaanushaasnaat||khaaminnhmito bhinna-mupAzrayamupAzrayam // 74 // dattopayogaM vajro'pi, tannimittaM vibhAvya ca // proce yuktamidaM proktaM, taiH pUjyairjJAnasAgaraiH // 75 // athaa'nyvstisthsyaa-pyaaryrkssitsnmuneH|| zrImAn vajraguruH pUrvA-'dhyApanAya pracakrame // 76 // tato'lpenApi kAlena, nava pUrvANyadhItya tm||dshmN pUrvama- | dhyetuM, pravRttaM gururityvk||77||puurvsy dazamasyAtha, yamakAni paTha drutam // tataH paThitumArebhe, viSamANyapi tAni sH||78|| | 1 dazamaM pUrvamadhyetuM, pairadhIta : prabhurbhavet / yamakAnIti tAnyAhuH, sUtrANi parikarmaNaH // granthAntare 'yavikAni" iti yamakasthAne dRzyate iti gasaMjJakapustake / UTR-1
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 72 / / itazca pitarAvArya - rakSitasya samutsukau // iti prAhiNutAM bhUyaH, sandezAn bahubhirjanaiH // 79 // Agaccha kulabhAno ! tvaM vatsodyotaM vidhehi naH // tvadviyogAdyadasmAkaM darzarAtrIyate jagat // 80 // iti sandezavacanai- ryAvadAgAnna somabhUH // tAvattAbhyAM tamAGkhAtuM preSitaH phalgurakSitaH // 81 // so'pyAgatya praNamyArya - rakSitarSimado'vadat // kimevaM khakuTumbe'pi, nirmohatvaM tvayA''tam ? // 82 // vairAgyAdvA na te rAgo, yadyapi kheSu vidyate // tathApi zokamagnAMstAn, kAruNyena samuddhara || 83 // kiJcAdAtuM parivrajyA - mutsukAH santi bandhavaH // tatrAgatya tatasteSAM, dehi muktipradaM vratam // 84 // atheti vyAjahArArya - rakSitaH phalgurakSitam / yadi sUnRtametatsyAt, tadA tvaM svIkuru vratam // 85 // iti tenoditaH prAjJaH so'vadaddehi me vratam // tatastasmai dadau dIkSAM, bhagavAnAryarakSitaH // 86 // gantuM smAha punaH phalgu - rakSito'pyAryarakSitam // gamanAyotsukaH so'pi, zrIvatraM pRSTavAMstataH // 87 // vajrakhAmI tato'vAdI - dvatsa ! tvaM paTha mA braja || nirviNNaH so'tha yamakai - rityapRcchatpunargurUn // 88 // kiyanmAtraM mayA'dhItaM, kiyaccheSaM ca varttate // svAmin ! dazamapUrvasye - tyAkhyAhi mama sAmpratam // 89 // tataH smitvA'vadatsUriH, pUrvasya dazamasya hi // vindumAtraM tvayA''dAyi, zeSaM tu jaladheH samam // 90 // adhAryarakSitaH smAha, zrAnto'smi ! paThanAdaham // pAraM prAptuM tadetasya na zakSyAmyambudheriva // 91 // gururjagAda vatsa ! tvaM, sodyamo'si sudhIra si // tadasya pAraM tvaritaM, lapsyase kiM viSIdasi ? // 92 // itthamutsAhito'dhyetuM pravRtto'pi punaH punaH // gantuM papraccha UTR-1
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) // 73 // sa guru, taM gurustu niSiddhavAn // 93 // anyadA sa sahAdAyA-'nuja gurvantikaM gataH // ityUce'sau mama bhrAtA, | mAmAhAtumihAyayau // 94 // tadAdizata mAM pUjyAH, zrutveti vymRshdguruH|| rakSyamANo'pyasau, kasmA-gantumutsahate? muhuH // 95. // vicintayanniti zrImAn, vajrakhAmI guNodadhiH // zrutopayogaM kRtavA-niti ca jnyaatvaaNsttH||96|| nA''gantA'sau gataH sadyaH, khalpamAyurmamA'pi ca // tadetaddazamaM pUrva, mayi sthAsyati nizcitam // 97 // jJAtvetyanumato gantuM, shriivjennaaryrkssitH|| puraM dazapuraM phalgu-rakSitena samaM yayau // 98 // zrutvA tamAgataM rudra-somAsomau nRpo'pi ca // nAgarAzca mudAgamya, praNamyopAvizan puraH // 99 // teSAM hitAya sopyuccai-vidadhe dharmadezanAm // tAJcAkarNya mahAnanda-mavindanta nRpAdayaH // 10 // tato bhrAtRvyadauhitra-snuSAputrAdibhiH samam // rudrasomA''dade dIkSAM, samyaktvaM pArthivaH punH||1.1|| kathaM putrIsnuSAdInAM, puro nagna ivA'nvaham // tiSThAmIti hiyA soma-devo na prAbajatpunaH // 102 // kintu khajanaputrAdi-snehapAzaniyatritaH // zazvattatpArtha evAsthA-na tvanyatra | jagAma saH // 103 // tazcAryarakSitAcAryAH, procurevaM muhurmuhuH // tAta ! yUyaM parivrajya, phalaM gRhNIta janmanaH // 104 // | yajJasUtrapadatrANa-chatrazATakakuNDikAH // cenme'numanyase tarhi, pravrajAmIti so'pya'vak // 105 // yathAkathaJciTTaddho'yaM, tArya eveti cintayan // sUristadurarIkRtya, somadevamadIkSayat // 106 // karaNaM caraNaM cAnu-vRttimeva vitanvatA // pAhaNIyo mayA tAto, dhyAtveti mAha taM guruH // 107 // sarve'mI munayazcola-paDhe paridadhatyamI // stha UTR-1
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 74 / / viratvAttu yuSmAkaM, zATako'pyanumanyate ! // 108 // chatrAdikaM punarneta-dAtmanAM bahu zobhate ! // nizamyeti vacaH sUreH, somadevamunirjagau // 109 // gantuM zaknomyahaM naiva, putra ! chatraM vinA''tape // viNmUtrotsarjane zaucaM, kathaM syAtkarakaM vinA? // 11 // tyajAmi yajJasUtraM ca, vipratvAvedakaM katham // pIDA ca syAtkaNTakaima, vinopaanhmdhvni||111|| sUriH smAhA'tha yadyevaM, tiSThatvetattadA'khilam // bhavadbhistyajyatAM kintu, sarvo'pya'nyaH prigrhH||112|| tataH parigrahaM so'nya-matyAkSIdatha sUrayaH // bAlAn kiJcicchikSayitvA-'nyadA nantuM jinAn yayuH // 113 // tatastacchikSitA vAlAH, somadevatapakhinam // hitvA kSullakaparyantAn , sarvasAdhUna vvndire|| 114 // darza darza somadevaM, te caivaM procire mithaH // nA'smAbhirvandanIyo'yaM, chatravAn sthaviro muniH // 115 // tacchrutvA somadevarSI-ruSTo'bhASiSTa tAniti // are! matputrapautrAdIna , vandadhye bAlakAnapi // 116 // mAM tu vRddhaM gurostAta-mapi no nmthaa'rbhkaaH!|| tatkiM mayA parivrajyA, nopAttA'dyApi vidyate ? // 117 // vAlAHprocurdIkSitasya, bhavecchatrAdikaM katham // tyaktAtapatrAH sarve'pi, dRzyante sAdhavaH khalu ! // 118 // somo'tha vyamRzacchAvAH, apyevaM zikSayanti mAm // sAdhyAcAraviruddhaM ta-cchatrametajahAmyaham // 119 // vicintyeti jinAnnatvA-''gatAnsUrInuvAca saH // udvejakena sarveSAM, chatreNAnena me kRtam // 120 // gururjagAda yadyevaM, tadA chatraM vimucyatAm // prabale tyAtape dhAryaH, kalpako mastakopari // 121 // gurau gate'nyadA kvApi, bAlAstacchikSitAH punaH // taM vihAyAparAnnemu-statpRSTAzcaivamUcire // 122 // UTR-1
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 75 // kamaNDaludharatvAddhi, na tvAM vandAmahe vayam // yatkadApi yateH pArthe, nA'pazyAma kamaNDalum // 123 // tacchrutvA | dvitIyamadhyasUrimApRcchaya, sa prAgvatkuNDikAM jahau // pAtrakeNaivA'tha zaucaM, kArya gururapItyavak // 124 // punastathaiva taM vAlA, . yanam (2) nA'naman suurishikssitaaH|| avandananidAnaJca, pRSTAsteneti taM jaguH // 125 // yajJopavItavantaM no, muniM manyAmahe vayam // * tataH somaH sutaM pRSTvo- pavItamapi muktavAn // 126 // tanmokSaNakSaNe tvevaM, procuH zrIAryarakSitAH // etanmuJcata kobasmAn, viprAnno vettyado vinA ? // 127 // itthaM chatrAdike tena, tyakte bAlAH punarjaguH // na zATakopasaMvyAnamenaM vandAmahe munim // 128 // somadevastadAkarNya, jajalpA'nalpakopabhAkU ||re ! mA namata mAM yUyaM, samaM pitapitAmahaiH // 129 // ye'nye namanti taireva, santuSTima bhvissyti!|| kaTIpaTTakamenaM tu, na tyakSyAmi ! bhavadvirA // 130 // tadAkarNya yayuAlAH, anyadA ca mahAmuniH // vihitA'nazanaH ko'pi, tatra gacche vyapadyata // 131 // tadA pituH kaTI| paTTa-tyAjanAya jagau guruH|| asya dehaM vahati ya-stasya lAbho bhvenmhaan||132||ttstcchikssitaaH pUrva-dIkSitA bhikSavaH / | pre|| udatiSThastamuddovaM, tadA cetya'travIdguruH // 133 // yUyaM yadutthitAH sarve-'pyamuM lAbhaM jighRkSavaH // tadasmadvandhu-* | vargo'yaM, nirjarAM lapsyate katham ? // 134 // tadAkarNya sakarNo'tha, somadevamunirjagau // kimatra prApyate putra !, ni| jarA bhUnasItarA ? // 135 // uvAca sUriH kArye'smi-nirjarA jAyate bhRzam / so'bhyadhAdahamapyenaM, tadvahiSye shpimiH||136|| gururjagI bAlakRtaH, upasargo'tra jAyate // taM cetsahitumIzidhve, vahanIyastadA khayam // 137 // UTR-1
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 76 / / taM ca cenna sahiSyadhye, tadA syAtsundaraM na naH // iti sthirIkRtaH somo-'vahattaM saha sAdhubhiH // 138 // tadA ca | | tasya purato, gacchatsu bahusAdhuSu // tadvadyutsargArthametAsu, sthitAkhAryAsu pRSThataH // 139 // pUrvasaGketitA bAlAH, soma-IN devamunedrutam // kaTIpaTTakamAkRSyA-''dAya ca tvaritaM yayuH // 140 // [ yugmam ] atIva lajitaH so'tha, parerUce | zavaM tyajan // upasarga sahakhA'muM, mA muJca mRtakaM karAt // 141 // tatastasyA'nyamuninA, mAnopetAnyacIvaram // baddhaM davarakeNocca-vidhAya kaTipaTTavat // 142 // pazyanti mAM snuSAH pazcA-diti hINo'pi taM zavam // sa uvAhopa * so'sau, jAta ityavadhArayan // 143 // pariSThApya zabaM pazcA-dAgataM vIkSya taM guruH ||proce tAta ! kimadyadaM, vAsaH paridadhe ? laghu ||144||somH zazaMsa putrA'dyo-pasargo'bhUdupasthitaH // gate ca zATake tena, paryadhAM laghu cIvaram // 145 // sasambhramA ivAcAryA-stannizamyaivamUcire // tAtArthamAnayata bho-vineyAH ! pRthu zATakam // 146 // tataH somo'bravItputra !, lajjanIyaM babhUva yat // tanme'dya sakalaidRSTa-mAkRSTe kaTipaTTake // 147 // taccolapaTTa evA'stu, zATakena kRtaM | mama // ityUcAnamanUcAnA-staM tathaivA'numenire // 148 // ityupAyaizcolapaTuM, grAhitaH sUripuGgavaiH // somastataH paraM | - samyak, sehe'celaparISaham // 149 // pazcAdacIvaraparISahameSa yadvat , zrIsomadevamunirityasahiSTa samyak // sahyaH parai- | || rApa tathA zramaNeH sa nityaM, zrImajinendravacanAnyanuvartamAnaiH // 150 // ityacelaparISahe somadevarSikathA // 6 // UTR-1
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 77 / / acelasya cA'pratibaddhavihAriNaH zItAdibhiH pIDyamAnasyA'ratirapi syAditi tatparISahamAha - mUlam - gAmANugAmaM rIaMtaM, aNagAraM akiMcaNaM / araI aNuppavise, taM titikkhe parIsahaM // 14 // vyAkhyA - grAmazca jigamiSato'nugrAmazca tanmArgAnukUlo grAmAnugrAmastaM, upalakSaNaM caitannagarAdeH 'rIaMtaMti' | rIyamANaM viharantaM anagAraM muniM akiJcanaM niSparigrahaM, aratiH saMyamaviSayA adhRtiH anupravizenmanasi labdhAspadA bhavet, taM aratirUpaM titikSeta saheta parISahamiti sUtrArthaH // 14 // tatsahanopAyamAha - mUlam - araI piTTao kiccA, virae Ayarakkhie / dhammArAme NirAraMbhe, uvasaMte muNI care // 15 // vyAkhyA - aratiM pRSThataH kRtvA dharmavighnaheturiyamiti tiraskRtya virato nivRtto hiMsAdeH, AtmA rakSito durgatihetorapadhyAnAderanenetyAtmarakSitaH, dharme zrutadharmAdau Aramate ratimAn syAditi dharmArAmaH, nirArambho'satkriyAbhyo nivRttaH, upazAntaH krodhAdyupazamavAn munizvaret, saMyamaM paripAlayenna punarutpannAratirapi vrataM tyaktakAmaH syAditi sUtrArthaH // 15 // kathAnakaJcAtra tathAhi jitazatrurabhUdbhUpaH, pure'calapure purA // tatsuto yuvarAD dIkSAM, rathAcAryAntike'grahIt // 1 // viharanto'nyadA tena, yuvarAjarSiNA samam // puNyaprathA rathAcAryA - stagarAnagarIM yayuH // 2 // teSAM svAdhyAyaziSyAstu, vizvavikhyAtakIrttayaH // AryarAdhAbhidhAcAryA, ujjayinyAM tadA'bhavan // 3 // tacchiSyAH kepyavantIta- svagarAnagarI dvitIyamadhyayanam (2) UTR-1
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 78 // gatAH // rathAcAryAnavandanta, tatastairityapRcchayata // 4 // AryarAdhA nirAbAdhA-ssanti kacittapakhinaH // kaJcinnirupasarga vA-'vatyAM tiSThanti sAdhavaH ? // 5 // te procire sarvamasti, bhavyaM pUjyaprasAdataH // rATpurodhaHsutau kintu, tatrodvejayato yatIn // 6 // tacchatvA yuvarAjarSiH, so'dhyAsIditi zuddhadhIH // avaMtInRpaputro yaH, sa bhrAtRvyo bhavenmama // 7 // asau sAdhUnavajJAya, saMsAre mA bhramediti // ApRcchaya svagurun zIghramujjayinyAM jagAma sH|| 8 // AryarAdhAn praNamyAtha, tairniSiddho'pi sa khayam // yayau bhikSArthamAdAya, kSullakaM | | gRhadarzakam // 9 // gacchaMzca yuvarAjarSiH, kSullakaM tamado'vadat // vezma darzaya me tAva-nRpasUnomunidviSaH // 10 // nRpAGgajagRhaM tasyA-'dIdRzat kSullako'pi sH||praavishyuvraajrssi-rpi tatra bhyojjhitH||11|| tadA ca tatra krIDantau, | sutau rAjapurodhasoH // abhUtAM saGgatAveka-rAzau pApagrahAviva // 12 // dRSTvA taM cA''gataM rAja-parivAro'bravIditi // bajA'nyatra mune ! no cet , tvAM kumArau haniSyataH // 13 // tadAkApi sa puro, yayau dhairyanidhirmuniH // dharma-IN lAbha iti procai- DhakharamuvAca ca // 14 // ayaM krIDanakaprAyo, yadihAgAnmuniH khayam // tadasmadbhAgyayogena, | jAtamadyAti zobhanam // 15 // jalpantAviti tau rAja-purohitasutau zaThau // tAM munergiramAkarNya, tadabhyarNamupe-| yatuH // 16 // [yugmam ] abhyadhattAM ca sAdho ! tvaM, nartituM budhyase na vA! so'vAdIdveya'haM nATyaM, vAdyaM vAdayataM | yuvAm // 17 // ArebhAte tatastUrya-tADanaM tau yathAtathA // vAdyaM vAdayituM kintu, nA'jJAziSTAM yathocitam // 18 // , yayA dhairyanidhirma kamAyo, yadihA // jalpantAviti UTR-1
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana | dvitIyamadhyayanam (2) / / 71 / / tato vAcaMyamaH proce, samyag vAditravAdanam // re! kolikau ! na jAnItho, yuvA jaDaziromaNI // 19 // tadAkAtiruSTau tau, muniM hantumadhAvatAm // niyuddhavedI sAdhustu, tAvAyAntau gRhItavAn // 20 // kuTTayitvA tadaGgAni, | sandhibhyazcodatArayat // muninA hanyamAnau tu, tau cakrandaturucakaiH // 21 // zrutvA''krandAstadA dadhyau, bahiHsthastatparicchadaH // hanyamAnaH kumArAbhyAM, nUnamAkrandati vratI // 22 // RSidviSostayorevaM, zikSA datvA gate munau|| sAzakastatparikara-stayoH paarshvmgaatttH|| 23 // nizceSTau kASTavadvaktu-mapyazaktau gatau bhuvam // dRzA'tidInayA prekSamANau sarva paricchadam // 24 // tau samIkSya tathAvasthau, sambhrAntastatparicchadaH // nyavedayadudantaM taM, drutaM nRppurodhsoH|| 25 // [yugmam ] tadAkAtisambhrAntau, sadyo rAjapurohitau // putrayorduravasthAM tA, tatrAyAtAvapazyatAm // 26 // parIvAragirA jJAtvA, munimUlAM dazAM ca tAm // jagmaturyatipArthe tau, kSipraM mApapurodhasau // 27 // ityUcatuzca natvA zrI-AryarAdhapadAmbujAn // pUjyAH! prasIdatedAnI, putrI jIvayatA''vayoH // 28 // AryarAdhA jagu| bhUpa!, vemayahaM nAtra kiJcana // prAghUrNakamamuM kintu, prasAdaya mhaamunim|| 29 // bhUpo'pyutthAya tatpAthai, gatvA natvA | ca taM munim // upAvizatpurastasya, pratyabhijJAtavAMzca tam // 30 // evaJcovAca he bhrAtaH!, khabhrAtRvyaM paTUkuru // tato munijaMgAdetthaM, tasya kalyANakAmyayA // 31 // yattvaM svaputrabhANDAnA-mapi sAdhu viDambanAm // zikSAM dAtuM na zaknoSi, tatsaurAjyaM dhigastu ! te // 32 // rAjJA nyAyavatA lokaM, sAmAnyamapi pIDayan // nigrAhyaH khalu putro'pi, UTR-1
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 80 // kimpunaH sAdhuvAdhakaH! // 33 // athA'bhyadhAnnRpo bhrAta-mantumenaM kSamakha me // anukampakha cedAnI, tau bAlau durdazAM gatau // 34 // muniH provAca yadyetA-vAdadAte vrataM hitam // tadA tau sajayAmi drAkU, kumArau nAnyathA punaH // 35 // purohitena rAjJA ca, pratipannena tadvacaH // pRSTau kumArau tau dIkSA-''dAnaM khIcakratustadA // 36 // tataH sa yuvarAjarSiH, prAk kRtvA luJcanaM tyoH|| pazcAttI sajayAmAsa, dIkSayAmAsa ca drutam // 37 // tatra pRthvIpateH putro, | nizzaGko'pAlayagatam // muhurjAtimadaM cakre, purohitasutaH punH|| 38 // pradveSAditi dadhyau ca, sadIkSAM paalynnpi|| aho! anena muninA, dIkSito'smi balAdaham // 39 // tato durlabhabodhitvaM, purodhaH sUnurAjayat // kramAvAvapi tau kAlaM, kRtvA devau bbhuuvtuH||40|| itazca puryA kauzAmbyAM, zreSThyabhUttApasAbhidhaH // sa mRtvA khagRhe jajJe, lobhAvezena zUkaraH // 41 // sa khasaudhAdikaM dRSTvA, jAtajAtismRtiH kiriH|| nijaghne tatsutaireva, tasya zrAddhadine'nyadA // 42 // tato resAvazAveNI-kalpaH khagRha eva saH // bhujago'jani jAtiM ca, sasmAra praagvdaatmnH||43|| | bhramannayaM gRhAntoM, mAvadhIditi cintibhiH // sutaireva hataH so'hiH, khasUnostanayo'bhavat // 44 // prAgvajAtismRti prApto, mUkatvaM khIcakAra saH // snuSAmambAM sutaM tAtaM, kathaM ? vacmIti cintayan // 45 // upAyaiH pracurairmAtApitRbhyAM vihitairapi // mAyAmUkasya tasyA'gA-na mUkatvaM kadAcana // 46 // azokadatta ityAsI-ttasyAhvA tAtani 1 rasA pRthvI eva vazA strI tasyA veNIkalpaH // UTR-1
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyamadhyayanam (2) // 81 / / uttarAdhyayana mitA // lokAstu tamajalpaMta-majalpanmUkanAmakam // 47 // jJAtvA jJAnena mUkasya, pratibodhamathA'nyadA // caturjJAna dharAstatra, sthavirAH samavAsaran // 48 // taizca mUkagRhe zreSThau, zramaNau prahitAvubhau // tacchikSitAmimAM gAthAM, puro | mUkasya peThatuH // 49 // "tAvasa ! kimiNA ? mUa-baeNa paDivaja jANituM dhammaM // mariUNa sUaroraga, jAo puttassa puttotti // 50 // " zrutveti vismito mUka-stau praNamyeti pRSTavAn // etadhuvAM kathaM vittha-statastAvityavocatAm // 51 // | ihodyAne sthitA asma-gurayo hi vidntydH|| tAbhyAM saha tato mUko, gatvodyAne'namadgurUn // 52 // zrutvA tadde| zanAM pApa- paMkaplAvanavAhinIm // sa tApasazreSThijIvaH, zrAddhadharmamupAdade // 53 // itazca jAtimadakR-tpurohitasuto umaraH // mahAvidehe srvjny-mitypRcchtkRtaanyjliH|| 54 // ahaM kimasmi ? suprApa-bodhistaditaro'tha vA // jino || jagAda deva ! tva-masi durlbhbodhikH||55|| saro'pracchatpanaH saarv.kotptse'hmitshytH|| jino jagau tvaM kauzA mcyAM, mUkabhrAtA bhaviSyasi // 56 // dharmAvAptizca te mUkA-dbhAvinIti nizamya sH|| jinaM praNamya kauzAmbyAM, mUkopAntamagAtsuraH // 57 // datvA tasmai bahudravyaM, tamityUce ca so'maraH // ahaM tvanmAturutpatsye, garbhe vargAtpari| cyutaH // 58 // akAle'pi tadA tasyAH, bhAvI mAkandadohadaH // sadAphalAmrastaddheto-ropito'sti mayA girau||59|| | AmrANi yAcate sA ca, yadA taddohadAkulA // akSarANi purastasyA-stvametAni likhestadA // 6 // garbhasthamaGgajamimaM, mAtarmayaM dadAsi cet // dade tadAnImAnIya, sahakAraphalAni te||61|| idaM tasyAM prapannAyAM, samAnIya tato UTR-1
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 82 / / gireH // phalAni tasya cUtasya, tasyai dadyA mahAmate ! // 62 // mAM ca jAtaM vasAtkRtvA, jaina dharma vivodhayaH // na | punastvamupekSethA, devabhUyaM gato'pi mAm // 63 // kiJca vaitADhyanityAha-caityapuSkariNIjale // nyastamasti khanAmAkaM, kuNDaladvitayaM mayA // 64 // bahUpAyairanutpanna-pratibodhasya me punaH // tadarzanIyaM bhavatA, svargalokamupeyupA // 65 // iti tadvacane tena, mukenA'GgIkRte sati // purohitasutaH khargI, khasthaH khasthAnamAsadat // 66 // sa cAnyadA divazyutvA, mUkAmbAkukSimAyayau // tasyAzcAbhUdakAle'pi, tadAmraphaladohadaH // 67 // taM jJAtvetyalikhanmUka-stadane smR| tdevgiiH|| cenme garbhamamuM datse, tadA''mrANi samAnaye // 68 // tadvacaH pratipannAyA-stasyA devoktaparvatAt // [2] | AnIyA''mrANi mUko'pi, taM dohadamapUrayat // 69 // sampUrNadohadA sA'tha, samaye supuve sutam // tasyA'rhaddatta | ityA''hvA, pitarau cakraturmudA // 70 // tataH sa mUkastaM vAla-sodaraM lAlayan svayam // dharmAbhyAsakRte caityo-pAzrayeSvanayatsadA // 71 // mUnIn vandayituM mUko, nIcaizcakre ca taM balAt // sa tu vIkSya munInuccai-rarodInna tvvndt||72|| nItopyupAzraye tena, modakAyaiH pralobhya sH|| yatidarzanato'nazyat , karabhAdiva sairibhaH // 73 // mUkenokto'pi bahudhA, sAdhUnAM gandhamapyasau // na sehe kugrahagrasta, iva mtritgugguloH||74 // parizrAntastato mUkaH, prAbAjItsA dhusannidhau ||prpaaly saMyama khaga, gataH prAyuta cA'vadhim // 75 // sAnujaM tamapazyaca, pariNItacatuSpriyam // tatpUrva1 uSTrAnmahiSa iva // UTR-1
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhya yanam (2) / / 83 / / bhavavAkyaM cA-smArSItkhIkRtamAtmanA // 76 // durbodhasya tatastasya, pratibodhAya so'maraH // pAthaH pUrNadRtiprAyaM, proccai- zcakre jalodaram // 77 // utthAtumapi tadbhArA-darhaddattaH zazAka n|| jahuvaidyAzca sarve'pi, taM cikitsitumkssmaaH||8|| sadyaH samagrarogAntaM, karomItyucakairvadan // tato'bhramatpure tatra, sa devo vaidyarUpabhRt // 79 // arhaddatto'tha taM vIkSya, sadyaH smAha kRtaanyjliH|| nIrujaM kuru mAM vaidya !, vyapanIya jalodaram // 8 // nijagAdA'gadaGkAro, gado'sAdhyo'yamasti te // tathApi zamayAmyena-mupAyairvividhairaham // 81 // kintu bheSajazastrAde-ramuM kotthalakaM mama // yAvajIvaM samutpATya, tvayA sevyo'hamanvaham // 82 // tato rogI jagau roga-menaM hRtavatastava // sevako'smi vinA mUlyaM, krItaH kiM ? bhUribhASitaiH // 83 // nIto nIrogatAM mAyA-bhiSajA bheSajaistataH // taddAsatvamurIkRtya, tena sAkaM cacAla sH|| 84 // utpATanArthaM tasyAtha, zastrakotthalakaM nijam // devo dadau mahAbhAraM, nirmame taM ca mAyayA // 85 // arhaitto'pi taM bhUri-bhAramanvahamudvahan // iti dadhyau kathamayaM, mayA zazvadvahiSyate ? // 86 // vAgbaddhazca kathaGkAra, bhAramenaM jahAmyaham // cintayanniti so'caalii-dviivdhaantkndhrH||87|| dadarza cA'nyadA kvApi, saadhuunkhaadhyaayttpraan|| tadA taM vIvadhodvigna-mevaM mAyAbhiSag jgau|| 88 // pravrajyAM yadi gRhNAsi, tadA tvaM mucyase mayA ||s nizamyeti 1 atrAniTtvAdiTA na bhAvyam , tathApi sarveSAM ghAtUnAM vikalpiteTtvaM [ dhUgauditaH-4-1-38] iti sUtre 'bahulamekeSAM vikalpaH iti matAntarapradarzanena samarthitavantaH zrIhemacandrasUrayaH // UTR-1
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 84 // tdvaannii-mitybhaanniidbhraaditH|| 89 // vAha vAhamamuM bhAraM, vajrasAramaharnizam // kujIbhUto'smyahaM tanme, sAmprataM sAmprataM vrtm||90|| tato mAyAgadaGkAra-staM ninye munisannidhau // tasmai pradApya dIkSAM ca, svayaM khlokmiiyivaan||91|| gate deve vrataM hitvA-'haddatto'gAnijaM gRham // suro'pyavadhinA'jJAsI-taM pravrajyAparicyutam // 92 // tato jalodavyAdhi-bAdhitaM taM vyadhAtpunaH // tayaiva paripATyA ca, dIkSayAmAsa nirjaraH // 93 // mUkadeve gate'tyAkSI-dahaittaH punavratam // tRtIyavAramapyevaM, vratamAdAya so'mucat // 94 // atho caturthavelAyAM, punaH pravrAjya taM surH|| tasthirIkaraNAyA'sthA-nnityaM tatpArtha eva saH // 95 // surastatpratibodhAya, tRNabhAradharo'nyadA // praveSTuM prajvala dvAme, samaM tena pracakrame // 96 // dakSamanyastato deva-mahahatto'bravIdidama // madhye pradIpanaM yAsi, tRNabhAraM dadatka|| tham ? // 97 // devo'vak vetsi yadyeta-ttarhi kopAdipAvakaiH // jAjvalyamAnaM vizati, gRhavAsa kuto bhavAn / // 98 // tannizamyApyabuddhaM taM, sahAdAya puro brajan / muktvA mArga suro'cAlI-dutpathenA'TavIM prati // 99 // tato durlabhabodhista-miti provAca sAgraham // hitvA'dhyAnamaraNyAnI, pravizasyutpathena kim ? // 100 // svargI jagAda yadyeta-jAnAsi tvaM tadA kutaH 1 // vihAya mukti panthAnaM, vivikSasi bhavATavIm // 1.1 // tadAkApyabuddhena, tena sArdhaM sudhAzanaH // anirvedaH zriyAM mUla-miti dhyAyan puro yayau // 102 // vyantaraM pUjitaM santaM, 1 yogyam // UTR-1
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 85 // nipatantamadhomukham // arhaddattaH kvaciccaitye-'drAkSIdivyAnubhAvataH // 103 // tataH sa vismayAmarSa-prakarSAvezasa- dvitIyamadhyaGkalaH // amunA vAkyabANena, mukhacApamayojayat // 104 // yathA yathA'ya'te lokai-ya'ntaro'sau tathA tathA // | yanam (2) patatyadhomukho nIcai-ruccaiH saMsthApito'pi yat // 105 // tasmAdasmAdadhanyo'nyo, na dRSTaH ko'pi bhUtale // ityUcAnaM ca taM sAdhu-mevaM devo'vadatpunaH // 106 // [ yugmam ] yaducaiH saMyamasthAne, sthApito'pi punaH punaH // pUjya- TAL mAno'pi lokaizca, tato'dhaH patasi drutam // 107 // tasmAttvamapyadhanyo'si, re durbodhaziromaNe ! // tadA''ka p'tisambhrAnto-'rhaddattaH pRSTavAniti // 108 // bhUyo bhUyo vadannevaM, ko'si ? tvamiti me vada // tataH suro mUka-2 rUpaM, darzayitvetyuvAca tam // 109 // zRNu bhrAtaH ! suraH zrImA-nAsIstvaM pUrvajanmani // tadA ca bhavatA mahya-mityabhUtpratipAditam // 110 // bhavatsahodaratveno-tpannaM cyutvA triviSTapAt // bodhayejainadharma mAM, tvaM prApto'pi surAlayam // 111 // iti tvaduktaM ca mayA, tadAsItvIkRtaM yataH // tvAM vibodhayituM devI-bhUto'pyatrA''garma tataH // 112 // svIkRtyA'pi tato dharma, mA vimuJca muhurmuhuH // nizamyeti marudvAkya-mahaddatto'bravIdidam // 113 // devo'haM prAgbhave'bhUvaM, yattatra pratyayo nu kaH? // tato devastamAdAya, yayau vaitATyaparvatam // 114 // kuNDaladvitayaM tena, proktapUrva sa nirjaraH // tannAmAkaM samAkRSya, puSkariNyA adarzayat // 115 // tadvIkSya khAbhidhAnAGka, jAtismaraNamApa sH|| labdhabodhistato bhAva-saMyamaM pratyapadyata // 116 // sthApayitveti taM dharma, svasthAnaM tridazo yayau // UTR-1
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 86 // arhaddatto'pi tadanu-sehe'ratiparISaham // 117 // prApyabodhamamarAditi yada-saMyato'ratiparISahameSaH // soDhavAn zamadhanaraparaira-pyevameva sa sadA sahanIyaH / / 118 // ityaratiparIpahe arhaddattamunikathA // 7 // utpannasaMyamAratezca strIbhiH prArthyamAnasya tadabhilApaH syAditi strIparISahamAhamUlam- saMgo esa maNusANaM, jAo logaMmi itthiio| jassa eA pariNNAyA, sukaDaM tassa sAmaNNaM // 16 // vyAkhyA-saGgo lepa eSa vakSyamANo manuSyANAM makSikANAmiva zleSmA, tamevAha-yAH kAzcana mAnuSyAdyA loke jagati striyo yuvatayaH, etA hi hAvabhAvAdibhiratyantAsaktihetavo manuSyANAmityevamuktaM, anyathA gItAdyapi saGgahetureva, manuSyagrahaNaM ca teSAmeva maithunasaMjJAtirekAt , tataH kimityAha- yasya yateretAH striyaH parijJAtA jJaparijJayA atrAmutra ca mahAnarthahetutayA viditAH, pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAtAH, 'sukaDaMti' suSTha kRtaM 'tassatti' vibhaktivyatyayAttena zrAmaNyaM cAritraM, ayaM bhAvaH-avadyahetutyAgo hi vrataM, rAgadveSAveva cAvadyahetU , na ca strIbhyaH paraM | rAgadveSamUlamastIti strIpratyAkhyAna eva zrAmaNyaM sukRtaM bhavatIti sUtrArthaH // 16 // ataH kiM vidheyamityAha| mUlam - eamAdAya mehAvI, paMkabhUA u itthIo // no tAhiM viNihaNejA, care jattagavesae // 17 // vyAkhyA-etamanantaramuktaM vakSyamANaJcArthamAdAya buddhyA gRhItvA medhAvI tamevAha- paGkaH kardamastadbhUtA eva mukti UTR-1
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 87 // pathapravRttAnAM vighnakaratvena mAlinyahetutvena ca tadupamA eva, turavadhAraNe, striyo bhavantItyavadhArya no naiva tAbhiH | strIbhiH 'viNihaNijjatti' vinihanyAt saMyamajIvitopaghAtena atipAtayedAtmAnamiti zeSaH / kRtyamAhacareddharmAnuSThAna seveta, AtmagaveSakaH kathaM mayA''tmA saMsArAnistAraNIya ityabhiprAyavAniti sUtrArthaH // 17 // udAharaNazcAtra, tathAhi udAyibhUpopajJe'bhUt , pATalIputrapattane // nandavaMze kRtAnando, navamo nandabhUpatiH // 1 // kalpakAnvayajo'nalpa-buddhitalpo vikalpavit // tasyAsIcchakaTAlAhvo, matrI jiSNorivAGgirA // 2 // tasya lakSmIvatI patnI, viSNolakSmIrivA'bhavat // sthUlabhadrazrIyakAhau, dvAvabhUtAM tayoH sutau // 3 // yakSA yakSadattA bhUtA, bhUtadattA ca senikA // veNA reNeti saMjJAzca, sutAH saptA'bhavaMstayoH // 4 // yakSA dakSA'grahIttAsu, zrutaM sakRdapi zrutam // ekaikavAravR. dvayA'nyA, apyevaM jagRhurdutam // 5 // yAvadreNA saptakRtvaH, kAvyAdyAkarNya satvaram // nirmame kaNThapIThastha, khAbhidhAnamivoccakaiH // 6 // rUpeNApratirUpeNa, dattapatrA raterapi // lAvaNyapuNyA paNyastrI, tatra kozAbhidhA'bhavat // 7 // sthUlabhadraH kalAcAryA-dadhItya sakalAH kalAH // kozAM vIkSyAnuraktastAM, tasthau tasyA niketane // 8 // bhUribhUripradAnastAM, sa khIcake klaanidhiH|| tasyA mAnasamapyAtmA-yattaM cakre guNairnijaiH // 9 // aho! zrIsthUlabhadrasya, saubhAgyaM jagaduttamam // tanmayIvA'bhavadyena, kozA vAravadhUrapi // 10 // tayA samamavijJAtA-'horAtraparivartanaH // UTR-1
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 88 // vilAsarvividhaiH sthUla-bhadro reme guNAmbudhiH // 11 // yadabhUnniviDaM prema, tayoranyonyaraktayoH // api vAcaspate cAM, tadbhavennaiva gocaraH // 12 // dRDhAnurAgau tau bhinna-dehAvapyekamAnasau // anyonyaM virahaM nAdhi-sehAte nakhamAMsavat // 13 // kozAsakta iti sthUla-bhadro nA'gAnnijaM gRham // zrIyakastu babhUvAGga-rakSako nandabhUbhujaH // 14 // itazca nandanRpati, nAmnA vararuciH kaviH // navyairaSTottarazata-kAvyairanvahamastavIt // 15 // tAni zrutvA nRpastuSTo, mantrivatraM vyalokata // sa tu mithyAmatestasya, prazaMsAM nA'karotkaveH // 16 // tataH pRthvIpatistasmai, bhaTTAyA'dAnna kiJcana // bhaTTo'pi dhIsakhAdhInaM, viveda nRpati tadA // 17 // lokoktyA sacitraM taM ca, vijJAya gRhiNIvazam // bheje lakSmIvatI svArtha-siddhayai vararucirdvijaH // 18 // tAM tuSTAM stutibhizcaivaM, yayAce sa mahAkaviH // matkAvyaM tvagirA rAjJaH, puro matrI prazaMsatu // 19 // dAkSiNyenaiva dakSApi, tadvAcaM tAM prapadya sA // uvAca matriNe so'pi, | tadAkA'bravIditi // 20 // samyagdRzo na yuktaM me, tatkAvyAnAM prazaMsanam // kintu tvadAgrahAdhInaH, kariSye || | tadapi priye ! // 21 // pratipadyetyagAdbhUpa-sabhA sacivapuGgavaH // tatrAyAtaH sa bhaTTo'pi, nRpaM tuSTAva pUrvavat // 22 // stutiprAnte ca bhUpenA-'mAtyavakre vilokite // aho ! sUktAni kAvyAni, prAzaMsIditi dhIsakhaH // 23 // nRpo'tha tasmai dInArA-naSTottarazataM dadau // itthaM tAvaddhanaM tasmai, bhUpo'dAt prativAsaram // 24 // zakaTAlastato dadhyau, dattvA'smai dhanamanvaham // kozaM niSThApayatyeSa, nRpo niSkAraNaM kimu ? // 25 // dhyAtveti nandabhUpAla-mavAdIditi UTR-1
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 89 / / dhIsakhaH // svAmin ! kimasmai bhaTTAya, pratyahaM dIyate dhanam // 26 ||raajaa jagAda kAvyAni, varNitAni tvayA'sya dvitIyamadhya| yat // tato'smai dIyate noce-tpUrva nA'dAmahaM katham ? // 27 // amAtyaH smAha vRttAni, laukikAni paThatyayam // KI yanam (2) tAni prAzaMsipamahaM, tato bhUpatirityavak // 28 // kiM purANAni kAvyAni, paThatyeSa puro mama ? // uvAca sacivaH santi, jIrNAnyetAni nizcitam // 29 // yadyatra pratyayo na syA- ttadA saptA'pi matsutAH // taduktAnyeva kAvyAni, paThiSyanti prabhoH purH|| 30 // tannizamyA'tha sAzcarNe, nRpo javanikAntare // saptA'pi matriputrIstAH, samAhUya nyavIvizat // 31 // athA''gato vararuciH, kaavystaavdbhiruttmaiH|| tuSTAva kSmApati kSipraM, tAni yakSA'pyadhArayat ||32||raajaadeshaatsbhaamety, tathaiva kathayaca saa|| evaM vAradvayaM zrutvA, yakSadattA'pi tAnya'vak // 33 // sarvA apyevamUcustA-stAni rAjJo'grataH kramAt // tato vararuce rAjA, ruSTo dAnamavArayat // 34 // gaGgAsrotojale yatraM, cake vrrucisttH|| aSTAgrazatadInAra-granthikAM tatra ca nyadhAt // 35 // prAtazca jAhnavIM stutvA-'GgiNA yatramacIcalat // dInAragrandhiruplutya, nyapatattatkare tadA // 36 // lokastatpratyahaM prekSya, vismitaH procivAniti // aho ! gaGgApi dInArA-nasmai datte stutA satI // 37 // janoktyA tannizamyA'tha, matriNe smAha bhUdhavaH // proce'mAtyaH prabho ! prAta kSyAmo'daH svayaM vayam // 38 // ityuktvA khagRhaM gatvA, mantrI praiSIcaraM varam // gatvA gaGgAM so'pi sAyaM, zarastambe tirodadhe // 39 // tadA cASTottarazata-dInAragranthikAM svayam // tatra gaGgApayoyatre, channaM vararuciya'dhAt // 40 // vali UTR-1
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 90 / / tazca tataH sadyo, jagAma nijadhAma sH|| AdAya grandhikAM tAM ca, caro'dAnmatriNe rhH||41|| channarakSitadInAragranthinA matriNA samam ||praatH pauraparIto'gA-bhRjAniratha jAhnavIm // 42 // tatrA''yAto vararuci-rdikSu vIkSya bhUpatim ||protsrpidrpH prAraMbhe, gaGgAM stotuM vishesstH||43|| stutiprAnte ca pAdAbhyAM, vipro yantramacIcalat // dInAragranthikA sA tu, notlutyA''gAtkarodare // 44 // yadA sa granthikAM nA''pa, pANinA'pi gaveSayan // smitvA'mAtyastadetyUce, gaGgA datte'dya kiM na te ? // 45 // khadravyamupalakSyA'tha, gRhANeti nigadya sH||taaN granthikAM dadau tasmai, tAM ca prekSya sa khinnavAn // 46 // khAM pravardhayituM khyAti, janaM vaJcayituM dhanam // sAyamatra dhanaM kSiptvA, prAtahAtyasau prabho! // 47 // itthaM vararucerdambha, matriNokte nRpaadyH|| ayaM mahAdhUrta iti, taM nindanto gRhaM yayuH // 48 // [ yugmam ] tenAmAtyaprayogeNa, prAptanindaH sa vADavaH // iti vyacintayadroSA-dvADavAgniriva jvalan // 49 // hilIto'smi mudhA loke, pApenA'nena mtrinnaa|| tadyathAzaktyahamapi, pratikurve'sya kiJcana ||50||dhyaatveti tasyA'mAtyasya, chidrANi jJAtumanvaham // vastrAdidAnaistaddAsIM, vazIcake sa kAJcana // 51 // matrigehakharUpaM taM, pRcchantaM sA'nyadetyavak // asti | zrIyakavIvAhaH, prArabdho'mAtyasamani // 52 // tatra bhUmibhujo bhoktuM, satantrasyAgamiSyataH // niSpAdyate pradAnAya, vividhAyudhadhoraNI // 53 // chalAnveSI tadA''sAdya, chalaM vararucirdvijaH // apAThayacchizUnevaM, modakAdivazIkRtAn // 54 // "yatkartA zakaTAlo'yaM, tanna jAnAti pArthivaH // hatvA nandaM tasya rAjye, zrIyakaM sthApayiSyati // 55 // " prati UTR-1
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 91 // sthAnaM paThyamAnaM, bAlakaistannizamya ca // tatvarUpaM nRpo jJAtuM, praiSInmabrigRhe caram // 56 // sopyAgatya yathAdRSTaM, zastraniSpAdanAdikam ||raaje vyajJapayadrAjA-'pyakupyanmaMtriNe tataH // 57 // atha sevArthamAyAto-'namanmaMtrI yato yataH // kopAtparAGmakhastasyA-'bhavadbhapastatastataH // 58 // tato'tikupitaM pRthvI-pati vijJAya dhIsakhaH // vyAghuTya gehamAgatya, zrIyakaM procivAniti // 59 // praNate mayi bhakte'pi, yattiSThati parAmakhaH // tanmanye'smadvipA kenA-'pyadyAsau dveSito nRpaH // 69 // dviSTazca bhUdhayo bhUri, vaiguNyaM naH kariSyati // nRpadurjanasarpANA-mAtmIyo hi na kazcana // 61 // tadyAvadayamasmAkaM, na karoti kulakSayam // tadrakSAyai tAvadetaM, vatsAdezaM kuruSva me // 62 // khaDDrena mauliM chindyAstvaM, bhUpatiM namato mama // brUyAzceti prabhudveSI, pitA'pi na mato mama // 63 // AsannamRtyau vRddhatvA-nmayi caivaM mRte sati // madvaMzavezmastambhastvaM, bhavitAsi ciraM ttH||64 // tacchRtvA zrIyakaH smAha, rudaniti sagadgadam // tAtedaM garhitaM karma, zvapaco'pi kimAcaret ? // 65 // tvAM nihatya bhaviSyAmi, naivAhaM kulapAMsanaH // tanmAmeva kulaM trAtuM, mArayorvIpateH puraH // 66 // tato mantrI jagau vatsa !, mRte'pi tvayi paarthivH|| kopahetau mayi sati, kSapayatyeva naH kulam // 67 // tadvimarzamamuM muktvA, vatsa ! svIkuru mdvcH|| tyajedekaM kulasyArthe, zrutimenAM vicAraya // 68 // nRpapraNAmAvasare, viSaM tAlapuTaM mukhe // kSiptvA vayaM vipatsye'haM, tAtahatyA tato na te // 69 // tadetatpratipadya tvaM, malinIkuru vidviSam // subuddhe'smatkulaM cAsmA-duddhara vysnoddheH|| 70 // tacchrutvA UTR-1
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 92 / / zrIyako dadhyau, kiM karomi ? va yAmyaham ? // vacmi? cedaM puraH kasya, dvidhApyApatitaM mama // 71 // itastAta vapurNataH, itazcAjJAvyatikramaH // ApannastadayaM nyAyaH, ito vyAghra itastaTI // 72 // dhyAyannevaM kathamapi, pitR7 vANI prapadya tAm // purato nRpateH pArthe, jagAma zrIyako drutam // 73 // pRSThataH shkttaalo'gaa-npshcaabhuutpraangmukhH|| upavizya tato matrI, kiJcidUce yathocitam // 74 // tathApyajalpati kSamApe, kSiptvA'mAtyo mukhe viSam // nRpaM nanAma | tanmauli, zrIyako'pya'sinA'cchinat // 75 // tato hAhAravo lokai-zcake bhUpo'pi sambhramAt // tamityUce tvayA vatsa!, duSkaraM kimidaM kRtam ? // 76 // uvAca zrIyakaH khAmin !, yadasmin praNate'pi vaH // nAsItprasattistat jJAto, mayA'yaM drohakRt prabhoH // 77 // khAmidrohI ca nigrAhya, ityayaM nihataH pitaa|| yena prabhoratuSTiH syA-ttAtenA'pi hi tena kim ? // 78 // tacchrutvA vyamRzadbhapo, yadIksevakAnapi // jano'nyathA''khyatsA nUnaM, mAyA vararuceH kaveH ! // 79 // yadvA mamaiva doSo'yaM, yattadA na vyacArayam // avimRzyakaro yasmA-dandhAdapi viziSyate ! // 8||dhyaatvetyaashvaasydbhpH, zrIyakaM priyabhASitaiH // premNA khayaM vitene ca, zakaTAlorddhadehikam // 81 // Uce ca zrIyakaM matri-mudreyaM gRhyatAmiti // praNamya zrIyako'pyeva- matha vyajJapayannRpam // 82 // asti zrIsthUlabhadrAhvaH, kozAgehe mmaagrjH|| tiSThatastatra tasyAdya, jajJe dvAdazavatsarI // 83 // tasyAsau dIyatAM mudrA, zrutvetyAhUya taM nRpH|| jagAda matrimudreya-masmAkaM gRhyatAmiti // 84 // vicAryedaM kariSyAmI-tyukte tena nRpo'vadat // yadvicArya tadadyeva, UTR-1
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 93 / / vicAraya mahAzaya ! // 85 // azokavanikAM gatvA, so'pyevaM vyamazattataH // niyoginAM rAjakArya-vyagrANAM va sukhaM bhavet ? // 86 // niyogI duHsthavatkAle-'pyanute nahi bhojanam // adhamarNa iva kApi, neSTe nidrAtumapyasau ! // 8 // rAjyacintAkulaH strIzca, sa smartumapi na prabhuH // kvA'sau kSamo'nubhavituM, gItanATyAdikaM punaH ? // 88 // satyapyevaM khAmibhaktaH, khAmikRtyaM vidhIyate // nopadraveyuH pizunA-zcenniSkAraNavairiNaH // 89 // pizunopadravo'pyuccai- na duHkhAkurute tadA // yadi rAjJAM mano na syAt , patAkAJcalacaJcalam // 90 // nRpeSu calacittatva- sandehastvamunaiva hi // rAjJA'pAsto'nurakte'pi, mattAte dveSamIyuSA // 91 // tadevamaihikaM saukhyaM, tasya na syAtparatra tu // duSkarma draviNara krItA, Dhaukate narakavyathA // 92 // tadaihikAmuSmikArtha-bAdhake khAmikarmaNi // yatyate cettadA kiM na, yatyate khahite vrate ? // 93 // dhyAtveti sthiravairAgyaH, sthUlabhadro vizuddhadhIH // veNImudakhanaula-kastUrIpaGkapaGkilAm // 94 // kRtvA dharmadhvajaM ratna-kambalasya dazAgaNaiH // sabhAM gatvA'bhyadhAdbhapa-mAlocitamidaM mayA // 95 // ityuktvA dharmalAbhaM ca, datvA sa prasthito muniH // nirmoho niragAdrAja-gehAda ivAmbudAt // 96 // mAyAM vidhAya gantA'yaM, vezyAvazmani kiM punaH 1 // iti dhyAyan gavAkSeNa, mApastaM yAntamaikSata // 97 // kuthyatkuNapadurgandha-durgame'pyA''spade sa tu||gcchnnaacchaadyd ghrANaM, nA'pi vakramamoTayat // 98 // tathA vajantaM taM dRSTvA, dadhyAve sa bhUdhavaH ||viit moho mahAtmAyaM, mudhA dhyAtaM mayA'nyathA // 99 / / sthUlabhadro'pi sambhUta-vijayasvAmisannidhau // gatvA natvA ca tAn | UTR-1
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 94 / / dIkSA-mAdade vidhipUrvakam ||10||shriiykaay dadau mantrI-mudrAM nandanRpastataH // so'pi cakre rAjyacintAM, dhInidhivinayI nyii||101|| bhaTTo vararuciH so'pi, siSeve bhUpamanvaham // kozAkhasAraM bheje co-pakozAM tadvazaMvadaH // 102 // sthUlabhadre dRDhaprItiH, kozAtvanyamiyeSa na // sthUlabhadraguNAn kintu, sA sasmAra divAnizam // 13 // | bhrAtuH priyeti tadgahe, pratyahaM zrIyako yayau / taM ca vIkSyodbhavadbhUri-duHkhapUrA ruroda sA // 104 // zrIyakastAM tadetyA- 12 khya-drahi bhadre ! karomi kim ? // asau pApo vararuci-mama tAtamaghAtayat // 105 // zrIsthUlabhadraviraha, cAyamavAtanottava // aruntudaviSAdigdha-zalyazalyasahodaram // 106 // tava khasAraM tadyAva-dupakozAM bhajatyayam // vairaniyAtanopAyaM, tAvatkiJcidvicAraya // 107 // yadi cAyaM pibenmadyaM, vairazuddhistadA bhavet // tadAdizyopakozAM tvaM, kArayA'muM surApibam // 108 // evaM devaravAkyaM sA, khIcakAra paNAGganA // Uce ca bhaginI madya-ruciM vararuciM kuru | // 109 // tatastaM madyapaM cakre, sApyupAyena kenacit // nAsti kiJcanAkArya, strIvazAnAM vidAmapi // 110 // kharaM | vararucirbhaTTo, madyamadyAsti paayitH|| upakozeti kozAyai, prabhAte'jJApayattataH // 111 // kozA'pi taM tadRttAntaM, zrIyakAya nyavedayat // tacchutvA zrIyakopyuccai-stuSTo'gAt bhuupprssdi||112||shkttaalgunnaan smAraM, smAraM nandanRpo'nyadA // ityUce zrIyakAmAtya-mAsthAnasthaH sagadgadam // 103 // zakaTAlo mahAmantrI, mamA'bhUdbharidhInidhiH // idaM tena vinA sthAnaM, zUnyavatpratibhAti me ! // 114 // uvAca zrIyakaH svAmi-niha kiM kurmahe ? vayam // surApAyI vara UTR-1
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana | dvitIyamadhya yanam (2) / / 95 // ruciH, pApaM sarvamidaM vyadhAt // 115 // kimeSa madyaM pivatI- tyapRcchattaM tato nRpaH // idaM vo darzayiSyAmI-tyuvAca zrIyako'pi hi // 116 // dvitIye cAhi sabhyAnAM, rAjJazca zrIyakaH sudhiiH|| ekaikamArpayatpana, zikSitenA'nujIvinA // 117 // ugrapratyagramadana-phalaniHsyandabhAvitam // pApasyAdApayatpAtho-ruhaM vararuceH punaH // 118 // nRpAdyAstAni padmAni, ghAyaM prAyamavarNayan // tato vararuciH svIya-mapyajighrat payoruham // 119 // surAMsa candrahAsAkhyAM, nizApItAM tatovamat // tadvIkSya bharttitaH sabhyaH, sabhAyA nirjagAma ca // 120 // sa khanindApanodAya, praayshcittcikiisttH|| ityapRcchat dvijAn kiM hi, madyapAnAghaghAtakam ? // 121 // tApitatrapuNaH pAnaM, madirApAnapApahRt // tairityukte so'pi sadya- stannipIya vyapadyata // 122 // __ itazca sthUlabhadro'pi, sambhUtavijayaprabhUn // sevamAnaH zrutAmbhodheH, pAraM prApa kramAtsudhIH // 123 // sambhUtavijayAcAryAn , praNamya munayastrayaH // varSAkAle'nyadA''yAte, cakrurevamabhigrahAn // 124 // sthitvA siMhaguhAdvAre, cturmaasiimupossitH|| kAyotsarga kariSyAmI-tyAdyazcakre pratizravam // 125 // dRgviSAzIvipabila-dvAre sthaasyaampupossitH|| caturmAsI kRtotsargo, dvitIyo'bhyagrahIditi // 126 // sthAsyAmi kUpaphalake, kRtvotsargamupoSitaH // | caturmAsImahamiti, pratipede tRtIyakaH // 127 // jJAtvA tAn saMyatAn yogyA- nanumene guruyaMdA // sthUlabhadrastadotthAya, gurUnevaM vyajijJapat // 128 // kurvan SaDrasamAhAra-makurvan prabalaM tapaH // sthAsyAmyahaM caturmAsI, UTR-1
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 96 // - kozAvezyA niketane // 129 // suristamupayogena, yogyaM jJAtvA'nvamanyata // sarve'pya'GgIkRtasthAnA-nya'gamanmunaya sttH|| 130 // zAntAn jitendriyAn ghora-taponiSThAnirIkSya tAn // zAntiM prApustrayo'pyete. siMhasaraghaTikAH // 131 // atha zrIsthUlabhadro'pi, kozAsadanamAsadat // kozA'pi pramadotsarpi-romaharSA tamabhyagAt // 132 // ayaM parISahodvigro, bhagnaH saMyamavIvadhAt // AgAnnanaM tadadyA'pi, daivaM jAgarti mAmakam // 133 // cintayantIti sA'voca-dvAcA pIyUSakulyayA // khAgataM bhavataH khAmin ! kAmadhikkArirUpa he ! // 134 // adya cintAmaNi| labdhaH, phalito'dya suradrumaH // adya kAmagavI prAptA, nAtha ! tvayi samAgate // 135 // adyAntarAyApagamAt , puNyaM prAdurabhUnmama // diSTyA pIyUSavRSTyAmaM, yatprAptaM tava darzanam // 136 // atha prasadya sadyo mAM, samAdiza karomi *kim ? // sarvametattavaivAsti, vittaM cittaM vapuryuham // 137 // tataH zrIsthUlabhadrarSi-bhagavAnevamabravIt // citrazA lAmimAM dehi, sthAtuM mAsacatuSTayam // 138 // gRhyatAmiti sA'pyuktvA, sajayitvA ca tAM dadau // bhagavAn sthUlabhadro'pi, tasthau tatra samAhitaH // 139 // kozAdattaM SaDrasADhya-mAhAramupabhujya ca // praNidhAnaM dadhau sAdhuH, | sAdhudharmAbjaSaTpadaH // 140 // rUpalAvaNyakozo'tha, kozA kaushlshevdhiH|| zRGgArAgArazRGgAra-dharA gAnmunisanidhau // 141 // kaTAkSarlakSayantI taM, muniM smarazaropamaiH // hAvairmanogataM bhAva-mudvamaMtI manoharaiH // 142 // uttarIyayathAsthAna-sthApanavyAjato muhuH // vyaJjayantI stanau stabdhI, khasaundaryamadAdiva // 143 // sallAvaNyasudhA UTR-1
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 97 / / pIna-trivalIvallimAlam // darzayantI madhyadeza-maGgamoTanapATavAt // 144 // romarAjIvalayitAM, gambhIrAM nAbhi- || dvitIyamadhya| kUpikAm // prakAzayantI sannIvI-bandhocchrAsanakaitavAt // 145 // dagdhapUrvaM mahezeno-jIvayantI manobhavam // yanam (2) paJcamadhvanigItena, pIyUSadravabandhunA // 146 // vRtA sakhIgaNairveNu-vINAdyAtodyavAdakaiH // sA sAdhoH puratazcakre. nATyaM vizvaikamohanam // 147 // [ SaDbhiH kulakam ] tadvIkSyA'pi sthUlabhadro, dharmadhyAnaM mumoca na // tataH kozA purastasyo-pavizyeti giraM jagau // 148 // svAmiMstava viyogena, tIvraduHkhaughadAyinA // abhUnme dinamekaikaM, divyasaMvatsaropamam // 149 // sodaraM vaDavAvaDhe-manye tvadvirahaM vibho ! // yadayaM netranIrIgha, pAyaM pAyamavardhata // 15 // tanmAM nirvApaya khAMga-pariSvaMgasudhArasaiH // tvadvizleSajvalajjvAlA-jihvajvAlAkarAlitAm // 151 // sambhogakalahotpanna-mapi madvirahaM bhavAn // nAsahiSTa purA khAmi-statprema ka gataM ? tava // 152 // vicitrAzleSarucirA, yAstvayA kAmakelayaH // anubhUtA mayA sAkaM, tAH kiM te vismRtAH ? prabho! // 153 // vibho ! vidhehi karuNAM. nije hRdi nidhehi mAm // pidhehi duHkhavadanaM, dehi prativaco mama // 154 // iti zrutvA'pi sa muni-ne cukSobha manAgapi // bahIbhirativAtyAbhiH, sumeruH kimu kampate ? // 155 // itthaM tatkSobhanopAyA-stayA nityaM kRtA api // abhavan viphalAstatra, kulize parazastravat // 156 // evaM tasyendriyajaya-prakarSa vIkSya vismitA // tyaktasa-| mbhogakAmA sA, taM praNamyaivamabravIt // 157 // yadajJAnAttvayA sAkaM, prAgvadantumanA aham // akArSa kSobhanopA UTR-1
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 98 // yAn , tadAgastvaM sahakha me // 158 // sthUlabhadrastatastasyai, zrAddhadharmamabhASata // prabuddhA sA'pi taM dharma, khIkRtyA bhyagrahIditi // 159 // vizrANayati mAM yasmai, tuSTo nandamahIpatiH // taM vihAyA'pare mAH, sarve'pi mama bAndha* vAH // 160 // atha prAnte caturmAsyA-stIrNakhakhapratizravAH // te trayo munayo jagmuH, kramAtsvagurusannidhau // 161 // tatrA''yAntaM siMhaguhA-maharSi kiJcidutthitaH // gururjagau khAgataM te, vatsa ! duSkarakAraka ! // 162 // anyAvapyevameva dvau, proce sUriH samAgatau // sthUlabhadro'pya'thA''yAsI-saMtIrNAbhigrahArNavaH // 163 // taJcA''yAntaM samutthAya, smAha sUriH sasambhramam // duSkaraduSkarakArin !, khAgataM te taponidhe ! // 164 // sAmarSAstannizamyeti, dadhyuste yatayastrayaH // guravo matriputratvA-devamAmantrayantyamum ! // 165 // nityaM SaDUrasamAhAraM, bhuktvA tatra sthito' pya'sau // gurubhiH kathyate sAdhuH, kRtaduSkaraduSkaraH ! // 166 // vayamapyaiSadabde ta-lAsyAmo'mumabhigraham / dhyARK yanta iti te mAsAn , kaSTAdaSTA'tyavAhayan ! // 167 // varSAkAle'tha samprApte, mAnI siMhaguhAmuniH // sambhUtavija* yAcAryAn , praNamyeti vyajijJapat // 168 // sarvadA SaDrasAhAra-bhojI kozAniketane // sthAsyAmyahaM caturmAsIM, K sthUlabhadra iva prabho ! // 169 // ayaM hi sthUlabhadrasya, sparddhayA'GgIkarotyadaH / vimRzyatyupayogaM ca, dattvaivaM sUrirabravIt // 17 // vatsAbhigrahamenaM mA-kArSIrduSkaraduSkaram // kSamo hi sthUlabhadro'muM, nirvoDhuM nA'paraH punaH ! // 171 // api svayambhUramaNa-tarItuM zakyate sukham // ayaM tvabhigraho dhartu, duSkarebhyo'pi duSkaraH! // 172 // duSkaro' UTR-1
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana | / / 99 // pyasti nAyaM me, kva nu duSkaraduSkaraH ? // kariSyAmyeva tadamu-mityUce sa punargurUn // 173 // athoce sariretasmA- 2 dvitIyamadhyadabhigrahakadAgrahAt // vatsa! te bhAvinI lAbha-micchato mUlavicyutiH ! // 174 // enAmapi gurorvAcaM, mumukSurava- yanam (2) matya saH // vIraMmanyo yayau kozA-sadanaM madanAzrayam ! // 175 // spardhayA sthUlabhadrasya, nUnamAgAdayaM muniH / kozA'pi taM vilokyeti, dadhyau dakSA namacca tam // 176 // sthityartha prArthayAmAsa, sa sAdhuzcitrazAlikAm // kozApi tAM dadau so'pi, sotsekastAM praviSTavAn // 177 // bubhuje ca tayA datta-mAhAraM SaDrasAJcitam // atha kozA'pi tatrAgA-madhyAhne taM parIkSitum // 178 // mRgAkSI tAM ca sa prekSya, kSaNAtkSobhamupAgataH // madanAvezavivazaH, saMvezanamayAcata // 179 // tataH kozA tamityUce, khAmin ! paNyAGganA vayam ! // khIkurmaH zakramapi no, dhanadAnaM | vinA kRtam ! // 18 // muniH smAha prasadya tvaM, mAM nirvApaya saGgamAt // vahnau zaityamivA'smAsu, draviNaM tu sudurlabham ! // 181 // tvadAjJAvivazazcAhaM, dhanamapyAnaye drutam // nivedayasi cenmA, tatprAptisthAnamuttamam // 182 // tato bodhayituM sA taM, proce nepAlabhUpatiH // navyasAdholakSamUlyaM, pradatte ratnakambalam // 183 // tatastvaM tatra gatvA''zu, taM samAnaya matkRte // zrutveti so'pya'kAle'pi, nepAlaM prati celivAn // 184 // tatra gatvA dharAdhIzA-dratnakambalamApya ca // vavale sa muniH sadyo, vezyAM dhyAyanmanontare // 185 // tatra mArge sthitAnAM ca, dasyUnAM zakunastadA // AyAti lakSyamityUce, tadajJAsIca dasyurAT // 186 // kimAyAtItyapRcchaca, vRkSArUDhaM UTR-1
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 100 / / caraM tataH // so'pyAkhyadbhikSumevaikaM, vIkSe kamapi nA'param // 187 // atha tatrAgataM sAdhuM dhRtvA caurA vyalokayan // apazyaMtaca kimapi dravyaM te mumucurmunim // 188 // zakunaH punarityAkhya-dyAti lakSamidaM puraH // tato vidhRtya taM sAdhu-mabhyadhAditi caurarAT // 189 // vayaM tavAbhayaM dadmaH, tathyaM vada kimasti ? te // tato yatirjagau yUyaM, satyaM zRNuta dasyavaH ! // 190 // asti kSipto vaMzamadhye, vezyArtha ratnakambalaH // matpArzva iti tenokte 'mucattaM caurarAT munim // 191 // athAgatya sa kozAyai, ratnakambalamArpayat // gRhanirdhamane sA'pi taM nicikSepa paGkile // 192 // viSaNNo vIkSya tatsAdhu-rityUce sundari ! tvayA // mahAmUlyo'pyasau paGke, kiM kSipto ralakambalaH 1 // 193 // kozA zazaMsa yadyeta - jjAnAsi tvaM tadA katham // AtmAnaM guNaratnADhyaM, kSipasi ? vakardame // 194 // kiJca ratnatrayamidaM, bhuvanatrayadurlabham // madaGge khAlajambAla - kalpe kSipasi kiM mudhA ? // 195 // tacchrutvotpannavairAgyaH, kozAmiti jagau yatiH // saMsArAcdhau patatsAdhu, rakSito'haM tvayA'naghe ! // 196 // aticArotthaduSkarma-malaM kSAlayituM nijam // atha jJAnAmbusampUrNa zrayiSye'haM guruhRdam // 197 // kozA'bravIdbrahmacarya - sthitayA'pi mayA mune ! // yadevaM khedito'si tvaM, tanmithyA duSkRtaM mama ! // 198 // AzAtanA mayA yuSma - tpratibodhAya yA kRtA // sA soDhavyA gurorAjJA, voDhavyA ca svamaulinA ! // 99 // icchAmyetaditi procya, so'pyAgAdgurusannidhau // tAn praNamya prakurvANaH khanindAmiti cAtravIt // 200 // ahaM hi nirguNo'pi zrI-sthUlabhadra ivAcaran // prApaM viDambanAM kAka, UTR-1
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) // 101 // iva cakrAGgavattaran ! // 201 // kA'haM ? satvojjhitaH ! kva ? zrI- sthUlabhadrazca dhIradhIH ! // va sarSapaH ? va hemAdriH ?, | ka khadyotaH ka cAMzumAn ? // 202 // ityudIryAlocanAM ca, gRhItvA sa vizuddhadhIH // sudustapaM tapastepe, karmendhanahutAzanam // 203 // yathA ca rathikaM puNya-kozaH kozA vyabodhayat // tathA kathAnakaM jJeyaM, zrIAvazyakavRttitaH // 204 // strIparISaha iti zramaNodhaiH, sthUlabhadramunivatsahanIyaH // mAnasaM hariguhAmunivannaH tvAtmanaH zazimukhISu nidheyam // 205 // iti strIparISahe sthUlabhadrarSikathA // 8 // ___ strIparISahazcaikatra vasatastAdRzavazAjanasaMsargavazAnmandasatvasya syAditi naikatra sthAne stheyaM, kintu grAmAnugrAmavi hArarUpA caryA kAryeti tatparISahamAha| mUlam-ega eva care lADhe, abhibhUa parIsahe / gAme vA nagare vAvi, nigame vA rAyahANie // 18 // __ vyAkhyA-eka eva rAgAdirahita eva caret , apratibaddhavihAreNa viharet , lADhayati prAsukaiSaNIyAhAreNa yApa yati AtmAnamiti lADhaH, abhibhUya nirjitya parISahAn kSudhAdIn , kacaredityAha-grAme vA, nagare vA, 'apiH' dl pUraNe, nigame vA vaNignivAsa, rAjadhAnyAM vA rAjJo nivAsapuryA, maDambAdyupalakSaNazcaitaditi sUtrArthaH // 18 // punaH prastutamevAha* mUlam-asamANo care bhikkhU, nea kujjA pariggahaM / asaMsatto gihatthehiM, aNikeo parivae // 19 // UTR-1
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 102 / / vyAkhyA- asamAno'sadRzo gRhasthaiH sahAzrayamUrcchArahitatvena, anyatIrthikaizca sahAniyata vihArAdinA caredviharedvikSurmuniH, kathametatsyAdityAha - naiva kuryAtparigrahaM, grAmAdiSu mamatvarUpaM, mamatvAbhAvazca kathaM syAdityAha - asaMsakto 'saMbaddho gRhasthairgRhibhiH, aniketo gRharahitaH parivrajet sarvato viharet, gRhasthasaMsargAdereva grAmAdau mamatvaM syAditi bhAva iti sUtrArthaH // 19 // AkhyAnaJcAtra, tathAhi abhavan bhuvanAbhoga - bhAsanAmbhojapANayaH | sUrayaH saGgamAGkhAnA, jinAjJApAlanodyatAH // 1 // utsargaJcApavAdaJca, vidantaste yathAsthitam // kSINajaGghAbalAstasthuH, pure kollakirAbhidhe // 2 // ekadA tatra durbhikSe, saJjAte gacchasaMyutam // siMhAcArya khaziSyaM te, dUradeze vyahArayan // 3 // svayaM tu tatraiva pure, nava bhAgAn prakalpya te // vijahumasakalpAdi - vidhinA vidhivedinaH // 4 // kSINajaGghAbalatvAtte, tatrasthA api na vyadhuH // pratibandhaM purazrAddha-kulazayyAsanAdiSu // 5 // prakRSTAMstadguNAn vIkSya, purAdhiSThAyikA surI // teSu bhaktiM dadhau prAjyAM, bheje tAMzca divAnizam // 6 // varSAntare ca tatrAgAt, prahitaH siMhasUriNA // saGgamAcAryazuddhayarthaM tacchiSyo dattasaMjJakaH // 7 // yatra sthitaistairAcAryairgacchaH prasthApito'bhavat // te tatraivAlaye'bhUvaM - stadAyAtAH punaH kramAt // 8 // tAMzca tatra sthitAn dRSTvA, durvidagdhaziromaNiH // utsargaikarucirdatta - sAdhurevaM vyacintayat // 9 // tiSThanto'traiva dRzyante, yadamI sUrayastataH // manye na bhAvatopyete, mAsakalpAdi kurvate ! // 10 // tadamIbhiH sahaikatra, mamodyuktavihAriNaH // UTR-1
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 103 / / sthAtuM na yuktamityasthA-tpArzvasthe sa kuTIrake // 11 // pazcAdgatvA sUripArthe, so'namattAnnirAdaraH // sAdhusaukhyavi- dvitIyamadhyahArAdi-vArtA tairapyapRcchayata // 12 // datto'pi sakalaM sUri-pRSTaM proce yathAtatham // bhikSAkAle ca bhikSArtha, yanam (2) jagAma saha sUribhiH // 13 // dattasAdhuM sahAdAya, saGgamasthavirA api // nissaMgAH paryaTantisma, proccanIcakuleSu te * // 14 // kAladauHsthyAdaTantopi, nApuste bhaikSyamuttamam // lebhire prAntabhaikSyaM tu, khalpaM khalpaM kvacit kacit // 15 // tato dattamunirbhekSyaM, tathAvidhamanApnuvan // kopAviSTo babhUvAnta-duSTazcaivamacintayat // 16 // bhramayatyeSa vRddho mAM, prativezma nirarthakam // sazraddhazrAddhagehAni, na darzayati me punaH ! // 17 // sUrayopi tadAkUtaM, jJAtvA kopeGgitA- | dibhiH // tattuSTikAribhikSArtha-mibhyazreSThigRhaM yayuH // 18 // duSTarevatikAsaMjJa-vyantarIbhirupadrutaH // tasya ca zreSThinaH putro, rudannAsIdaharnizam // 19 // agAca rudatastasya, paNmAsI na tu kecana // upAyAH prAbhavaMstatra, mAtApitrAdikAritAH // 20 // gatvA tasya zizoH pArthe, kRtvA cappuTikAdhvanim // vatsa ! mArudihItyUcu- stadA saGgamasUrayaH // 21 // teSAM tadvAkyamAkarNya, revatyo bhyvihvlaaH|| Azu nezuH zizurapi, na ruroda tataH param // 22 // tadvIkSya muditaH zreSThI, modakaistAnyamantrayat // hRdyA hi prApyate bhikSA, guNaiH paricayena vA // 23 // dattAyA'dAparyazcitta-modakAMstAMzca modakAn // sUrimukhyAH punarneka-mapi taM jagRhuH khayam // 24 // bhramanmayA samaM pUrNA-'' hAro mA khidyatAmasau ! // dhyAtveti vasatiM gantuM, vyasRjan guravo'tha tam // 25 // viziSTagRhamekaM me, guravo darza UTR-1
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 104 / / yaMzcirAt // mAM visRjyAtha yAsyanti, saudhAn zreSThatarAn khayam // 26 // cintayanniti dattarSi-jaMgAmopAzrayaM nijam // khayaM zaTho hi sarala-mapyanyaM manyate zaTham // 27 // AcAryAstu ciraM bhrAntvA, gRhItvA prAntabhojanam / / AyayuH khAzrayaM dvAva-pyAhAraM ca vitenatuH // 28 // athAvazyakakAle taM, procuH snggmsuuryH|| Alocayatu bhikSAyA, dopAnadyatanAn bhavAn ! // 29 // yuSmAbhiH samamevAdya, bhikSAyai hiNDito'smyaham // tatkimAlocayAmIti, dattenokte gururjagau // 30 // dhAtrIcikitsApiNDo'dya, bhakSitosti tvayaiva yaH // tamAlocaya tacchrutvA, sakopa iti so'bravIt // 31 // api sarSapamAtrANi, paracchidrANi pazyasi ! // Atmano vilvamAtrANi, pazyannapi na pazyasi ? // 32 // draSTuM khadoSAn lokAnAM, naikamapyasti locanam // santi locanalakSANi, paradoSavilokane // 33 // vibruvaniti datto'gA-ttato nijakuTIrakam // tatrastho'pi ca sUrINAM, doSAnevaM vyacintayat // 34 // tasmai nindAkA| riNe'pi, nAkupyan sUrayastu te // cukopa kintu tadbhaktA, purAdhiSThAyikA surI // 35 // tatastasya kuziSyasya, zikSAyai vicakAra sA // madhyarAtre nIravRSTiM, sUcIdurbhedadurdinAm // 36 // sakarkarotkaraM reNu-nikaraM kharavAyunA // utkSipyotkSipya cikSepa, tasya copari sA surI // 37 // dattastato bhayabhrAnta-khAnto dhvAntAvRtekSaNaH // andhAndhukSiptavatpazya-napi naikSiSTa kiJcana // 38 // vepamAnavapuH so'tha, bhayavyAkulayA girA ||k santi pUjyA ityuccaiH, sUrisiMhAnazabdayat // 39 // zabdena tAdRzA bhItaM, taM jJAtveti gururjagau // vatsAtrAgaccha so'thA''khya-na vaH UTR-1
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 105 / / pazyAmi tAmasaiH // 40 // tatastasyAGgulImekA - mAmRzyAdIdRzadguruH // sA ca dIpazikhevoccai - didIpe tatprabhAvataH // 41 // taddRSTvA vyamRzaddatto, doSadarzI guNeSvapi // nizi pradIpamapyasma - guravo rakSayantyamI // 42 // taca taM cintitaM jJAtvA - 'vadhijJAnena devatA // puro bhUyetthamAcaSTa ruSTA niSThurayA girA // 43 // caMdrojjvalacaritreSu yadguruSvIzeSvapi // doSAn pazyasi tannAsti, tvattonyo bhuvi durjanaH ! // 44 // tvamevaM sadgurUnninda - nnidAnIM lapsyase kSayam ! || jvAlAjihvaM jvaladrUpa - mAkrAman zalabho yathA // 45 // samatArasapIyUSa - kuNDaM yadyapi sUrayaH // zaktimanto'pya'mI nindA-phalaM no darzayanti te // 46 // tathApi gurupAdAbja - bhaktA'haM tava durmate ! // adhunA tadavajJAyA, darzayAmi drutaM phalam // 47 // tacchrutvA jAtabhIrdatto, nipatya gurupAdayoH // svamantuM kSamayAmAsa, zaraNIkRtavAMzca tAn // 48 // guravo'pi jagurvatsa !, mAbhaiSIrnAsti te bhayam // upazAntA tato devI, tAnnatvA'gAnnijAspadam // 49 // navabhAgavihArAdyAM, guruNoktAM nijakriyAm // zrutvA datto'pi niHzaGko, gurubhakto'bhavadbhRzam // 50 // yathA jaritve'pyasahiSTa caryA - parISahaM saGgamasUrirevam // tathA munIndraiH sakalaiH sa sahyo, nIvRtpurAdipratibandhamuktaiH // 51 // iti caryA - parISa saGgamAcAryakathA // 9 // yathA ca grAmAdiSvapratibaddhena caryAparISahaH sahyate, tathA naiSedhikI parISaho'pi dehAdiSvaprati baddhena sahya iti tamAhamUlam -- susANe suNNagAre vA, rukkhamUle va egago / akkukkuo nisIejjA, na ya vittAsae paraM // 20 // dvitIyamadhyayanam (2) UTR-1
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 106 // vyAkhyA-zmazAne pratIte, zUnyAgAre vA zUnyagRhe, vRkSamUle vA vRkSAdhobhUbhAge, ekaka uktarUpaH, akutkuco duSTaceSTArahito niSIdet upavizet / na ca naiva vitrAsayat, paramanyaM manuSyAdikaM, ayaM bhAvaH-zmazAnAdau ekako'pi bhUribhairavopasargAdyupalambhe'pi na khayaM bibhIyAt , na ca vikRtavarazarIravikArAdibhiranyeSAM bhayamutpAdayaditi sUtrArthaH // 20 // tatra tiSThataH kadAcidupasargotpattI kiM kRtyamityAhamUlam-tattha seciTThamANassa, uvsggaabhidhaare|sNkaabhion gacchijjA, udvittA aNNamAsaNaM // 21 // vyAkhyA-tatra zmazAnAdau se' tasya tiSThata upasargA divyAdyAH sambhaveyariti zeSaH / tAnapasargAnabhidhArayeta. I kiM nAmaite raDhamanaso me kariSyantIti cintayan saheta, zaGkAbhIrustatkRtApakArazakAtarasto na gacchenna yAyAt utthAya tatsthAnamapahAya anyadaparamAsanaM sthAnamiti sUtrArthaH // 21 // dRSTAntazcAtra, tathAhi__ abhUtpure gajapure, kurudattasutAbhidhaH // mahebhyaputro mahatAM, guNAnAmekamAspadam // 1 // sa saMvigno gurUpAnte, pratrajyAdhItya ca zrutam // pratipede'nyadaikAki-vihArapratimA sudhIH // 2 // viharanekadA so'tha, sAketanagarAntike // tasthau pratimayA turya-pauruSyAM dhairyamandaraH // 3 // tatazca godhanaM hRtvA, caurA grAmAtkutazcana // kurudattasutasyarSeH, pArthasthenAdhvanA yyuH||4|| sAdhupArthamathAbhyeyu- godhanAnveSakA api // dvau mAgauM tatra dRSTvA te, papracchuzceti taM munim // 5 // hi sAdho ! pathA kena, jagmuzcaurAH sgodhnaaH!|| tacchRtvApi munisteSAM, na dadau kiJciduttaram // 6 // UTR-1
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhya yanam (2) / / 107 // tataste kupitA vAri-klinnAmAdAya mRttikAm // maulau tasya muneH pAlI, babandhurduSTacetasaH // 7 // tatra kSiptvA citAGgArAn , yayuste krodhavihvalAH // munistu taijvalanmauli-rapyevaM hRdyacintayat // 8 // "saha kalevara ! khedamacintayan , khavazatA hi punastava durlabhA ! // bahutaraM ca sahiSyasi jIva he !, paravazo na ca tatra guNo'sti te // 9 // " dhyAyanniti yatiauliM, manazcAkampayannahi // sahitvA copasarga taM, paralokamasAdhayat // 10 // naiSedhikyAH parISahaH, zrImunirAjena yathA'munA'dhisehe // sakalairapi sAdhubhistathAsau, sahanIyo mahanIyapAdapadmaH // 11 // iti naiSedhikIparISahe kurudattasutarSikathA // 10 // naiSedhikItazca khAdhyAyAdi kRtvA zayyAmAgacchediti zayyAparISahamAhamUlam - uccAvayAhiM sijAhiM, tavassI bhikkhu thaamvN| nAivelaM NihaNaNejA,pAvadiTThI vihaNNai // 22 // ___ vyAkhyA-uccAH zItAtapanivArakatvAdibhirguNairutkRSTAH, tadviparItAstvavacAH, uccAzcAvacAzca, uccAvacAstAbhiH zayyAbhirvasatibhistapasvI tapaHkartA, bhikSurmuniH, sthAmavAn zItAtapAdi sahanaM prati sAmarthyavAn , na naiva ativelaM khAdhyAyAdi velAtikramaNa vihanyAt , haMtargatAvapi pravRttaratrAhaM zItAdibhirabhibhUta iti sthAnAntaraM gacchet / yadvA ativelaM anyasamayAtizAyinI maryAdAM samatArUpAM uccazayyAvAptau aho ! sabhAgyohaM ! yasyedRzI sarvatusukhadA zayyeti harSeNa, avacAvAptau ca aho! mandabhAgyohaM ! zayyAmapi sundarAM na lebhe iti viSAdena, na vihanyAnna ldd'yet| UTR-1
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 108 / / kutazcaivamupadizyata ityAha- pApadRSTiH pApabuddhiH 'viharaNai' iti - prAkRtatvAdvihanti ullaGghate maryAdAmiti zeSa iti sUtrArthaH // 22 // kimpunaH kuryAdityAha mUlam --pairikkaM uvassayaM lahuM, kallANaM aduva pAvagaM / kimegarAI karissai, evaMtastha hiAsae // 23 // vyAkhyA - pratiriktaM ruyAdivirahitamupAzrayaM vasatiM labdhvA prApya, kalyANaM zobhanaM ' aduvatti' athavA pApakamazobhanaM kiM na kiJcitsukhaM duHkhaM ceti gamyate,' ekarAtraM ekAM rAtriM kariSyati vidhAsyati ? kalyANaH pApako vA upAzraya iti prakramaH / ayaM bhAvaH - kecitsukRtino maNisuvarNamayeSu vicitracitrazAleSu saundaryendirAdharIkRtamandareSu saptabhaumAdimandireSu yAvajjIvaM vasanti, tadanye tu jIrNaparNatRNAdimayeSu kolondarAdivilikhitabhUtaleSu kuTIrakeSu, mama tvadyaiveyamevaMvidhA vasatiH ! kalye tvanyA bhaviSyati ! tatkimatra harSeNa viSAdena vA ? / mayA hi samabhAvArthameva vratamAdRtamevamanena prakAreNa tatra kalyANe pApake vopAzraye'dhyAsIta, sukhaM duHkhaM vA / jinakalpikApekSaJcaikarAtramiti, itarApekSayA tu katipayarAtrIriti sUtrArthaH // 23 // udAharaNaJcAtra tathAhi babhUva pUryA kauzAmbyAM, yajJadattAbhidho dvijaH // tasyAbhUtAM somadatta - somadevAbhidhau sutau // 1 // somabhUtimuneH pArzva, tau dvAvapi mahAzaya // prAtrAjiSTAM bhavodvignA - vabhUtAM ca bahuzrutau // 2 // anyadA khajanAn draSTuM tau kauzAmbImupeyatuH // khajanAstu tadA'vantyAM gatvA'bhUvan sthitAstayoH // 3 // tatastAvapya calatA - mabhimAlavakaM munI // UTR-1
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 109 / / pibanti tatra deze ca madyaM kecidvijA api // 4 // tatra brAhmaNageheSu, bhikSArthaM gatayostayoH // dravyeNAnyena saMyojya, madyaM viprastriyo daduH || 5 || anye tvAhurdade tAbhirmadyameva yathAsthitam // tadvizeSamajAnantA - vapAtAM tacca tAvapi // 6 // vapurbhramAdinA sIdhu, pItaM jJAtvAtha tau munI // jAtAnutApau niSpApau, mitho vyamRzatAmiti // 7 // | ayuktametadAvAbhyA-majAnadbhayAM mahatkRtam // surAmapya'pivAvA''vAM, pramAdAdasamIkSya yat // 8 // sevetAkalpyamapyeva - mAhArArthI kadAcana ! // tadAhAraparIhAra - mevA''vAM kurvahe'dhunA ! // 9 // ityAlocyApagAtIra - gatakASThopari sthitau // tAvakA pAdapopa - gamanaM munisattamau // 10 // akAle'pi tadA megha - vRSTirjajJe'tibhUyasI // pUrayantI payaH pUrai - nadIM plAvita saikataiH // 11 // ArUDhazramaNaM dAru, tatAroDupavattataH // utteratustato naiva tadApi pratinI tu tau // 12 // so'tha sindhurayaH kUla - tarUnmUlanatatparaH // kASThArUDhau yatI sadya - stau ninAya payonidhau // 13 // ucchalalolakallola-lolanAndolanavyathAm // ullolotkSiptakASThaughA-bhighAtaJcAtidAruNam // 14 // jalajantukRtAM grAsa- vivAdhAJcAtiduHsahAm // tatra dhIramanaskau tA-vakSametAM kSamAnidhI // 15 // [ yugmam ] yAvajjIvaM viSa|ti, tIvraM zayyAparISam // devabhUyaM somadatta - somadevAvavindatAm // 16 // tau sAdhusiMhau sahataH sma zayyA - parIpahaM yadvadahAryadhairyau // tathA viSayo munibhiH sa sarvaiH, zamAmRta kSIrapayodhikalpaiH // 17 // iti zayyAparISade somadattasomadevarSikathA // 11 // dvitIyamadhyayanam (2) UTR-1
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 110 / / zayyAsthitasya ca kadAcittathAvidhaH zayyAtaro'nyo vA kazcidAkrozedapi, tata AkrozaparISahamAha - mUlam - akkosija paro bhikkhu, na tesiM paDisaMjale / sariso hoI bAlANaM, tahmA bhikkhU na saMjale // 24 // vyAkhyA - AkrozettiraskuryAt paro'nyo bhikSu, dhig muNDa ! kimiha tvamAgatosItyAdivAkyaiH, na 'tesiMti' supo vacanasya ca vyattayAttasmai prati saMjvalet, pratyAkrozadAnAdinA vahnivaddIpyeta / cintayeccaivaM - " AkruSTena matimatA, tatvArthAlocane matiH kAryA // yadi satyaM kaH koSaH ?, syAdanRtaM kiM nu kopena ? // 1 // " kimevamupadizyata ityAha- pratisaMjvalan hi sAdhuH sadRzo bhavati bAlAnAmajJAnAM, tathAvidhakSapakavat // tathA hi kApyabhUtkazci- danagAro guNAnvitaH // tapo'tidustapaM mAsa - kSapaNAdikamAcaran // 1 // tadguNAvarjitA kApi, taM nanAmA'nizaM surI // kArya maducitaM pUjyaiH, prasAdyamiti cAbravIt // 2 // zrutvA viprasya kasyApi, durvAkyaM so'nyadA muniH // jAtakoSaH samaM tena, yoddhuM pravavRtetarAm // 3 // kSutkSAmadehaH kSapaka- statastena dvijanmanA // hatvA muSTyAdibhiH pRthvyA - mapAtyata tarakhinA // 4 // muhurmuhustADayitvA dvijena mumuce'tha saH // tataH svasthAnamagamatkSapako'pi kathaJcana // 5 // tatpArthe'tha vibhAvaryA, vibhAbhirbhAsurA surI | samAjagAma tatpAdau, praNanAma ca pUrvavat // 6 // tAM devIM jalpayAmAsa, na kiJcitkSapakaH punaH // ajalpantaM ca taM sAdhu-mevaM papraccha devatA // 7 // tvaM na jalpayasi khAminnaparAdhAtkuto'dya mAM ? // tato vAcaMyamopyuccaiH pratyuvAceti nirjaram // 8 // SUTR-1
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 111 // | dvijena hanyamAno'pi, yannAhaM rakSitastvayA // mamApakAriNastasya, kiJcinnApakRtaM ca yat // 9 // tatastvAM vAdaye nAhaM, vAGmAtraprItikAriNIm // tacchrutvetyabhyadhAddevI, smitavicchuritAdharA // 10 // [ yugmam ] yuvayorabhavayuddhaM, ydaanyonyvilgnyoH|| tadAhamapi tatraivA-'bhUvaM kautukadarzinI // 11 // kintu tulyau yuvAM dRSTau, kopAviSTau mayA tadA // kaH sAdhuH ? ko dvijazceti, nAjJAsiSamahaM tadA ! // 12 // yuSmadrakSAM viprazikSA-mata eva ca na vyadhAm // zrutveti kSapakaH zAnta-kopATopo'bravIditi // 13 // sUnRtA preraNA devi, tvayA'sau vihitA mama // tadamuSyAticArasya, mithyAduSkRtamastu me ! // 14 // tato yati taM praNipatya satya-bhaktyA nijaM dhAma jagAma devI // kupyanmuniH syAditi bAlatulyo, nAkrozakAriSvapi tena kupyet // 15 // itikSapakakathA // | uktamevArtha nigamayitumAha-'tamhatti' yasmAdvAlAnAM sadRzo bhavati tasmAdbhikSurna saMjvalediti sUtrArthaH // 24 // kRtyopadezamAhamUlam-soccANaM pharusA bhAsA, dAruNA gaamkNttyaa|tusinniio uvehejA, na tAo maNasI kare // 25 // vyAkhyA-zrutvA 'Namiti' vAkyAlaMkAre, paruSAH karkazA bhASA vAcaH, dArayanti saMyamaviSayAM dhRtimiti dAruNAH, tathA grAma indriyagrAmastasya kaNTakA ivAtiduHkhotpAdakatvena grAmakaNTakAH, 'tusiNIotti tUSNIMzIlona kopAtparu UTR-1
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 112 / / pabhASI / upekSetAvadhIrayet , prakramAtparuSabhASA eva, kathamityAha-na tA manasi kuryAttadbhASiNi dveSAkaraNeneti bhAva iti sUtrArthaH // 25 // dRSTAntazcAtra, tathAhi abhUtpure rAjagRhe, gRhe niHzeSasampadAm // mAlAkAro'rjunAhvAnaH, skandazrIstasya ca priyA // 1 // yakSo mudgarapAR NyAhnaH purAdrAjagRhAbahiH // arjunasyArAmamArge-'bhavattadgotradevatA // 2 // kusumairmedurAmoda-pramoditajagajanaiH // taM * yakSamarjuno bhUri-bhaktyA'pUjayadanvaham // 3 // skandazrIranyadA bhartu-bhaktaM datvA gRhaM prati // puSpANyAdAya valitA, yakSacaityAntikaM yayau // 4 // tadA ca tAM durlalita-goSThIsatkA madotkaTAH // yakSavezmasthitAH prekSA-mAsuH Sad kAmino nraaH||5|| asau saundaryavasati-vanitA'rjunamAlinaH // gRhyatAmiti jalpanto, drutaM te jagRhuzca tAm // 6 // yakSAyatanamadhye ca, tAM samAnIya kAminIm // yakSasyAgre bubhujire, te sarve'pi punaH punaH // 7 // tadA ca yakSapUjArtha, tatrAgAdarjuno'pi hi // taJcAyAntaM vilokyaivaM, skandazrIstAnabhASata // 8 // Agacchatyarjuno'sau ta-kiM mAM yUyaM vimokSyatha ? // tataste'cintayannUna-metasyAH priyamastyadaH // 9 // varAkAnmAlikAdasmA-nAsmAkaM bhIru ! | bhIriti // truvantaste babandhuzca, drutamarjunamAlinam // 10 // taM yakSasya puro nyasya, tasya pazyata eva hi // siSevire te - tatkAntA-mahampUrvikayA muhuH // 11 // khabhAyA~ bhujyamAnAM tai- viikssyaa'cintydrjunH|| enaM yakSaM puSpapujaH, pUjayAmyahamanvaham // 12 // adya tvasyaiva purataH, prApnomyetAM viDambanAm // tanizcitamidaM naiva, yakSaH kopyatra vidyate ! UTR-1
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 113 / / // 13 // yadi cAtra bhavedyakSa - stadAsI mAM svasevakam // naivedAnImupekSeta, pIDyamAnamanAbhavat // 14 // dhyAyantamiti taM jJAtvA yakSastadanukampayA || pravivezAzu tasyAne 'chidattadvaMdhanAni ca // 15 // sahasrapalaniSpannaM gRhItvA lohamudgaram // tAnnArIsaptamAn goSThI - gurupAn pad jaghAna ca // 16 // itthaM pratidinaM nArI - saptamAn mAnavAn sa paT // jadhAna satatAbhyAsAdrAmaM bhrAmaM purAdvahiH // 17 // tajjJAtvA pUrjanaH sarva-svAyana niragAdbahiH // yAvattena hatA na syuH, paT nArIsasamA narAH // 18 // anyadA tatpuropAnte, zrIvIraH samavAsarat // natvarjunabhayAtko'pi, jinaM nantuM yayau janaH // 19 // tadA tatpu vAstavyaH, zrutvA zrImajinAgamam // evaM sudarzanaH zreSThI, dadhyau harSonsattanuH // 20 // aho ! jagajjanAmbhojaprabodhananabhomaNim // zrIvIramapi nantuM no, yAtyarjunabhayAjjanaH // 21 // jinasya vizvatritaya- trAyiNo dhyAyinaM janam // hantumISTe na hIndro'pi tajjano'yaM vibheti kim ? // 22 // yadbhAvyaM tadbhavatu vA, svAminaM kintu vanditum // yAsyAmyeveti sa dhyAtvA, niragAnnagarAdvahiH // 23 // arjuno'pi dadhAve drAg, vIkSyAyAntaM sudarzanam // ullAlayanU mudgaraM taM puSpakandukalIlayA // 24 // taM cApatantaM vegena, dhanurmuktapRSatavat // vIkSyeti vyamRzadvarya - sthairyadhairyaH sudarzanaH // 25 // ayaM mudrapANirmA, hantumAyAti mAlikaH // tadAtmakRtyaM kurveha - mevaM dhyAtveti so'bravIt // 26 // arhatsiddhamunIn jainaM, dharme ca jagaduttamam // zaraNaM pratipanno'smi, zrIvIraM ca jagadgurum // 27 // kiJcA dvitIyamavya manam (2) UTR-1
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 114 / / smAdupasargAcce- dadyamokSo bhavenmama // tadA caturvidhAhAraH, kalpate nAnyathA punaH ! // 28 // itthaM nigadya sAkArA'nazanaM pratipadya ca // smaran paJca namaskArAn, kAyotsarga cakAra saH // 29 // sadyaH sudarzanAbhyarNa-mAyAsIdarjuno'pyatha // nAzakattamupadrotuM, kintu dharmaprabhAvataH // 30 // tatastaM parito'bhrAmya- dbalavAnarjuno'dhikam // zazAka zazakaM siMha-miva nAkramituM punaH // 31 // bhrAmaM bhrAmamavizrAmaM, yakSaH zrAnto'bhavattataH // na tu taM draSTumaiziSTa, duITyArkamulUkavat // 32 // AdAya mudgaraM muktatvA'rjunaM yakSo'gamattataH // api devavalAddharma- balameva viziSyate ! // 33 // muktastenArjunaH pRthvyAM, papAta cchinnazAkhivat // uttasthau ca kSaNAdaGgaM, moTayan gatanidravat // 34 // kimakArSa ? kva sthito'smi ?, kA dazA mama vidyate ! // iti sa jJAtavAnnaiva nidrAvasthAnubhUtavat // 35 // so'thAprAkSItsvasvarUpaM, kRtotsarga sudarzanam // upasargaH zazAmeti, sopyutsargamapArayat // 36 // sarva tatpUrvavRttAntaM tasmai samyag jagAda ca // tacchrutvA jAtanirvedo'rjunazcintitavAniti // 37 // aho ! ajJAninA ghoraM, karmedaM narakapradam! // mayA kRtamiti dhyAyan so'pRcchaditi taM punaH // 38 // kimarthaM prasthitosi tvaM ?, brUhi bhrAtaH ! sudarzana ! // so'bhyadhAcchrImahAvIraM vandanArthaM vrajAmyaham // 39 // tacchrutvetyarjuno'vAdI - dvandituM paramezvaram // ahamapyAgamiSyAmi tvayA saha mahAmate ! // 40 // tatastena samaM hRSTaH, zrImahAvIrasannidhau // agAtsudarzanaH khAmidarzanotsukadarzanaH // 41 // zrIvarddhamAnatIrtheza - pAdapadmau praNamya tau // samyak zuzruvaturdharma-dezanAM klezanAzinIm UTR-1
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 115 / / // 42 // dezanAnte ca sarvajJaM, praNamyApRcchadarjunaH // khAmin ! kathaM vizuddhirme, bhavedbahulapApmanaH // 43 // athoce bhagavAMstvaM ce-dAtmazuddhiM cikIrSasi // tarhi saMyamamAdAya, tapastapyakha dustapam // 44 // malaM kharNagataM vahni-ha~saH kSIragataM jalam // yathA pRthakkarotyevaM, jantoH karmamalaM tapaH // 45 // yathAmbudA vilIyante, pracaNDapavanAhatAH // tathA tIvratapo'pAstAH pApmAnaH prabalA api // 46 // tannizamyArjunaH svAmi - samIpe tratamAdade // nirjarArtha vyahArSIca, pure rAjagRhe sadA // 47 // nirantaraM SaSThatapaH kurvan sAmyasudhAmbudhiH // sAdhvAcAraM ca sakalaM, niSkalaMkamapAlayat // 48 // asmatsvajanahantA'sau duSTo duSkarmadUSitaH // dhUrtI dhatte'dhunA sAdhu-veSaM veSaviDambakaH ! // 49 // ityAdyairbahulokoktai- rAkrozaistADanaistathA // sa mahAtmA na cukSobha, pratyutaivamacintayat // 50 // [ yugmam ] "manniMdayA yadi janaH paritoSameti, nanvaprayAsajanito'yamanugraho me // zreyo'rthino hi manujAH paratuSTihetoduHkhArjitAnyapi dhanAni parityajanti // 51 // " kiJca "akkosahaNaNamAraNa - dhammabhaMsANa bAlasulahANaM // lAbhaM maNNai dhIro, jahuttarANaM alAbhaMmi // 52 // " iti dhyAyan sa SaNmAsI, soDhAkrozaparISahaH // kRtakarmakSayaH prApa, | kevalajJAnamujjvalam // 53 // tatazviraM sa pratibodhya bhavyAn muktiM yayAvarjunamAlisAdhuH // etadvAkrozaparIhonyai - rapi kSamADhyaiH zramaNairviSaH // 54 // ityAkrozaparISahe'rjunamAlikarSikathA // 12 // 1 muktiM yayAvarjunamAlikarSiH / iti 'ga' saMjJakapustake // dvitIyamadhyayanam (2) UTR-1
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 116 // ___ atha kazcidAkrozamAtradAnenAtuSyan vadhamapi vidadhyAditi vadhaparIpahamAha mUlam-hao na saMjale bhikkhu, maNaMpi na pose| titikkhaM paramaM naccA,bhikkhudhammaM viciNte||26|| * vyAkhyA-hato yaSTayAdibhistADito na sajvalet , kAyataH kampanapratyAhananAdinA, vacanatazca pratyAkrozadAnAdi nA jvalaMtamivAtmAnaM nopadarzayedbhikSurmanazcittaM tadapi na pradUSayet na kopAdvikRtaM kurvIta, kintu titikSA kSamA paramAM dharmasAdhanaM prati prakarSavatI jJAtvA avagatya bhikSudharma yatidharma kSAntyAdirUpaM vastukharUpaM vA vicintayet , bhAvayeca kSamAmUla eva munidharmo, yacca mannimittamayaM karmopacinoti, so'pi mamaiva doSa iti nainaM prati kopa ucita iti KI sUtrArthaH // 26 // amumevArtha prakArAntareNAha* mUlam- samaNaM saMjayaM daMtaM, haNejA kovi katthai / natthi jIvassa nAsotti, evaM pehijja saMjae // 27 // | vyAkhyA-zramaNaM tapakhinaM, saMyataM pRthvIkAyAdihiMsAnivRttaM, idaJca lAbhAdyarthaM vAhyavRttyApi sambhavedata Aha-dAntamindriyanoindriyadamena, hanyAttADayatko'pi tAdRzo duSTaH, kutracidvAmAdau, tatra kiM kAryamityAha-nAsti jIvasyAmana upayogalakSaNasya nAzo'bhAvaH, zarIrasyaiva nAzAt / 'itiH' pUrNe, 'evaM' varUpArthe, prekSeta bhAvayetsaMyataH sAdhuriti sUtrArthaH // 27 // nidarzanacAtra, tathAhi abhUnnagaryA zrAvastyAM, jitshtrurmhiiptiH|| sadharmacAriNI tasya, dhAriNI saMjJikA'bhavat // 1 // gaurIzayoH UTR-1
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 117 / / skanda iva, skandako'bhUtsutastayoH // purandarasutAdezyA, purandarayazAH sutA // 2 // tadA daNDaki bhUpo'bhU-tkumbhakArakRte pure // purohitastu tasyA''sI-dabhavyaH pAlakAbhidhaH ! // 3 // tena daNDakisaMjJena, bhUbhRtA bhUribhUtinA // purandarayazAH kanyA, pitRbhyAM paryaNAyi saa||4|| anyadA suvratasvAmI, bhavyAmbhojanabhodhvagaH // zrAvastyAM samavAsArSI-tsurAsuranamaskRtaH // 5 // dhanyaMmanyaH skandako'gA-taM nantuM paramezvaram // zrutvA taddezanAM zrAddha-dharmaJca pratyapadyata // 6 // purodhAH pAlakaH so'tha, kumbhakArakRtAtpurAt // kenacidrAjakAryeNa, zrAvastyAmanyadA''yayau // 7 // sa ca bhUpasabhAmadhye, kurvannigranthagarhaNAm // drutaM niruttarIcakre, skandakena mahAdhiyA // 8 // pApaH prApa tato dveSaM, pAlakaH skandakopari // apakartuMmpunaHkizci-ttasya na prAbhavattadA // 9 // kRtaprastutakRtyo'tha, pAlakaH khAspadaM yayau // jagAma na tu tacittA-tkopaH skandakagocaraH // 10 // atha zrIsuvratasvAmi-pAdAnte dAntamAnasaH // prAtrAjItskandakaH sAkaM, mAnAM paJcabhiH zataiH // 11 // kramAdbahuzrute jAte, skandake muvrataprabhuH // tasmai ziSyatayA tAni, paJca sAdhuzatAnyadAt // 12 // anyeyuH suvratAhantaM, skandakaH pRSTavAniti // brajAmyahaM khasurdeza-mAdezaH syAdyadi prabhoH // 13 // jagau jagatprabhustatro-tpatsyate mAraNAntikaH // sarveSAmupasargo va-stacchrutvA skandako'vadat // 14 // ArAdhanAsAdhako hi, nopasargastapakhinAm // duHkhAyate mahAnanda-mahAnandAbhilASiNAm ! // 15 // tato 1 munipaJcazatAnyadAt / iti 'ga' saMjJakapustake // UTR-1
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 118 / / brUhi prabho ! tasminupasarga upasthite // ArAdhakA bhaviSyAmo vayaM yadvA virAdhakAH 1 // 16 // khAmI smAha tvAM vinA'nye, sarvepyArAdhakA iti // skandakastannizamyeti, vyamRzadbhRzamutsukaH // 17 // ArAdhakA iyantaH syu- rvihAre yatra sAdhavaH // nUnaM sa zubha eveti vicintya skandako'calat // 18 // kramAdgatvA kumbhakAra - kRte sa saparicchadaH // udyAne samavAsArthI - ttama zrauSIca pAlakaH // 19 // tataH prAgvairazuddhayartha - mudyAne tatra pAlakaH // pracchannaM gopayAmAsa, vividhAyudhadhoraNIm // 20 // iti daNDakirAjJe cA-'SaDakSINamuvAca saH // jitaH parISahairatra, skandako'sti samAgataH // 21 // ayaM svayaM mahAvIrya - zvaNDadordaNDavikramaiH // sAdhuveSadharairyukto, bhaTAnAM paJcabhiH zataiH // 22 // udyAne gopitaiH zastra-prakarairatidAruNaiH // tvAM vandituM gataM hatvA rAjyametadbrahISyati ! // 23 // [ yugmam ] pratyayazcenna te svAmi-nnasminmadvacane bhavet // tadA tadgopitAstrANi gatvodyAnaM vilokaya ! // 24 // evaM vyudvAhitastena, tadudyAnaM gato nRpaH // sthAneSu pAlakokteSu, nAnAstrANi niraikSata ! // 25 // dRSTvA tAni nRpaH kruddho, munInsarvAnabandhayat // akArya vidyate kiJcinnA'vimRzya vidhAyinAm // 26 // pApasya pAlakasyaiva, tAnnibaddhyAyannRpaH // yatubhyaM rocate tattva - meSAM kuryA iti bruvan! // 27 // mUSakAniva mArjAra - stAn prApya mudito'tha saH // saMyatAn saMyatAnmartya - pIDAyantrAntike'nayat // 28 // iti proce ca re ! yUya - miSTaM smarata daivatam // idAnIM pIDayiSyAmi, yatreNAnena vo'khilAn // 29 // tataste sAdhavo dhIrA, jJAtopasthitamRtyavaH // jIvitAzA
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhya yanam (2) / / 119 // mRtyubhIti-vipramuktA manakhinaH // 30 // gRhItAlocanA samyaka, maitrIbhAvamupAgatAH // paryantArAdhanAM sarve, vidadhuvidhipUrvakam ! // 31 // [ yugmam ] marttavyaM kAtareNApi, dhIreNApi ca bhuuspRshaa|| dvidhApi niyate mRtyau, dhIrairbhAvyaM manakhibhiH // 32 // ityAdi vadatotsAhya-mAnAH skandakasUriNA // abhavaMste vizeSeNa, khadehe'pi gataspRhAH ! // 33 // [yugmam ] krUrAzayaH krUrakarmA, krUragIH pAlakastataH // ekaikaM zramaNaM yatre, kSepaM kSepamapIDayat // 34 // pIDyamAnAn vineyAn khAn , vIkSyAntardahyatAmayam // iti sa skandakaM yatra-pArthe vaddhamadhArayat // 35 // pIDyamAnAnagArAGgo-cchalacchoNitavindubhiH // samantAdbhiyamANo'pi, nA'kupyatskandakaH punaH ! // 36 // kintu sAmyasudhAspanda-bhAvitaiH samayocitaiH // vAkyairniryAmayAmAsa, tAnevaM sa mahAzayaH ! // 37 // "bhinnaH zarIrato jIvo, jIvAdbhinnazca vigrhH|| vidanniti vapu ze'pyantaH khidyeta kaH kRtI ? // 38 // kiJcAkhilo vipAko'ya- masti svakRtakarmaNaH // duHkhAya | nopasargasta-tsatAM karmajighAMsatAm // 39 // avazyaM nAzino bAhya-syAGgasyA'sya kRte ttH|| kopaH kAryo nAntaraGga-dhruvadharmadhanApahaH // 40 // " skandakeneti niryAmya-mAnA nirmalamAnasAH // mahAtmAno vipakSe ca, mitre ca smdRssttyH||41|| yatrapIDanapIDAM tAM, kSamamANAH kSamAdhanAH // kevalaM prApya kaivalya-sukhaM te lebhire kramAt ! // 42 // [yugmam] drutaM hateSu tenaivaM, yUnapaJcazatarSiSu // ekaM kSullakamuddizya, pAlakaM skandako'vadat // 43 // anukampyamima bAlaM, pIDyamAnaM nirIkSitum // nAhaM zakSyAmi niyataM, pUrva pIDaya mAM ttH!|| 44 // tacchrutvA pAlakastasya, bhUri UTR-1
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 // duHkhavidhitsayA // guroH pazyata eva drAk , prAk taM vAlamapIDayat ! // 45 // zukladhyAnasudhAsAra-zAntakarmahutAzanaH // bAlaH so'pi mahAsattvo, mahAnandamavindata ! // 46 // tadvIkSya skandakAcAryaH, kruddho'ntardhyAtavAniti // anena saparIvAraH, pApenA'smi vinAzitaH! // 47 // zullako'pi hi mahAcA, kSaNamekaM na rakSitaH // nigrAhya eva pApo'sau, tanmayA garvaparvataH // 18 // ayaM bhUpo'pi nigrAhyo-smadvinAzanibandhanam // upekSAkAriNo'smAkaM, badhyA jAnapadA api ! // 49 // taduSkarasya cedasya, bhavenmattapasaH phalam // tadAhaM dAhako'mISAM, bhUyAsaM bhAvijanmani ! // 50 // itthaM kRtanidAnaH sa, pIDitastena dudhiyA // mRtvA vahnikumAreSu, suro'bhuutprmrddhikH||51|| purandarayazAstatra, dine caivamacintayat // kuto hetoH purImadhye. na dRzyante'dya saadhvH!||52|| itazca skandakamune-rajoharaNamuttamam // raktAbhyaktaM kara iti, jagRhe gRdhrapakSiNA // 53 // tadrajoharaNaM ca drAg , bhavitavyaniyogataH // puraH purandarayazo-devyA gRdhro nyapAtayat // 52 // tacAdAyodveSTayantI, sA svayaM parikarmitam // kAmbalaM khaNDamadrAkSI-drAtuH pravrajatorpitam // 55 // cina tena ca jJAtvA, sodarAdInmunIn hatAn // mahatImadhRti prAptA, sA'vAdIditi bhUpatim ||56||re sAdhudviSTa ! pApiSTha !, vinaMkSyatyadhunA bhavAn // maharSINAM sANAM ca navajJA zubhAvahA ! // 57 // ityudIryeti dadhyA cA-'dhunA'haM vratamAdade // alaM saMsAravAsenA-'enA duHkhIghadAyinA ! // 58 // cintayantIti sA devaiH. savratasvAmisannidhau / nItA''dAya parivrajyAM, paralokamasAdhayat ! UTR-1
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 121 // // 59 // jJAtvA'thA'vadhinA prAcyaM, khavRttaM skandakAmaraH // krodhAdhmAto dezayukta-madhAkSInmakSu tatpuram // 6 // tato'raNyamabhUddeza-bhUmau daNDakibhUpateH // adyApi daNDakAraNya-miti tatprocyate budhaiH // 61 // ekonapaJcazatasAdhuvarairavArya-vIryathA vadhaparISaha eSa soDhaH ! // sahyastathA yamaparairapi sAdhumukhyaiH, zrIskandakazramaNavanna punarvidheyam // 62 // iti vadhaparISahe saparivAraskandakarSikathA // 13 // parairabhihatasya ca yatestathAvidhauSadhAdiyAcitameva syAditi tatparISahamAhamUlam-dukkaraM khalu bho nicaM, aNagArassa bhikkhunno| savaM se jAiaMhoI, nasthi kiMpi ajaai||28|| vyAkhyA-duSkaraM duranuSTheyaM, khalurvizeSaNe, nirupakAriNa iti vizeSaM dyotayati, 'bho' ityAmatraNe, nityaM sarvakAlaM yAvajjIvamityarthaH, anagArasya bhikSoH / kiM taduSkaramityAha-yatsarvamAhAropakaraNAdi 'se' tasya yAcitaM bhavati, nAsti kiJciddantazodhanAdikamapyayAcitamiti sUtrArthaH // 28 // tatazca| mUlam-goaraggapaviThThassa, pANI no suppsaare| seo agAravAsotti, ii bhikkhU na ciMtae // 29 // vyAkhyA-gocaro bhikSAcaryA, tasyAgraM gocarAgraM, eSaNA zuddhagrAhitayA pradhAnagocara ityarthaH / tatpraviSTasya muneriti gamyaM, pANihasto no naiva suprasArakaH sukhena prasArayituM zakyaH / kathaM hi nirupakAriNA paraH pratidinaM prArthayituM zakyate ? uttarasya 'iti' zabdasyAtra yogAdityato hetoH zreyAn prazasyo'gAravAso gArhasthyaM, tatra hi na ko'pi UTR-1
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 122 / / prArthyate, khabhujArjitaM ca dInAdibhyaH saMvibhajya bhujyate ityetadbhikSurna cintayet , bahusAvadyo hi gRhavAsaH, kathaM zreyAniti sUtrArthaH // 29 // udAharaNasampradAyazcAtra, tathAhi astyatra bharate varNa-mayI tridazenirmitA // pratibimbamiva kharga-lokasya dvArakA purI ||1||blaardhckrinnii rAma-kRSNAdvau vizvavizrutau // tatrA'bhUtAM vasudeva-rohiNIdevakIsutau // 2 // tau ca pradyumnazAmbAdyaiH, sArdhakoTitrayonmitaiH // yuktau kumArairanyaizca, koTizo yadupuGgavaiH // 3 // surarAmAbhirAmAbhiH, strIbhiH saha sahasrazaH // bhogAbhogAnabhuJAtAM, pUrNAkhilamanorathau // 4 // [ yugmam ] anyadA dvArakApuryA, kevalajJAnabhAskaraH // bhavyAjapratibodhArtha, zrInemiH samavAsarat // 5 // tadA ca zrIneminAthaM, vanditvA rAmakezavau // samAkarNayatAM dharma-dezanAM saparicchadau // 6 // dezanAnte ca sarvajJaM, prnnmyaapRcchdcyutH|| amuSyA dvArakApuryAH, vargadhikArisaMpadaH // 7 // yadUnAM mama cAntaH kiM, bhAvI khata utAnyataH? // tato jagAda bhagavAn , jJAnarAzirivAgavAn // 8 // bahiH zauryapurAtpArA-sarAvastApaso'bhavat // vIkSya nIcakulAM kAJcitkanyAM so'bhuutsmraaturH||9|| tayA samaM ca yamunA-dvIpa gatvA''rarAma sH|| tatastayorabhUtsanu-vratI dvaipAyanAhvayaH // 10 // sa parivrAjako brahma-cArI zAnto jitendriyaH // ihAste yaduSu snehAt, kurvan SaSThatapaH sadA // 11 // zAmbAdibhiH sa madyAndhaiH, kuTTitazcaNDatAM gtH|| yadubhiH 1 yadubhiH sakalaiH sAkaM, dvArakAM jvAlayiSyati / iti 'ga' saMjJakapustake / / UTR-1
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 123 // sakalAM sAkaM, dvArakAM jvAlayiSyati // 12 // vasudevajarAdevI-nandanAnnijasodarAt // bhAvI jarAkumArAcca, tava || dvitiiymdhymRtyurjnaardn!|| 13 // zrutveti yadavaH srve-'pyulmukaayitdRssttyH|| vyalokayan jarAputraM, so'pi caivamacintayat yanam (2) // 14 // kanIyAMsaM kulAdhAraM, bhrAtaraM bhrAtRvatsalam // kathaGkAraM haniSyAmi ? vasudevasuto'pyaham ! // 15 // tadetadanyathA kurve, dhyAyanniti jarAGgajaH // jinaM natvA yayau sadyaH, kAntAraM cApatUNabhRt // 16 // jinavAcaM janazrutyA, | zrutvA dvaipAyano'pi tAm // yadUnAM dvArakAyAzca, rakSA kartumagAdvanam // 17 // natvArhantaM harirapi, prAvizadvArakApurIm // taM cAnartha madyamUlaM, dhyAyannityudaghoSayat // 18 // mdyonmttkumaaraugh-htaadvaipaaynaadytH|| upadravo dvArakAyAH, zrInemikhAminoditaH // 19 // tatpArzvasthAcalAsanna-kadambavanamadhyataH // kAdambarIdarIvarti-zilAku| NDeSu bhUriSu // 20 // sakalaM prAkRtaM madyaM, heyaM peyaM na tatpunaH // lokAH sarve'pi tacchrutvA, jahustatrAkhilAM surAm | // 21 // (tribhirvizeSakam ) bhrAtA'tha baladevasya, snehAttasyaiva sArathiH // siddhArthaH zrutasarvajJa-vANirityavadaralam | // 22 // notsahe durdazAM prApte, draSTuM khIyapurIkule // tadahaM svAmipAdAnte, pravrajAmi tvadAjJayA // 23 // tato'tra| vIdvalo'jasra-sravadazrujalAvilaH // bhrAtarmayedaM tvadvazya-prANenA'pyanumanyate // 24 // kintu vrataM pAlayitvA, tvaM | devatvamupAgataH // bhrAtarmA vyasanaprApta-mAgatya pratibodhayeH // 25 // tatprapadyAtha siddhArtho, parivrajya jinAntike // 1 kadambavanavartiSu / iti 'ga' saMjJakapustake / UTR-1
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 124 / / atyugraJca tapastaptvA SaDtirmAsaiH suro'bhavat // 26 // itazcAnekavRkSaugha- patatkusumasaGgamAt // SaNmAsyA sA surA kuNDa - sthitA pakkarasA'bhavat // 27 // tadA ca ko'pi zAmbasya, lubdhakaH paryaTan vane // tatra yAtastRSAkrAntaH, papau tAM madirAM mudA // 28 // muditastena madyena bhRtvA pArzvasthitAM dRtim // dadau zAmbAya tatpItvA tuSTaH zAbo'pi taM jagI // 29 // prAptaM hRdyamidaM madya madya kutra ? tvayA sakhe ! | kAdambarIkandarAyA - mavApamiti so'pyavak // 30 // kumAraiH saha durdAntai- stataH zAmbo'pare'hani // guhAM kAdambarIM gatvA, muditastAM surAM ppau||31|| bahoH kAlAdadhigatAM yAvattRpti nipIya tAm // unmattA girimArohan krIDantaste kumArakAH // 32 // tatra dvaipAnaM dhyAna-sthitamAtApanAparam // vIkSyeti te mithaH procu - dyonmAdavazaMvadAH ! // 33 // ayaM hi neminA prokto - 'smatpurIkulanAzakaH ! // taddhanyatAM hato hyeSa kathaM hantA purIkule ! // 34 // vadanta iti te sarve, capeTAyaSTimuTibhiH // nijaghnuH pAdAtaizca dvaipAyanamuniM muhuH // 35 // itthaM hatvA mRtaprAyaM vidhAya dharaNItale / pAtayitvA ca te jagmuH kumArA dvArakApurIm // 36 // tadvijJAya carairviSNu - viSaNNo dhyAtavAniti // aho ! eSAM kumArANAM durdAntatvamanarthakRt ! // 37 // athaiSAM prANabhUtAnAM kiM karomIti cintayan ? // dvaipAyanamanunetuM tatrAgAtsabalo hariH ! // 38 // taJcApazyatparitrAjaM, kopAruNavilocanam // tatastatkopazAntyartha - mabhyadhAditi mAdhavaH // 39 // bho mahAtApasa! krodhaH, paratrA'tra ca duHkhadaH // naivAtaH kvApi kupyanti, mahAsattvA dameratAH // 40 // madyonmAdA UTR-1
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) // 125 // nirvivekai-mandajJAnazca matsutaiH // ebhiryadaparAddhaM ta-maharSe ! mRSyatAM tvayA // 41 // ityukte'pi sa kRSNenA-'zAntakrodho'bhyadhAdidam // bhavataH sAmavacana-sthAmIbhiH kRtaM hre!|| 42 // yuvAM muktvA lokayuktAM, nirdagdhaM dvArakA mayA // cakre nidAnaM tvatputrai-hanyamAnena niSThuram ! // 43 // nAlIkaM nemivAkyaM ta-tpratijJA'pyanyathA na me|| tadyuvAM yAtamagnau hi, dIpte'ndhukhananena kim ? // 44 // rAmo'pyuvAca he bhrAtaH, prayatnenAmunA kRtam ! // kiM | cATUni vidhIyante, mudhA'muSya tridaNDinaH ? // 45 // avazyaM bhAvyapAkartu, na zakro'pi prabhUyate // na ca sarvavido | vAkya-manyathA syAtkathaJcana ! // 46 // tataH zokAkulamanA, nijaM dhAma yayau hariH // prasiddhamAsIloke ca, dvaipAyananidAnakam // 47 // athAcyuto dvitIyehni, vapuryAmityaghoSayat // bhavatA'taH paraM lokAH!, dharmAzaktA vizeSataH // 48 // tadAkarNya janaH sarvo, jajJe dharmarato bhRzam ! // tadA raivatakAdrau zrI-nemizca samavAsarat // 49 // tacchRtvA tatra gatvA ca, jinaM natvA ca mAdhavaH // azrauSIddezanAM vizva-janamohatamoharAm // 50 // zrutvA tAM dezanAM zAmbapradyumnAdyAH kumArakAH // bahavaH prAjan rukmi-NyAdyAzca yadyoSitaH // 51 // dvaipAyanaH kadA kartA, dvArakAyA upadravam // tadeti viSNunA pRSTo, neminAtho'bravIditi // 52 // asau dvAdaza varSAnta-rakA jvAlayiSyati // ityuktvA vyaharatvAmI, kRSNo'pi dvArakAM yayau // 53 // dvitIyavAramapyeva-madhaviSNuraghoSayat // upasthitamidaM lokAH!, dvaipAyanabhayaM mahat // 54 // tatkRpAsUnRtAsteya-brahmacaryAparigrahAn // yathAzakti prapadyadhva-mAcAmlAdi UTR-1
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 126 / / tapastathA // 55 // kurudhvaM devapUjAJca, prayatnena mahIyasA // ityAkA'khilo loka-stattathA pratyapadyata // 56 // mRtvA vahnikumAreSU-tpanno dvaipAyano'pyatha // dvArakAmAyayau smRtvA, prAgvairaM yadugocaram // 57 // devapUjAtaponiSThapaurAyAM puri tatra saH // paraM dharmavizeSeNa, nApakartumabhUtprabhuH // 58 // tataH sonveSayaMzchidrA-Nyasuro'sthAtpuro'ntare // athetthaM dvAdaze varSe, prApte loko vyacintayat // 59 // asmattapaH prabhAvAddhi, naSTo dvaipAyanAmaraH // tadustapaM tapastyaktvA'dhunA khairaM ramAmahe ! // 6 // iti te krIDituM lagnA, madyamAMsAdisevinaH // dvaipAyano'pi tacchidramAsAdya mumude'dhikam // 61 // dvArakAyAM tadAcAsa-nutpAtAH kSayasUcakAH // halacakrAdiratnAni, praNezuH sIrizAGgiNoH // 62 // tato vikRtya saMvarta-vAtaM dvaipAyanAsuraH // kASThapratratRNanyUhA-nAhatyA'pUrayatpurIm // 63 // digbhyo'STabhyo'pi tenaiva, vAtena nikhilAn janAn // palAyamAnAnAnIya, nicikSepa puro'ntare // 64 // dvAsaptati puro madhya-gatAH SaSTiM bahiHsthitAH // kulakoTIH piNDayitvA, sa devo'gnimadIpayat // 65 // dvArakAyAM tato * jvAlA-jihvo jajvAla srvtH|| unmUlya vRkSavallayAdI-nmuhustatrA'suro'kSipat // 66 // vahninA tena nIrandhra dhUmena vyaakuliikRtaaH|| sandAnitA ivA'nIzA, gantumekamapi kramam // 67 // bAlavRddhavadhUyuktAH, krandantaH karuNakharam // sarvepyanyonyasaMlagnAH, paurAstatrAvatasthire // 68 // [ yugmam ] gRhA maNivarNamayA, vyalIyanta kSaNAttadA // 1 itthaM dvAdaza varSANAM, prAnte loko vyacintayat / iti 'ga' saMjJakapustake / UTR-1
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 127 // | pusphuTuH saudhapIThAni, tutruTuH kuTTimAnyapi // 69 // dRSTvA purIM dahyamAnA-matha vyAkulamAnasau // vasudevagRhaM rAma- dvitIyamadhyakRSNau tvaritamIyatuH // 70 // vasudevaM devakI ca, rohiNI ca rathe drutam // tAvAropayatAM tasmA-dAkraSTuM vahnisaGka- yanam (2) TAt // 71 // hayA vRpAzca no celuH, stambhitAstena nAkinA // tadA rAmamukundau taM, radhamAkRSatAM khayam // 72 // * sthAmAbhirAma ! hArAma, ! hA mahArAja ! kezava ! // pAhi pAvakapAtotthA-dasmAdasmAnupadravAt // 73 // iti paurakRtAkrandAn , zrutvA dainyaM gatau balAt // gopure ninyatu ki-bhagnAkSamapi tau ratham // 74 // [ yugmam ] tatastagopuraM datta-kapATaM vidadhe'suraH // to cA'rarI pArNighAtai, rAmakRSNau babhaJjatuH // 75 // tathApi na rathaH paGka-manavanniragAtpuraH // dvaipAyanAsuropyevaM, tadA'vAdIdvalAcyutau // 76 // yuvAM vihAya naivAnyaM, mokSyAmIti mayA purA // proktaM takkiM vismRtaM vAM, ? yadadyaivaM vimuhyathaH ! // 77 // tacchatvA'tivyAkulau tau, pitaro'pyevamUcira // vatsau yAtaM yuvAM santu, zreyAMsi yuvayoH punH!|| 78 // yuvayorjIvato vI, punaryadukalodayaH // vayaM tvatha prapannAHsma, zaraNaM nemitIrthapam // 79 // pratyAkhyAtastathA'smAbhi-rAhAro'pi caturvidhaH // ityuktvA te namaskArAn , gaNayanto'vatasthire // 80 // dvaipAyanAmarasteSu, vavarSAtha hutAzanam // tato mRtvA'bhavan devA, vasudevAdayastrayaH // 81 // | atho rudantau karuNaM, bahirgatvA balAcyutau // jIrNodyAnasthitau dahya-mAnAM dadRzatuH purIm // 82 // jvalatpazujanAkranda-kolAhalasamAkulAm // paritaH prasRtajvAlA-jihvajvAlAkarAlitAm // 83 // zrAddhadevazrotriyasya, vahni UTR-1
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 128 / / kuNDatvamAzritAm // tau vIkSya dvArakAM bAppA-latAkSAviti dadhyatuH // 84 // [ yugmam ] purandaradhanuSkalpa - manityatvama ho ! zriyAm // jalabuDudadezyaM ca jIvitavyamaho ! vizAm // 85 // khamprasaGgamakalpAzca, bandhusaGgA aho amI ! // aho ! apratikAryatvaM, bhavitavyasya vastunaH // 86 // yaduktaM - " dhArijjai iMto jala - nihI vi kalola bhinnakulaselo || na hu annajammanimmia, suhAsuho divapariNAmo // 87 // " adhovAca hariH sarva- sampatsvajanavarjitau // AvAM bhrAtaH ! kva yAsyAvo 1, bhItau yUthacyutaiNavat // 88 // balo'vAdItpANDuputrAH santi naH strigdhabAndhavAH // tatpurIM pANDumathurAM yAsyAvo'vAcyavArddhagAm // 89 // proce kRSNo mayA kRSNAM pratyAdAya sameyuSA // gaGgottaraNavelAyAM, beDAntarddhAnaropataH // 90 // pANDavA rAjyamAcchidya, tadA nirviSayAH kRtAH // durdazAyAM gamiSyAvaH, tatpArzve sAmprataM katham ? // 91 // [ yugmam ] rAmo'vag na smarantyAryA, duHkhapnamiva vipriyam // duSprApamavanaivo-pakAraM vismaranti ca // 92 // tanmedaM vimRza bhrAtaH !, karttAro bhaktimeva te / zrutveti sabalaH pUrvI, pratyacAlInnarAyaNaH || 93 // itazca dvArakApuryA, jvalantyAM kubjavArakaH // rAmasUnuH khagehAgra - mAruhyoccairado'vadat // 94 // ahaM caramadehaH zrI neminA kathitaH purA ! // idAnIM tu prabhostasya, ziSyo'smi svIkRtatrataH // 95 // sA cetsatyA vibhorvANI, 1 yAsyAvospAcyavarddhigAm / iti 'ga' saMjJakapustake || UTR-1
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) // 129 / / tatkimadya jvalAmyaham ? // ityUcAnaM jvaladnehA-jRmbhakAstamudakSipan // 96 // ninyuH pahlavadezastha-khAmipArthe ca taM surAH // tataH zrInemipAdAnte, prAbAjItkubjavArakaH // 97 // rAmakRSNayadUnAM yAH, striyo'bhUvan gRhe | sthitAH // tAH kRtAnazanAH sarvAH, purIdAhe divaM yayuH // 98 // pUrvoktAH kulakoTyastu, drAgdagdhAstena naakinaa|| purI tu dagdhA SaNmAsyA, tadanuplAvitAndhinA // 99 // itazca pAdacAreNa, vrajantI rAmakezavau // mArgAyAtaM hastikalpa-nagaraM jagmatuH kramAt // 10 // tatra cAbhUdacchadanto, bhUpatidhRtarASTrabhUH // pUrva kezavasAhAyyA-tpANDavairhatabAndhavaH // 101 // tadetyUce'cyuto rAma, kSudhA mAM bahu bAdhate ! // kramaM tannaikamapyArya !, gantuM zaknomi sAmpratam // 102 // balo'bravIttava kRte, bhaktArtha nagarImimAm // bhrAtargacchAmyahaM tvaM tu, tiSTheratrA'pramadvaraH // 103 // yadi cAtra pure kazci-dapAyo me bhaviSyati // tadA veDAM kariSyeha-mAgacchestvaM nizamya tAm // 104 // ityuktvA'ntahari dhyAyan , prAvizattatpuraM blH|| divyarUpaH pumAnko'ya-miti lokairvilokitaH // 105 // aho! pramANo. | petatva-mahorUpamahomahaH ! // iti dadhyurbalaM prekSya, paurAstatra pure'khilAH // 106 // te zrutadvArakAdAhA, iti ca vyamRzanmithaH // jvalatvapuryA niryAto, nanvAyAto'stya'sau halI // 107 // rAmo'pi mudrikAM datvA, bhojyaM kAndavikAcchubham // Adade kaTakaM datvA, zauNDikAdvAruNImapi // 108 // tadAdAya bahirgantuM, prasthitaM prekSya sAtvatam // savismayAH purArakSA, gatvA raajnye'vdnndH|| 109 // rUpeNa sIriNastulyo, naraH kopyadya dasyuvat // mudrikA UTR-1
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 130 / / valaye bhUri-mUlye datvA bhavatpure // 110 // gRhItvA bhojyamadire, astIdAnI bahijan // tato yat syAdvidheyaM ta-ddharAdhIza ! vidhIyatAm // 111 // [yugmam ] tacchrutvA sa nRpo hantuM, balaM balayuto yayau // gopuraM ca vyadhAhatta-kapATaM sajitAgalam // 112 // yuyutsayA tamAyAntaM, vIkSya veDAM vyadhAdbalaH // muktvA'nnapAne pArzvastha| mArohaca mahAgajam // 113 // unmUlyAlAnamahitAn , hantuM pravavRte halI // rAmazveDA mukundo'pi, zrutvA''gAdgopure drutam // 114 // bhaktvA kapATau puyA~ ca, pravizyAdAya cArgalam // hatvA sainyAnacchadantaM, vazIkRtyA'cyuto'bravIt // 115 // Atmavairinnare mUDha !, kimidaM bhavatA kRtm|| kimasmAkaM vapurvIrya-mapyajJAsIdgataM bhavAn ! // 116 // atha mukto'si rAjyaM khaM, muMzvetyuktvA balAcyutau // gatvodyAnamabhujAtAM, kiJcittadbhojanAdikam // 117 // tato vidhAyAcamanaM, celatuHprati dakSiNAm // avApatuzca kauzAmba-vanaM musalikezavI // 118 // surApAnAtsalavaNA| 'zanAdrISmAtapAt zramAt // zokAtpuNyakSayAcA'bhU-tatra viSNustRSAturaH ! // 119 // so'thA'vAdIdalaM bhrAta-stRSA zuSyati me mukham // gantuM zItatarucchAye-'pyatra zaknomi no vane ||120||raamo'pyuuce priyabhrAta-rjalArtha yAmyahaM drutam // atrA'pramatto vizrAmya-stiSThestvaM tu tarostale // 121 // kSImeNa vapurAcchAdya, nyasya jAnUpari kramam // suSvApa drutale viSNu-stato bhUyo'bhyadhAdbalaH // 122 // yAvadAyAmyahaM vAri, samAdAya tvadantikam / / tAvattiSTherapramattaH, prANavallabha he hare ! // 123 // uddizya vanadevIzca, smAha rAmo mamAnujaH // vallabho vizvalokAnAM, jIvA UTR-1
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 131 // turmama duHkhinH|| 124 // asti vaH zaraNe tsmaa-yussmaabhirvndevtaaH!|| trAtavyo'yamiti proccaiH, procyA'gAdambhase dvitIyamadhya balaH // 125 // vitanvanmRgayAM dIrgha-kUrcastUNadhanurdharaH // vyAghracarmAvRto'thA''gA-tatra vyAdho jarAGgajaH // 126 // yanam (2) tathAstha so'cyuta vIkSya, mRgo'yamiti cintayan // nicakhAna zaraM tIkSNaM, tadanitalamarmaNi // 127 // utthA-13 yA'tha drutaM viSNuH, smAha nirmanturapyaham // anAlApyaiva kenaivaM, zareNAnitale hataH ! // 128 // nA'jJAtagotranAmA ya-ko'pi pUrva hato mayA ! // tadgotraJcAbhidhAnaJca, tvama'pyA''khyAhi me nijam // 129 // nikuJjastho'tha | sa proce, harivaMzaraveraham // suto'smi vasudevasya, jarAdevIsamudbhavaH // 130 // jarAkumAranAmA'na-janmA rAmamukundayoH // zrInemivAkyamAkarNya, kRSNaM trAtumihAgamam ! // 131 // dvAdazAbdIbabhUvA'dya, vasatotra vane mama // nA'pazyaM mAnuSaM tvatra, brUhi kastvamihA''gataH ? // 132 // tacchrutvA viSNurityAkhya-dAgacchA gaccha bAndhava ! // tava bhrAtA'smyahaM kRSNo, yaMtrAtuM tvaM vanaM shritH!|| 133 // bhrAtAdaza varSANi, vanavAsAdika* stava // mudhAyAso'bhavanmithyA-materiva tapasyataH ! // 134 // tadAkAkulakhAMtaH-sambhrAnto bhRzamunmanAH // kezavo vakti kimaya-miti dadhyau jraanggjH|| 135 // Ayayau ca drutaM tatra, prekSAJcake ca kezavam // prajalpan hA! hatosmIti, mumUryonyA papAta ca // 136 // kathaJcilabdhasaMjJastu, jarAbhUvilapan bhRzam // aprAkSItpuNDarIkAkSaM, tvamAgAddhAtaratra kim ? // 137 // dvaipAyanena kiM dagdhA, dvArakA yadubhiH samam ? // kiM nemikhAmino vANI, sA sarvA UTR-1
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 132 // sUnRtA'bhavat ? // 138 // kRSNo'tha sarvavRttAntaM, yathAjAtama'bhASata // tataH zokAgnisantaptaH, provAcaivaM jarAsutaH ! // 139 // AtithyaM bhrAturatitheH, pApenA'daH kRtaM mayA // hA ! kva gacchAmyahaM svAsthya-mavApsyAmi va vA gataH ? // 140 // durdazAmbhodhimagnasya, bhrAturdhAtRhitasya te // ghAtako'haM na hi sthAnaM, prApsyAmi narakeSvapi ! // 1411 // ahaM tavaiva rakSAye, vanavAsamazizriyam ! // tvamapyatraiva durdaive-nA''nItastatkaromi kim ? // 142 // bhUtvA zrIvasudevasya, sutastava ca sodaraH // kimakArpamidaM karma, zvapacarapi garhitam ! // 143 // vidhe ! vidhehi karuNAM, drutaM mAmapi mAraya // nA''syaM pApasya pazyenme, bhrAtRhanturyathA janaH ! // 144 // prasadya sadyo mAtameM, dehi mAga vasundhare ! // pazcAdapi hi gantavye, zvabhre yAmyadhunaiva yat ! // 145 // yadvA nemivacaH zrutvA-'mariSyaM cettadaiva hi // bhrAtRhatyA mahApApa-malagiSyattadA na me ! // 146 // mukundo'tha tamityUce, bhrAtaH ! khedamamuM tyaja // bhavitavyaM bhavatyeva, kiM tatra paridevanaiH ? // 147 // tatkaustubhamabhijJAnaM, lAtvA me yAhi pANDavAn // vArtA mamAkhilAM brUyA-steSAM snehalacetasAm // 148 // draupadyAnayane jAta-maparAdhaM ca madgirA // tvaM teSAM kSamayeH santu, te te sAhAyyadAyinaH ! // 149 // yaduSvekastvamevA'si, jIvastagaccha satvaram // anyathA maddhakrodhA-drAmastvAM mArayiSyati! // 150 // bhUyo bhUya iti proktaH, kezavena jarAGgajaH // agAtkaustubhamAdAyA-''kRpya kRSNakramAccharam // 151 // gate ca tasmin kRSNo'pi, zaraghAtavyathAturaH // uttarAbhimukho dhIraH, provAceti kRtAJjaliH // 152 // arhatsiddhasadAcA UTR-1
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 133 / / * yo-pAdhyAyamunipuGgavAn // namAmi neminAmAnaM, tIrthanAthaM ca bhAvataH // 153 // ityudIrya hRSIkezaH, sthitvA ca || dvitIyamadhya | tRNasaMstare // AvRtya vAsasA khIya-vapuzceti vyacintayat // 154 // putrA pradyumnazAmbAdyA, rukmiNyAdyAH striyazca || yanam (2) / me // dhanyA ye prAvrajan pUrva, dhig mAM tu prAptadurdazam ! // 155 // iti dhyAyan harirghAta-jAtapIDAtirekataH // | tadaiva naSTasadbhAva-zvetasIti vyacintayat // 156 // aparAbhUtapUrvasya, mardevaizca janmataH // dvaipAyanena pApena, datteyaM | | durdazA mama ! // 157 // kulaM ca me kSayaM nItaM, tenaivaa'hetuvidvissaa|| tacetpazyAmi taM duSTaM, tadA hanmya'dhunA'pya:*ham ! // 158 // kSaNaM dhyAnamiti prApya, raudraM viSNurvyathAkulaH // sampUrNAbdasahasrAyu-stRtIyAmavanImagAt ! | // 159 // rAmo'tha paminIpatra-puTenA''dAya jIvanam // AgAivihagairjAtA-zaMkaH kRSNAntike drutam // 160 // eSa nidrAM gatostIti, dhyAyannasthAtkSaNaM balaH // kRSNopari bhramaMtIzca, dadarza zyAmamakSikAH ! // 161 // bhItastato halI bhrAtR-mukhAdvastraM vyapAnayat // vipannaM vIkSya taM mUrchA-kulaH pRthvyAM papAta ca // 162 // kathamapyAptasaMjJastu, siMhanAdaM vyadhAdalaH // vitrastaiH zvApadaiH sAkaM, cakampe tena tadanam // 163 // itthaM tato'bravIcA'yaM, bhrAtA me prANavallabhaH // vizvakavIraH supto'tra, hato yena durAtmanA // 164 // sa cetsatyo bhaTastanme, pratyakSIbhavatu drutam // na hi strIsuptabAlarSi-pramattAn hanti satpumAn ! // 165 // ityuccairucaran duHkha-bharabhaGguramAnasaH // tatrAraNye bhramatkRSNA-'ntike gatvA'rudacca sH||166|| hA ! yAdavakulottaMsa!, hA ! smgrgunnaambudhe!||kkaasi ? tvaM puNDarIkAkSa !, UTR-1
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 134 // manmanombhojabhAskara ! // 167 // pUrva hi mAM vinA sthAtuM, nA'bhUH kSaNamapi kSamaH ! // na me'dhunA tu vacana- mapi datse kuto ? hare ! // 168 // mayA mantuH kRto nAsti, tatkutaH kupito bhavAn ? // kAlakSepo hya'yaM yadvA, tava kopasya kAraNam // 169 // kRtakAlakSepamapi, mAM tvadAyattajIvitam // sambhASaya hare ! na syu-stvAdRzA hi sthirkrudhH!|| 17 // kadApya'kupitaM mahya-mamuM me priyasodaram // vanadevyo'nunayata, yUyaM mayi kRpAlavaH ! // 171 // tvayi prasanne sati me, naiSA'vasthA'pi duHkhadA // ruSTe tu tvayi pazyAmi, sarva zUnyamidaM jagat ! // 172 // tatprasadya samutthAya, salilaM piba bAndhava ! // arko'staM yAti tannAyaM, nidrAkAlo bhavAdRzAm ! // 173 // rAmo vilAparise tyAdyai-stAM nizAmatyavAhayat // jajalpa prAtarapyeva-muttiSThottiSTha bAndhava ! // 174 // tathA'pya'nuttiSThato'sya, zabaM mohavimohitaH // Arogya sIrabhRtskandhe, babhrAmAdrivanAdiSu ! // 175 // itthaM tasmin bhramatyeva, prAvRTkAlaH samAyayau // apazyacA'vadhijJAnA-taM siddhArthasuro'tha saH // 176 // dadhyau caivaM sneharAgA-tirekAtkuNapaM hareH // bhramati khayamutpATya, bhrAtA me durdazAM gataH! // 177 // tadamuM bodhayAmIti, dhyAyannAgatya so'maraH // rathaM kRtvA martyarUpo, mahAgurudatArayat // 178 // viSamaM zailamulaMghya, same bhagnaM ca taM ratham // sandhAtumudyataM devaM, taM vIkSyeti balo'travIt // 179 // ulaMghya sthapuTaM zailaM, yo'bhajyata same'dhvani // rathaM tamakSataM kartu, kathamicchasi ? mUDha re ! // 180 // tataH suro'vadadyuddha-sahasreSu hato na yH|| sa te'nujo yadA jIve-dvinA janyaM mRto'dhunA // 181 // ratho'pi mAma UTR-1
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 135 / / kIno'yaM, nUnaM sajo bhavettadA // ityuktvA'tha suro vapta-mArebhe'zmani padminIm // 182 // tadvIkSyoce balo roha sabjinI kiM dRSadyapi // so'jalpatte'nujo jIve-dyadA rohediyaM tadA // 183 // suro bhUyaH puro bhUya, dagdhavRkSaM | siSeca saH // balo'brUtAmbuse kaiH kiM, pluSTadruH syAtsapalavaH ? // 184 // jagAda devaH kuNapaM, tava skandhe sthitaM ydaa|| jIviSyati tadA zAkhI, bhavitA'sau sapalavaH // 185 // punaH kiJcitpuro gatvA, haritAni tRNAni sH|| devo dhenuzavAspeSu, balAtkSeptuM pracakrame // 186 // valastato babhANaiva-metA gAvo'sthitAM gatAH // amIbhirharitairbhUyaH, kiM jIviSyanti ? re jaDa ! // 187 // suro'pyA''khyadbhavadbhAtA, jIviSyati yadA hyayam // etA gAvastRNairebhijIviSyanti punastadA // 188 // athA'dhyAsIditi valaH, kiM mamAra mamA'nujaH // ekayaiva girA prAhuH, sarvepyate | janA yataH ! // 189 // tataH suparvA siddhArtha-rUpaM kRtvA balaM jagau // siddhArthaH sArathiH so'haM, pravrajya tridazo'bhavam // 19 // ApadgataM bodhayeA-miti pravrajato mama // tvayoktamAsIttadahaM, tvAM vodhayitumAgamam // 191 // | viSNormRtyurjarAputrAt , proktaH zrIneminA'bhavat // satvabhUttata evAmbhaH-kRte tvayi gate sati ! // 192 // hariNA prahito datvA-'bhijJAne kaustubhaM nijam // agAjarAkumArastu, tvaritaM pANDavAntikam // 193 // valabhadro'tha siddhArtha-mAliMgyaivamabhApata // tvayA'haM bodhitaH sAdhu, bhrAtaH ! kurve'dhunA kimu ? // 194 // siddhArtho'thA'vadadbhAta-ridAnI te vivekinaH // sarvasaGgaparityaktA, parivrajyaiva yujyate ! // 195 // rAmastatpratipadyAzu, nAkinA tena UTR-1
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 136 / / saMyutaH // taTinIsaGgame'bhyarcya, saJcaskAra harervapuH // 196 // rAmasya dIkSAkAlaM ca, jJAtvA zrInemitIrthakRt // cAraNazramaNaM preSI-tatpArthe prAbrajabalaH // 197 // tuGgikAzailazRGge ca, gatvA'tyugraM tapo'tanot // tasthau siddhArtha devo'pi, tadrakSAyai tadantike // 198 // ENI itazca sa jarAsUnuH, prAptaH pANDavasannidhau // dvArakAkRSNanAzAdya-mavadaddattakaustubhaH // 199 // tataH zokAmbho dhimagnAH, pANDayA vatsarAvadhi // krandantaH karuNaM preta-karmANi vidadhurhareH // 20 // bratArthino'tha tAn jJAtyA, vRtaM | paJcazatarSibhiH // caturjJAnaM dharmaghoSa-muniM pressiicchivaanggjH|| 201 // tato datvA jarAsUno-rAjyaM tasyAntike guroH // pravrajya pANDavAzcA-ghoraM sAbhigrahaM tpH|| 202 // zrInemi te'nyadA nantuM, prasthitAH prati raivatam // zuzruvuH khAminirvANaM, hastikalpapuraM gatAH // 203 // tataste prodbhavaduHkhA, Aruhya vimalAcalam // vidhAyAnazanaM prApya, kevalaM zivamAsadan // 204 // ___ itazca tuGgikAzaila-zRGgastho bhagavAn balaH // atitIvra mAsapakSa-kSapaNAdi tapo'tanot // 205 // so'nyadA pravizan vApi, pure mAsasya pAraNe // striyA kayA'pyandhukaNTha-sthayA'darzi sabAlayA // 206 // sA'bhUdayagramanA vIkSya, rAmarUpaM manoramam // kumbhakaNThabhramADimbha-kaNThe pAzaM babandha ca // 207 // taM rudantaM kSipyamANaM, kRpe prekSyArbhakaM muniH // dadhyau rUpamidaM dhime, mahAnathaikakAraNam ! // 208 // ahaM vanastha evA'tha, dattaM kASThAdihA UTR-1
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhya yanam (2) / / 137 // rakaiH // AhArAdi grahISyAmi, na yAsyAmi purAdiSu // 209 // abhigRhyeti rAmarSi-stAM vazAM pratibodhya ca // tata eva nivRttyA'gA-tuGgikAdizirovanam // 21 // mAsikAdi tapaH kRtvA, muniH pAraNakeSu saH // tRNakASThAdihAribhyaH, prAsukAhAramAdade // 211 // kASThAdihArakAnIcA-nahamabhyarthaye katham ? // purA trikhaNDanAtho'pi, naivaM dadhyau balastadA! // 212 // yAcamAno mahebhyAna-pyanyo nirvedamaznute // rAmarSistu na nirvadaM, lebhe tatprArthanAdapi // 213 // titikSamANo rAmarSi-revaM yAtrAparISaham // sudustapaM tapastepe, mAsikAdi mahAzayaH // 214 // kASThAdihArakAste'tha, khakharAjamado'vadan // tapaH karoti vipine, naraH ko'pi suropamaH ! // 215 // tataste vyamRzannUna-masmadrAjyajighRkSayA // tapaH karoti matraM vA, sAdhayatyayamuttamam // 216 // sadyo vyApAdayAmasta-tatra gatvA'dya taM naram // sahante na hi rAjAno-'paraM rAjyArthinaM janam ! // 217 // dhyAtveti te balopAnte, sasainyA | yugapadyayuH // bahUn siMhAMstatazcakre, siddhArthastatra bhIpaNAn // 218 // vIkSya tAn vikRtAn bhItA, natvA rAma yayurnRpAH // narasiMha iti khyAti, loke lebhe tato balaH // 219 // sa ca rAmamunistatra, bane tiSThan kRpodadhiH // |siMhAdInAM zvApadAnAM, puro dharmakathAM vyadhAt // 220 // tayA dezanayA vyAghra-siMhAdyAH zvApadA api // babhUvu| bahavaH zAntAH, kecittu zrAddhatAM dadhuH // 221 // kecicAnazanaM cakruH, ke'pi bhadrakatAM yayuH // tyaktamAMsAzanAH ke'pi, rAmasAdhu siSevire ! // 222 // eNastveko balamuni, prekSya prAgbhavasaGgateH // jAtajAtismRtiH prApta-saMve UTR-1
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 138 / / gastaM sadA'bhajat // 223 // sa ca tatrA''gatAn sAnna-pAnAn kASThAdihArakAn // sAdhvarthamanveSayitu-maraNye'- | nvahama'bhramat // 224 // tAMzca vIkSyA''gato bhikSA-dAyakAn sAdhusannidhau // spRzaMstadavI zirasA, prerayAmAsa taM rayAt // 225 // samApya dhyAnameNena, samaM tenA'dhvadarzinA // rAmarSirapi bhikSAyai, tapaH pAraNakeSvagAt // 226 // atha pradhAnakASThArtha-manyadA rathakArakAH // vane tatra samAjagmuH, cicchiduzca tarUn bahUn // 227 // sa sAraGgo bhraman vIkSya, tAn bhujAnAn pramodavAn // drutaM nyavedayat dhyAna-sthitAya balasAdhaye ||228||dhyaanN prapUrya rAmarSirapi mAsasya pAraNe // hariNena samaM tena, tatra bhikSAkRte yayau // 229 // rathakArapurogo'tha, rAmaM vIkSya vyacinta| yat // diSTayA dRSTo vane'pyatra, muniH kalpadruvanmarau // 230 // aho ! asya muneH kSAnti-raho ! rUpamaho ! mahaH // tadahaM kRtakRtyo'smi, yasyAsAvatithirmuniH // 231 // athAsmai bhojanaM datvA-''tmAnaM vimalayAmyaham // vici| tyeti sa paJcAGga-spRSTabhUrmunimAnamat // 232 // AnIyA'zanapAnAdi, pradAtuJcopacakrame // tannirdoSamiti jJAtvA, jagrAha bhagavAnapi // 233 // mRgo'pi sa tadA bASpa-jalApUrNavilocanaH // nidhyAyan sAdhurathikA-vadhyAyaditi zuddhadhIH // 234 // aho ! atyugratapasAM, nivAso'sau mahAmuniH // anugrahaM rathakRta-zcake svAGge'pi nirmmH||235|| aho ! sulabdhajanmA'yaM, rathakAro mahAmanAH // zuddhaH pAnAzanaiH sAdhu, pratilambhayati sma yaH // 236 // nirbhAgyo'haM Aad tu samprApta-tiryaktvaH karmadoSataH // tapastaptuM munerdAtu-JcAsamarthaH karomi kim ? // 237 // tadA ca rAmarathakR-nmU UTR-1
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 139 / / gANAmupari kSaNAt // mahAvAyuvidhUto'rddha-cchinno'patanmahAdrumaH // 238 // patatA taruNA tena, sudhyAnAste hatA- dvitiiymdhystryH|| brahmaloke'bhavan devAH, padmottaravimAnagAH // 239 // vrataM varSazataM yAva-prapAlya tridivaM mtH|| rAmo'thA- yanam (2) vadhinA'jJAsI-tRtIyanarake'nujam // 240 // tataH sa bhrAtaraM draSTu-mutsukaH snehasambhramAt // kRSNAbhyarNamagAtkRtvA, * vapuruttaravaikriyam // 241 // maNidyutibhirudyotaM, kRtvA dRSTvA ca sodaram // pUrvavatlehalo rAmaH, parirabhyaivamatravIt // 242 // bhrAtA te rAmanAmAhaM, paJcamAddevalokataH // ihA''gato'smi tadrUhi, kimabhISTaM karomi te ? // 243 // kRSNo'pyuvAca khakRta-karmadopodbhavAmimAm // pIDAM bhuje na ko'pyatra, pratikatu bhavetprabhuH // 244 // tato rAmastamAkraSTuM, narakAtsnehamohitaH // drutamutpATayAmAsa, pANiyugmena bAlavat // 245 // utpAditaH sa rAmeNa, vahnisthanavanItavat // vilIyamAna ityUce, viSNustaM gadgadAkSaram // 246 // mAM muJca muJca he bhrAtaH!, prayAsenAmunA kRtam // | tvayA dhutpAdyamAnasya, pIDA me jAyate bhRzam // 247 // na ca karmaparINAmo, devairapyanyathA bhavet // tatprayatnamamuM / tyaktvA, madabhISTamadaH kuru // 248 // zaGkhacakragadAkhaDga-dhAriNaM garuDadhvajam // pItAmbaraM vimAnasthaM, kRtvA mAmaanadhutim // 249 // AtmAnaM halamasala-dhAriNaM nIlavAsasam // tAlaketuM vimAnasthaM, vikRtyenducchavicchavim | // 250 // gatvA ca bharatakSetre, darzaya tvaM pade pade // vizeSato dUSipure-vasmannAzapramodiSu // 251 // [ tribhirvi| zeSakam ] tayA durdazayA jAta-tiraskAro yathA''vayoH // upazAmyati lokazca, vettyAvAmavinazvarau // 252 // UTR-1
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 140 / / idaM bhrAtRvaco rAmaH, svIkRtya bharate gataH // sarvatrA'darzayadrUpa-dvayaM kRtvA tathaiva tat // 253 // tadvIkSya vismi-2 | tAn lokA-nityUce ca sa nirjaraH // AvayoH pratimAM kRtvA, prapUjayata bho janAH ! // 254 // utpattisthitividhvaMsa-kArakA vayameva hi // AgacchAma iha khargA-svarga yAmazca lIlayA // 255 // asmAbhirakA'kAri, kSiptA saMhRtya codadhau // vayameva ca lokAnAM, svargAdisukhadAyakAH // 256 // tadAkarNya janAH sarve, sarvatra blkRssnnyoH|| arcI kRtvA'rcayasteSA-mudayaM ca dadau surH|| 257 // loko'khilo vizeSAtta-pUjAsakto'bhavattataH // iti bhrAturvacaH kRtvA, rAmaH svasthAnamAsadat // 258 // tasya rAmAmarasya prAga, dvAdazAbdazatAyuSaH // khoke | jIvitaM jajJe, sAgarANi dazaiva hi // 259 // tatazcayutazcotsarpiNyAM, bhAvinyAM dvaadshaahtH|| kRSNajIvasyA'mamasya, tIrthe'sau siddhimeSyati // 260 // kASThAdihArakajanAdazanAdi gRhNan , yAcAparISahamasau balabhadrasAdhuH // sehe yathA vipulasattvanidhistathA'yaM, sarvairapi pratigaNairniyataM viSayaH // 261 // iti yAcAparISahe balabhadrarSikathA // 14 // yAJApravRttazca kadAcillAbhAntarAyadoSAnna labheta ityalAbhaparISahamAhas| mUlam-paresu ghAsamesijA, bhoaNe pariNiTThie / laddhe piMDe ala vA, nANutappija saMjae // 30 // al vyAkhyA-pareSu gRhastheSu prAsaM kavalaM eSayedveSayet , anena madhukaravRttimAha / bhojane odanAdau pariniSThite niSpanne sati, pUrva gamane hi sAdhvartha pAkAdipravRtteH / tatazca labdhe prApte 'khalpe aniSTe vA ityadhyAhAraH' piNDe AhAre / UTR-1
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dinI gamadhyayanam (2) / / 141 / / alabdhe vA nAnutapyata, saMyato muniH / yathA'ho! mamA'dhanyatA ! yadahaM kiJcinnalabhe iti padhAttApaM na kurmAteti | sUtrArthaH // 30 // kiM vimRzya nAnutapyatetyAhamUlam-ajevAhaM na labbhAmi, avi lAbho suve siaa| jo evaM paDisaMcikkhe, alAbho taM na tji||31|| ___ vyAkhyA-adyaiva asminneva dine ahaM na labhe, na prApnomi, apiH' sambhAvane sambhAvyate etalAbhaH prAptiH zvaH AgAmini dine syAdbhavedupalakSaNatvAdanyecuranyataredhurvA / ya evamuktanItyA 'paDisaMcikkhetti' pratisamIkSate, adInamanAH | sanna'lAbhamAzritya Alocayati, 'alAbho' alAbhaparISahastaM na tarjayennAbhibhavedanyathAbhUtaM tvabhibhavediti bhAvaH / atra laukikamudAharaNaM, tathAhi baladevo vAsudevo, dArukaH satyako'pi ca // anyadAzvairapahRtAH, prApurekA mahATavIm ||1||prtiyaamN vArakeNa, | jAgradbhiH stheyamAtmabhiH // iti nizcitya te tatra, vaTasyAdho'vasannizi // 2 // supteSva'nyeSvA''dyayAme, yAmikaM tatra | dArukam // pizAcarUpabhRtkopaH, samAgatyaivama'bravIt // 3 // asiSye zayitAnetA-nahaM kSutkSAmakukSikaH // tvaM rakSako'si yadyeSAM, tanniyuddhaM pradehi me // 4 // omityuktvA dAruko'pi, tena sAkamayuddhyata // azaknuvan pizAcaM taM, jetumuccaizcukopa ca // 5 ||cukop dAruko'tyartha, pizAcAya yathA yathA // kopAtmakaH pizAco'pi, so'vardhata tathA tathA // 6 // varddhamAnena tenAbhi-bhUyamAno muhurmuhuH // dArukaH prathamaM yAma, kRcchreNa mahatA'tyagAt // 7 // dvitIye UTR-1
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 142 / / yAme tUtthApya, satyakaM dAruko'khapIt // tamapi vyAkulIcakre, sa pizAcastathaiva hi // 8 // balaM prabodhya suSvApa, | so'tha yAme tRtIyake // pizAco'pi tathaiva drAk, valamapyabalaM vyadhAt // 9 // azeta turyaprahare,harimutthApya saatvtH|| pizAcastu tamapyeva-mabhyetyovAca garvitaH // 10 // suptAnetAnahaM psyAtu- mAgato'smi bubhukSitaH // viSNuH proce mAmajitvA, sahAyAn haMsi me katham ? // 11 // tataH pizAcagopIzI, niyuddhaM cakraturbhRzam // sphoTayantAviva bhujA-sphoTaibrahmANDasampuTam // 12 // yathA yathoceryuyudhe, sa pizAcastathA tathA // aho! tarakhI maloya-mityatuSyadRzaM hriH|| 13 // kRSNo yathA yathA'tuSya-tso'hIyata tathA tathA // hariNeti kSayaM nIto, laghurbAdaM babhUva saH // 14 // tataH prakSipya taM nAbhI, rarakSa madhusUdanaH // tAMstrInprAtarapazyacca, ghRSTakUrparajAnukAn ! // 15 // yUyamevaM kena ghRSTAH?, | ityapRcchacca tAnhariH // te procire vayaM ghRSTAH, pizAcena balIyasA // 16 // tato niSkAsya nAbhestaM, darzayanmAdhavo'| bhyadhAt // pizAcarUpaH kopoya-mAyAto yo'bhavannizi // 17 // anena yuddhayamAnairya-yuSmAbhizcakupe bhRzam // tadasau | vavRdhe yasmA-tkopaH kopena vardhate // 18 // vRddhiM gatazca yuSmAkaM, parAbhavamasau vyadhAt // buddhiM gatA hi doSAya, dvittkopaagnivissdrumaaH|| 19 // mayA tu kurvatA yuddhaM, zAntatvenotkaTo'pya'yam // prApitastanutAM yasmA-tkopaH kSAntyaiva jIyate // 20 // tacchrutvA taM pizAcaM ca, tathAbhUtaM samIkSya te // trayo'pi vismitA bahvIM, prazaMsAM cakrire hareH // 21 // kopo yathA tRptapizAcamUrti-murAriNA zAntatayA vijigye // jayantya'lAbhaM munayo'pi tadvat , pUrvokta UTR-1
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhya yanam (2) / / 143 / / sUtrArthavicintanena // 22 // iti kopapizAcajayakatheti sUtrArthaH // 31 // nidarzanazcAtra, tathAhi magadheSu purA grAme, pUravArakasaMjJake // vipro bhUpaniyukto'bhU-skRSiH pArAzarAbhidhaH // 1 // grAmINaiH so'nyadA | lokai-rAjakSetrANi vApayan // nirdayaM vAhayAmAsa, veSTyA sIrazatAni SaT // 2 // kSudhitAMstRSitAn zrAMtAn , tAn vRSAnmAnuSAMzca saH // bhojanAvasare bhakte, samAyAte'pi nA'mucat // 3 // kintu tairvyAkulaigobhiH, karSakaizca pRthaka pRthak // ekaikavAraM khakSetre-'vAhayat halaSaTzatIm // 4 // tato'ntarAyakaraNAt , dRDhaM karmAntarAyikam // upAya mRtvA bhrAntvA ca, bhave kimapi punnytH|| 5 // dvArakApuri kRSNasya, vAsudevasya nandanaH // so'bhavaDaNDhaNAdevIkukSijo DhaNDhaNAbhidhaH // 6 // [yugmam ] kramAtsa yauvanaM prApto, bhUyasIbhUpaputrikAH // paryaNapItvasaundaryA-dharitAmarasundarIH // 7 // zrInemisvAminaH pArthe, dharmamAkarNya so'nyadA // viraktaH prAvajatkRSNa-kRtadIkSAmahotsavaH // 8 // adhIyAnaH zrutaM sAdhe, svAminA vijahAra sH|| tasyAntarAyikaM karmA-'nyadodayamavApa tat // 9 // tataH sa viSNoH putro'pi, ziSyo'pi trijagadguroH // dvArakAyAM puri varga-lakSmIjitvarasaMpadi // 10 // mahecchAnAM mahebhyAnAM, sadaneSvapi paryaTan // bhaikSyaM kimapi na prApa, prApa cennocitaM tadA ! // 11 // [ yugmam ] samaM tena gato'nyo'pi, PI muniH kizcana nA''naze // tato hetumalabdheH zrI- nemiM papraccha DhaNDhaNaH // 12 // tatpUrvabhavavRttAntaM, tatastaM prabhurabhya dhAt // taM zrutvA gADhasaMvego, DhaNDhaNo'bhyagrahIditi // 13 // lAbhaM munInAmanyeSAM, na bhokSye'hama'taH param // UTR-1
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 144 / / abhigRhyeti sa prAjJo, bhikSAyai pratyahaM yayau // 14 // bhikSAM cAlabhamAnaH sa, nodviveja na vA janam // nininda kintu khaM karma-doSameva vyacintayat // 15 // adInamAnaso nitya-mityalAbhaparIpaham // sahamAno'tyagAtkAlaM, kiyantamapi DhaNDhaNaH // 16 // athAnyadA neminAthaM, papraccheti narAyaNaH // eSu khAmivinayeSu, ko nu duSkarakArakaH ? // 17 // uvAca bhagavAn sarve-'pyamI duSkarakArakAH ! // sarvaSu DhaNDhaNamuni-stvatiduSkarakArakaH // 18 // hariNA kathamityukta, tasya vyatikaraM prabhuH // parISahasyAlAbhasya, sahanAdikamabhyadhAt // 19 // tato bhaktibharodazca-dromAJcaH kezavo'vadat // mahAtmA DhaNDhaNamuniH, kA'dhunA vidyate ? vibho ! // 20 // jino jagau sa bhikSArtha, gato'sti dvArakApurIm // nagayA~ pravizaMstayAM, pazyasi tvaM mukunda ! tam // 21 // zrutvetyarhantamAnamya, dAzArho dvArakAM yayau // tadIyadarzanautsukya-sindhupUrapraNunnahRt // 22 // puryA ca pravizan kSAma-vigrahaM zAntacetasam // adrAkSIttaM muniM mUrti mantaM dharmamivA'cyutaH // 23 // tato'timudito viSNu-bhaktibhAvolasanmanAH // uttatAra kariskandhA-dAkRSTa iva tadguNaiH // 24 // ilAtalamilanmauliH, praNanAma ca taM hariH // nirAvAdhavihAra ca, papraccha rcitaanyjliH|| 25 // viSNunA vandyamAnaM ca, kazcidibhyo nirIkSya tam // dadhyau mahAtmA ko'pyeSa, govindo yaM hi vandate ! // 26 // daivAttasyaiva dhaninaH, sadane DhaNDhaNo'pyagAt // ibhyo'pi modakAMstasmai, zraddhAzuddhAzayo dadau // 27 // DhaNDhaNo'tha jinAbhyaNe, gatvA darzitamodakaH // ityaprAkSIkimu kSINaM, tanme karmAntarA UTR-1
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhya yanam (2) / / 145 // yikam ? // 28 // jino'vAdInna tatkarma, kSINaM lAbhastvayaM hareH // viSNunA vandito yattvaM, tatte'dAnmodakAn dhnii!|| 29 // tacchRtvA rAgaroSAdi-vihIno DhaNDhaNo muniH|| paralAbhamamuM naivo-pajIvAmIti cintayan // 30 // gatvA zuddhasthaNDilovyA, modakAMstAnamUrchitaH // pariSThApayituM dhIraH, prArebhe kSodayan bhRzam ! // 31 // [yugmam] dadhyau caivamaho ! dADhya, karmaNAM vajralepavat // aho ! teSAJcAkSayatvaM, cakravartinidhAnavat // 32 // devendrA dAnavendrAzca, narendrAzca mahAbalAH // naiva karmaparINAma-manyathA kartumIzvarAH ! // 33 // dhyAyannityAdi sddhyaan-kssiinndusskrmsNhtiH|| maharSiDhaNDhaNaH prApa, kevalajJAnamuttamam // 34 // vihRtya suciraM pRthvyAM, bhavyajantUn vibodhya ca // sarvakarmakSayaM kRtvA, kramAnmuktimavApa saH // 35 // ityalAbhaviSayaM parIpahaM, DhaNDhaNarSiradhisoDhavAn yathA // sakhatAM munivaraistathAparai-rapyasau zivasukhAptitatparaiH // 36 // ityalAbhaparIpahe DhaNDhaNarSikathA // 15 // __alAbhAcAntaprAntAzinAM kadAcidrogAH samutpadheranniti rogaparISahamAha* mUlam-NaccA uppaiaM dukkhaM, veaNAe duhaTTie // adINo ThAvae paNNaM, puTTo tattha hi aase||32|| | vyAkhyA-jJAtvA'dhigamya utpatitaM udbhUtaM, duHkhayatIti duHkho jvarAdirogastaM, vedanayA sphoTapRSThagrahAdipIDayA | duHkhenAtaH kriyatesma duHkhArtito duHkhapIDita ityarthaH / adIno dainyahInaH sthApayet , duHkhArtitatvena calaMtI sthirIkuryAt , prajJAM khakarmaphalamevedamiti tattvadhiyaM, 'puTotti'apelRptatvAt spRSTo'pi vyApto'pi rAjamandAdibhiH, tatra prajJA UTR-1
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 146 // sthApane sati adhyAsIta adhisaheta, prakramAdrogajaM duHkhamiti suutraarthH||32|| nanu cikitsayA kiMna rogApa nodaH kriyate ? ityAha* mUlam tegicchaM nAbhiNaMdijjA,saMcikkhatta gvese|| eaMkhu tassa sAmaNNaM, jaM na kujjA na kArave // 33 // PI vyAkhyA-cikitsAM rogapratikArarUpAM nAbhinandennAnumanyeta, anumatiniSedhAca durApAste karaNakAraNe / 'saMci kkhatti' prAkRtatvAdekArasya luptasya darzanAt 'saMcikkhe' samAdhinA tiSThet , na tu kUjitakarkarAyitAdi kuryAt , AtmAnaM cAritrAtmAnaM gaveSayati tadapAyarakSaNena mArgayati yo'sau AtmagaveSakaH, kimityevamata Aha-'eaMti' - etadanantaramabhidhIyamAnaM 'khutti' yasmAttasya zramaNasya zrAmaNyaM zramaNabhAvo, yanna kuryAnna kArayet , upalakSaNatvA nAnumanyeta, prakramAcikitsAM / jinakalpikApekSaJcaitat / sthavirakalpikAstvapavAde puSTAlambanA yatanayA cikitsAM K kArayantyapi, yaduktaM-"kAhaM acchittiM aduvA ahIhaM, tavovahANesu a ujjamissaM / gaNaM ca nIIi a sAravissaM, sAlaMbasevI samuvei mukkhaM // 1 // " iti sUtrArthaH // 33 // dRSTAntazcAtra, tathAhi___ abhUribhUtInAM, nagarI mathurAbhidhA // tatrA''sIcchatruvitrAsI, jitazatrurdharAdhavaH // 1 // kAlAhAM so'nyadA vezyAM, dRSTvA hRdyatarAkRtim // cikSepAntaHpure smera-smarApasmAravihvalaH ! // 2 // bhuAnasya tayA bhogAM-stasya rAjJo'bhavatsutaH // kAlAvezyAsuta iti, kAlavaizikasaMjJakaH // 3 // krameNa yauvanaM prAptaH, prasuptaH so'nyadA nizi // UTR-1
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 147 // zabdaM zrutvA zRgAlAnAM, papraccheti khasevakAn // 4 // zabdo'sau zrUyate keSAM 1, pherUNAmiti te'vadan // kumAro- | dvitIyamabhya'thA'bravIdetAn , bavAnayata kAnanAt // 5 // te'pyekaM jaMbukaM bavA-''nIya tasmai dadurvanAt // krIDAratiH kumA-|| yanam (2) ro'pi, vAraM vAraM jaghAna tam // 6 // sa 'khi' khIti dhvaniM cake, hanyamAno yathA ythaa|| tamAkarNya kumAronta-jeharpocaistathA tathA // 7 // mAryamANazca tenaivaM, sa gomAyurvyapadyata // akAmanirjarAyogA-ghantaratvamavApa ca // 8 // ___ itazca sa mApasutaH, sAdhUnAmantike'nyadA // zrutvA dharma viraktAtmA, parivrajyAmupAdade // 9 // pratipanno'nyadaikAki-13 | vihArapratimAM ca saH // viharanmudgazailAhva-pure'gAdguNasevadhiH // 10 // tadA ca tasyA'rzorogaH, prAdurAsInmahAmuneH // suduHsahavyathAsindhu-pravartanaghanAghanaH // 11 // so'tyartha vyAdhinA tena, pIDyamAno'pi dhIradhIH // na jAtu manasApyaiSI-dbhiSajaM bheSajaM tathA // 12 // kadA yAsyatyasau vyAdhi-rityapi dhyAtavAnna saH // kintu khakarmadoSo'ya-miti dhyAtvA'sahiSTa tam // 13 // tatra cA'bhUtpure zrImAn , hatazatrumahIpatiH // kAlavaizikasAdhozca, khasA tasya mahiSya'bhUt // 14 // jJAtvA'rzorogamutpannaM, sA sodaramunestadA // cikitsAviSayaM tasyA-'bhigraha cA'vabudhya tam // 15 // arzIghnamauSadhaM sAdha, bhikSayA nehamohitA // bhikSArthamAgatAyAdA-ttasmai sodarasAdhave // 16 // [ yugmam ] so'tha bhuktatadAhAra-stadantargatamauSadham // jJAtvA jAto'nutAponta-zcintayAmAsa sanmuniH // 17 // aho ! anupayogenA-'yuktametanmayA kRtam // Adade bheSajamidaM, yadarzIjantunAzanam // 18 // abhigra UTR-1
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 148 // | hasya bhaGgo'dhi-karaNagrahaNaM tathA // syAdAhArArthinAmevaM, tadAhAraM jahAmyaham ! // 19 // iti dhyAtvA sa nirgatya, purAdAruhya bhUdharam // mahAsattvaH pAdapopa-gamanaM vidadhe muniH // 20 // taJcAttAnazanaM jnyaatvaa-rkssytvnrairnRpH|| asyopasaga mAkApI-kazcidityavadhArayan // 21 // itazca yo hatastena, zivo'bhUyantarastadA // so'pazyattaM bhraman jAta-kopaH prAyukta cAvadhim // 22 // jJAtvA | prAgbhavavAtI tAM, vairaniryAtanodyataH // taM munIndramupadrotuM, savatsAM vyakarocchivAm // 23 // nRpA''yuktA narA. yAva-ttasthuste sAdhusannidhau // tAvatsA vyantarakRtA, zRgAlI na jaghAsa tam // 24 // yadA tu te narA jagmuH, sAdhupArthAttadA tu sA // zivA 'khi' khIti kurvANA, taM cakhAda muhurmunim // 25 // tAM zivotpAditAM pIDAmarzobAdhAM ca duHsahAm // sa mahAtmA'sahiSToce-dhairyA'dharitabhUdharaH ! // 26 // duHkhe rogotthite satya-pyA''rtadhyAnavidhAyake // gomAyUtpAdite cogra-raudradhyAnAnubandhake // 27 // samatArasapAthodhi-munIndraH kAlavaizikaH // nAtaraudre vyadhAtkintu, dharmadhyAnaM dadhau sthiram // 28 // [yugmam ] evaM paJcadazAhAni, tAM zRgAlIkRtavyathAm // sahamAno mahAsatvaH, prapAlyA'nazanaM zubham // 29 // kevalajJAnamAsAdya, kRtvA karmakSayaM ca saH // mahAmunirmahAnanda-padaM prApa mahAzayaH // 30 // [ yugmam ] iti rogaparISahaM yathA, pariSehe munikAlavaizikaH // sakalairapi sAdhubhistathA, sahanIyo'yamudArasAhasaiH // 31 // iti rogaparISahe kAlavaizikakathA // 16 // UTR-1
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 149 / / rogiNazca zayanAdiSu duHsahatarastRNasparza iti tatparISahamAha dvitIyamadhya* mUlam-acelagassa lUhassa, saMjayassa tavassiNo // taNesu suamANassa, hojjA gAya viraahnnaa||34|| yanam (2) vyAkhyA-acelakasya rUkSasya saMyatasya tapakhinaH tRNeSu darbhAdiSu zayAnasya upalakSaNatvAdAsInasya ca bhavedgAtravirAdhanA zarIravidAraNA, atra ca sacelasya tapasvinaH tRNasparzAsambhava ityuktamacelasyeti / acelasyApi snigdhavapuSo nAtiduHkhAkarastRNasparza ityuktaM rUkSasyeti, rUkSasyApi haritatRNagrAhiNastApasAdivadasaMyatamya tRNasparzo na vyathAyai syAditi saMyatasyetyuktamiti sUtrArthaH // 34 // tataH kimityAhamUlam-Ayavassa nivAeNaM, aulA havai veannaa||eaNnccaa na sevaMti, taMtujaM taNatajiA // 35 // vyAkhyA-Atapasya dharmasya nipAtena saMpAtena atulA mahatI bhavati vedanA, tataH kiM kAryamityAha-etadanantaroktaM | jJAtvA na sevante taMtujaM vastraM kambalaM vA, tRNairdarbhAdibhistarjitAH pIDitAstRNatarjitAH / ayaM bhAvaH-yadyapi darbhAditRNa- | * vilikhitavapupa AtapotpannakhedakledavazAt kSatakSAranikSeparUpaiva pIDA syAttathApi karmakSayArthibhirvastrAdikamanAdadA- * nairArtadhyAnamakurvANaiH sA samyak soDhavyA, jinakalpikApekSazcaitat / sthavirakalpikAstu sApekSasaMyamatvAdvastrAdi sevante'pIti sUtrArthaH // 36 // udAharaNazcAtra, tathAhi zrAvastInagarIbhartu-rjitazatrumahIpateH // bhadrAbhidho'bhavatsUnuH, sAtvikeSu ziromaNiH // 1 // munInAmantike UTR-1
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 150 / / jainaM, dhama zrutvA viraktadhIH // sa pravrajyAmupAdatta, kramAcA'bhUdbahuzrutaH // 2 // pratipadyA'nyadaikAki - vihArapratimA vratI / vijahAra dharApIThe 'pratibaddhaH samIravat // 3 // anyedyurviharan so'tha, kvApi rAjyAntare gataH // herikoyamiti jJAtvA, jagRhe rAjapUruSaiH // 4 // kastvaM ? kena caratvAya, prahitosIti ? jalpa re ! // papracchuriti taM bhUyaH, puruSAH paruSAH ruSAH // 5 // vratI tu pratimAsthatvA - nna kimapyuttaraM dadau // tataste kupitAH kSAra - dAnena tamatakSayan // 6 // nizAtakhaGgavattIkSNa-dhArairdarbhaizca taM munim // gADhamAveSTya muktvA ca te duSTAH svAzrayaM yayuH // 7 // yatestasyA''miSaM vADhaM, samantAdapi taiH kuzaiH // vidagdhasyeva vaidagdhyaM, durvidagdhairakRtyata ! // 8 // tathApi kaluSaM dhyAna - makurvANaH kSamAnidhiH // sa samyagadhisehe taM tRNasparzaparIpaham // 9 // lagnA zUkazikhA'pya'Gge'GganAM kSobhAya jAyate // sa tu dakSo na cukSobha, mAMsamagmaiH kuzairapi ! // 10 // evaM tRNasparzaparISahaM yathA - 'dhisoDhavAn bhadramunirmahAzayaH // tathA'yama'nyairapi sAdhupuGgavai - stitikSaNIyaH kSatamohavairibhiH // 11 // iti tRNasparzaparIpahe bhadramaharSi kathA // 17 // tRNAni ca malinAnyapi kAnicidbhavanti tatsaGgamAca parikhedena jalaH sambhavatIti tatparIpahamAhamUlam - kilipaNagAe mehAvI, paMkeNa va raeNa vA / dhiMsu vA paritAveNaM, sAyaM no paridevae // 36 // 1 papracchuriti taM bhUpa - puruSA RSipuGgavam / iti 'ga' saMjJakapustake || UTR-1
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 151 / / vyAkhyA-klinnagAtro vyAptadeho medhAvI lAnAkaraNarUpamaryAdAvartI, paGkana vA khedAmalarUpeNa, rajasA yA pAMzunA, dvitIyamadhya'priMsuvatti' grISme, yA zabdAccharadi vA, paritApena hetubhUtena, ayaMbhAvaH-paritApAddhi khedaH, khedAcapaGkarajasI, tatazca yanam (2) klinnagAtratA bhavatIti / tato grISmAdau paritApAdinA linnagAtro'pi kiM na kuryAdityAha-sAtaM sukhamAzrityati | zeSaH, no paridevayet , kathaM kadA vA me malApagamena sAtaM bhAvIti na pralapediti suutraarthH||36||kiN tarhi kuryAdityAha| mUlam-veeja nijarApehI, AriaM dhmmmnnuttrN||jaav sarIrabheotti, jallaM kAraNa dhArae // 37 // ___ vyAkhyA-vedayetsaheta, prakramAt jalajanitaM duHkhaM, nirjarApekSI AtyantikakarmakSayAbhikAMkSI, Arya sarvAzubhAcAra- IS rahitaM, dharma zrutacAritrarUpaM, anuttaraM sarvottama, prapanna iti zeSaH / atha sAmoktamapyartha vizeSAdvayaktIkurvannAhajAvetyAdi-yAvaditi maryAdAyAM, zarIrabhedo dehanAzastaM maryAdIkRtya, jalaM malaM kAyenAGgena dhArayet / dRzyante hi kepi davadagdhasthANuvadvicchAyakRSNakAyAH zItavAtAdibhirupahanyamAnA rajaHpunAvaguNThitA malAvilakalevarA narAH, akAmanirjarAtazca na kazcitteSAM guNo, mama tu samyak sahamAnasya mahAn guNa iti matvA no malApanodAtha snAnAdi kuryAt , yataH-"na zakyaM nirmalIka, gAtraM snAnazatairapi // azrAntamiva srotobhi-navabhirmalamudrit // 1 // iti sUtrArthaH // 37 // kathAnakazcAtra, tathAhi abhavatpuri campAyAM, sunando nAma vaannijH|| sa ca zrAddhaH sarvapaNyairvyavahAraM vinirmame // 1 // yadauSadhAdikaM UTR-1
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 152 / / tasya, pArzve yo'mArgayanmuniH // sa tattasmai dadau darpA-''viSTaH kinycidvjnyyaa!||2|| tasya haTTe'nyadA jagmu-bhISmakAle maharSayaH // bhaiSajyArtha parikheda-malaklinnakalevarAH // 3 // teSAM ca malagandhenA-'tyutkaTena prasarpatA // bheSajAnAmazeSANA-mapi gandho'bhyabhUyata // 4 // malagandhaM tamAghrAya, surabhidravyabhAvitaH // sunando'cintayatsarvo'pyA''cAro tinAM zubhaH // 5 // kintvevamatidurgandha-mazeSajanagarhitam // yadete vibhrati malaM, sarvathA tanna sundaram ! // 6 // iti dhyAyan sa duSkarmo-pArjayanmuninindayA / mRtazca tadanAlocya, zrAvakatvAtsuro'bhavat // 7 // tatacyutazca kauzAmbI-puryAM so'bhUnmahebhyabhUH // prAtrAjIca guroH pArthe, zrutvA dharma viraktadhIH // 8 // tasyA'nyadA | tannimrantha-malagardAsamarjitam // karmAdiyAya tenA'bhU- tso'tidurgandhavigrahaH // 9 // zaTatsAdikuNapa-gandhAda| pyadhikaM tadA // tadIyadehadurgandhaM, na soDhuM ko'pya'bhUtprabhuH // 10 // tadvapuHspRSTapUrveNa, vAyunA'pi jano'khilaH // atyartha vyAkulazcakre, sarpaNeva prsrptaa!|| 11 // tadA ca yatra yatrA'sau, bhikSAdyartha yayau ytiH|| tatra tatra janaH sarva-stadgandhenA'bhyabhUyata // 12 // tadIyadehadorgandhyo-DAho jajJe jane mahAn // tatastamanye munayaH, procurevaM mahAdhiyaH // 13 // mune ! tvadaGgadorgandhyA-duDAho jAyate bhRzam ! // tattvayA vasatAveva, stheyaM gamyaM bahirna hi // 14 // ityukto munibhiH so'tha, dorgandhyApaninISayA // uddizya zAsanasurI, kAyotsaga vyadhAnnizi // 15 // tatastuSTA'vadaddevI, kimabhISTaM karomi te ? // Uce vAcaMyamo devi !, cArugandhaM vidhehi mAm // 16 // tataH surI sugandhaM taM, UTR-1
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 153 // tathA cake yathA janaH // sarvastadaGgamAghrAya, naiSItkastRrikAmapi ! // 17 // aho ! mumukSurapyepa, sugandhidravyabhAvitaH // sarvadA tiSThatItyucai-ruDDAhaH punarapyabhUt // 18 // tatastena viSaNNena, bhUyo'pyArAdhitA satI // gandhaM khAbhAvika tasya, zarIre vidadhe surI // 19 // iti jalaparISahaM yathA, na sunandaH prathamaM visoDhavAn // aparairanagArakuAra-na vidheyaM vidhivedibhistathA // 20 // iti malaparISahe sunandazrAddhakathA // 18 // jallopaliptazca zucInparAn sakriyamANAn puraskriyamANAMzca dRSTvA satkArapuraskArI spRhayediti tatparISahamAhamUlam-abhivAyaNamabbhuTThANaM, sAmI kujjA nimNtnnN||je tAiMpaDisevaMti, na tesiM pIhae muNI // 38 // | vyAkhyA-abhivAdanaM zironamanAdipUrva praNamAmItyAdivacanaM, abhyutthAnaM sasambhramamAsanamocanaM, svAmI rAjAdiH kuryAt , vidadhyAt nimantraNaM, adya yuSmAbhirmadgRhe bhikSA gRhItavyetyAdirUpaM, ye iti svayUthyAH paratIrthikA vA, tAnyabhivAdanAdIni pratisevante AgamaniSiddhAnyapi bhajante, na tebhyaH spRhayet / yathA bhAgyavanto'mI ye itthamabhivAdanAdyaiH satkriyante iti yatinaM cintayediti sUtrArthaH // 38 // kiJcamUlam-aNukkasAI appicche,aNNAesI alolue| rasesu nANugijhijA,nANutappeja paNNavaM // 39 // | vyAkhyA-aNukaSAyI alpakapAyI, tAdRzo hi namaskArAdikamakurvate na kupyati, tatsaMpattau vA nAhaMkAravAn bhavati, na vA tadarthamAtApanAdi chadma kurute, na ca tatra gRddhiM vidhatte / ata evAlpeccho, dharmApakaraNaprAptimAtrAbhilASI, na sa UTR-1
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 154 // kArAdyAkAMkSI / ata evA'jJAto jAtizrutAdibhireSayati gaveSayati piNDAdInItyajJAtaiSI / kutaH punarevaM ? yato| 'lolupaH, na sarasaudanAdilAmpaTyavAn / evaM vidho'pi sarasAhArabhojino'nyAn vIkSya kadAcidanyathA syAdata | Aha-raseSu madhurAdiSu nA'nugRddhyet nAbhikAMkSAM kuryAt / tathA nA'nutapyeta tIrthAntarIyAn nRpAdyaiH sakriyamANAn prekSya kimahameSAM madhye na prabajitaH ! kiM mayA stokalokaprajyA bahujanaparibhavanIyAH zvetabhikSavaH kakSIkRtAH ! iti nA'nutApaM kuryAt , 'paNNavaMti' prajJAvAn heyopAdeyavivecananipuNabuddhimAn / anena satkArakAriNi | topaM,nyakArakAriNi ropaJcAkurvatA'sau parIpaho'dhyAsItavya ityuktaM bhavatIti satrArthaH // 39 // udAharaNazcAtra, tathAhi babhUva mathurApuryA-mindradattapurohitaH // gavAkSastho'nyadA'drAkSI-tsa vrajantamadho munim // 1 // sAdhorasya / zirasyajhiM, muJcannasmIti cintayan // yatestasyopari dveSAt , sa khapAdamalambayat // 2 // purohitena tenaivaM, nyakkAre vihite'pi saH // manasA'pi muni vaa-kupycchaantrsoddhiH!||3|| taca prekSya purazreSThI, zrAddhontardhyAtavAniti // jJAtvA'sau durAtmAsya-vyadhAnmUbhi muneH kramam // 4 // tadasya sAdhudviSTasya, pApiSThasya durAtmanaH // avazyaM cheda- | | nIyo'Ggi-mayopAyena kenacit // 5 // dhyAtveti tasya chidrANi, mArgayannapyanApnuvan // so'tha zreSThI puraH sUreH, khAM pratijJAmabhASata // 6 // gururjagAda satkAra-nyakkArau hi maharSibhiH // harSakhedAvakurvadbhiH, sahyAveva mahAmate ! // 7 // pratijJA tadiyaM zreSThin !, kimarthaM nirmitA tvayA ? // tadAkaNya jagI zreSThI, tathyametanmuniprabho ! // 8 // UTR-1
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 155 / / kintu tena tadAvajJA, yatkRtA bhUyasI muneH // utpannabhUriduHkhena, tatsandhAsau mayA kRtA // 9 // kiJca cetsAdhvavajJAyAH, phalamasya na darzyate // tadA sarve'pya'mI lokA, niHzUkAstAM vitanvate // 10 // sandhA cenme na pUryeta, tadA jIvAmyahaM katham ? // tatpUrtestadupAyaM me kiJcidbhUta munIzvarAH ! // 11 // suristenetthamatyartha, prArthyamAnosavIditi // purodhasastasya saudhe, vada kiM vidyate'dhunA ? // 12 // zreSThI smAha gRhaM navyaM kRtamasti purodhasA // sa bhUpaM tatpravezA, satantraM bhojayiSyati // 13 // tadarthamadhunA bhojyaM, vividhaM tatra jAyate // tadAkarNyA'vadatsUristAkSiNyoparodhaH // 14 // purodhaso navyasaudhe, bhuktyarthaM saparicchadam // pravizantaM vizAmIzaM, kare dhRtvA khapANinA / / 15 / / prAsAda eSa patatI - tyuditvA cApasArayeH // tadA cAhaM tadAgAraM pAtayiSyAmi vidyayA // 16 // [ yugmam ] tannizamya tathA'kArSI- dibhyo'pataca tadgRham // tataH zreSThI nRpazreSTha - mityUce tuSTamAnasaH // 17 // yuSmAnhantumupAyo'ya-manena vihito'bhavat // na cennavyo'pyasau kasmA - dakasmAnnilayaH patet ? // 18 // tataH kruddho nRpo baddhA rpayattasmai purohitam // yattubhyaM rocate zreSThi- stadvidadhyA iti bruvan // 19 // taM sAdhvavajJAvRttAntaM, smarayitvA purodhasaH // zreSThIndrakIle tatpAdaM chettukAmo nyadhAttataH // 20 // purodhAH kAndizIko'thA - 'bravIdevaM sagadgadam / / taM sAdhvavajJAmantuM me, sahasva tvaM mahAmate / // 21 // naivaM munijanAvajJAM kariSyehamataH param // tatkRpAmayazIla ! tvaM, kRpAM kRtvA vimuJca mAm // 22 // tenetyudIritaH zreSThI, kRpAniSTho mumoca tam // jainA hi druta dvitIyamadhya yanam (2) UTR-1
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 156 / / meva syuH, kruddhAH apyArdramAnasAH! // 23 // atha piSTamayIM kRtvA, mUrti tasya purodhsH|| zreSThI chittvA ca tatpAdaM. khAM pratijJAmapUrayat // 24 // yatheti satkAraparISahaM sa, zreSThI na sehe na tathA vidheyam // kintveSa savratibhiH purodho-'vajJAtavAcaMyamavadviSayaH // 25 // iti satkArapuraskAraparISahe sAdhuzrAddhakathA // 19 // ihAtra pUrvaJca zrAvakasya yat parIpahAbhidhAnaM tadAdimanayacatuSkamateneti bhAvanIyam , uktaJca-"tiNhaMpi NegamaNao, IN parIsaho jAva ujjusuttAotti" atra 'tiNhaMti' trayANAM sarvaviratadezaviratA'viratAnAmiti / sAmprataM prarvoktAzeSaparI| SahAn jayato'pi kasyacijjJAnAvaraNIyasyodayAt prajJAyA apakarSe, tadapagamAcca prajJotkarSe, vaiklavyotseko syAtA miti prajJAparISahamAha| mUlam-se nUNaM mae pUrva, kammAnANaphalA kddaa| jeNAhaM nAbhijANAmi, puTTo keNai kaNhuI // 40 // ___ vyAkhyA se zabdo 'thazabdArtha upanyAse, nyUnaM nizcitaM mayA pUrva prAk karmANi ajJAnaphalAni jJAnAvaraNarU* pANi kRtAni, jJAnanindAdibhirupArjitAni / yaduktaM-" jJAnasya jJAninAM caiva, nindApradveSamatsaraiH / upaghAtaizca | X vighnezca, jJAnaghnaM karma badhyate // 1 // " mayetyabhidhAnaM ca khayamakRtasyopabhogAsambhavAduktaM hi-"zubhAzubhAni karmANi, khayaM kurvanti dehinaH // khayamevopabhujyante, duHkhAni ca sukhAni ca // 1 // " kuta etadityAha-yena hetunAhaM nAbhi UTR-1
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 157 / / * jAnAmi nAvabudhye, pRSTaH, kenacit khayamajAnatA kasmiMzcijjIvAdI vastuni sugame'pIti sUtrArthaH // 40 // Aha - dvitIyamadhyayadi pUrva kRtAni karmANi tarhi kiM na tAni tadaiva veditAni ? ucyate yanam (2) mUlam-aha pacchA uijjaMti, kammAnANaphalA kaDA / evamAsAsi appANaM, naccA kammavivAgayaM // 41 // vyAkhyA-atheti vAkyAntaropanyAse, pazcAdavAdhottarakAlamudIryante vipacyante karmANyajJAnaphalAni kRtAni, dravyAdisAcivyAdeva teSAM vipAkadAnAttatastadvighAtAyaiva yatno vidheyo na tu viSAdaH, evamamunA prakAreNa AzvAsaya vasthIkuru AtmAnaM mA vaiklavyaM kRthA ityarthaH / uktameva hetuM nigamayati, jJAtvA karmavipAkakaM karmaNAM kutsitavipAkamiti sUtrArthaH // 41 // idazca sUtrayugmaM prajJApakarSamAzrityoktaM, upalakSaNatvAcAsya jJAnAvaraNakSayopazamAtprajJotkarSe'pi notseko vidheya ityapi dRzya, yaduktaM-" pUrvapuruSasiMhAnAM, vijJAnAtizayasAgarAnantyaM / zrutvA sAmpratapuruSAH, kathaM khabuddhyA madaM yAnti ? // 1 // iti" nidarzanazcAtra, tathAhi ujjayinyAM puri varga-jayinyAM nijasampadA // abhavan kAlakAcAryAH, sadodyatavihAriNaH // 1 // bahuzrutAnAM nirgrantha-dharmAmbhojavivakhatAm // teSAM ziSyAstu pArzvasthAH, sarve pArzvasthatAM dadhuH ! // 2 // sAdhvAcAre'pyanudyogAH, sUtrArthagrahaNAlasAH // zikSitA mRduvANIbhi-rapi te'ntardadhuH krudham // 3 // tathApi zikSayAmAsu-stAnAcAyoH suzikSayA // zuno lAlavatte tu, tatyajurvakratAM na hi ! // 4 // tataste sUrayaH khinnA-zvetasyevamacintayan // smAra UTR-1
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 158 // NAdibhireteSAM, khAdhyAyo me'vasIdati // 5 // guNazca kazcidapyeSAM, madvAkyainaiva jAyate // karmabandhastu me nityaM, bhavatyebhiranAzravaiH // 6 // vihAya tadamUna kvApi, gacchAmIti vicintya te // zayyAtarazrAvakAya, paramArtha nyavedayan // 7 // UcuzcaivaM mayi gate, cetsyuH sAnuzayA amI // tadA madAzritAmAzAM, bhRzaM santayaM darzayeH ! // 8 // eva-13 muktvA ca muktvA ca, suptAMstAnakhilAnapi // nizAvasAne sUrIndrA, nagaryA niryyusttH||9||svkiiyshissyshissysy, bahuziSyasya dhImataH // pArthe sAgarasUreste, svarNabhUmau svayaM yayuH // 10 // adRSTapUrvAn tAnnogA-lakSayatsAgarastataH // nA'bhyuttasthau na cAnaMsI-dajJAnaM hi ripUyate ! // 11 // nA'kupyan sUrayo jJAnA-tte tenA'satkRtA api // tasthuH kintu tadabhyaNe, tAnapRcchacca sAgaraH // 12 // brUhi vRddhamune ! kasmAt , sthAnAdatra tvamAgamaH ? // avantyA iti | gAmbhIryA-mbhodhayaH sUrayo'bhyadhuH ! // 13 // vineyAn pAThayan so'tha, sUrIndrAniti pRSTavAn // jJAtArtho'yaM zrutaskandho, vRddha ! te vidyate na vA ? // 14 // jJAtArtha iti tairukte, prajJAdaduvA ca saH // mayA vyAkhyAyamAnaM tvaM, zrutaskandhamamuM zRNu // 15 // ityuktvA sa vizeSAttaM, vyAkhyAtumupacakrame // prajJAvantamasau vRddho, mAM jAnAtviti cintayan ! // 16 // itazca kAlakAryANAM, ziSyAste prAtarutthitAH // nijaM gurumapazyanto jajJire bhRzamAkulAH // 17 // papracchuriti | sambhrAnta-khAntAH zayyAtaraM ca te // asmAn vimucya guravaH, ka gatA iti zaMsa naH // 18 // sakopa iva sopyevaM, UTR-1
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 159 / / smAha teSA hitecchayA // aho ! pramAdino yUyaM, vinayAdiguNojjhitAH ! // 19 // dIkSitAH zikSitA nAnA - ''hArAdyaiH poSitAzca yaiH // gurUMstAnapi no yUyaM kRtaghnA varivasyatha ! // 20 // pravarttadhvaM sadAcAre, nunnA api na sUribhiH // tatkA yuSmAdRzaiH ziSyai - rarthasiddhirbhavedguroH 1 // 21 // kiJca yUyaM vineyA a - pyAtmIyaM gurumapyaho ! // gataM kvApi na cedvittha, jAnAmi tadahaM kutaH 1 // 22 // uktAH zayyAtareNeti, lajjitAste punarjaguH // asmAbhiryAdRzaM cakre, phalamAsAdi tAdRzam // 23 // gurorviyuktA hi vayaM, nirAdhArA gatahiyaH // zobhAM nAzumahe maule-STA iva ziroruhAH // 24 // na ca tubhyamanuktvA te, vrajeyuH kvA'pi sUrayaH ! || durvinItA na ca prAgvadbhaviSyAmaH punarvayam // 25 // tatprasadya tvamasmAkaM brUhi tatpAvitAM dizam // tAnAsAdya yathAtmAnaM, sanAthaM kurmahe vayam ! // 26 // iti nirbandhapUrva taiH, pRSTaH zayyAtaro'pi tAn // jagau gurorvihArAzAM, sarve te'pya'calaMstataH // 27 // suvarNabhUmiM prati tAn prasthitAn prekSya saMyatAn // ityapRcchjjano mArge, ko'sau brajati sUrirAT ? // 28 // te procuH kAlakAcAryA, yAntyete gacchasaMyutAH // tallokoktyA sAgaro'pi zrutvA papraccha kAlakAn // 29 // AyAtyavantyAH kimiha, vRddharSe ! matpitAmahaH ? // te'vadan veiyado nAhaM, janoktyAntu zrutaM mayA // 30 // itazca kAlakAcArya - ziSyAste nikhilA api // gaveSayantaH svagurU - nAjagmuH sAgarAntikam // 31 // tAnvIkSyAbhyutthitaM santi, kka pUjyA iti vAdinam // munayaH sAgarAcArya - mapRcchanniti te'khilAH // 32 // AgatAH santi kimiha, ke'pyA dvitIyamadhyayanam (2). UTR-1
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 160 / / cAryadhurandharAH 1 // pRSTastairiti sAzaMkaH, sAgaro'pyabravIditi // 33 // AcAryavaryAnAyAtA - natra no vedmi kAMzcana // eko vRddhayatiH kintU - jayanyA astyupAgataH ! // 34 // taM vRddhasAdhumasmAka - midAnIM darzayeti taiH // uditaH sAgarAcArya - stAnmunIndrAnadIdRzat // 35 // te'tha tAnpratyabhijJAya, samprAptAH paramAM mudam // jaguH sAgaramete hi, sUrIndrAH kAlakAbhidhAH ! // 36 // ziSyairasmAdRzairduSTai - ravinItaiH pramAdibhiH // khinnA amI vimucyAsmA- natraikAkina AyayuH || 37 || pramAdena yathAsmAbhi-rajJAnena tathA tvayA || avajJAtAH sUrayasta - tsAgara ! smo vayaM samAH ! // 38 // ityuktvA te khAparAdhaM, kSamayAcakrire guroH // sAgarAryo'pi sambhrAntaH, sUrInnatvaivamatravIt // 39 // yuSmAkaM vizvapUjyAnAM yadajJAnavazAnmayA || AzAtanA kRtA tasyA, mithyAduSkRtamastu me ! // 40 // vAraMvAramudIyaiva - mityaprAkSIca sAgaraH // zrutaM vyAkhyAmi kIdRkSa- mahaM brUta pitAmahAH ! // 41 // sUrIndrAH procire vatsa !, bhavyaM vyAkhyAsi yadyapi // tathApi garva mA kArSIH, sarvajJo yasti ko'dhunA ? // 42 // ityuktvA kAlakAcAryAH, palakaM vAlukAbhRtaM // nadyA AnAyayaM - stasya pratibodhAya dhIdhanAH // 43 // sthAne kvA'pya'khilAM kSiptvA reNumuddhRtya tAM punaH // dvitIyasthAnake nyAsthaM - stato'pi ca tRtIyake // 44 // sthAneSu bahuSu kSepaM, kSepamevaM samuddhRtAH // vAlukA jajJire stoka - tarA bhUmyAdisaGgataH // 45 // pradarzya reNudRSTAnta - mevaM te sAgaraM jaguH // vatsa ! nadyAM yathA santi, bhUyasyo vAlukAH khataH // 46 // vijJAnamevaM sampUrNa - manantamavinazvaram // abhUtkhato jinendreSu, lokAlo UTR-1
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) // 161 / / kaprakAzakam // 47 // pallakena yathopAttAH, saritaH stokavAlukAH // tathA gaNadharaiH stokaM, jinendrAdAdade zrutam // 48 // sthAne sthAne ca nikSipyo-tkSiptAH kSityAdisaGgataH ||kssiiymaannaa yathA'bhUvan , stokAH pallakavAlukAH // 49 // tathA zrutaM gaNabhRtA-mapyAgatamanukramAt // kAlAdidoSataH ziSye- pvalpAlpatarabuddhiSu // 50 // vismRtyAdeH kSIyamANa-malpamevA'tha vartate // vivekinA vimRzyeti, na kAryoM dhImadaH kvacit // 51 // [yugmam ] evamevArdramRtpiNDa-dRSTAntamapi darzayan // ujagAra guruH prajJA-madaM mA kuru sAgara ! // 52 // yataH-" mA vahau kovi gavaM, ittha jage paMDio ahaM ceva // AsavaNumaIo, taratamajogeNa mai vihavA // 53 // " pratibuddhastadAkaNye, sAgaro dhiSaNAmadaM // jahA~ prAkRtadhIdarpa-doSaM caalocynmuhuH||54||saagrksspkvnmuniishvr-noN vidheya iti dhImadaH kvacit // kintukAlakamunIndravatsadA, sahya eva dhiSaNAparISahaH // 55 // iti prajJAparISahe sAgarAcAyakathA // 20 // __idazca prajJAprakarSamAzrityodAharaNamuktaM, tadabhAve tu svayaM jJeyamiti, idAnI prajJAyA jJAnavizeSarUpatvAttadvipakSabhUtatvAccAjJAnasyAjJAnaparISahamAha, so'pi cAjJAnabhAvAbhAvAbhyAM dvidhaiva syAttatra tatsadbhAvapakSamadhikRtyedaM sUtradvayamucyatemUlam-NirahagaMmi virao, mehuNAo susNvuddo| jo sakkhaM nAbhijANAmi, dhammaM kllaannpaavgN||42|| vyAkhyA-'niraTThagaMmitti' arthaH prayojanaM, tadabhAvo nirartha, tadeva nirarthakaM, tasmin , prayojanaM vinetyarthaH, UTR-1
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 162 / / tvAt, virato nivRtto, maithunAdabrahmaNaH / satyAmapi hiMsAdyAzravaviratau yadasyopAdAnaM tadasyaivA'tigRddhihetutayA dustyaja, susaMvRta indriyanoindriyasaMvaraNena, yo'haM sAkSAt parisphuTaM nAbhijAnAmi, dharma vastusvabhAvaM, 'kallANatti' luptasya biMdordarzanAtkalyANaM zubhaM, pApakaM ca tadviparItaM, cakArasya gamyatvAt / ayaM bhAvo, yadi virateH kazcidarthaH sidhyenna tadA mametthamajJAnaM sambhavediti // 42 // na ca sAmAnyacaryayaiva kuto viziSTaphalAvAptiH syAditi vAcyaM ? yataHmUlam - tavotrahANamAdAya, paDimaM paDivajjao / evaMpi viharao me, cchaumaM na Niai // 43 // vyAkhyA - tapo bhadramahAbhadrAdiH, upadhAnamAgamopacArarUpamAcAmlAdi, AdAya Asevya, pratimAM mAsikyAdirUpAM pratipadyamAnasyAMgIkurvataH, evamapi viziSTacaryayApi viharato niHpratibandhatvenAniyataM vicarataH, chadma jJAnAvaraNAdi karma na naiva nivarttate nApaiti, tatkimanena ? kaSTAnuSThAneneti yatirna cintayedityuttarasUtrasthena saha sambandha nIyamiti sUtradvayArthaH // 43 // evaM jJAnAbhAve vyAkulatvaM na kArya, upalakSaNatvAccAsya jJAnasadbhAve notseko'pi vidheya ityapyavaseyaM, yataH - " jJAnaM madadarpaharaM, mAdyati yastena tasya ko vaidyaH ? | amRtaM yasya viSAyate, tasya cikitsA kathaM kriyate ? // 1 // iti / udAharaNaJcAtra, tathAhi sthApana bhrAtarAvubhau // zrutvA dharma guroH pArthe, saMvignau bhajaturvratam // 1 // bahuzrutastayore ko - 'nyastvabhUdabahuzrutaH // bahuzruto yaH sa prApA -''cAryakaM khaguroH kramAt // 2 // sUtrArthagrahaNAdyartha-mupasarpadbhira UTR-1
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 163 / / nvaham // vineyaiH kSaNamapyekaM, sa lebhe nA'hni vizramam // 3 // rAtrAvapi ca taireva, pratipRcchAdikAribhiH // naiva | nidrAsukhaM kiJci-dapi sUribabhAja sH|| 4 // alpazruto yastabhAtA, sa tu bhuktvA'zanAdikam // vAsare ca rajanyAM |ca, tiSThatisma yathAsukham // 5 // tataH sa sUriH stto-jaagrennaa'tikheditH|| udvignacitto nitarA-mityanyeAra cintayat ! // 6 // aho! sapuNyo mAtA, bhuktvA khapiti yaH sukham ! // ahaM tvadhanyo nidrAtuM na zaknomi nizA| khapi ! // 7 // abhyastaM hi mayA jJAnaM, saukhyAyA'bhUttu duHkhadam ! // tanmUrkhatvaM varaM nUnaM, nidrAprabhRtisaukhyadam ! ham8 // [ yaduktaM kenacit ]" mUrkhatvaM hi sakhe ! mamA'pi rucitaM tasmin yadaSTau guNAH, nizcinto bahubhojano'tra | pamanA naktaM divA zAyakaH // kAryAkAryavicAraNAndhabaMdhiro mAnApamAne samaH, prAyeNAmayavarjito dRDhavapurkhaH sukhaM | | jIvati ! // 9 // " durvyAnenAmunA jJAnA-varaNIyamupAyaM saH // vipannastadanAlocya, suro'bhUdratapAlanAt // 10 // tatazyutazca bharata-kSetre'traiva sa nirjaraH // AbhIrapalyAmAbhIra-svAminastanayo'bhavat // 11 // sa kramAdyauvanaM prApto, rUpalAvaNyazAlinIm // AbhIratanayAmekAM, pitRbhyAmudavAhyata // 12 // tasya sArdhaM tayA saukhyaM, bhujAnasya sutA'jani // bhadrAbhidhA khiiyruup-tRnniikRtsuraanggnaa!|| 13 // sA kanyakA kramAnavya-tAruNyena vibhUSitA // jajJe samagrataruNa-cetohariNavAgurAH! // 14 // na veSo nApyupaskAra-stAdRzo'bhUttathApi sA // svarUpeNaiva sarveSA-mAcakarSa dRzo vizAm // 15 // tasyAH pitA'nyadA sarpi-vikretuM tanayAnvitaH // ghRtasya zakaTaM bhRtvA, cacAla nagaraM UTR-1
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 164 / / prati // 16 // anAMsi sarpiHsampUrNA-nyAdAyAnye'pi bhUrayaH // goduhastaruNAstena, samaM celurmadotkaTAH // 17 // tasyAbhIrasya zakaTaM, bhadrA khayamakheTayat // zakaTAnAM kheTane sA, hyatIvanipuNA'bhavat // 18 // tato'nye goduhastyakta-mArgAstasyA dikSayA // utpathe prerayan kSipra-manAMsi khamanAMsi ca // 19 // smeratadvadanAmbhoja-bhramarIkRtadRSTayaH / akheTayan khazakaTAM-stadIyazakaTAntike // 20 // vizvaikakArmaNaM tasyAH, pazyanto rUpamadbhutam // prApnuvantaH zaravyatvaM, smarasyAkRSTadhanvanaH ! // 21 // yathAtathA kheTayantaH, zakaTAna'khilAna'pi // sadyastaruNagopAste, bhaJjayAmAsurutpathe ! // 22 // [ yugmam ] tataH khinnA vyadhustasyAH, saMjJAmazakaTeti te // asAvazakaTAtAta, iti tajanakasya ca // 23 // tadvIkSya jAtavairAgya-stasyAstAto vivAhya tAm // tarI datvA ca sarvakhaM, prAbAjItsAdhusannidhau // 24 // sa muni khaguroH pArthe, vidhipUrvakamArhatam // paThati sma zrutaM yAva-duttarAdhyayanatrayam // 25 // caturthAdhyayane tasyo-ddiSTe'saMkhayasaMjJake // karmodiyAya tajjJAnA- varaNaM prAgbhavArjitam // 26 // AcAmlayugalena dvau, divasau jagmatuH param // eko'pyA''lApakastasya, sodyamasyA'pi nA'gamat // 27 // tato'vAdIdgurustaM cet , prayatnaM kurvato'pi te // idamadhyayanaM nAyA-tyanujJA kriyate tadA // 28 // sa proce'dhyayanasyA'sya, svAmin ! yogosti kIdRzaH 1 // gururjagAdA''cAmlAni, kAryANi paThanAvadhi // 29 // tataH ziSyo'bhyadhAdasyA-nujJayA me'dhunA kRtam ! // AcAmlAni kariSye'haM, yAvatpaThanamanvaham ! // 30 // ityuktvA sa pratidinaM, kurvnnaacaamlsttpH|| UTR-1
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 165 / / abhyasyati smA'dhyayanaM, tadanirviNNamAnasaH ! // 31 // jaDo hi zAstre'nAyAti, tannindAtatparo bhavet // sa tu svakIyaM karmaiva, nininda jJAnabAdhakam // 32 // evaM dvAdazabhirvarSe - stenAcAmlavidhAyinA // tatpeThe'dhyayanaM tasya, tatkarmA'pi kSayaM yayau // 33 // tato'sau drutamevAnya-dapi zrutamadhItavAn // kramAcca kevalajJAnaM prApya nirvRttimAsadat ! // 34 // iti sAdhuvaro visoDha- vAnayamajJAnapariSahaM yathA // anagArapurandaraiH pa- rairapi sahyaH sa tathA kSamAparaiH // 35 // ityajJAnaparISahasa hane'zakaTApitRmunikathA || jJAnasadbhAve tu zrIsthUlabhadrodAharaNaM, tathAhi caturdazAnAM pUrvANAM, pAravA mahAmuniH // kadAcitsthUlabhadrarSiH, zrAvastyAM samavAsarat // 1 // tatra cAbhUtprabhostasya, prAgvayasyo'tivatsalaH // dhanadevAbhidhastasya, priyA cA''sIddhanezvarI // 2 // tasminnantumanAyAte, sthUlabhadraguruH khayam // jagAma suhRdo dhAma, taM cA'pazyaddhanezvarI // 3 // tataH sA drutamutthAya taM praNamya ca sAdaram // dadAvAsanamatyucaM, tatra copAvizatprabhuH // 4 // dhanadevaH kutra yAtaH ?, ityaprAkSIca tatpriyAm // sudIrghAnsA'pi niHzvAsAnmuJcantItyavadattadA // 5 // svAminmama priyaH sarva, vyayatesma bahirdhanam // dhanahInazca lebhe'sau, sarvatrApyati lAghavam ! // 6 // tataH so'nveSayAmAsa nidhIn pitrAdisaJcitAn // viparyayAdavasthAyA, na hi tAnapyavindata // 7 // ae arease vANijya - hetordezAntare yayau // lakSmIrvasati vANijye, lokoktimiti bhAvayan // 8 // tacchrutvA tasya gehaM ca, vIkSyAvasthAntaraM gatam // zrutopayogamakarot sthUlabhadragururguNI // 9 // stambhasyAdhaH sthitaM dRSTvA mahAntaM dvitIyamadhyayanam (2) SUTR-1
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 166 / / sevadhiM tataH // tasya priyavayasyasyopakAraM kartumudyataH // 10 // mitrapriyAyai taM stambhaM darzayan karasaMjJayA // dharmopadezavyAjene -tyuvAca munipuGgavaH // 11 // [ yugmam ] idamIdRk taca tAdRkU, pazya jAtaM hi kIdRzam ? // idaM ca vadatastasyA'bhiprAyo'yamabhRguH // 12 // idamI dravyajAtaM khavezmanyeva vidyate // tathApyajJAnato'bhUtta-maNaM tasya tAhazam ! // 13 // prekSasva kIdRzaM jAtaM, tadetadasamaJjasam // zrAvakAstu sahAyAtA - stadAkarNyatyacintayan // 14 // vezmedaM cAru vIkSya prAgU, jIrNaprAyaM ca sAmpratam // anityatAdarzanArthe, bhagavanto vadantyadaH // 15 // tasyai punaH punaH procya, sthUlabhadro'pi tattathA // pAdAnaiH pAvayannRrvI, viharannanyato yayau // 16 // AgAnnirdhana evA'tha, dhanadeva nijaM gRham // sthUlabhadrAgamaM tasmai, smAha hRSTA dhanezvarI // 17 // so'pRcchat sthUlabhadreNa, kimuktamiti me vada // sA'bhyadhAt sthUlabhadro na kiJcidUce vizeSataH // 18 // kiMtvenaM stambhamasakR - darzayannityabhASata // idamIdRkU tacca tAdRk pazya jAtaM hi kIdRzam ! // 19 // dhanadevastadAkarNyA -'dhyAsIdevaM kuzAgradhIH // naiva nirhetukAM ceSTAM, tAdRzAH kvApi kurvate ! // 20 // tannUnamasya stambhasyA -'dhastAdbhAvI nidhiH kvacit // dhyAtvetyudakhanat stambhaM, nidhizcAvibhUnmahAn // 21 // dhanadevo nidhestasmAnnAnAvidhamaNivrajam // AsAdyA petadAridryo, babhruva dhanadopamaH // 22 // bhagavAn zakaTAlanandanarSi-rna yathA jJAnaparISahaM viSehe // aparairmunibhistathA na kArya, bhavitavyaM hi payodhivadbhIraiH // 23 // iti jJAnaparI he sthUlabhadrAcAryakathA // 21 // sAmpratamajJAnAddarzanepi kasyApi zaGkAsyAditi darzanaparIpahamAha - UTR-1
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 167 / / mUlam-Natthi nUNaM pare loe, iDivAvi tvssinno| aduvA vaMcio mhitti,ii bhikkhU na ciNte||44|| ___ vyAkhyA- nAsti nUnaM nizcitaM paraloko janmAntaraM, bhUtacatuSTayAtmakatvAdvapuSaH, tasya cAtraiva pAtAdAtmanazca pratyakSatayA'nupalabhyamAnatvAt / RddhirvA tapomAhAtmyarUpA AmoSadhyAdiH, sA'pi naiva vidyate, apebhinnakramatvAttapakhino'pi sato mameti gamyate, tasyA apyanupalabhyamAnatvAdeveti bhAvaH / 'aduvatti' athavA vaJcito'smi, bhogAnAmiti zeSaH, iti anena zirastuNDamuNDanopavAsAdinA yAtanAtmakena dharmAnuSThAnena ityetadbhikSurna cintayet / yata AtmIya AtmA khapratyakSa eva, caitanyAditadguNAnAM mAnasapratyakSeNa khayamanubhavAt , kevalinAM tu sarvepyAtmAnaH pratyakSA eva, tatazca bhUtacatuSTayAtmakasyAGgasyAtraiva nAze'pyAtmano bhavAntaragAmitvAdastyeva paraloka iti / Rddhayo'pyatra kAlAnubhAvena na santi paraM mahAvideheSu sarvadA santyeva / Atmano vaJcanAkalpanamapyayuktaM, bhogAnAM duHkhAtmakatvAt , uktazca-"ApAtamAtramadhurA, vipAkakaTavo viSopamA viSayAH // avivekijanAcaritA, vivekijanava| rjitAH pApAH // 1 // " tapopi na yAtanA, duHkhanibandhanaM, karmakSayahetutvAt , yathAzaktividhAnAca, yaduktaM-" so hu | tavo kAyabo, jeNa maNo maMgulaM na ciMteI // jeNa na iMdiahANI, jeNa ya jogA na haayti||1|| iti sUtrArthaH // 44 // -tathA| mUlam-abhUjiNA asthi jiNA, aduvA vi bhvissii| musaM te evamAhaMsu, ii bhikkhU na ciMtae // 45 // UTR-1
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 168 // vyAkhyA-abhUvannAsan jinAH kevalinaH, 'atthitti' nipAtaH tatazca asti vidyante jinA mahAvideheSu, athavA bhaviSyanti jinA ityapi mRSA alIkaM, te jinAstattvavAdinaH, evamanantaroktaprakAreNa AhuH kathayanti, iti bhikSurna cintayet , anumAnapramANAdisiddhatvAt sarvajJasyeti sUtrArthaH // 45 // nidarzanaM cAtra, tathAhi___ vatsAbhumo bhUriziSya-parivArA bahuzrutAH // AryASADhAbhidhAcAryA, babhUvurvizvavatsalAH // 1 // yo yasteSAM gaNe | bhaktaM, pratyAkhyAya vyapadyata // taM taM niryAmya nirgandha-mitthaM te sUrayo'vadan // 2 // devabhAvaMgatenA''zu, deyaM me zardanaM tvayA // ityukte'pi bahUnAM tai-nAgAtko'pi divaM gataH // 3 // athA'nyadA khaziSyaM te, niryAmyAtIva vallabham // evamUcuH sanirbandhaM, guravo gaddAkSaram // 4 // svargagatena bhavatA, vatsa ! vatsalacetasA // avazyaM darzanaM deyaM, tvAmiti prArthaye bhRzam // 5 // mayA hi bahusAdhUnA-mevamuktamabhUtparam // nA''gAtko'pi tvaM tu vatsA-''gaccheH snehama, smaran // 6 // tatprapadya vipadyAzu, devIbhUto'pi sa drutam // nAyayau prathamotpanna- surkaayairvilmbitH|| 7 ||tsminnnaagte sadyo, viparyastamanA guruH // evaM vyacintayannUnaM, paraloko na vidyate ! // 8||jnyaandrshncaaritraa-raadhkaaH shaantcetsH|| vihitAnazanAH samya-gmayA niryAmitAH khayam ||9||mdvaacN pratipannAzca, vineyA mama ye mRtaaH|| snehaleSvapi teSveko-'pyA''gAno kathamanyathA ? ||10||[yugmm ] tadadya yAvaccakre'sau, kriyA kaSTapradA mudhA // bhogAn hitvA manojJAMzca, mayAtmA vaJcito vRthA ! // 11 // bhuktvA bhogAMstadadyApi, kariSye saphalaM januH // para UTR-1
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana | dvitIyamayayanam (2) // 169 // loke vasati kaH, klizyate kuzalo mudhA ! // 12 // vimRzyeti skhaliGgastha, eva mithyAtvamAzritaH // utpratrajitukAmo'sau, muktvA gacchaM viniryayau // 13 // atrAntare'vadhijJAnA-kharUpaM khaguroridam // jJAtvA divaM gataH ziSyo, | viSaNNo dhyAtavAniti ! // 14 // aho ! madguravo jainA-gamanetrAnvitA api|| vimuktimArga muJcanti, mohAndhatama- | sAkulAH! // 15 // aho ! mohasya mahimA, jagajaitro vijRmbhate // jAtyandhA iva ceSTante, pazyanto'pyakhilA janAH! | // 16 // kulavAnapi dhIro'pi, gabhIro'pi sudhIrapi // mohAjahAti maryAdAM, kalpAntAdiva vAridhiH // 17 // | tanmohapreritA yAva-nAmI duSkarma kurvate // tAvadetAnvivodhyAhaM, kurve sanmArgamAzritAn ! // 18 // dhyAtvetyAgatya sa suraH, khagurorgamanAdhvani // grAmamekaM vicakre tat-pArthe divyaM ca nATakam // 19 // tataH sa sUristannATyaM, prekSyamANo manoharam // Urddha eva hi SaNmAsI-mAsItprAjyapramodabhAk // 20 // zItAtapakSudhAtRSNA-SaNmAsAtikramazramAn // | divyAnubhAvAnnAjJAsI-tannATyaM sa vilokayan // 21 // tasminnRtye'tha devena, saMhRte so'cltpurH||kssnnmekN zubhaM nATyaM, | dRSTaM diSTyeti bhAvayan // 22 // sa devo'tha tadAkRtaM, parIkSitumalatAn // SaTra jIvakAyasaMjJAn Sad, vidadhe bAlakAn vane // 23 // dRSTvAtha sUristeSvAdyaM, bhUribhUSaNabhUSitam // iti dadhyau zizorasyA-'laGkArAnAcchinadyaham // 24 // eSAM dravyeNa bhogecchA, ciraM me pUrayiSyate // mRgatRSNAmbupAnecchA-dezyA dravyaM vinA hi sA // 25 // vimRzyeti sa taM kSIra-kaNThaM sotkaNThamabravIt ||re! muzca muJcAlaGkArAn , bAlakaH sa tu nA'mucat // 26 // tato ruSTaH sa te UTR-1
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 170 / / zAvaM, jagrAha galakandale // so'rbhako'pi bhayoddhAnta-stamityUce sagadgadam // 27 // asyAmaTavyAM bhImAyAM, bibhyacaurAdyupadravAt // pRthvIkAyikasaMjJo'ha-masmi tvAM zaraNaM zritaH // 28 // azAzvatA bamI prANA, vizvakIrtizca zAzvatI // yazorthI prANanAze'pi, tadrakSeccharaNAgatam ! // 29 // bAlaM mAM dInatAM prAptaM, pAhi pAhi prabho ! ttH| taireva bhUSitA bhUrye, rakSeyuH zaraNAgatam ! // 30 // yataH-" vihalaM jo avalaMbai, AvaipaDiaMca jo samuddharai // saraNAgayaM ca rakkhai, tisu tesu alaMkiA puhavI // 31 // " ityAdhukto'pi lubdhAtmA, sa sUristasya kandharAm // yAvanmoTayituM lagna-stAvacchAvaH punarjagI // 32 // bhagavannekamAkhyAnaM, zrutvA kuryA yathocitam // sUrijaMgAda | tadrUhi, sopyAkhyat zrUyatAmiti // 33 // grAme kvApi kulAlo'bhU-tsa cAnyedhurmudaM khanan // AkrAntaH patatA khAni-taTeneti vaco'vadat // 34 // yatprasAdAdvaliM bhikSAM, dade jJAtIMzca poSaye // sA'pyA''krAmati bhUmirmA, tajAtaM zaraNAdbhayam ! // 35 // yathA bAjIvikAmukhya-saukhyArthI pRthivIM zritaH // varAkaH kumbhakAro'yaM, tayaivopahRto drutam ! // 36 // bhagavannahamapyevaM, bhItastvAM zaraNaM shritH|| tvaM ca muSNAsi mAM tadbhI-rmamApi zaraNAdabhUt ! // 37 // tadAkAtidakSo'si, re ! bAleti vadan guruH // tadbhUSaNAni jagrAha, nijagrAha ca tAM zizum ! // 38 // tAnazeSAnalaGkArA-nakSipatvapratigrahe // vratAddhaSTo hi dakSo'pi, nizzUko jAyate bhRzam ! // 39 // UTR-1
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 171 / / tataH puro vrajan kAJcidatikrAnto vanIM guruH // bAlakaM prAgvadadrAkSI- dapkAyAkhyaM dvitIyakam // 40 // tasmiMstasyA'pya'laGkArAM--stathaivA''dAtumudyate // so'pyA''khyAya nijAmAkhyA - mAkhyAnaM khyAtavAniti // 41 // "ekastAlAcarazcAru-kathAkathanakovidaH || pATalAhvo'bhavadbhUri - subhASitarasahRdaH // 42 // so'nyadA prottaran gaGgAM, nIrapUraiH pravAhitaH // tIrasthairdadRze lokai- rityUce ca savismayaiH // 43 // bahuzrutaM citrakathaM, gaMgA vahati pATalam // vAhyamAnA'stu bhadraM te brUhi kiJcitsubhASitam // 44 // samAkarNyobhayAkarNi - sakarNastajjanoditam // lokamekamanazlIlaM, pATalo'pyevamatravIt // 45 // yena rohanti bIjAni yena jIvanti karSakAH // tasya madhye vipadyeta, jAtaM me zaraNAdbhayam ! // 46 // " kathAM procyeti tadbhAvaM, cAviSkRtya sthite zizau // kRpAM hitvA''dade sUri-stasyApyAbharaNatrajam // 47 // tato'pyagre vrajaMsteja-skAyikAkhyaM tRtIyakam // vIkSyArbhakamabhUtsUri- stadbhUSAgrahaNodyataH // 48 // tataH zizuH prAgvatprAduSkRtya nijAbhidhAm // itthaM kathAM kathayituM, paTuvAkyaiH pracakrame // 49 // "kvApyAzrame tApaso'bhU-tsarvadA vahnipUjakaH // tasyoTaje'nale naivA - 'nyadA dagdhe sa ityavak // 50 // yamahaM madhusarpirbhyAM tarpayAmi divAnizam // dagdhastenaivoTajo me, jAtaM taccharaNAdbhayam ! // 51 // yadvAraNyaM gataH kazcidvahiM vyAghrabhiyA nizi // ajvAlayat pramattazca, dagdhastenA'bravIditi // 52 // mayA hi vyAghrabhItena, pAvakaH zaraNIkRtaH // dagdhaM tena ca dvitIyamadhyayanam (2) UTR-1
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 172 / / gAtraM me, jAtaM zaraNato bhayam ! || 53 ||" ityuktvAkhyAnakaM tasyo- panayaM ca prakAzya saH // tasthau zizuMstatastasya, bhUSaNAnyAdade guruH // 54 // tato'pya'gre'rbhakaM vAyu- kAyAkhyaM vIkSya pUrvavat // lAtuM tasyApyalaGkArAn sUrirudyamavAnabhUt // 55 // sopa zAvo nijaM nAma, prAgvattasmai prakAzayan // AkhyAnaM vaktumArebhe, vAgmitvaM nATayannijam // 56 // " ekaH ko'pi yuvA bhUri-balo'bhUtpInabhUghanaH // vAtarogagRhItaM taM prekSya ko'pIti pRSTavAn // 57 // laGghanaplavanodyogI, prAgbhUtvApyadhunA bhavAn // yAti yaSTimavaSTabhya, kasya vyAdherupadravAt ? // 58 // so'vAdIdyo marujyeSThA -''SADhayoH saukhyado bhavet // sa eva bAdhate'GgaM me, jAtaM hi zaraNAdbhayam ! ||59 ||" AkhyAnamityuditvA tadbhAvayitvA ca pUrvavat // zizoH sthitasya tasyApi bhUSaNAnyagrahIdguruH // 60 // bhUyopi purato bAlaM, prAgvadAbharaNairbhRtam // sa vanaspatikAyAkhyaM paJcamaM sUrirakSata // 61 // tasyApi bhUSaNagaNaM, grahItuM sodyame gurau // so'pItyAkhyAnamAcakhyau khAbhikhyAkhyAnapUrvakam // 62 // " drume puSpaphalAkIrNe, kvApi ke'pya'vasan khagAH // vRkSo hyayaM naH zaraNa- miti vizrabdhacetasaH // 63 // teSAM ca vasatAM tatra, nirAbAdhamathAnyadA // apatyAni bahUnyanta - nIDaM krIDanti jajJire // 64 // itazca tasya vRkSasya, pArzvAtkA'pyudgatA latA // taM taruM pariveSTyo cai - rAruroha drumopari // 65 // tayA ca latayA'nyedyu - vilagya bhujago mahAn // Aruhya taM drumaM tAni, UTR-1
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvatIyamadhyayanam (2) / / 173 / / khagApatyAnyabhakSayat // 66 // tataste vihagAH khIyA-patyavidhvaMsaduHkhitAH // kurvantastumulaM pro-ritthamAhurmuhu| mithaH // 67 // adya yAvatsukhaM vRkSe, sthitamatrAnupadrave // asmAdeva latAyuktA-dadyAbhUccharaNAdbhayam // 68 // " ityu- dIya kathAM tasyA, bhAvaM prAgvat prakAzya ca // tasthuSastasya zAvasyA-'pyAdade bhUSaNAni sH||69|| | tato'gre prasthitaH SaSThaM, trasakAyAkhyamarbhakam // vIkSya tasyApyalaGkArAn , so'bhUdAcchettumutsukaH // 70 // nijAmAkhyAM / | samAkhyAya, so'pyA''khyAnacatuSTayam // avAdIvIndriyAdInAM, caturNA tatra sambhavAt // 71 ||"tthaa hi nagare |* | kApi, parIte parito'ribhiH // bhItA bahisthA mAtaGgAH, purAntaH prAvizan drutam // 72 // tAMzca madhyasthitai- | lokai- rannAdikSayabhIrubhiH // niSkAzyamAnAnnagarA-dvidviSo'pIDayan bhRzam // 73 // puraM naH zaraNaM bhAvI-tyAzayA vizato'pi tAn // nirIkSya durdazAM prAptAM-stadA ko'pItyabhASata // 74 // bhItAH paurAH karSayanti, yuSmAnnighnanti ca dviSaH // tatvApi yAta mAtaGgAH !, jAtaM zaraNato bhayam // 75 // " prAgvat sopanaye tena, prokte'pyevaM kathAnake // amuJcati gurau bAlo, dvitIyAmabravItkathAm // 76 // "nagare kvApyabhUdbhapaH, sa ca duSTo nijainaraiH // khIya eva pure caurya, sarvadA'cIkarabhRzam // 77 // rAjJastasya purodhAstu, sarva janamabhaNDayat // khinnAstato'khilA lokAH, paraspara| mado'vadan // 78 // yatra rAjA khayaM cauro, bhaNDakazca purohitaH // yAta paurAH ! purAttasmA-jAtaM hi zaraNAdbhayam // 79 // " kathAM sopanayAM prAgva-dimAmUcAnamapyamum // nA'nUcAno'mucadstaM, janaM duSTa iva grahaH ! // 8 // tata UTR-1
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 174 / / stRtIyamAkhyAnaM, vaktuM prAkrasta so'rbhakaH // "tathA hi kvApyabhUdrAme, dvijanmA ko'pi kAmukaH // 81 // tasya cAsItsutA madhya- vayobhUSitabhUghanA // udagrarUpalAvaNyA, jagannetrasudhAJjanam // 82 // anyadA tAM sutAM vIkSya, riraMsuH sa dvijo'bhavat // na hi prabalabhogecchaH, sthAnAsthAne vicArayet // 83 // tAM ca kAmayamAno'pi, na siSeve sa lajayA // tatkAmasyAnivRttezca, jajJe kSINatanubhRzam // 84 // taM cAtidurbalaM prekSya, sanirbandhaM tadaGganA // aprAkSIkSAmatAhetuM, so'pyAcakhyau yathAtatham // 85 // tataH sA vyamRzaddakSA, yonAM nApnuyAdayam // tadAvazyaM vipadyeta, drAg dazAM dazamIM gataH // 86 // vidhAyAkAryamapyeta-tadenaM jIvayAmyaham // nijo bhartA hi patnIbhi-jIvanIyo yathAtathA // 87 // sA vicintyeti taM proce, mA kAridhRti priya ! // ahaM kenA'pyupAyana, kariSyAmi tavehitam // 88 // tamityAzvAsya sA putrI-miti provAca dambhinI // pUrva hi naH sutAM yakSo, bhuGkte pazcAdvivAhyate // 89 // kRSNabhUteSTAnizAyAM, tattvaM yakSAlayaM brajeH // tvAM bhoktumudyataM tatrA-''gataM yakSaM ca mAnayeH ||9||he putri ! tatrodyotaM ca, mA kAryakSamIkSitum // udyote hi kRte yakSaH, saroSamupayAsyati // 91 // tacchrutvA mAtRvisrambhA, khIcakre sA'pi tadvacaH // visrandho hi jano'kArya-mapi sadyaH prapadyate ! // 92 // rAtrau ca mAtRproktAyAM, sA yakSekSaNakautukAt // zarAvasthagitaM dIpaM, lAtvA yakSAlayaM yayau // 93 // tanmAtrA prahito bhaTTo-'pyA''gAttadyakSamandiram // tAM copabhujya niHzaMkaM, ratazrAnto'khapItsukham // 94 // zarAvasampuTAhIpa- mAviSkRtyA'tha kautukAt // UTR-1
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhyayanam (2) / / 175 / / pazyantI tatsutA tatra, tAtaM dRSTvetyacintayat // 95 // aho mayA samaM mAyA, mAtrA'pi mahatI kRtA / yamevAstu, mama kiM lajjayA'dhunA ? // 96 // kiJca khatAtamapyena-mapazaMkaM bhajAmyatha // nartanodyuktanatakyA, vadanAvaraNena kim ? // 97 // sA vimRzyeti pitrA'pi, samaM reme yathAruci // ratazrAntau ca tau sutau, prAbudhyetAM | prage'pi na // 98 // mAtA tasyAstataH kAnta-viyogodanaduHkhataH // alabdhanidrA yAminyAM, prAtastAvityabhASata // 99 // udgate'pi ravau vizvaM, vizvaM spRzati cA''tape // prabuddhe'pya'khile loke, hale ! jAgarti no sukhI // 10 // tatsavitrIvacaH pUrva-prabuddhA sA tdnggjaa|| zrutvA tadIyabhAvaM cA-'vagamyetyuttaraM dadau // 1.1 // mAtastvayaiva proktaM me, yadyakSaM bahu mAnayeH // yakSeNa cAhRtastAta-stadanyaM tAtameSaya ! // 102 // imAmAkarNya tadvAcaM, brAhmaNItyabravI| tpunaH // nava mAsAn khIyakukSau, kapTenA'dhAri yA mayA // 103 // viNamUtre ca ciraM yasyA, mardite sA'pi nndnaa|| | matkAntamaharattanme, jAtaM zaraNato bhayam // 104 // " pUrvavadbhAvanApUrva-mityuktepi kathAnake // tenA'muktaH zizusturyamAkhyAnamidamuktavAn // 105 // "tathA hi kvApyabhUdAme, vipraH ko'pi mahAdhanaH // sa ca dharmadhiyA mUDhaH, sarovaramacIkhanat // 106 // tasya pAlyAM devakula-mArAmaM ca vidhApya saH // pravartya chAgayajJaM ca, muhustatra cakAra saH // 107 // ayaM hi dharmastrANaM me, paraloke bhaviSyati // dhyAyanniti sa yajJeSu, chagalAnavadhIhUn // 108 // bhUdevaH so'nyadA mRtvA, chAgeSvevodapadyata // so'pi chAgaH kramAdRddhiM, prAso'bhUtpInabhUghanaH // 109 // yajJe hantuM nIya UTR-1
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 176 // mAnaH, vaputraireva so'nyadA // khopajJaM tattaTAkAdi, dRSTvA khAM jAtimasmarat // 110 // mayaiva kAritamidaM, mamaivAbhUdvipattaye // nindannevaM vakRtyaM sa, 'bubu' zabdaM vyadhAnmuhuH // 111 // tathAbhRtaM ca taM vIkSya, jJAnI ko'pi mahAmuniH // tatpUrvabhavavRttAntaM, vijJAyaivamavocata // 112 // khAnitaM hi tvayaivedaM, saro vRkSAzca ropitAH // pravartitA makhAzcA'tha, kiM 'bubU' kuruSe pazo ! // 113 // iti sAdhuvacaH zrutvA, sa chAgo maunamAzrayat // svakarmaNyudite kiM hi, pUtkArairiti cintayan // 114 // tUSNIkaH sAdhuvAcA'ya-majo'bhUdityavetya te // athA'pRcchan dvijAH sAdhu-mityAzcaryabharAkulAH // 115 // kimeSa meSo bhagava-nAkarNya bhavatAM vacaH // tUSNIkatvaM dadhau nAga, iva mtrvshiikRtH?|| 116 // munirjagau bhavattAto, mRtvA'sau chagalo'bhavat // dRSTvA caitattaTAkAdi, jAtismaraNamAsadat // 117 // tato duHkhA(budhvAna-mucaiH kurvanmayoditam // svakarmaNAM doSamamuM, jJAtvA maunaM dadhau drutam // 118 // tatastadaGgajAH procuH, kaH pratyaya iha prabho ! // vinA pratyayamuktaM hi, parokSaM zraddadhIta kaH? // 119 // sAdhurUce samakSaM vaH, prAgbhave nihitaM svayam // nidhi ceddarzayatyeSa, tadA hyetadyathAtatham // 120 // tadAkarNya nidhisthAnaM, darzayetyuditaH suteH|| chAgo gatvA nidhisthAne, pAdAgreNA'khanadbhavam // 121 // tatastattanayejAMta-pratyayayatisannidhau // | sa chAgo mumuce jaina-dharmazca pratyapadyata // 122 // dharma zrutvA munestasmA-nmeSo'pi pratipadya saH // vihitAnazanaH sadyo, devabhUyamavindata // 123 ||prety me zaraNaM bhAvI-tyAzayA sa dvijo yathA // taTAkAdi vyadhAttaca, tasyA UTR-1
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 177 / / zaraNatAmagAt // 124 // evaM mayA'pi bhItena, bhavantaH zaraNIkRtAH // cenmuSNanti tadA me'pi, trANamatrANatAM gatam // 125 // " itthaM caturbhirAkhyAnai - gurostenoditairapi // na durbhAvo nyarvarttiSTA - 'sAdhyo roga ivauSadhaiH // 126 // tatastasyA'pyalaGkArAn, sUrirjagrAha pUrvavat // lubdho jano hi no dravyai- stRpyatyacdhirivAmbubhiH // 127 // evaM SaNNAM kumArANA- mAttairAbharaNatrajaiH // pratigrahaM durvikalpai - rAtmAnaM ca babhAra saH // 128 // tato drutaM drutaM sUriH, puro gantuM pracakrame // sambandhyeSAM zizUnAM mAM, mAdrAkSIditi cintayan // 129 // devo'pyevaM parIkSAbhi- staM praNaSTavratAzayam // jJAtvaikAM vyakarotsAdhvIM, tatsamyaktvaM parIkSitum // 130 // tAM ca gurvImalaGkAra-nikaraiH parimaNDitAm // vIkSya sUriH sasaMrambhA - rambhamevamuvAca saH // 131 // aJjitAkSI bhUribhUSA - bhUSitA tilakAGkitA // zAsanoDDAhakRduSTa - sAdhvi ! tvaM kuta AgatA ? // 132 // sUrestasyeti vacanaM zrutvA roSabharAkulA / sA pratinyapi niHzaGkaM pratyuvAceti taM drutam // 133 // re sUre ! sarSapAbhAni, paracchidrANi pazyasi ? | Atmano bilvamAtrANi, pazyannapi na pazyasi ? // 134 // kiJcaivaM zikSayannanyaM, nirdoSaH khalu zobhate // svayaM sadoSastu paraM, na zikSayitumarhati ! // 135 // yadi ca tvaM manyase svaM, zramaNaM brahmacAriNam // samaleSTusuvarNa satkriyamugravihAriNam // 136 // tadabhyehi mamAbhyarNa-mutkarNaH kiM praNazyasi ? || vilokayAmi jyeSThArya !, yathAhaM te pratigraham // 137 // tayetyuDAhitaH sAdhvyA, tUSNIkaH sa vrajan puraH // dadarza sainyamAgacchat, kRtaM tenaiva nAkinA // 138 // bhayoddhAntastataH sUriH, dvitIyamadhyayanam (2) UTR-1
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 178 // sainyAdhvAnaM vihAya sH|| nazyannapi nRpasyaiva, purogAIvayogataH // 139 // nRpo'pi prekSya taM hasti-skandhAduttIrya cA'namat // Aha sma cA'ho! bhAgyaM me, yUyaM yadiha vIkSitAH ! // 140 // tatkRtvA'nugrahaM khAmi-nma-IK yIdaM modakAdikam // eSaNIyaM prAsukaM ca, gRhyatAM gRhyatAM drutam // 141 // nA'dya bhokSye'hamityuccai-rvadan sUristu nA''dade // pAtrastho bhUSaNaudho mA, dRzyatAmiti cintayan ! // 142 // taM muJca muJcetyUcAnaM, bhiyA bhUpastu nA'mucat // hiyA na neti jalpantI, navoDhAM ramaNo yathA ! // 143 // bhUbhujA muhurAkRSTa-mapi sUriH patagRham // na mumoca navoDhA strI, bhAkRSTamivAMzukam ! // 144 // tataH prasahya tatpANe-stamAcchidya patagRham // tatra yAvannRpaH kSemu-mArebhe modakAdikam // 145 // tAvatsa tAnalaGkArA-nirIkSya kupito bhRzam ! // tamAcAryamuvAcaivaM, bhRkuTIvikaTAnanaH // 146 // are pApa ! tvayA nUnaM, putrA vyApAditA mama // no cetkathamamI tessaa-mlngkaaraastvaantike||147|| re duSTa ! dviSTha ! pApiSTha !, sAdhuveSaviDambaka ! // yAsyasi tvaM kathaM jIvan , vyApAdya mama nandanAn ? // 148 // zrutveti bhUbhRto bhASAM, sAdhvasAkulamAnasaH // adhomukhaH so'nUcAno-'nUcAno dhyAtavAniti // 149 // aho! vimUDhacittenA-kAryametatkRtaM mayA // yadetadIyaputrANA- mAdade bhUSaNavrajaH! // 150 // matpAtakaM ca sakalaM, jJAtaM bhUkhAminA'munA // tadasau mAM kumAreNa, mArayiSyati kenacit ! // 151 // pApmano nikhilasyApi, phalametadupasthitam // idAnImeva tatko'tra, zaraNaM me bhaviSyati ? // 152 // athavA pUrvameveda- mavimRzya vyadhAmaham // UTR-1
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana dvitIyamadhya| yanam (1) / / 179 // tatsaMyamasukhaM tyaktaM, yanmayA bhogakAmyayA // 153 // tatraivaM / khatanu-dyutidyotitadiGmukhaH // 154 // tamityUce ca bhagavan !, so'haM ziSyo'smi vaH priyaH // svayaM niryAmya yaH pUjyai- rAgantuM prArthito'bhavat // 155 // ahaM hi vratamAhAtmyA-tsuro'bhUvaM maharddhikaH // smRtvA vAkyaM ca pUjyAnAM, khavAgvaddha ihA''gamam // 156 // madanAgamane kazci-tkAlakSepo babhUva yH|| sa tu jJeyo nvotpnndevkaaryaakultvtH|| 157 // saMyamabhraSTacittAMzca, yuSmAn bodhayituM mayA // tanATyaM vidadhe pUjyai-ryadRSTamadhunA'dhvani ! // 158 // mayaiva yuSmadAkUta-parIkSArtha pariSkRtAH // SaTkAyAhA dArakAH SaT , sasAdhvIkA vikurvitAH // 159 // tato'vabudhya vaH prAjyaM, mohonmAdamuditvaram // mayodapAdi sainyAdi-bhayaM tadvaMsanauSadham // 160 // zaGkAtaGkamamuM tasmA-tyaktvA mohasamanvitam // unmArgagaM mano'vApta-sanmArga kurutaa''tmnH||161|| kiJca-"saMkaMtadivapemA, visayapasattAsamattakattavA // aNahINamaNuakajjA, narabhavamasuI na iMti surA // 162 // cattAri paMca joaNasayAI gaMdho u maNualogassa // u8 vaccai jeNaM, na hu devA teNa AvaMti // 163 // " ityAdyAgamavAkyAni, jAnadbhirapi sUribhiH // madanAgamanepyeta- kArabdhaM kimIdRzam ? // 164 // anyacca divyanATyAdi-vilokanakutU| halAt // kAlaM yAntaM bahumapi, naiva jAnanti nirjarAH ! // 165 // yuSmAbhirapi tadivya-nATakAkSiptamAnasaiH // Urddhasthaireva SaNmAsI, ninye'zrAntamuhUrttavat ! // 166 // tadbhadantAH! vimoho'yaM, kartuM vo naiva yujyate // kalpAnte'pi UTR-1
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 180 // kimu kSIrA-mbhodhirulavate'vadhim ? // 167 // bhavAdRzA api yadA, kurvantyevamanIdRzam // dRDhadharmA jagati ka-stadA banyo bhaviSyati // 168 // tadurAcaritaM sarva-mAlocyedaM mahAdhiyaH! // samAcarata cAritraM, karmakakSahutAzanam // 169 // gIrvANavANIM zrutveti, pratibuddho mahAzayaH // sa sUriH khadurAcAraM, bhUyo bhUyo nininda tam // 17 // vAraM vAraM ca taM deva-mAryASADho'bravIditi // sAdhu sAdhu tvayA vatsa !, bodhitohaM mahAmate ! // 171 // ahaM hi narakAdhvAnaM, prapanno'pi svakarmabhiH // mokSamArga tvayaivA'tha, prApito bhAvabandhunA // 172 // dharmAddaSTasya me bhUyo, dharmadAnavidhAyinaH // tavA'nRNo'haM naiva svAM, bravImi kimataH param ? // 173 // taM devamabhinanyeti, svasthAnamagamaduruH // AlocitapratikrAnta-stapotyugraM cakAra ca // 174 // suro'pi sUriM natvA taM, pramodabharameduraH // kSamayitvA khAparAdha, suralokamagAtpunaH // 175 // nASADhasUririti darzanagocaraM prAk, sehe parISahamamuM na tathA vidheyam // sUriH sa eva sahate sma yathA ca pazcA-tsarvaistathA vrativaraiH satataM sa shyH|| 176 // iti samyaktvaparISahe zrIASADhAcAryakathA // 22 // ityuktA dvAviMzatiH priisshaaH|| nanvate kasmin kasminkarmaNyantarbhavantIti ceducyate-"daMsaNamohe daMsaNa-parIsaho paNNa 1 nANa 2 paDhamaMmi // carimelAbhaparIsaha, satteva carittamohaMmi // 1 // " atra 'paDhamaMmitti' jJAnAvaraNe, 'carimetti' aMtarAye / atha yaduktaM sapta caritramohe, iti tAnAha-"akkosa 1 arai 2 itthI 3, nisIhiA 4 acela 5 jAyaNA 6 ceva // sakkAra UTR-1
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 181 / / purakAre 7, ekkArasa veaNijaMmi // 2 // " yaduktaM ekAdaza vedanIye iti te'mI-"paMceva ANupubI 5, cariA 6 dvitIyamadhya sejjA 7 taheva jalle 8 a||vh 9 roga 10 taNapphAsA 11, sesesu natthi avayAro // 3 // " tathA utkarSataH samakaM yanam (2) viMzatireva parISahA udayante, mitho viruddhayoHzItoSNayozcaryAnaSedhikyozcaikatarasyaiva bhAvAt / tathA'nivRttibAdarAkhyaM navamaguNasthAnakaM yAvatsarve'pi parISahAH sambhavanti, udayastu pUrvoktahetovazatereva / sUkSmasamparAyAditraye tu caturdaza, | saptAnAM cAritramohapratibaddhAnAM darzanaparISahasya ca tatrAbhAvAt , udayastveteSu dvAdazAnAm / sayogikevalini ekA| daza, vedyapratibaddhAnAmeva tatra sambhavAt , udayastviha navAnAmiti // sAmpratamadhyayanopasaMhArArthamAha- . | mUlam-ee parIsahA satve, kAsaveNaM pveiaa|je bhikkhUNa vihaNNejA, puTTho keNai kaNhuitti bemi||16|| - vyAkhyA-ete anantaroktAH parISahAH sarve kAzyapena zrImahAvIrakhAminA praveditAH prarUpitA yAn jJAtveti | zeSaH, bhikSurna vihanyeta na parAjIyeta, spRSTo bAdhitaH kenA'pi dvAviMzaterekatareNA'pi, 'kaNhuitti' kasmiMzciddeze kAle vA iti sUtrArthaH, 'itiH' parisamAptau, bravImIti prAgvat // 46 // - jyryryryry vli iti zrItapAgacchIyopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyabhujiSyopAdhyAya-12 zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau dvitIyAdhyayanaM sampUrNam // 2 // illm UTR-1
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 182 // - "atha tRtIyAdhyayanam" // arhan / uktaM parISahAdhyayanaM samprati caturaGgIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane parISahasahanamuktaM, tacca kimAlambanamaGgIkRtya kartavyamiti praznasambhave mAnuSatvAdicaturaGgadurlabhatvamAlambanamAzrityetyuttaraM, taccAlambanamanenocyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsvedamAdisUtram mUlam-cattAri paramaMgANi, dullahANiha jNtunno| mANusattaM suI sajhA, saMjamammi a vIriaM // 1 // ___ vyAkhyA-catvAri catuHsaMkhyAni paramAGgAni pradhAnakAraNAni, dharmasyeti zeSaH, durlabhAni duHprApANi, iha saMsAre, jantodehinastAnyevAha-mAnuSatvaM narajanma durlabham / yataH-"egidiAijAisu, paribhamamANANa kammavasagANa // jIvANaM saMsAre, sudullahaM mANusaM jammaM // 1 // " zruti zravaNaM, dharmasyeti gamyate, sA'pi duravApA / yataH"Alassa mohevaNNA, rthamA kohI paimAya kiMvaNNattA // bhaya sogA aNNANA, vakkheva kuUhalA raimaNA // 1 // eehiM kAraNehiM, laNa sudulahaMpi mANussaM // na lahai suI hiariM, saMsAruttArANaM jIvo // 2 // iti" tathA | zraddhA zraddhAnaM, dharmasyaiva, sA'pi durlabhaiva / yataH-"kubohamicchAbhiNivesajogao, kusatthapAsaMDavimohiA jaNA // na saddahate jiNANahadesiaM, cayaMti bohiM puNa kei pAviaM // 1 // iti" / saMyame viratau, caH samuccaye, vIrya sAmarthya, UTR-1
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana | tadapi durlabham / yataH-"saddahamANovijao, sammaM jiNaNAhadesi dhammaM // na tarai samAyariuM, visayAipamAya- || tRtIyamadhya | vivasamaNo // 1 // iti sUtrArthaH ||1||maanusstvaadiinaaN ca durlabhatvaM kathayatA colakAdayo daza dRSTAntAH sUcitAH, || yanam (3) / / 183 / / * tAMzcaivamAvizvakAra niyuktikaarH| "collaga 1 pAsaga 2 dhaNNe 3, jUe 4 rayaNe a5 sumiNa 6 cakke a 7 // camma 8 juge9paramANU 10, dasa dilutA mnnualNbhe||1||" tatra collako bhojanaM, tadupalakSitamudAharaNaM colakastaccaivaM, tathA hi__ atraiva bharatakSetre, pure kAmpIlyanAmake // brahmAbhidho'bhavadbhUpa-zrulanyAhvA ca tatpriyA // 1 // tayoH putro brahma| datto, brahmabhUpe mRte sati // culanIratadIrghAkhya-bhUpabhIteH plaayitH!|| 2 // suhRdA varadhanunA, samaM pRthavyAM paribhraman // sundarAkRtirityagra-janmanA'sevi kenacit ! // 3 // [ yugmam ] taM bhUdevaM bhUyasISu, sahAyaM durdazAkhapi // divAnizaM sevamAnaM, brahmadatto'bravIditi // 4 // brahmadattAbhidhaM labdha-rAjyamAkarNya mAM sakhe ! // matsamIpe tvayA''- 2 gamya- manRNaH syAmahaM yathA ! // 5 // omityuktvA dvijaH so'ya, khasthAnamagamanmudA // krameNa brahmadatto'pi, cakravarttitvamAsadat // 6 // tadvijJAya sa vipro'pi, kAmpIlyapuramAgamat // abhiSekastadA cA'bhU-cakriNo dvAdazA| bdikaH // 7 // tato ravimivolUko, dadarzA'pi nRpaM na saH // nApa pApa iva kharge, pravezamapi tadgRhe ! // 8 // vinA hi guNavaiguNye, duSprApo bhuupsnggmH||so'th cyAtveti jIrNAnAM, cakre dhvajamupAnahAm ! // 9 // atha dvAdazabhirvarSeH, krIDAyai nirgate nRpe|| dvijastaM dhvajamutpAkhyA-'brajajadharaiH samam // 10 // bhUpo'tha taM dhvajaM vIkSya, sarvadhvajavi UTR-1
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 184 / / lakSaNam // IdRzo'yaM dhvajaH kasye- tyapRcchatpAripArzvakAn ! // 11 // na vidma iti tairukte, pArthivastamajUhavat // abhyarNamAgataM taM ca, prekSyopAlakSayatsvayam // 12 // durdazAsu sahAyo'sau, mamAsIditi cintayan // gajAduttIrya taM cakrI, sasnehaM pariSakhaje ! // 13 // tasmai kauzalikIM vArtA - mApRcchayeti nRpo'vadat // yAcakha sanmate ! sadyo, yattubhyaM rocate'dhunA // 14 // vipro'jalpat priyAM pRSTvA, yAciSye tvAmahaM vibho ! // vihasyA'tha nRpaH proce, tAM pRSTvA drutamApateH // 15 // dvijastato nijagrAmaM gatvA'prAkSIditi priyAm // cakrI tuSTo dadAtISTaM, tatkimabhyarthaye priye ! // 16 // tannizamyeti sA dadhyau, vRddhiM prApto yayaM dvijaH // mAnayiSyati mAM naiva, sampadutkarSagarvitaH ! // 17 // yaduktaM -"pravarddhamAnaH puruSa-strayANAmupaghAtakaH // pUrvArjitAnAM mitrANAM, dArANAM vezmanAM tathA // 18 // tadasmai tAdRzaM kiJcit, prArthyamarthaM bravImyaham // jIvAmaH sasukhaM yena, na cotkarSaH prajAyate // 19 // dhyAtveti sA'bhyadhAdvipraM khAmin ! yAcakha bhojanam || dInAradakSiNAyuktaM bharate sarvavezmasu ! // 20 // nagaragrAmadezAdyai rbahubhiH kiM parigrahaiH // kazvAkulo bhavennityaM teSAM satyApanAdinA 1 // 21 // tatprapadya tataH sadyaH, so'pi gatvA nRpAntike // ayAcata khajAyokta - mityUce ca pramodabhAk // 22 // ahaM hi prAk bhavaddvehe, prabho ! bhokSye tataH param // tvadantaHpurabhUmIzA-'mAtyalokagRheSva'pi // 23 // evamasminpure bhuktvA, pareSvapi purAdiSu // bhokSye'haM bharatakSetre, sakaleSu yathAkramam // 24 // itthaM sarvatra bhuktvA ca bhokSye tvatsadane punaH / ityUcAnaM ca taM vipra-mityUce medinI UTR-1
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 185 // ptiH||25|| tuSTAnmattaH kimetAva-dyAcase ? tvaM mahAmate ! ||prtykssaatklpvRkssaakiN, karIraM ko'pi yAcate ? // 26 // tRtIyamadhyatvametadyAcamAno hi, yAJAbhyAsAnna lajjase ! // viDambanAprAyamidaM na tvahaM dAtumutsahe ! // 27 // tattvaM vRNuSva || yanam (3) dezAdyaM, draviNaM vA yathepsitam // saMsthitazca mamAbhyaNe, muMva vaiSayikaM sukham // 28 // vipraH proce na dezAdyaiH, kArya mama mahIpate ! // kintu pUrvoktameva tvaM, dehi ceddAtumIhase ! // 29 // tadAkarNya nRpo'dhyAsI-daho ! satyapi dAtari // nA''dAtumISTe nirbhAgya-staddadAmyetadeva hi // 30 // dhyAtveti cakrI tadvAcaM, pratipradya vasamani // tasmai bhojanadInArau, dadau divye ca cIvare // 31 // tataH pratigRhaM vipro, bhuJjAno'pi nRpAjJayA // pAraM purasya tasyA'pi, na prApApArasadmanaH ! // 32 // tarhi va bharatakSetra-vezmanAM prAntamApya saH // cakravartigRhe bhoktuM, bhUyo vArakamAnayAt ! // 33 // divyAnubhAvAdyadi vA sa bhUyo-pyurvIpaterbhojanamaznuvIta // bhraSTo naratyAnna tu dharmahInaH, punarnaratvaM | labhate prmaadii!|| 34 // iti colakadRSTAntaH prathamaH // 1 // atha pAzakadRSTAntaH tathA hi golaviSaye, grAme ca caNakAbhidhe // caNezvarIpriyo jaina-vipro'bhUcaNakAhvayaH // 1 // anyadA tadgRhe tasthuAninaH ke'pi sAdhavaH // tadA ca tasya putro'bhU-dudgatairdazanaiH samam // 2 // jAtamAtraM ca taM bAlaM, munibhyo'nmyddvijH|| he bhadantAH ! sadanto'sau, jAto'stIti nivedayan // 3 // tataste munayaH procu-rbAlo'yaM bhavitA nRpH|| tacchrutvA caNako bhUri-viSaNNo dhyAtavAnidam // 4 // matsuto'pyeSa mAyAsI-drAjyArambhairadhogatim ! // UTR-1
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 186 / / dhyAtveti ghRSTvA taddantAn , sa sAdhubhyastadapyavak // 5 // munayo'pyavadanneva-mayaM hi radagharSaNAt // bhavitA bhUpatibimbA-ntarito bharito guNaiH // 6 // tatastasyA'bhidhAM cakre, cANakya iti tatpitA // so'tha zukladvitIyendu-riva vRddhiM dadhau kramAt // 7 // kalindikAH kaNThapIThe, sa cakAra khanAmavat // janmAntarAnugAmIva, zrAddhatvaJcAdito'zrayat // 8 // yauvane paryaNeSIca, kulInAM viprakanyakAm // nirdhano'pi hi santoSA-dravyArtha nodyamaM vyadhAt ! // 9 // anyadA tatpriyA bhrAtu-vivAhe'gAdgRhe pituH // nirdhanatvena sAmAnya-veSA bhUSaNavarjitA ! // 10 // mahead bhyabrAhmaNodUDhA-stadbhaginyo'parA api // tatrA''yayurmahAmUlya-vastrabhUSaNabhUSitAH ! // 11 // tAsAM parijanaH sarva zcakre bhUyAMsamAdaram // vAkyaiH paiJjaSapIyUSa-bhUyaH sambhASaNAdikam ! // 12 // cANakyasyA'GganAM tAM tu, na kiJciko'pya'jalpayat // Adaro hi bhavetsarvaH, zrINAM na tu vapuSmatAm // 13 // tAM ca bhUSaNatAmbUla-gandhamAlyAdivarjitAm // bandhuvargo bhaginyAdi-rapi bADhamahIlayat // 14 // bhrAtRjAyAdayo'pya'syAH, pratipattiM na cakrire // patibhedaJca niyataM, bhojanAdAvapi vydhuH!|| 15 // tato'tilajitodvignA, dauHsthyAtprAptA parAbhavam // kathaJcidapi vIvAha-mativAhayati sma sA // 16 // vivAhotsavapUrtI tu, sA khIyaireva cIvaraiH // AgAtpatyuhe zokasravadazrujalAvilA // 17 // cANakyenA'tha taduHkha-duHkhinA duHkhakAraNam // pRSTA'pi sA tatkusthAna-vraNavanna hriyA'vadat // 18 // tato bhA sanirbandha-muktA muktAgaNopamam // muJcantyazruvraja smAha, kathaJcittaM parAbhavam // 19 // UTR-1
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 187 // taM nizamyA'tha cANakya-zcetasIti vyacintayat // nUnaM jagati dAridyaM, socchAsaM maraNaM nRNAm ! // 20 // paraM parAbhavasthAnaM, vizAM dAridyameva hi // yena mAtuhepyevaM, prApadeSA parAbhavam ! // 21 // prakAzayanti dhaninA-masatyAmapi bandhutAm // lajante durgatairlokA-stAtvikakhajanairapi ! // 22 // kalAvAn kulavAn dAtA, yazakhI rUpavAnapi // vinA zriyaM bhavenmoM , nistejAH kSINacandravat // 23 // dauHsthyanAzAya tatkiJci-dAtAraM prArthaye khayam // dvijanmanAM hi yAtraiva, nidhAnaM paramaM matam // 24 // mama dauHsthyApanodastu, bhAvI rAjJaiva kenacit // tApopazAntiH | zailasya, na hi syAnmeghamantarA // 25 // dadAti nandabhUpazca, viprANAM bahulaM dhanam // vimRzyeti jagAma drAk, cANakyaH pATalIpuram // 26 // so'tha kArtikarAkAyAM, pUrvanyastAsanavrajAm // gatvA''sthAnasabhAM nanda-nRpAsanamazizriyat // 27 // atha rAjasabhAM nanda-mahIpatirupAgamat // ekena siddhaputreNa, nimittajJena sNyutH|| 28 // tatrasthaM vIkSya cANakyaM, siddhaputro'bravIditi // vipro'sau nandavaMzasya, chAyAmAkramya tiSThati // 29 // tatazcANakyamuzidAsyuvAceti sAdaram // bhagavannidamadhyAkha, dvitIyaM siMhaviSTaram // 30 // sthAsyatyasminnAsane ma- kamaNDaluriti bruvan // sa tatra kuNDikAM nyAstha-trA'tyAkSIdAdyamAsanam // 31 // tRtIyamevaM daNDena, caturthaJcAkSamAlayA // paJcamaM brahmasUtreNa, so'rundhannarmanATayan // 32 // tato dAsI jagau dhArzva-maho! asya dvijanmanaH // yadevamucyamAno'pi, na muJcatyAdyamAsanam // 33 // tadvipreNA'pi dhRSTena, kimaneneti vAdinI // sA nihatyA'GgiNA vegA-cANakyamuda UTR-1
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 188 / / tiSThipat // 34 // tayA dAsyeti cANakyo - 'dhikSiptaH prajvalan kudhA // samakSaM sarvalokAnA -mamuM cakre pratizravam // 35 // "kozaizca bhRtyaizca nibaddhamUlaM, putraizca mitraizva vivRddhazAkham / utpATya nandaM parivartayAmi, mahAdrumaM vAyurivogravegaH ! // 36 // pratizrutyeti cANakyo, niragAnnagarAdvahiH // anena bhikSuNA kiM syAditi rAjJApyupekSitaH ! // 37 // pitrA proktaM smaran bimbA - ntaritaM rAjyamAtmanaH / bimbabhUtaM naraM so'tha, prAptukAmo'bhramadbhuvi // 38 // mayUrapoSakagrAmaM, sothAgAnnandabhUpateH // paritrAjakaveSeNa, bhikSArthaM tatra cA'bhramat // 39 // tatrAsIdvAmaNIputryAH, zazabhRtpAnadohadaH // taM ca pUrayituM ko'pi nA'zakanmatimantarA // 40 // tasyA'pUta ca sA bAlA, lateva tanutAM dadhau // ari hi dohadApUrttavyAdhimaraNaM smRtam ! // 41 // tadA ca prekSya cANakyaM tasyAH pitrAdibandhavaH // ityapRcchaMzcandrapAna - dohadaH pUryate katham 1 // 42 // cANakyo'tha jagAdevaM, tatsutaM datta cenmama // tadAhaM dohadaM tasyAstvaritaM pUrayAmyamum // 43 // apUrNadohadA garbhAnvitA mA triyatAbhiyam // tairvimRzyeti cANakya-vacanaM pratipedire // 44 // sacchidramatha cANakyo 'cIkaratpaTamaNDapam // tasyorddhazcA'mucacchannaM naraM chidrapidhAyakam // 45 // chidrasya tasya cA'dhastA-nyadhAtsthAlaM payobhRtam // nizIthe kArttikIcandra - statra pratimitiM dadhau // 46 // pratibimbaM ca tacAndra-mantarvavyAH pradarzya saH // pibetyUce tatastuSTA, tatpAtuM sA pracakrame // 47 // candrapAnadhiyA sthAla-payaH sA'pAdyathAyathA // pidadhe maNDapachidra - muparisthastathA tathA // 48 // evaM dohadamApUrya, tasyAH pRthvyAM UTR-1
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 189 / / paribhraman // cANakyo dhAtuvAdAdyaiH, prArebhe draviNArjanam // 49 // sampUrNadohadA sA'pi, samaye suSuve sutam // taM || tRtIyamadhyaca pitrAdayazcandra-guptanAmAnamUcire // 50 // vavRdhe candragupto'pi, khajanAn modayan kramAt // audAryadhairyagAmbhIrya- yanam (3) saundaryAdiguNaiH samam // 51 // sa bAlakaiH saha krIDAM, kurvannurvIzavatsadA // dadau prAmAdikaM teSAM, hayIkRtyAruroha |* tAn // 52 // taM draSTukAmazcANakyo, bhramaMstatrA'nyadA yayau // apazyaJcandraguptaM ca, krIDantaM bhUpalIlayA // 53 // mahArAja ! mamA'pi tvaM, kiJcidehIti cA'bravIt // tatazcandro'vadadvipra!, gRhANa surabhIrimAH // 54 // cANakyo'thA'bravIdetA, gAvo gRhNan vibhemyaham // bamANa candro mA bhaiSI-vIrabhogyA hi bhUriyam // 55 // tataH papraccha | cANakyaH, kasyAyamiti bAlakAn ? // zizorapyasya vijJAnaM, prakRSTamiti cintayan // 56 // jagurbAlAH parivrAjaH, I putro'sau vipra ! vartate // garbhastho'pyeSa yattasmai, datto dohadapUraNAt ! // 57 // cANakyo'tha khakIyaM taM, bAlaM jJAtvetyabhASata // ehi vatsa ! dade rAjyaM, yasmai datto'si so'smyaham // 58 // tacchutvA drutamAyAtaM, hRtvA taM rAjya kAMkSiNaM // cANakyo drAk palAyiSTa, salopatra iva taskaraH // 59 // dhAtuvAdArjitadravyaiH, senAM kRtvA'tha kAJcana // rurodha pATalIputraM, pratijJApUraNAya sH||60|| tato nandena tatsainye, khalpatvAdvidrute drutam // cANakyazcandraguptena, samaM sadyaH palAyata ! // 61 // tato nandazcandraguptaM, grahItuM sAdino bhuun||aadishy prAvizattuSTaiH, pauraiH klRptotsave pure||62|| teSAM nandAzvavArANAM, madhyAdekaH samAyayau // candraguptamanukSipraM, vAyuvegena vAjinA // 63 // dUrAdvIkSya tamAyAntaM, UTR-1
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 190 / / cANakyazcArudhInidhiH // prAvIvizaJcandraguruM savezasthe sarovare // 64 // svayaM tu nirNejakavat prArebhe vastradhAvanam // tatrA''yAto'tha nandAzva - vArastamiti pRSTavAn // 65 // candragupto brajannatra, dRSTo re ! rajaka ! tvayA // sopyUce'ntaHsaro naMSTvA, praviSTaH sa hi vidyate // 66 // tataH sAdI tamAtraSTuM pravivikSuH sarontare // uttIrya turagAcchakha - sannA hAdi vihAya ca // 67 // kaupInamAtrabhRdyAva - jalopAntamupAyayau // tAvattasyaiva khaGgena, cANakyastacchiro'cchinat // 68 // [ yugmam ] candraguptamathAhUya, tasminnAropya vAjini / / cANakyaH purato'cAlI - pratibhAvibhavorjitaH // 69 // kumAraM ceti papraccha, he vatsa ! tvAmahaM yadA // sAdine'vAdiSaM citte, kimacinti tvayA tadA // 70 // candraH provAca he pUjyAH !, dhyAtametanmayA tadA / etadeva vidantyAryAH, sundaraM khalu na tvaham ! // 71 // tadAkarNyAtisantuSTacANakya dhyAtavAniti // vazaMvadaH sadApyeSa, bhAvI mama sadazvavat // 72 // dhyAyantamiti cANakyaM, vrajantaM purato drutam // candragupto'bravIdArya ! kSudhA mAM bAdhate'dhikam // 73 // tatazcandraM bahirmuktvA, bhaktArthaM caNakAtmajaH // prati grAmaM brajannakaM, bhaTTaM dRTveti pRSTavAn // 74 // grAme'tra labhyate bhikSA, so'bhyadhAllabhyate bhRzam ! // mayApyatrAdhunA lebhe, dadhikUrakarambakaH // 75 // cANakyo'cintayadbhakta-kRte grAme brajAmyaham // ekAkI candraguptastu, bahistiSThati sAmpratam // 76 // tadayaM mayi dUrasthe, nirdayairnandasAdibhiH // haniSyate cettadbhAvi, rAjyaM me svapna eva hi ! // 77 // tasmAdasyaiva bhaTTasyo - darAtkRSTvA karambakam // dade tasmai durdazA hi taraNIyA yathAtathA ! // 78 // dhyA OUTR-1
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 191 / / veti jaTharaM tasya, cANakyo dArayatkhayam // khArthasiddhayai paradroha-karAn dhig dhig narAdhamAn ! // 79 // tato hRtvA sa tadbhojyaM, candraguptamabhojayat // sopyatikSudhito'jJAsI-na tadrasaviparyayam ! // 80 // mauryayukto'tha cANakyo, grAmamekaM dinAtyaye // agAttatra ca mikSAyai, bhrAmyan roragRhaM yayau // 81 // tadA ca tasya gehasya, khAminyA vRddhayaikayA // bAlAnAM bhUyasAmuSNa-rabbA'bhUtpariveSitA // 82 // tasyAmekaH zizurbAdaM, kSudhitaH prakSipan karam // dagdhA- | gulI rurodocca-staM ca vRddhatyabhASata // 83 // vetsi cANakyavannaiva, kiJcittvamapi mUDha re!|| tanizamyA'tha cANakyastAM papraccheti sAdaram // 84 // vRddhe ! tvayA kutazcakre, cANakyo'tra nidarzanam ! // vRddhabuddhistato vRddhA, cANakyamidamabhyadhAt // 85 // yathA hi pUrva cANakyo, bAhyaM dezamasAdhayan // rundhAnaH pATalIputraM, mUDhaH prApa vigopanAm | // 86 // bAlako'pi tathaivAya-malihan paritaH shnaiH|| madhya eva kSipan pANiM, dAhamatyugramAsadat // 87 // cANakyastata evAsya, tulAmAropito mayA // mahAnapi hi nirbuddhi-rbAlAdapi viziSyate // 88 // tacchrutvA yoSito'pyasyAH, zasyA dhIriti cintayan // cANakyo himavatkUTa-sannivezaM tato yayau // 89 // tatra rAjJA parvatakAbhidhena samamuttamAm // cANakyo vidadhe maitrI, kAMkSan sAhAyakaM ttH||90|| anyedhuriti cANakya-staM proce cetsamIhase // nandamunmUlya tadrAjyaM, vibhajyAdadvahe tadA // 91 // mama buddhibalaM sainya-balaM ca bhavato'tulaM // kAsminirmite vizva-zlAghyatAM labhatAM sakhe ! // 92 // tadaGgIkRtya cANakya-vAkyaM parvatako nRpaH // sacandraguptaH prArebhe, UTR-1
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 192 / / nandadezasya sAdhanam // 93 // puramekaM tu tenaiva, grahItumazakan balAt // viveza tatra cANakyo, bhikSAyai bhikSuveSabhRt // 94 // tatra vAstUni samprekSa-mANaH sotha tridaNDikaH // sakalApAH sapta devyo-'pazyadindrakumArikAH // 15 // abhaGgaM tatpuraM tAsAM, prabhAvAdavabudhya sH|| mayaitAH kathamutthApyA, vimamarzati yAvatA // 96 // tAvattaM purarodhArtAH, papracchuriti nAgarAH // bhagavan ! purarodho'yaM, kadA khalvapayAsyati ? // 97 // tataH provAca cANakyo, yAvadatra | bhavantyamUH // devInAM pratimAstAva-tpurarodhakSatiH kutaH ? // 98 // paurAste'tha tataH sthAnA-ttAH kSipramudapATayan // dhUtaiH pratAritAnAM hi, nA'kArya kiJcidaGginAm ! // 99 // tadA cANakyasaGketA-candraparvatakAvapi // palAyetAM | drutaM taccA-''koccamumude janaH // 10 // bhUyo vyAghuTya to kSipra-magrahISTAM ca tatpuram // nandadezaM ca cANakya-dhiyA'sAdhayatAM rayAt // 101 // pravardhamAnasainyAdi-saMyutAste trayo'pya'tha // aveSTayannandapuraM, nidhAnamiva bhoginaH // 102 // tadA ca kSINapuNyatvAt , kSINabuddhiparAkramaH // cANakyasyAntike nando, dharmadvAramayAcata ! // 103 // tataH provAca cANakya-stvamekena rathena yat // netumIzastadAdAya, purAniyahi nirbhayaH // 104 // naXndo'pi dve striyau kanyA-mekAM sAradhanAni ca // rathe'dhiropya nagarA-niryayau dInatAM gataH // 105 // cANakyacandra guptau ca, sa ca parvatako nRpaH // pure praveSTumAjagmu-stadaivAnandamedurAH // 106 // tadA ca sA nandasutA, candragupta nirakSata // sadyo jAtAnurAgA ca, jajJe tatsaGgamotsukA // 107 // candraguptAsyacandraika-cakorAyitalocanAm // UTR-1
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhya yanam (3) / / 193 // vIkSya khanandanAM nando, nirAnando'bravIdidam // 108 // he putri! yadyasau saumyo, rocate te yuvA tadA // AzrayAmu drutaM rAja-putryo hi syuH khayaMvarAH // 109 // yAhi yAhi tvadudvAha-cintayA saha satvaram // tenetyuktA mRgAkSI sA, rathAdudatarattataH // 110 // candrasya ca rathe yAva-tsA''roDhumupacakrame // devAttAbadabhajyanta, drutaM tasyArakA nava // 111 // amaGgalakarIM tAM ca, jJAtvA candro nyavArayat // cANakyastaM tato'vAdI-dvatsemA mA niSedhaya // 112 // yadanena nimittena, sundarodarkavAdinA // puruSAnnava yAvatte, vaMzo bhAvI maharddhikaH // 113 // mUrttAmiva zriyaM candra-stAmathAropayadrathe // nandasampadamAdAtuM, tadguhe te trayo'pyaguH // 114 // tatra caikA'bhavatkanyA, garalIbhUtabhUghanA // AjanmAbhojayattAM hi, nandarA viSamaM viSam // 115 // tAM ca parvatakaH prekSya, jajJe gADhAnurAgabhAk // cANakyo'pi tatastasmai, tAM dadau dhiSaNAnidhiH // 116 // tadaiva tasyA vivAha, prAraMbhe sa mhiiptiH|| saMkrAntagaralazcAbhU-tsadyastatpANisaGgamAt // 117 // viSavyAptavapuH so'tha, candraguptamidaM jagau // he mitra ! yAmyahaM mUrchA-muragagrastabadbhazam // 118 // tatpAhi pAhi mAM vatsa!, kuru kAJcitpratikriyAm // anyathAhaM mariSyAmi, niyataM vyathayAnayA // 119 // tato jAGgulikA mantra-vijJAzca kveti vAdinam // cANakyo'nvaziSacandra-guptamevaM tadA zanaiH // 120 // pazcAnmAryo'pya'yaM maurya !, mriyate vayameva cet // tadopekSasva dakSo hi, rakSetko yAntamAmayam // 121 ||["anyc"-tulyaa) tulyasAmarthya, marmajJaM vyavasAyinam // ardharAjyaharaM mitraM, yo na hanyAtsa UTR-1
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 194 / / hanyate ! // 122 // tatsAmprataM sAmprataM te, maunameveti tena saH // anuziSTo bhrakuTyA ca niSiddho maunamAzrayat // 123 // tataH parvatakorvIzaH prapede nAmazeSatAm // udyamo hi vinA bhAgyaM, pratyutAnarthado bhavet ! // 124 // tasya rAjyamaputrasya, rAjyaM nandasya cAkhilam // babhUva candraguptasyA- dhInaM bhAgyaikasevadheH // 125 // tadA ca ke'pi tadrAjye, caurya nandanarA vyadhuH // anyamArakSakaM kaJci - cANakyo'mArgayattataH // 126 // agAca naladAmAha - kuvindasya gRhaM bhraman // matkoTakavilepvagniM, kSipantaM taM dadarza ca // 127 // kiM karopIti cANakya - stamaprAkSIca sAdaram ? | unmukhIbhUya sotkarSa, kuvindopyevamatravIt // 128 // duSTAnmatkoTakAnetAn, matsUnordazadAyinaH // sAnvayAn hantumanalaM, bileSu prakSipAmyaham // 129 // iti tasya girA jJAtvA, karmaThaM sodyamaM ca tam // gatvA ca candraguptAnte, cANakyo'jUhavanmudA // 130 // tasmai purAdhyakSatAM ca candraguptAdadApayat // bhojyAdyaiH so'pi vizvAsyA - khilAMcaurAn jaghAna tAn // 131 // evaM mauryasya sAmrAjye, jAte niSkaNTake'nyadA // kozArjanAya cANakyaH, paurAnADhyAnajUhavat // 132 // bhojayitvA ca tAn sadyo, madyaM hRdyamapAyayat // hAlAhalAhalenAstavivekAste tato'bhavan // 133 // teSUnmatteSu nRtyatsU - tpatatsu prapatatsu ca // cANakyo'pi kSIvaceSTA - manutiSThannado'vadat // 134 // tridaNDaM dhAturakte dve, cIvare svarNakuNDikA // vazaMvado me bhUmAMca, tanme vAdaya holakam ! // 135 // tanizamyA'paraH sIdhu - pAnAndho madamudvahan // kasyApyanuktAM khAM lakSmIM, prAduSkurvannidaM jagau // 136 // yojanAnAM UTR-1
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 195 / / dazazatIM, vrajato mattadantinaH // pade pade dade lakSaM, tanme vAdaya holakam ! // 137 // tato'hampUrvikApUrva-manyo- | tRtIyamadhyapyevamavocata // upte tilADhake vADha-mudgate phalite'pi ca // 138 // niSpadyante'tra yAvanta-stilAstAvanti madgRhe // yanam (3) santi dInAralakSANi, tanme vAdaya holakam ! // 139 // [ yugmam ] anyopyUce navyavarSA-pUrNazailApagAraye // eka vAsarasAta-navanItena bhUyasA // 140 // pAlImahaM nivanAmi, tanme vAdaya holakam ! // tenetyukte'paro'vAdIdvAdI cAkSepapUrvakam // 141 // [ yugmam ] ekAhajAtajAtyAzva-kizoraskandhakesaraiH // veSTaye'daH puraM viSvak, tanme vAdaya holakam ! // 142 // tataH paro'vadacchAlI, vidyate dve mamottame // prasUtikAgardabhike, chinnachinnaprarohike // 143 // etadratnadvayapate-stanme vAdaya holakam ! // anyastvevaM jagau dravya-sahasraM mama vidyate // 144 // sadA candanalisoha-mapravAsI RNojjhitaH // asmi khavazabhAryazca, tanme vAdaya holakam ! // 145 // itthaM te madirApAna-vivazAH smpdo'khilaaH||praadushckrrmdypo hi,sadbhAvaM drAk prakAzayet // 146 // yataH-"kuviassa Aurassara ya, vasaNappattassa rAgarattassa // mattassa maraMtassa ya, sambhAvA pAyaDA hoMti // 147 // " tatazca teSAM cANakyaH, zriyaM vijJAya dhiinidhiH|| tebhyaH khAsthyaM prapannebhyo, yathAha dhanamagrahIt // 148 ||[tthaa hi-] sAmayoneH shubhgterekyojnyaayinH|| padameyAni dInAra-lakSANyAdyAdupAdade // 149 // prarUDhekatilotpanna-tilameyAni cAparAt // ekAhamrakSaNAjyaM ca, pratimAsaM tRtIyataH // 150 // turyAccaikadinotpannAn , pratimAsaM kizorakAn // zAlIMzca paJca UTR-1
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 196 / / mAtkoSThA-gArapUraNasaMmitAn // 151 // ityAdAya zriyaM tebhyo-'parAdapi janavajAt // dravyamAdAtumakaro-cANakyo yantrapAzakAn // 152 // kepyAhudaivatAdattA, devanAstasya te'bhavan // tataH sa sthAlamApUrya, dInAraizcatvare yayo // 153 // ityUce ca janAn yo hi, dyUte jayati mAM janaH // tasmai dadAmi niyataM, dInArAnakhilAnamUn // 154 // jeSyAmi yadyahaM tarhi, grahISye niSkamekakam // tacchrutvArebhire rantuM, lubdhAstena samaM janAH // 155 // dyUtakrIDAsu dakSo'pi, vijetuM taM na kopi hi // alaMbhUSNurabhUttaSAM, pAzakAnAM prabhAvataH // 156 // pAzakaiH sampadApAzai-stairnijecchAnuvartibhiH // vijitya lokAMzcANakyaH, varNaiH kozamapUrayat // 157 // taM tu nirjetumaparA-tpurAderAgatA api // svarNameva dadustasmai, na tu ko'pi jigAya tam // 158 // divyAnubhAvAdibalena yadvA, jIyeta kenA'pi sa dhIsakho'pi // pramAdato hAritamartyajanma, janmI punarno labhate naratvam // 159 // iti pAzakadRSTAnto || dvitIyaH // 2 // atha dhAnyadRSTAntaH___ tathA hi bharatakSetre, vizAle zAlilakSmIbhiH // dvAtriMzatA sahasraiH sa-dviSayaH zobhite'bhitaH // 1 // anekanagaragrAma-pattanAdivirAjite // prazastAyAM meghavRSTI, saMpannAyAM ghanAgame // 2 // sarvadhAnyeSu coppu, kRpidakSaiH kRSIvalaiH // taniSpattI prakRSTAyAM, jAtAyAM nirupadravam // 3 // bahubhedAni dhAnyAni, pradhAnAni bhavanti hi // samagrajantujIvAtu-kalpAni sarasAni ca // 4 // [caturbhiH kalApakam ] tathA hi-"zAligodhUmacanaka-mudgamApatilANukAH // UTR-1
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 197 / / rAjamASayavatrIhi-kalAyakkaMgukodravAH || 5 || makuSTakADhakIvala- kulatthazaNacInakAH / yugandharI masUrI cA 'tasIkalamaSaSTikAH || 6 ||" ityAdIn sasyarAzIMstAn, bharata kSetramadhyagAn // saMmIlya racayetko'pi, puJjamabhralihaM suraH // 7 // sarSapaprasthamekaM ca, tatra kSiptyA karambayet // tAn sarpapAn pRthakkartu-mekAM vRddhAM samAdizet // 8 // jaratI sA jarAkampra - karA zUrpakadhAriNI / vigalalocanA bhUri-vilolavalivarI // 9 // vivicya dhAnyarAzIMstAn, piNDitAnakhilAnapi / taireva sarSapaiH prasthaM kiM bhUyo'pi prapUrayet ? // 10 // [ yugmam ] divyaprabhAvAdyadi vA kadAci - dvivecayettAnapi sarSapAn sA // cyuto naratvAnna tu pApakarmA, janaH punarvindati martyajanma ! // 1 // iti dhAnyadRSTAntaH // 3 // atha dyUtadRSTAntaH, tathA hi abhUtpure ratnapure, nRpo nAmnA zatAyudhaH // tasya caiko yuvA'vApta - yauvarAjyaH suto'bhavat // 1 // sa cetyAlocayAmAsA - 'nyadA mitrAdibhiH samam // adya tAtaM nihatyAhaM, svayaM rAjyamupAdade ! || 2 || AlocantaM ca nipuNo, jJAtvA'mAtyaH kathaJcana // rAjJe vyajJapayatso'pi tannizamyetyacintayat // 3 // asambhAvyamidaM tAta - mapi yanmArayetsutaH ! // zazAGkaH zoSayedvA-rddhimiti hi zradadhIta kaH ? // 4 // lobhAvezAkulo yadvA, kugrahagrastavajjanaH // naiva kAryamakArya vA, niDo vetti kiJcana ! // 5 // yaduktaM - "novekkhai kulajAI, pemmaM sukayaM ca gaNai na ya ayasaM // luddho kuNai akajaM, mArai pahu baMdhu mittaMpi ! // 6 // " tadeSa putro yAvanmAM, lobhagrasto na mArayet // tRtIyamadhyayanam (3) UTR-1
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 198 / / tAvatkharakSaNopAyaM, sadyaH kaJcitkaromyaham // 7 // vimRzyeti mahAbuddhiH praNAmAyAgataM sutam // iti provAca tadbhAva -mavidanniva bhUdhavaH // 8 // rAjyabhAraparizrAnto, rAjyaM te ditsuramyaham // svakIyakulamaryAdAM, nollaGghayitumutsahe // 9 // atikrAman hi maryAdA - mAcIrNI pUrvapUruSaiH // zalabhognimivolaGgha - mAno vipadamakSute ! // 10 // kupyetkulAdhidevI ca, maryAdolakAya tat // samAkarNaya tAM rAjya - sukhabhUruhasAraNIm // 11 // uyAnukramaM rAjya-mabhikAMkSati yaH sutaH // janako vA svayaM yasmai, rAjyaM dAtuM samIhate // 12 // sa cetsuto jayettAtaM, dyUte rAjyaM tadA'zrute // tatra dyUte yayA rItyA, jeyaM sA zrUyatAM tvayA // 13 // asyAM sabhAyAM stambhAnAM varttate'STottaraM zatam // azrayo'pi pratistaMbhaM vartante'STottaraM zatam // 14 // tatraikenaiva dAyena, dIvyan yadi nirantaram // aSTo tarazataM vArAn dyUte jayati mAM bhavAn // 15 // azrirekA tadA stambha - syaikasya vijitA bhavet // evaM sASTazatAzrINAM jaye stambho bhavejitaH // 16 // itthamaSTottarazata-stambhAnAM vijaye kRte // rAjyaM tavArpayiSyAmi, satvaraM nAtra saMzayaH // 17 // kiJcaikavAramapyatra, hArite sakalaM jitam // yAtyeva sakRdapyanya - strIsaGge brahmacaryavat // 18 // ityAkarNya piturvAkyaM bhUpabhUrityacintayat // dyUtAcelabhyate rAjyaM ko hanyAjanakaM tadA 1 // 19 // dhyAtveti sa samaM rAjJA dyUtakrIDAM pracakrame // vijitya nikhilAn staMbhA na tu rAjyamavindata // 20 // surAnu UTR-1
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) // 199 / / bhAvAdathavA sa sarvAn , stambhAn vijityApi labheta rAjyam // pramAdato naSTamanuSyajanmA, prApnoti janturna punarna- / ratvam ! // 21 // iti dyUtadRSTAntazcaturthaH // 4 // atha ratnadRSTAntaH, tathA hi pure dhanasamRddhe'bhU-ddhanadAhvo vaNig jarI // prabhUtaratnakoTInAM, prabhuH prabhurivAmbhasAm // 1 // udAraM vyavahAra ca, kAraM kAraM sadApi sH|| upArjitairapi dhana-yatnAdranAnyupAdade // 2 // dhanadaH svadhanaM tacca, naiva kasyApyavocata // AyurvittaM gRhacchidraM, no vAcyamiti cintayan // 3 // vizvAsaM khIyaputrANA-mapyakurvan divAnizam // nidhAna| miva bhogIndra-staM ranaughaM rarakSa saH ! // 4 // apare'pi pure tatra, bhUyAMso dhanino'bhavan // anekadhanakoTInAM, svAmino dhanadopamAH // 5 // te ca khIyeSu saudheSu, patAkAH koTisaMmitAH // khairamuttambhayAmAsu-nAnAvarNavirAjitAH // 6 // veladbhistai_jaisteSAM, sudhAzuddhA babhuhAH // himAdrizikharANIva, sandhyAtraiH pavaneritaiH // 7 // dhanadastu dhvaja naivo-ttambhayAmAsa karhicit ||n zrINAmanusAreNa, veSAdikamapi vyadhAt ! // 8 // tato mahatvamicchantaH, sutAstasyetyacintayan // roravacceSTate ratna-baje satyapi naH pitaa!||9|| ratnavikrayaNotpanna-dhanakoTImitAnasau // dhvajAnapi nije gehe, naivottambhayati kvacit ! // 10 // tadayaM jAtayAmazce-dyAti kvApi tadA vayam // ratnAni tAni vikrIya, dhvajAnuttambhayAmahe // 11 // vyApArArthamathAnyedhu-vRddhe dezAntaraM gate // prArebhire te ratnAnAM, vikraya prItacetasaH // 12 // tebhyo mUlyAnabhijJebhya-stAni deshaantraagtaaH|| ratnAni jagRhuryatta-nmUlyaM datvA vaNigjanAH // UTR-1
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 200 / / // 13 // tena ratnaughalAbhena, hRSTAste vaNijAM vrajAH // jagmuH pArasakUlAdI - nijadezAn drutaM drutam ! // 14 // ralavikrayasaAta-vittakoTimitAn dhvajAn // sotsavaM tatsutAH svIya- saudhe'dhyAropayaMstataH // 15 // vRddho'tha gehamAyAtaH, zrutvA ratnaughavikrayam // patAkAzca prekSya duHkhaM, mAnase'mAnamAnaze // 16 // ityUce ca sutAn kopa- kampra - kAyoruNekSaNaH // re lakSmIkandakuddAlAH !, yUyaM niryAta magRhAt // 17 // tAni vikrItaratnAni, samAnIyA'khilAnyapi // mamaukasi praveSTavyaM yuSmAbhirnAnyathA punaH ! // 18 // iti tenoditAstasya tanayA vinayAnvitAH // pratyAzamabhraman ratna- prAptiM pratyAzayAkulAH // 19 // anyAnyadezavAstavya - vaNijAM dattamuttamam // paraM te paryaTanto'pi taM ratnaughaM na lebhire // 20 // marunmahimnA yadi vA'zruvIraM - staM ratnarAziM dhanadasya putrAH // cyuto naratvAtkRtapApakarmA, narodhigacchenna tu mAnuSatvam ! // 21 // iti ratnadRSTAntaH paJcamaH // 5 // atha khapnadRSTAntaH, tathA hi , abhUdbhUbhAminIbhAle, kSetre bharatanAmani // gauDadezo jAtarUpa - tilakazriyamAzrayan // 1 // tatrAsItpATalIputraM puraM surapuropamam // mUladevo rAjaputra - statrA'bhUdrUpamanmathaH // 2 // udAracittaH sakala- kalAzAlI priyaMvadaH // kRtajJo naikavijJAna - vijJo vimaladhInidhiH // 3 // zUraH pratijJAnirvAhI, dhUrttavidyaikasevadhiH // so'bhUducitaviddInAnAthabandhurguNapriyaH // 4 // [ yugmam ] taskaradyUtakArAdiH, sAdhuprAjJAdhiko'thavA // yo yo mimela tAdrUpyaM, sa bheje sphaTikAzmavat // 5 // kutUhalairnavanave - mAnavAn vismayaM nayan // vRtto mitraiH pure tatrA - 'carat khecaravacca UTR-1
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 201 / / saH // 6 // tatrAzeSaguNADhye'pi, ghRtavyasanamutkaTam // abhUtsarvakalApUrNe, zazAGka iva lAJchanam // 7 // pitrAdibhirniSiddho'pi dyUtAsaktiM sa nAmucat // vyasanaM hi vizAM prAyo, dustyajaM syAtsvabhAvavat ! // 8 // tato'sau vyasanAsakta, iti pitrA tiraskRtaH || mAnAnnijapuraM hitvA bhramannujjayanIM yayau // 9 // gulikAyAH prayogAca, tatra vAmanarUpabhRt // kalAbhirbahubhirlokAn, raJjayan vizruto'bhavat // 10 // rUpalAvaNyavijJAna - kalAkauzalazAlinI // tatrAsIddevadattAhvA, vezyA varga ivorvazI // 11 // tAM sarvotkRSTasakala - kalAkauzalagarvitAm // kalAbhirvismayaM netuM na dakSo'pi kSamo'bhavat // 12 // lokebhyastatsvarUpaM ta- nmUladevo nizamya tAm // dikSAmAsa dakSo hi, dakSamanyaM dikSate // 13 // tato nizAnte gatvA sa tannizAntasya sannidhau // vAmanastanmano hartu gItaM gAtuM pracakrame // 14 // gItaM sphItamAkarNya - daJcadromAJcakaJcukA // devadattA'bhavadbhUri- sudhApUrairivArditA // 15 // gItena tena halohAkarSAyaskAntabandhunA // kuraGgIvAkRSTacittA, sA tanvaGgItyacintayat // 16 // aho ! azrutapUrvAsau, gItirasyAtibandhurA // tadgAtAsau na sAmAnyo, naraH kintu narottamaH ! // 17 // dhyAtveti ceTikAmekAM, sA praiSIttaM samIkSitum // sA'pi taM vAmanaM vIkSyA - ''gatA tAmityabhASata // 18 // gandharvo vAmanAkAraH ko'pi khAmini ! gAyati // kuraGgamadavadrUpa -mantarApi manoharaH // 19 // tadAkarNya tamAdvAtuM, praiSInmAdhavikAbhidhAm // kubjAM dAsIM devadattA, sA'pi gatveti taM jagau // 20 // asmAkaM khAminI deva-dattA vijJapayatyadaH // kalAnidhe ! prasIda tva-mA tRtIyamadhya yanam (3) UTR-1
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 202 // gacchAsmanniketanam // 21 // mUladevo'vadatkumje !, nAgamiSyAmi tadgRham // gaNikAjanasaGgo hi, niSiddho buddhizAlinAm // 22 // yaduktaM-"yA vicitraviTakoTinighRSTA, madyamAMsaniratA'tinikRSTA // komalA vacasi cetasi duSTA, tAM bhajanti gaNikAM na viziSTAH // 23 // " tenetyuktA'pi sA cATu-zatairAvaya' taM bhRzam // sanirbandhaM kare dhRtvA-'cIcalannilayaM prati // 24 // so'tha gacchan puro yAntI, kubjAmAsphAlya tAM rayAt // kalAyAH kauzalAdvidyA-prayogAcca vyadhAjum // 25 // tatassavismayAnandA, sA taM prAvIvizadgRhe // devadattA'pi taM prekSya, babhUvA''modamedurA // 26 // vAmanasyA'pi sA tasya, vIkSya lAvaNyamadbhutam // vismitA viSTare tuGge, gauravAttaM nyavIvizat // 27 // tatastayA kujikayA, darzayantyA nijaM vapuH // prokte tacceSTite deva-dattA devaM viveda tam // 28 // | vaidagdhyagarbherAlApaiH, kurvan goSThI tayA samam // mUladevo manastasyAH, vavazaM vidadhe drutam // 29 // yataH- "aNuNayakusalaM parihA-sapesalaM lddhvaannidullliaN|| AlavaNaMpi hu ccheA-Na kammaNaM kiM ca mUlIhiM? // 30 // " athaiko vaiNikastatrA-''yayau vINAvizAradaH // AdezAddevadattAyAH, so'pi vINAmavIvadat // 31 // tAmAkarNya pramuditA, devadattaivamabravIt // sAdhu sAdhu tvayA vINA, vAditA varavaiNika ! // 32 // smitvA'tha vAmanaH proce-'vantIloko'khilopyaho // zubhAzubhavibhAgaM dAga , vetti kAmaM vicakSaNaH ! // 33 // devadattA tadAkarNya, sAzaGketi zazaMsa tam // mahAtman ! kimiha kSuNNaM, vidyate yadadasyadaH ? // 34 // so'vAdIkimapi nyUnaM, vartate na bhavAdRzAm // UTR-1
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 203 // kintu vaMzaH sazalyo'ya-masti tatrI ca garbhiNI // 35 // vidvan ! kathamidaM jJeya-mityukte devadattayA // so'pyetaddarzayAmIti, vadan vINAmupAdade // 36 // taMtryAH kezaM dRSatkhaNDaM, vaMzAcAkRSya dattavAn // tAM cAzu praguNIkRtya, khayaM vINAmavAdayat // 37 // vyaktagrAmakharAM grAma-rAgasaGgamamaJjulAm // atucchamUrcchanAM loka-karNapAndhasudhAprapAm // 38 // maJjughoSavatI ghoSa-vatImAkarNya tAM rayAt // devadattA satatrAsI-tparatatramanA bhRzam ! // 39 // [yugmam ] kareNurekA pUtkAra-zIlA'bhUttadgRhAntike // tadvINAkkaNitaM zrutvA, sA'pi tUSNIkatAM dadhau ! // 40 // devadattA tataH sneho-daJcadromodgamA'vadat // aho ! vidagdha ! vaidagdhya-midaM te jagaduttamam // 41 // vipaJcIvAdane dakSA, vaanniitumburunaardaaH|| gIyante ye budhairvizve, te vizve'pi jitAstvayA // 42 // vaiNiko'pi tadA natvA, tasya pAdAvado'vadat // vipaJcIvAdanaM sadyaH, prasadya mama zikSaya // 43 // dhUrtAdhipo'bhyadhAnnAhaM, samyagjAnAmi vallakIm // asti kintu dizi prAcyA, pATalIputrapattanam // 44 // tatra vikramasenAhaH, kalAcAryo'sti dhInidhiH // mUla- | devo'hazca kiJci-dvINAM vidvastadAzrayAt // 45 // vipaJcIvAdanAmnAyaM, sampUrNa tu ta eva hi // kalayanti kalAkeli-nilayAH kuzalottamAH ! // 46 // nATyAcAryo'tha tatrA''gA-dvizvabhUtirmahAmatiH // vAmanAyAvadaddeva-dattA taM bharatopamam // 47 // mUladevo'travIdeta-cchikSitAyAH purastava // astyayaM bharataH kintu, vizeSo jJAsyate'dhunA // 48 // vicAraM bhArataM tasyA-'prAkSIddhAdhipastataH // vizvabhUtistu taM mUDho-'vamene vAmanatvataH // 49 // UTR-1
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 204 / / tataH sa tasya bharata - vyAkhyAM khairaM vitanvataH // pUrvAparavirodhAkhyaM, doSaM tatrodabhAvayat // 50 // uvAcAnucitaM kiJcidvivabhUtistato rupA // sopahAsaM zazaMsaivaM, mUladevo'pi taM tadA // 51 // raktAcAryAGganAkheva tvamevaM nATayeH kugham // na tvanyatreti tenokke, hINo maunaM babhAra saH // 52 // devadattA'tha taM kharve, pazyantI khigdhayA hazA // vizvabhUtervilakSatvaM-mapanetumado'vadat // 53 // bhavanto nAdhunA svasthAH santi kAryAkulatvataH // tato vimRzya vaktavyaH, praznasyArthaH kSaNAntare ! // 54 // jAyate nATyavelA ta - ddevadatte ! brajAmyaham // evaM vadaMstato vizva-bhUtistasyA gRhAdyayau // 55 // devadattA'tha sammAnya, vaiNikaM visasarja tam // bhojanAvasare jAte, ceTikAM caivamabhyadhAt // 56 // AhUyatAmaGgamardaH, ko'pi snAnArthamAvayoH // uvAca kharvaH kurveha - mabhyaGgaM te yadIcchasi ! // 67 // devadattA'vadaddakSa !, tvametadapi vetsi kim ? | sovAdIdveni no kintu, tajjJapArzve sthitosmyaham // 58 // dAsyAnItaM gRhItvA'tha, pakkatailaM sa vAmanaH // prArebhe'bhyaJjanaM tena, vazIcakre ca tanmanaH // 59 // aho ! sarvakalAdAkSyaM, pANisparzopyaho ! mRduH // tatsarvathA na sAmAnyaH, kintu siddhapumAnasau // 60 // prakRtyedRzarUpasya, na syuretAdRzA guNAH // pracchannaM rUpametasya tatprAduSkArayAmyaham // 61 // devadatteti saJcintya, tatpAdAne praNamya ca // ityuvAca guNaireva, jJAtaM te rUpamadbhutam ! // 62 // dakSo dAkSiNyavAn siddha-pumAnAzritavatsalaH // mahAbhAgazca me khyAtastvaM guNaireva tAdRzaiH // 63 // tatte khAbhAvikaM rUpaM, draSTumutkaNThate manaH / tyaktvA mAyAmimAM kRtvA, kRpAM tanme UTR-1
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 205 / / pradarzaya // 64 // itthaM tayA sanirbandha - mudito mudito'tha saH // AkRSya guTikA rUpa - viparyayakarIM mukhAt // 65 // navayauvanalAvaNya-maJjulaM smarajitvaram || Avizvakre nijaM rUpaM, jagajjanamanoharam // 66 // [ yugmam ] tatastaM dRkcakoraika- candraM lavaNimodadhim // vIkSya harSollasadroma - harSoccaiH sA visiSmiye // 67 // prasAdo me mahAMzcakre, yuSmAbhiriti vAdinI // devadattA vitene'tha, tadaGgAbhyaMgamAtmanA // 68 // atha dvAvapi tau snAtvA, vyadhattAM saha bhojanam // devadUSye tato deva - dattAdatte sa paryadhAt // 69 // tato vidagdhagoSThIM tau, kSaNaM rahasi cakratuH // mUladevaM tadA deva - dattaivamavadanmudA // 70 // paro lakSA narA dakSA, mahAtman ! vIkSitA mayA // na tu tvAmantarA'nyena, hRtaM kenApi me manaH ! // 71 // yataH - " nayaNehiM ko na dIsaha, keNa samANaM na hoMti ullAvA // hiayANaMdaM jaM puNa, jaNayai taM mANusaM viralaM // 72 // kiJca - " bhavanti saguNAH ke'pi, kurUpA mRganAbhivat // indravAruNavatke'pi, rUpavanto'pi nirguNAH // 73 // ye tu mandAravadrUpa - vantaH sAraguNAnvitAH // te cintAmaNivatpRthvyAM, durlabhAH syurbhavAdRzAH ! // 74 // " nAthAmi tadahaM nAtha !, nA'tha kAryA vicAraNA // yathA sthito'si maccitte, tathA stheyaM mamAlaye // 75 // so'thA'vAdIdayi ! dravya - hIne vaidezike mayi // pratibandho na te yukto, bhramaryA iva kiMzuke ! // 76 // sarveSAmapi jantUnAM prema syAtsadhane jane // arthamAtraiSiNAM vezyA - janAnAM tu vizeSataH ! // 77 // guNAnurAgAdgaNikA, yadi syAnnirdhane ratA / tadA pArjanAbhAvAtsIdettasyAH kulaM sadA ! // 78 // vezyA smAha guNa tRtIyamadhya yanam (3) UTR-1
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 206 / / jJAnAM premNo mAnasajanmanaH // dhanaM nibandhanaM na syA - guNAH kintu nibandhanam // 79 // dhanaM hi bAhyamibhyAstadvahireva spRzanti naH / citte tu tvAdRzA eva, pravizanti kalAdhanAH ! // 80 // yataH - "sajjanAnAM vaco dravyasahasrAdatiricyate // khigdhaM cAlokitaM lakSA - sauhArda koTitastathA // 81 // khadezaH paradezazcA - 'nyeSAM na tu kalAvatAm // sakalo hi zazIva syAtpUjanIyo jagatraye // 82 // " tadanvahaM tvayA'vazya - mAgantavyaM mamaukasi // sanirvandhaM tayetyuktaH, pratipede sa tadvacaH // 83 // tato mitho'nuraktau tau tulyacAturyazAlinau // ciraM cikrIDatuH khairaM kareNukariNAviva // 84 // devadattA'tha nRtyArtha - mAhUtA rAjavetriNA || mUladevaM sahAdAya, yayau pArthivaparSadi // 85 // uddAmakaraNaM tatra, nATakaM nirmame ca sA // paTahaM vAdayaMstAM cA - 'nartayaddhUrtanAyakaH // 86 // nATakaM kAntaM, bhUkAnto vismito bhRzam || yAcasva varamityUce, nyAsIcakre tayA tu saH // 87 // gADhapremA tato mUla- deve deva ivApsarAH // devadattA samaM tena, saukhyamanvahamanvabhUt // 88 // mUladevastu tatrApi na dyUtavyasanaM jahA~ // tatastaM devadattaiva-mUce sAnunayaM rahaH // 89 // kalaGkastvAdRzAM dyUtaM, vairasyamiva vAridheH // tadidaM vyasanaM zrINAM, vyasanaM muJca vallabha ! // 90 // tayetyukto'pi nAtyAkSI-nmUladevastu devanam // dustyajaM vyasanaM prAyo, vizAM guNavatAmapi ! // 91 // tasyAM puryA sArthavAho - 'calAhvo'bhUnmahAdhanaH // sa tu pUrva mUladevA - devadattArato'bhavat // 92 // yadyatsA'mArgayattatta-tso'dAttasyai dhanAdikam // prANAnapi jano rAgI, datte vittasya kA kathA ! // 93 // tatrA'' UTR-1
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana I tRtIyamadhyayanam (3) / / 207 // yAntaM mUladevaM, jJAtvA so'ntaH krudhaM dadhau // roSaH syAtprANinAM prAyaH, ekadravyAbhilASiNAm ! // 94 // chidrANi mUladevasyA-'nveSayAmAsa so'nvaham // tadbhiyA na yayau tasyAH, saudhe dhUrto vinA chalam // 95 // athoce devadattAM ta-mAtA kaitavasevadhim // kitavaM mUladevADhe, nidravyaM muJca nandane ! // 96 // bhUrivittaprade nitya-macale nizcalA bhava // ekatra koze dvau khaDgau, na hi mAtaH kadAcana ! // 97 // devadattA'bravInmAtaH !, kevalaM dhanarAgiNI // nAsmyahaM kintu me bhUyAn , pratibandho guNopari ! // 98 // krodhAdhmAtA'vadanmAtA, dhUrte syustatra ke guNAH ? // devadattA tato'vAdI-tadguNAkSiptamAnasA // 99 // dakSo dAkSiNyavAn dhIraH, kalAvedI priyaMvadaH // dAtA vizeSavicArya, tannavA'muM jahAmyaham // 10 // tataH sA kuTTinI kopA-viSTA duSTA nijAGgajAm // pratibodhayituM naikAn, dRSTAntAnityadIdRzat // 101 // sA yAvake'rthite'dAttaM, nIrasaM dAru candane // mAlye nirmAlyamikSau ca, tatprAntaM nIramAsave // 102 // kimetaditi sA putryA, pRSTA caivamavocata // idaM yAdRpriyaste'sau, tAk taM muJca tadrutam / // 103 // devadattA'bhyadhAnmAtaH!, parIkSAmavidhAya kim // tametatsamamAkhyAsi, mUryo maNimivopalam ? // 104 // parIkSyatAmayaM tarhi, jananyetyuditA sutA // ithUna prArthayituM dAsI, prAhiNodacalAntike // 105 // devadattA yAcate tvA-micaniti tayoditaH // ikSubhiH zakaTaM bhRtvA-'calaH pressiitprmodtH||106 // tadRSTvA'kA'vadatpazyA-'calasyaudAryamadbhutam // praiSInmAnAtigAnikSUn , kalpavRkSa ivAzu yaH // 107 // tataH sutA jagau mAta-ryadyahaM syAM kare UTR-1
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 208 / / NukA // tadA mamopayujyanta ikSavo'mI asaMskRtAH // 108 // atraivArthe mUladevo - 'pyAdeSTavyo bhujiSyayA // dvayorapi tayormAta- vizeSo jJAyate yathA // 109 // ityuktvA mUladevAnte, praiSItsA mAdhavIlatAm // sApyasti devadattAyA, ikSuzraddheti taM jagau // 110 // tatassa paMcapAnikSU - nAdAyApAsya tattvacam // muktvA mUlAgraparvANi, yaGgulA gaNDikA vyadhAt // 111 // karpUravAsitAstAzca cAturjAtakasaMskRtAH // zUlaprotAH zarAvAntaH, kSiptvA praiSIttadAvRtAH // 112 // tAH prekSya muditA deva - dattA''khyajjananImiti // anayorantaraM pazya, kAcavaiDUryayoriva ! // 113 // tadahaM tadguNaireva tasmin raktAsmi nAnyathA // akkA dadhyau nainameSA, tyajatyatyantamohitA // 114 // karomyupAyaM tatkaJcidyenAyaM kAmukaH svayam || puryA niryAti jAGgulyAH, pATheneva gRhAdahiH // 115 // dhyAtveti zambhalI smAhA'calaM kaitavakovidA // grAmAntaraM gamiSyAmItyalIkaM brUhi me sutAm // 116 // tamAhvAsyati dhUrtta sA, jJAtvA tvAmanyato gatam // tadA bhaTairvRtaH sajjai-rmatsaGketAttvamApateH // 117 // dhUrttatAmRgadhUrtta ca taM tathaivApamAnayeH // yathAbhUyo'tra nAgacche-tsarpadhAnIva mUSakaH // 118 // tatkhIkRtyA'calo deva - dattAyai khaM vitIryaca // grAmaM yAmItyuditvA ca, niragAttanniketanAt // 119 // niHzaMkA devadattA'tha, mUladevamavIvizat // akkAvAcA'calopyAgAtatra satrodbhaTairbhaTaiH // 120 // taM cA''yAntaM vIkSya deva - dattA tasmai nyavedayat // tato bhIto mUladeva - stalpasyAdho nyalIyata // 121 // zayyAdhaHsthaM ca taM jJAtvA zambhalIsaMjJayAcalaH // tatropavizya palyaGke, devadattAmidaM jagau UTR-1
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 209 / / // 122 // snAsyAmyahaM devadatte !, khAnIyaM praguNIkuru // sA'vAdIdAsane tarhi, snAnArhe'tropavizyatAm // 123 // sa proce'traiva paryaGke -'bhyaktaH khAtazca sAmbaraH / khapne'dyA'haM sa ca khapno, bhavetsatyApitaH zriye // 124 // nAsyAmyahaM tatraiva tenetyukte jagAda sA // khAminnevamidaM hRdyaM, tUlikAdi vinaMkSyati // 125 // acalo'pya'travIttarhi, dAsye sarvamitaH zubham || akkApyuvAca kiM putri !, bharturiSTaM karoSi na // 126 // tataH paravazA deva - dattA dUnamanA api // abhyajyodvartayAmAsa paryaGkasthitameva tam // 127 // uSNaiH khalijalAdyaistaM trapayAmAsa sA tataH // talpAdhaHstho mUladeva -stairaniyata sarvataH // 128 // so'tha dadhyau mamApyadyA - ''patitaM vyasanaM mahat // prANinaH prAjyarAgasya, kiM vA duHkhaM na sambhavet ! // 129 // yataH - " dezatyAgaM vahitApaM, kuTTanaM ca muhurmuhuH // rAgAtirekAnmaMjiSThA -'pyanute kiM punaH pumAn ! // 130 // tadidAnImupAyaM kaM kurve tiSThAmi yAmi vA // digmUDhavaditi dhyAyaMstatrAsthAdbhUrtarAT tadA // 131 tato'calabhaTAn dRSTi-saMjJayA''hUya kuTTinI // tayaivA'calamAdikSa-dUrtto niSkAzyatAmiti // 132 // tatastamacalo dhRtvA, kezapAze samAkRSat // iti covAca re ! brUhi, zaraNaM tava ko'dhunA ? // 133 // mayA bhUritarairvittaiH, svIkRtAM gaNikAmimAm // riraMsoste'dhunA brUhi kurve'haM kaJca nigraham ? // 134 // mUladevo'tha paritaH, prekSya zastrodbhaTAn bhaTAn // iti dadhyau balaM kurve, cettadA jIvitaM kva me ? // 135 // nirAyudho'haM kartavyaM, vairaniryAtanaM ca me // tadvalAvasaro nAya - miti dhyAtvetyuvAca saH // 136 // yattubhyaM rocate tattvaM, tRtIyamadhyayanam (3) UTR-1
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 210 / / sAmprataM kuru satvaram // tacchrutvA'cintayatsArtha - patiritthaM mahAmatiH // 137 // mahApuruSa ityeSa, rUpeNaiva nirUpyate // sulabhAni ca saMsAre, vyasanAni satAmapi ! // 138 // yaduktaM - "kasya syAnna skhalitaM, pUrNAH sarve manorathAH kasya // kasyeha sukhaM nityaM, daivena na khaNDitaH ko vA ? // 139 // daivAdApadamApanna - stannAyaM nigrahocitaH // vimRzyetyacalaH proce, mUladevaM mahAmanAH ! // 140 // ito'parAdhAnmukto'si prAptopyenAM dazAM mayA // tattvayApyupakartavya - mIdRze samaye mama ! // 141 // tenetyuktvA vimuktosau, sadyo nirgatya tagRhAt // purIbahiHsthe sarasi, vastrANi dhautavAn // 142 // dadhyau cetyunmanA mAyAM kRtvA'nenA'smi vaJcitaH // tadupAyaM vairazuddheH kApi gatvA karomyaham ! // 143 // dhyAyannityacalanmUla- devo veNNAtaTaM prati // tatra mArge'TavIM caikAM prApa dvAdazayonIm // 144 // vinA sahAyaM duSprApa- pArAM tAmavadhArayan // sahAyaM mArgayanmArga - mukhe'TavyAH sa tasthivAn // 145 // tadA ca sundarAkAraH, zambalasthagikAdharaH // vipraH kuto'pi TakkA - jAtistatra samAyayau // 146 // tuSTastato'vadanmUla- devastamiti sAdaram // kiyaddUraM kva ca grAme, gantavyaM te dvijottama ! // 147 // dvijo jagAda yAsyAmi, kAntArAtparataH sthitam // grAmaM vIranidhAnAkhyaM brUhi kva tvaM gamiSyasi ? // 148 // dhUrtto'bhyadhatta gantavyaM mama veNNAtaTe pure // dvijo'vAdIttadA''gacchA-tigacchAvo yathA'TavIm // 149 // tau prajantau vane madhyaM - dine palvalamAmutAm // kSaNaM vizramyatAmatre -tyUce tatrA'paraM dvijaH // 150 // tataH prakSAlya vadana - pANipAdAdi UTR-1
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 211 / / dhRtarATa // dracchAyAmAzrayata snigdha-vadhavakhedahAriNIma // 15 // viprasta sthagikAmadhyA-saktanA''kaSya vAriNA // ArdrayAmAsa tAn bhoktuM, caika evopacakrame // 152 // dhUrto dadhyau kSudhArtatvA-jhojyaM naa''daav'daanmm|| bhuktvA tRptaH punarayaM, mamA'pyetatpradAsyati ! // 153 // viprastu mArgamitrAyA-'pyasmai no kizcidapyadAt // yAcako hi khayaM prAyo-'nyasmai dAtuM na zaknuyAt ! // 154 // vipre'tha sthagikAM vadavA, purataH prasthite sati // | dhUrtezo'nuvrajan dadhyA-caparAhne pradAsyati ! // 155 // dvijastathaiva sAyAhU-'pyabhuktA'smai tu no dadau // kalye dAsyatyasau nUna-miti dadhyau ca dhUrtapaH // 156 // puro yAntau ca tau rAtrau, jAtAyAM vaTasannidhau // mArga muktvA suSu- patuH, prabhAte ca pracelatuH // 157 / / jAte madhyaMdine prAgva-dvipro bhuGkte sma natvadAt // mUlastvAzAtantubaddha-jIvitaH purato'calat ! // 158 // tRtIye tu dine mUla-devo dadhyau kSudhAturaH // tIrNaprAyATavI tasmA-dadyAvazyaM pradAsyati // 159 // tatrApyahni dvijo nAdA-ttIrNe'raNye jagau tu tam // vayasya ! tava mArgoyaM, mama cAyaM brajAmi tat // 160 // mUladevo'bhyadhAdbhaTTa !, tvatsAhAyyAdiyaM mayA ||tiirnnaa mahATavI tumba-mahimneva mahAnadI // 161 // kAryotpattau tato mUla-devanAno mamAntike // veNNAtaTe tvamAgacche- mA''khyAhi nijaM ca me // 162 // ahaM nighRNa zarmeti, jnairdttaapraabhidhH|| dvijo'smi saddhaDo nAme-tyuditvA so'gmtttH|| 163 // prati veNNAtaTaM gacchan , mUladevastato'ntarA // vasantaM grAmamaikSiSTa, bhikSArthaM tatra cAgamat // 164 // bhrAmaM bhrAmaM tatra lebhe, kulmA UTR-1
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 212 / / pAnava kevalAn // tAnAdAya pratasthe'tha, mUlaH prati jalAzayam // 165 // atrAntare tapasteja-staraNiM zAntacetasam // mAsopavAsinaM sAdhu-mAyAntaM grAmasaMmukham // 166 // samIkSya mudito mUla-deva evamacintayat // dhanyo'haM yanmayA dRSTaH, samaye'sminnasau muniH // 167 // [yugmam ] yathA bhavenmarusthalyAM, durlabhastridazadrumaH // tathAranatrayAdhAraH, sthAne'trA'sau mahAmuniH ! // 168 // grAme'sminkRpaNe kiJci-dapyasau na ca lapsyate // lapsye'haM tu punarbhojya-matra vA'nyatra vA bhraman // 169 // imAn vizuddhAn kulmASAM-staddatvA'smai mahAtmane // vivekazAkhinaM | kurve-' cirAtsaphalamAtmanaH ! // 170 // dhyAtvetyudgataromAJcaH, pramodAzruvimizrak // bhaktipUrva mUladevo, muni natvaivamatravIt // 171 // vyasanAmbhodhipatite, mayi kRtvA kRpAM prabho ! // etAnAdatva kulmASA-mAJca nistAraya | drutam ! // 172 // dravyAdizuddhiM vijJAya, tatastAnAdade yatiH // tataH pramudito mUla-deva evamavocata // 173 // | dhanyAnAM hi narANAM syuH, kulmASAH sAdhu pAraNe // tadA ca vIkSya tadbhaktiM, hRSTA kA'pi surItyavak // 174 // vatsa ! tvayA kRtaM sAdhu, sAdhubhaktiM vitanvatA // tataH zlokottarArdhena, yatte'bhISTaM vRNuSva tat ! // 175 // mUladevo'pi tAM devI-mavAdInmuditastataH // dehi vezyAM devadattAM, rAjyaJcebhasahasrayuk // 176 // devyuvAcA'cirAdeva, lapsyase sarvamapyadaH // mUladevastataH sAdhu, natvA grAme'gamatpunaH // 177 // bhikSAM tatrA'parAM prApya, bhuktvA ca || sa puro vrajan // prApa veNNAtaTaM pAntha-zAlAyAM tatra cAkhapIt // 178 // nizAyAzcAntime yAme, pUrNendu nirmala UTR-1
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) // 213 // dyutim // khapne'pazyanmUladevaH, pravizantaM nijAnane // 179 // tadA kArpaTiko-'pyeko'drAkSItsvapnaM tameva hi // vinidraH sa tu papracchA-'nyeSAM svapnaphalaM tataH // 180 // svapnArthaM tasya tatraiva-mekaH kArpaTiko'vadat // maNDakaM | sAjyamadyatvaM, khaNDAyuktaM ca lapsyase ! // 181 // sa ca kArpaTikaH prApa, tAvatA'pi parAM mudam // mUlade-* vastu mUDhAnAM, no teSAM khapnamabravIt // 182 // so'tha kArpaTiko lebhe, gehAcchAdanakarmaNi // yathoktaM maNDakaM taccA-'nyeSAM kheSAM nyavedayat // 183 // pratyUSe mUladevastu, gatvodyAne dhiyA nidhiH // mAlika prINayAmAsa, kusumAvacayAdinA // 184 // tuSTastasmai mAliko'pi, varapuSpaphalAnyadAt // tAnyAdAyA'gamatsvapna-zAstrakovidadhAgni saH // 185 // natvA datvA ca puSpAdi, pAThakAya nyvedyt|| mUladevo nijaM svapnaM, so'pi hRSTo'bravIditi // 186 // vatsa ! vakSyAmyahaM khapna-phalaM tava zubhe kSaNe // adyAtithI bhavAsmAkaM, so'pi tatpratyapadyata // 187 // tatastaM strapayitvA ca, bhojayitvA ca sAdaram // upAdhyAyo'bhyadhAvatsa !, kanyeyaM pariNIyatAm // 188 // mUlo'vAdInmamAjJAta-kulasyApi nijAM sutAm // tAta ! datse kathaM kAraM, tataH so'pyevamAlapat // 189 // kulaM guNAzca te vatsa!, mUtyaiva viditA mayA // tadimAM me sutAM sadyaH, pANau kRtya kRtArthaya ! // 19 // ityuktvA'dhyApakastasmai, kanyA datvaivamabravIt // saptarAtrAntare bhAvI, khapnAdasmAnnRpo bhavAn ! // 191 // hRSTastato mUladeva-stadAvAse sukhaM 1 madhyesaptadinaM bhAvI / / iti 'ga' saMjJakapustake // UTR-1
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 214 / / vasan // gatvodyAne paJcamehi, campakadrutale'khapIt // 992 // tadA ca tatpurAdhIzaH, prApAputraH parAsutAm // tato'dhivAsayAmAsuH, paJca divyAni dhIsakhAH // 193 // hastyazvachatra bhRGgAra - cAmarA mantravAsitAH // purImadhye bhraman rAjya - yogyaM martyaM tu nA''nuvan ! // 194 // tato bahirbhramantaste, mUladevaM vyalokayan // prasuptamaparAvRttacchAyaM campakasannidhau // 195 // tatazcakre hayo heSAM gajo gulagulAyitam | abhiSekaM ca bhRGgAra - zrAmarau vIjanaM tathA // 196 // puNDarIkaM ca tasyorddha, vyakasatpuNDarIkavat // sukhAmiprAptimuditairjanaizcakre jayAravaH // 197 // tatastaM sindhuraH sauva - skandhe'dhyAropayatkhayam || prAvIvizaJca nagare, nAgarairnirmitotsave // 198 // rAjyAbhiSekaM tasyA'tha, cakruH sAmantamantriNaH // tadA ca devatA vyomni, vyaktamevamavocata // 199 // "devatAnAM prabhAveNA - vAptarAjyaH kalAnidhiH // eSa vikramarAjAho, rAjA mAnyo'khilairjanaiH // 200 // yastvasya bhUpaterAjJA-mAtmadveSI na maMsyate // tamahaM nigrahISyAmi, vidyutpAta ivAGghripam // 201 // " tannizamyA'khilaM rAja - maNDalaM bhItavismitam / tasyASvazyamabhUdvazyaM, saukhyaM dharmavato yathA // 202 // so'tha bhUpo vyadhAtprItiM prAbhRtapreSaNAdinA // vicAradhavalAkhyeno - jayanIkhAminA samam // 203 // [ itazca - ] devadattA'pi tAM prekSya, mUladevaviDambanAm // ityuvAcA'calaM kopA - vezakampitavigrahA // 204 // remUDha ! kiM tvayA jJAtA, pariNItavadhUraham // yanmamApi gRhe'kArSI - rasamaasamIdRzam // 205 // ataH paraM samA UTR-1
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyamadhya| yanam (3) / / 215 // gamyaM, naivAsmadvezmani tvayA // ityuktvA taM ca niSkAzya, gehAtsAgAnupAntikam // 206 // ityUce ca prabho ! datta, | RK taM varaM mama sAmpratam // nRpaH proce yadiSTaM te, tadAkhyAhi yathA dade // 207 // mUladevaM vinA nAnyaH, ko'pi | preSyo madAlaye // acalazcAyamAgaccha-nivArya iti sA'vadat // 208 // astyevaM kintu ko hetu-riti pRSTe'tha bhUbhRtA // devadattAjJayAvAtI, tAmavocata mAdhavI // 209 // ruSTo'tha pArthivaH sArtha- vAhamAhUya taM jagau // re! kimatrA'dhipo'si tvaM, yadevaM kuruSe balam ? // 21 // devadattAmUladevI, ravabhUtau pure mama // yattvayA dharSitI tattvAM, mArayiSyAmi sAmpratam // 211 // kSudreNAnena bhUjAne !, kiM hateneti vAdinI // devadattA'mocayattaM, bhUpazvetyavadattadA // 212 // asyA vAkyena muktastvaM, yadyapyacala ! samprati // tathApi mUladeve'trA-''nIte zuddhirbhave| ttava // 213 // acalo'tha nRpaM natvA-'nveSayAmAsa sarvataH // mUladevaM na tu prApa, nirbhAgya iva sevadhim // 214 // tayA nyUnatayA bhUpA-drItaH sArthapatistataH // agAtpArasakUlaM drAga, bhANDAnyAdAya vAhanaiH // 215 // itazca mUladevo'pi, tadrAjyamapi nIrasaM // manyamAno vinA deva-dattAM nirlavaNAnnavat // 216 // prAhiNoddevadattAyai, lekhaM satapANinA // sA'pi taM vAcayAmAsA-''nandApUrNamanA iti // 217 // [ yugmam ] khasti veNNAtaTAnmUladevenojayanIsthitA // AliMgyAlApyate deva-dattA cittAjahaMsikA // 218 // astIha kuzalaM dev-gurupaadprsaadtH|| tvayA'pi khAGgavArtatva-vArtA jJApyA mude mama // 219 // kiJca sAdhormayA dattaM, dAnaM tadvIkSya mAM surI // Uce UTR-1
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 216 / / varaM vRNuSveti, tato'hamiti tAM jagau // 220 // devadattAsahasrabha-yuktaM rAjyaM pradehi me // tato rAjyaM mayA labdhaM, taca vyartha tvayA vinA ! // 221 // tatsatvaraM tvayA''gamya-mihApRcchaya dharAdharam // kAlakSepazca nAtrArthe, kartavya iti maGgalam // 222 // vAcayitveti sA tuSTA, dUtamevamabhASata // ahaM tadekacittApi, kurve'pekSAM puriipteH||223|| hRSTo dUtastato gatvA, bhUpamevaM vyajijJapat // mUladevanRpo deva !, manmukheneti yAcate // 224 // khAminme devadattAyAM, niviDaM prema varttate // tatsA preSyA yadA tasyA, yuSmAkaM ca rucirbhavet // 225 // tataH proce nRpo rAjyamapyetattasya vidyate // tatkiM vikramarAjena, rAjJaitanmAtramarthitam ? 226 // ityuditvA devadattAM, samAkArya nRpo'lapat / / bhadre ! cireNa sampUrNa, tava cetaHsamIhitam ! 227 // devatAdattarAjyazrIH,prAhiNonmUladevarAT // tvAmAnetuM nijaM mayai, 4 | tattvayA tatra gamyatAm // 228 // ityavantInRpeNoktA, sAgAdveNNAtaTa kramAt // tAM ca prAvIvizanmUla-devarAT sotsavaM | pure // 229 // so'tha vaiSayikaM saukhyaM, bhujAno devadattyA // dharmakRtyaM vyadhAnnitya-marhacaityArcanAdikam // 230 // ___ itazcAgaNyapaNyaughaM, bhRtvA pArasakUlataH // AgAdveNNAtaTe'nyeyuH, sArthavAho'calAhvayaH // 231 // kiM nAmAtra nRpo'stIti, tatra lokAn sa pRSTavAn // rAjA vikramarAjAkhyo, vartate'treti te jaguH // 232 // | tataH varNamaNImuktA-bhRtasthAlopadAM dadhat // mApAlaM prekSituM so'gA-dbhapopyAsanamArpayat // 233 // tamupAlakSayanmakSu, bhUpo bhUpaM tu nA'calaH // zreSThin ! kutastvamAyAsI-rityaprAkSInnRpo'tha tam // 234 // UTR-1
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) // 217 // pratyuvAcA'calaH khAmi-nAgA pArasakUlataH // tatastaM vArtayAmAsa, prajAnAthaH sagauravam // 335 // bhANDaM darza- yituM paJca-kule tenA'tha yAcite // bhUpo'bhyadhAtsameSyAmaH, kautukena khayaM vayam // 236 // mahAprasAda ityukte'calenA'tha nRpo yayau // tatsArthasthAnamAsthAnaM, dhiyAM paJcakulAnvitaH // 237 // maJjiSThAkramukAdIni, so'pi bhANDAnyadarzayat // tato'vadannRpo bhANDa-midamevAsti kiM tava ? // 238 // bhANDaM mamedamevAstI-tyukte tena nRpo'vadat // satyaM brUyA na cecchulka-cauryA vigrahanigrahaH // 239 // nAnyasyApi purolIkaM, vacmyahaM kiM punaH | prabho ! // tenetyukte nRpo'vAdI-diti paJcakulaM prati // 240 // ardhadAnaM zreSThino'sya, kriyatAM satyavAdinaH // kintu bhANDAni sarvANi, tolanIyAni me puraH // 241 // teSAM ca tolane bhAra-vaiSamyAdaGgrighAtataH // vaMzavedhAca maJjiSThA-yaMtarmene nRpo'param // 242 // bhANDasthAnAni sarvANi, narendro'bhedayattataH // tebhyo muktAsvarNarUpyavidrumAdi viniryayau // 243 // tatprekSyotpannakopenA-'calo'vadhyata bhUbhRtA // are pratyakSacauro'yaM, badhyatAmiti vAdinA! // 244 // muktvA bhaTAMzca tatsArtha-sthAne'gAtpArthivo gRham // ArakSako'pi taM baddha-manapIpasannidhau // 245 // gADhabaddhaM ca taM dRSTvA, choTayitvA ca bhUdhavaH // sArthavAha ! kimu tvaM mAM, sAnAsIti pRSTavAn ? // 246 // so'vAdIddhavanodyota-karaM vairitamoharam // tvAM janezaM dinezaM ca, no jAnAti jaDo'pi kaH? // 247 // cATuvAkyaiH kRtaM samyak, yadi vetsi tadA vada // nRpeNetyuditaHproce-'calastarhi na vedyaham // 248 // tataH UTR-1
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 218 / / pRthvIpatirdeva - dattAmAhUya taM tathA // adarzayattAM ca vIkSyA - 'calo'bhUdyAkulo bhRzam // 249 // tato vilakSaM kSmAnyaste - kSaNaM hINamadhomukham // vismayasmeranayanA, devadatteti taM jagau // 250 // daivAdvipadamAptasya, kAryamevaM tvayA - 'pi me // tadetyuktastvayA yo'bhUnmUladevo'yamasti saH // 251 // tadidaM vyasanaM vitta - dehasandehasAdhanam // prApto'pi tvaM vimukto'si rAjJA dInadayAlunA // 252 // vIkSApanno'tha sa zreSThI, praNipatya tayoH kramAn // ityuvAcAkhilAnmantUn, sahadhvaM me tadAkRtAn // 253 // AgasA kupitastena, vicAradhavalonRpaH // pravezamapyavantyAM me, yuSmadvAcaiva dAsyati // 254 // naradevo'vadadeva - dattAdevI yadA tvayi / prasAdamakaronmantu- rmayA soDhastadaiva te // 255 // tato'calaH pramudito, bhUyo'pi praNanAma tau // trapayitvA'bhojayattaM, devadattA'pi sAdaram // 256 // bhUpo'pi bhUrimUlyAni datvA vAsAMsi tasya tat // zulkaM mumoca santohi dviSAmapyupakAriNaH // 257 // dUtaM datvA''tmano gantu - mavantyAM vyasRjacca tam // avantIzo'pi tadvAcA, pravezaM tasya dattavAn // 258 // vipro nighRNazarmA'pi prAptarAjyaM nizamya tam // agAdveNNAtaTaM mUla - devabhUpaM nanAma ca // 259 // pratyabhijJAya bhUpo'pi, taM kRtajJaziromaNiH | adRSTasevayA tasmai dadau grAmaM tameva hi // 260 // sose kArpaTiko zroSI - dyacandragrAsalakSaNAt // svapnAdAsInmUladevo nRpaH samyagvicAritAt // so'cintayaddhiyAM, yatsvapna stAdRzastadA / Avedanena mandAnAM nIto niSphalatAM mayA ! // 262 // 261 // tataH tadadyApi hi UTR-1
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 299 / / cetpItvA, gorasaM sarasaM zaye // tadAhamIdRzaM svapnaM bhUyaH pazyAmi rAjyadam ! // 263 // iti dhyAyan rAjyalakSmI, kAMkSan so'nizamakhapIt // na tu taM svapnamaikSiSTa, gUDhamarthamivAbudhaH ! // 264 // kadApyasau kAryaTiko'pi pazyetkhanaM tamapyutkaTabhAgyayogAt // na tu pramAdAcyutamartyajanmA, labheta bhUyo'pi jano naratvam ! // 265 // iti svapnadRSTAntaH SaSThaH // 6 // atha ' cakketti' padasUcito rAdhAvedhadRSTAntastathA hi abhUdindrapuraM nAma, puramindrapuropamam // nRpastatrendradattAho, babhUvendra iva zriyA // 1 // rAjJastasyA'bhavan bahvayo, vallabhAH prANavallabhAH // sutA dvAviMzatistAsA - mAsan pRthvIpatipriyAH // 2 // tAMstu sarvAnapi nRpo, mahotsavapurasaram || kalAbhyAsArthamamuca - kalAcAryasya sannidhau // 3 // sa ca bhUpo'nyadA prekSya, mantriputrIM manoramAm // upayeme tAM ca matrI, dIrghadarzItyazikSayat // 4 // yadA garbhasamutpatti - jayate tava he sute ! // tadA dinAdikaM sarva- maSi jJApyaM tvayA mama // 5 // pratipede piturvANIM, tathA'mAtyasutA'pi tAm // nodvAhamanu bhUpastu, tAM pasparza dadarza ca // 6 // bahupriyo bhUpriyastAM, sasmArA'pi na karhicit ! // bhUribhAryasya kiM kArya, tasya na syAt vinApi tAm ? // 7 // anyadA tAmRtusnAtAM, dadarza pRthivIpatiH // vadhUH kasyeyamityanyAH, papraccha ca nijapriyAH // 8 // prabho ! tavaiva patnIya-miti tAbhirudIrite / tayaiva saha tAM rAtri - muvAsA'vanivAsavaH // 9 // tatraiva rAtrau sA garbha, babhAra nRpasaGgamAt // khAtipAthomucaH saGgAcchuktirmuktAmaNImiva // 10 // garbhasambhavakAlaM taM sA'tha pitre nyavedayat // tRtIyamadhyayanam (3) UTR-1
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 220 // | abhijJAnArthamuvIza-proktAni vacanAni ca // 11 // sAbhijJAnaM dhIsakho'pi, tatsarvaM patrake'likhat // nRpAjJayA''nayattAM ca, khagehe prasavonmukhIm // 12 // garbhakAle ca sampUrNe, sA'sUta sutamuttamam // tataH pramudito'mAtya-stasya janmotsavaM vyadhAt // 13 // surendradatta ityAkhyAM, tasya cakre ca sotsavam // so'pyavardhiSTa tadgahe, kalpadruriva | nandane // 14 // agnikAkhyaH parvatako, bahalI saagraabhidhH|| dAserA iti catvAra-stasyA'bhUvan sahodbhavAH // 15 // taizcaturbhiH samaM dAsA-patyaiH krIDAM manoramAm // kurvANaH sa kalAbhyAsa-yogyaH samajani kramAt // 16 // taM ca mAtAmaho'nyeyuH, kalAgrahaNahetave // kalAcAryasya tasyaivA-'bhyAse'muJcanmahAmahaiH // 17 // mAtAmahakalAcArya| zikSAbhiH sakalA api // krIDAstyaktvA kalAbhyAsa-mekacitto vyadhatta saH // 18 // dAserAste kalAbhyAsA-ca sare pUrvasaMstavAt // antarAyAn vyadhUstasya, tumulAkarSaNAdinA // 19 // tairapyaskhalitotsAhaH, kurvan so'bhyAsa| manvaham // khabhAvavatsadabhyastA-zcakre dvAsaptatiM kalAH // 20 // vizeSAca dhanurvedA-bhyAsaM sa vidadhe tathA // asA- | dhayadyathArAdhA-vedhamapyanuvAsaram // 21 // te tu dvAviMzatiH samya-kalAbhyAsaM na cakrire // kurvanto vividhAM krIDA-manyonyaM valganAdikAm // 22 // pAThakena praNunnAstu, kalAgrahaNakarmaNi // duSTavAkyAni jalpanto-'bhUvaMstatkuTTanodyatAH ! // 23 // tAMzca kambAdinAcArya-stADayadyadi karhicit // tadA rudantaste gatvA, svamAtRNAM nyavedayan // 24 // tatastAstaM kalAcArya-mityupAlambhayan ruSA // bhavantyasmAdRzAM prAya-stanayAH khalu durlabhAH! UTR-1
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) // 221 // X // 25 // tadasmAkaM sutA ete, pAThanIyA yathAsukham // tADanIyAstu yuSmAbhi-naiva niSThuramAnasaiH // 26 // tato dadhyAvupAdhyAyo-'mISAmadhyApanAnmayA // samprAptaM naiva sanmAna-mupAlambhastvalabhyata ! // 27 // tadamISAM zUkalAzva-dezyAnAM duSTacetasAm // adhyApanaprayAsena, mamAtibahunA kRtam ! // 28 // tenetyupekSitAH kSamApa-putrAste sakalAH kalAH // nAmnaiva jagRhuH samyak, natvavindanta kAJcana // 29 // yataH-"nAnudyogavatA na ca pravasatA nAtmAnamutkarSatA, nAlasyopahatena nAnyamanasA nAcAryavidveSiNA // na bhrUbhaGgavilAsavismitamukhIM sImantinIM dhyAyatA, loke khyAtikaraH satAmabhimato vidyAguNaH prApyate ! // 30 // " tAdRzAnapi bhUpastAn , viveda viduSo'khilAn // AntaraGgaM guNaM vetti, parIkSAmantarA hi kaH ? // 31 // saputrAM matriputrIM tu, puurvvdysmrnnRpH|| gatAharbhuktamapyalpabuddhayo hi smaranti na! // 32 // ___ itazca mathurApuryA, jitazatrormahIpateH // bhUrbhuvaHsarvadhUjaitrA, sutA nirvRtirityabhUt // 33 // tAmazeSakalAdakSA, * prAptAbhinavayauvanAm // anyeyuH prAhiNonmAtA, pariSkRtya nRpAntike // 34 // sA'pi gatvA sabhAmadhye, praNanAma | | mahIdhavam // tAM nivezya nijotsaGge, nRpopyevamacintayat // 35 // pANigrahaNayogyA'sau, sutA'bhUtprAptayauvanA // | prAyo bhavanti bhUpAnAM, nandanAzca khayaMvarAH // 36 // tadabhISTena bharnA'sau, vivAhyeti vimRzya saH // sute! kaste | varA'bhISTaH, sasnehamiti pRSTavAn ? // 37 // sA proce yaH pumAn rAdhA-vedhaM sAdhayati sphuTam // khAminnahaM vari UTR-1
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 222 / / SyAmi, taM varaM vasudhAvaram // 38 // tata indrapurAdhIza - syendradattasya bhUbhujaH // kalAbhyAsaparAn bhUya-starAnAkarNya nandanAn // 39 // jitazatrunRpastatra, gantuM prAtiSThipatsutAm // yuktAM vRddhaiH kulAmAtyai - zraturaGgacamUvRtAm // 40 // [ yugmam ] kramAdindrapure sA'gA - dindradattanRpo'pi tAm // pure prAvIvizatuSTa - cetA gurubhirutsavaiH // 41 // dadhyau cAszeSa bhUpebhyaH kRtapuNyo'smi nanvaham // yatkanIyaM vihAyAnyA-nmatsutaM pariNeSyati ! // 42 // dhyAyanniti pratijJAM ca, tasyAstAmavadhArayan // akArayannRpo bhavyaM svayaMvaraNamaNDapam // 43 // kAJcanastambhasaMlagna-caJcanmANikyatoraNe // mauktikasvastika zreNI - danturIbhUtabhUtale // 44 // sugandhipaJcavarNADhya - puSpaprakarapUjite // vicitrolocaracanA - citrIyitajagatraye // 45 // akANDodbhUtasandhyAbhra - paTalabhrAntikAribhiH // abhraMlihaiH paJcavarNaiH ketulakSairvibhUSite // 46 // tasmiMzca maNDape zakrA - sthAnamaNDapasannibhe / indradatto nRpaH stambha - mekamuccairatiSThipat // 47 // [ caturbhiH kalApakam ] catvAri sRSTyA catvAri, saMhatyA cAtivegataH // bhrAmyanti lohacatrANi, stambho ca nyavIvizat // 48 // teSAM copari rAdheti - prasiddhAM zAlabhaJjikAm // asthApayadadhastAcca, tailasampUrNa kuNDikAm // 49 // kuNDItailasthacakrAdi-pratibimbAnusArataH // rAdhAyA vAmanayanaM, vedhyaM tatra ca sAdhakaiH // 50 // tataH sa bhUpaH sAnandaM, dvAviMzatyA sutaiH samam / purAdvahiHsthe tatrAgA - nmaNDape saparicchadaH // 51 // surendradattasaciva - statrAgA - sacivo'pi saH // paurAzca koTizastatrA - ''yayuH kautukamIkSitum // 52 // sarvAlaGkArasubhagA, lakSmIriva vapuSmatI // UTR-1
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyamadhyayanam (3) uttarAdhyayana khayaMvarasra kAma-dolAmA bibhratI kare // 53 // dadhAnA zvetavastrANi, vyUtAnIvendukAntibhiH // harantI kharvadhU garva, netrareva savibhramaiH // 54 // darzanAdapi vizveSAM, vizAM nirvRtidAyinI // tasthau nitikanyApi, tasya stambhasya / / 223 / / | sannidhau // 55 // [ tribhirvizeSakam ] athoce bhUpatijyeSTha-sutaM zrImAlisaMjJakam // rAdhAvedhAtkanImenAM, rAjya | cApnuhi vatsa he ! // 56 // sa tvanabhyAsatazcApA-karSaNepyakSamo'bhavat // tathApi dhAryamAlambya, kathaJcittadupAdade // 57 // yatra yA tatra vA yAtu, muktaH zrImAlinA zaraH // ityuktvA so'mucadvANaM, sadyaH pAJcAlikAM prati // 58 // vizikhaH sa tu cakreNA-sphalya bhagno'patadbhuvi // aho! kalAvAniti so-'hAsi lokaistato bhRzam ! // 59 // vIkSApannastato vIkSA-mbabhUva bhuvameva sH|| vivikSurikha pAtAlaM, tayA nindotthayA hiyA // 6 // zaraH kasyApyevameka-maticakrAma cakrakam // kasyApi dve trINi kasyA-pyanyeSAM cAnyato yayau // 61 // na punaH ko'pi rAiputro, rAdhAvedhamasAdhayat // mitho nastulyatA hAni-au'bhUditi dhiyA kimu ! // 62 // tadvilokya sanirvedaM, dadhyAve dharAdhavaH // amIbhistanayairloka-samakSaM dharSito'smi hA! // 63 // bhuutlvyaapimtkiirti-muurtisNhaarkaarinnH|| mama hell vairiNa evAmI, putrarUpeNa jajJire ! // 64 // amIbhiH satkalAhIna-bhUyobhirapi kiM sutaiH ? // zreSThaH kalAvAMstveko pi, kSIrAbdheriva candramAH ! // 65 // putro hi guNavAn pitro-mahAnandAya jAyate // guNahInastu duHkhAya, vahnedhUma ivAGgajaH ! // 66 // yadAhuH-"kAmaM zyAmavapustathA malinayatyAvAsavastrAdikam // lokaM rodayate bhanakti UTR-1
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 224 // janatAgoSThI kSaNenApi yaH // mArgepyaGgulilagna eva janakasyAbhyeti na zrayase // hA ! khAhApriya ! dhUmamaGgajamimaM | sUtvA na kiM lajjitaH ? // 67 // " gatasarvakhavadbhUpe, dhyAyatyevamadhomukhe // uvAca sacivaH khAmin !, kimevaM durma| nAyase ? // 68 // babhASe bhUpatirmatrin !, putrairebhirazikSitaiH // dhvasto me mahimA tena, daurmanasyaM zrayAmyaham ! // 69 // mayUce daurmanasyena, kRtaM yatte suto'paraH // surendradattanAmA'sti, dauhitro me kalAnidhiH // 70 // rAdhAvedhaM vidhAtuM sa, prabhUSNurvidyate prabho! // tadAkA'bhyadhAdbhapo, matrinnAhaM smarAmi tam ! // 71 // rAjJaH puraM tato vRtta-patraM tatsacivo'mucat // tadvAcayitvA smRtvA ca, sarva bhUpo'pyamodata // 72 // kvA'dhunA sa suto'stIti, rAjJokte dhIsakho'pi tam // darzayAmAsa bhUpo'pi, tamAliGgayetyavocata // 73 // rAdhAvedhaM sAdhayitvA, vatsa ! kenApyasAdhitam // rAjyayuktAM kanImenAM, svIkuru tvaM mahAmate ! // 74 // tataH pramANamAdezaH, pUjyAnAmityudIrya saH // stambhasya tasya pArthe ca, gatvA cApamupAdade // 75 // adhijIkRtya tatsatya- sandhaH saMdhAya cAzugam // UrddhamuSTiradhodRSTi-statra tasthau ca bhUpabhUH // 76 // dadhyau nivRttikanyA'pi, vIkSya taM rUpamanmatham // aho rUpamaho kAnti-raho lAvaNyamadbhutam ! // 77 // // eSa vidhyati cedrAdhAM, tatkRtArthA bhavAmyaham // dhyAyantIti | tadekAgra-cittAsIdyoginIva sA // 78 // tadA ca tatsamIpasthA, dAserAste caturdizam // cakruH kolAhalaM proccaistAlikAsphAlanAdinA // 79 // te'pi dvAviMzatI rAja-sutA ullaNThabhASaNaiH // asau vidhyatu mA rAdhA-mitya UTR-1
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhya yanam (3) / / 225 // | pAyAn vitenire // 80 // skhalite sati te zIrSa, chetsyAva iti vAdinau // pAIyostasthatustasya, khaDgavyaprakarau narau // 81 // samIpasthaH kalAcAryo-'pyevaM smAha muhurmuhuH // skhalite te vadho bhAvI, tadbhUyAstvaM smaahitH|| 82 // dAserAMstAn kumArAMzcA-'gaNayan subhaTau ca tau // kuNDikAtailasaMkrAnta-cakrAntaya'stalocanaH // 83 // lakSya niruddhayA dRSTyA, jJAtvA cakrASTakAntaram // tadekAgramanAH sadyaH, kumAro vyamucaccharam // 84 // [ yugmam ] pravizya - teSAM cakrANA-mantarAle zaro'pi saH // kSaNAdvivyAdha rAdhAyA, vAmanetrakanInikAm // 85 // tato lokaiH pramuditai-zcakre jayajayAravaH // tadaikAgryakarasthairya-laghuhastatvazaMsibhiH // 86 // tadA nivRttikanyA'pi, mukhe tasya pramodabhAk // kaTAkSamAlikAM nyAstha-kaNThe tu kusumasrajam // 87 // tamobhiriva lokasya, sutairebhirabhUnmama // yanmAlinyaM tadA pUrNa-vidhuneva tvayA hRtam // 88 // tattvayaiva sutenAha-masmi putrItyudIrayan // tadendradattarAjendraH, premNA taM pariSakhaje // 89 // [ yugmam ] tataH kumAramtAM kanyA-mupAyaMsta mahAmahaiH // indradattanarendro'pi, tasmai rAjyaM dadau kramAt // 90 // te tu dvAviMzatiH pUrva-manabhyAsAttadA katham // rAdhAvedhaM sAdhayanti, zrayanti ca nRpazriyam ? // 91 // divyAnubhAvAdatha te'pi rAdhA-vedhaM kumArAH kila sAdhayeyuH // pramattacittastu jano naratvA-DyutaH punastanna labheta sadyaH // 92 // iti rAdhAvedhadRSTAntaH saptamaH // 7 // atha carmadRSTAntastathA hi hRda eko'bhavat kvApi, yojanAni shsrshH|| vistIrNo'gAdhapAnIyo, bhUrinIracarairbhUtaH // 1 // tasya copari UTR-1
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ KE // 226 / / * zevAla-jAlairanyonyasaGgataiH // sarvatrAcchAdanaM carma-samAnaM samabhUtsadA // 2 // tatra caiko'vasatkUrmaH, putrapautrAdi saMyutaH // grIvAM prasArayAmAsa, sa cAndAnAM zate zate // 3 // anyadA tasya sAndrasya, madhye zevAlacarmaNaH // | chidraM babhUva prabala-samIraNasamIraNAt // 4 // daivayogAtsa kUrmo'pi, grIvAM prAsArayattadA // randhreNa tena grIvA'pi, Re| niragAcarmaNo bahiH // 5 // tataH sa pUrNimAcandra-tArAmaNDalamaNDitam // adRSTapUrvamAkAzaM, vIkSyAtyantaM visi| pmiye // 6 // mahAzcaryamidaM khIya-bandhUnAM darzayAmyaham // dhyAtvetyAhvAtumAtmIyA-nmadhye hRdamagAca saH // 7 // tAnAhUya sametastu, na lebhe paryaTannapi // tacchidraM pavanodbhUtaiH, zevAlaiH sthagitaM kSaNAt ! // 8 // kUrmaH punastatra labheta | randhaM, pazyeca pUrNa zazinaM kadAcit // paricyuto martyabhavAnnaratvaM, labheta janturna tu dharmahInaH! // 9 // iti carmaSTAnto'STamaH // 8 // atha yugadRSTAntaH tathA hi| asti khayambhuramaNa-vAridhirvalayAkRtiH // sahasrayojanodvedho-'saMkhyayojanavistRtaH // 1 // vihAya valayaM sarvA| kArairjalacarai te // sarveSAmapi vArDInA-mantime tatra nIradhau // 2 // devaH ko'pi dizi prAcyA, lIlayA nikSipeyu gam // yugasya tasya kakubhi, pazcimAyAM ca kIlikAm // 3 // [ yugmam ] tasminnapAre'kUpAre, bhrAmyantI samilA'tha sA // khayameva yugacchidre, pravizetkiM kadAcana ? // 4 // pracaNDavAtotthitavIcinunnA, daivAtvayaM sA'pi yugasya UTR-1
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 227 // randhra // kuryAtpravezaM na tu puNyahInaH, pumAnpunarvindati martyabhAvam ! // 5 // iti yugadRSTAnto navamaH // 9 // atha paramANudRSTAntastathA hi stambhamekaM mahAmAnaM, mANikyamayamuttamam // svasAmarthyaparIkSArtha, gIrvANaH kopyacUrNayat // 1 // tacca cUrNamatizlakSNaM, nirmAya paramANuvat // nalikAntarnicikSepa, kSepIyaH sa sudhAzanaH // 2 // Aruhya merucUlAyAM, so'tha phUtkRtamArutaiH // drutamulAlayAmAsa, tacUrNa parito'khilam // 3 // tena devena vikSiptA-stataste paramANavaH // pracaNDapavanodbhUtA, abhajanta dizodizam // 4 // atha vizvatraye ko'pi, zaktimAn vidyate na saH // yastaM stambhaM punaH kuryA-taireva prmaannubhiH|| 5 // stambho yathA'sau paramANubhistaiH, kenApi niSpAdayituM na zakyaH // pramAdinA prANabhRtA tathaiva, bhUyo'pi labhyeta na mAnavatvam // 6 // iti // yadvA kA'pi sabhA bhUri-stambhA dagdhA kRzAnunA // taireva pudgalaina syA-ttathA nRtve'pi bhAvanA // 7 // iti vA paramANudRSTAnto dazamaH // 10 // itthaM jinendragaditAni manuSyajanma-daurlabhyasUcanacaNAni nidarzanAni // AkarNya bho bhavijanAH ! bhagavatpraNIte, dharma mahodayakare kuruta prayatnam // 626 iti daza dRSTAntAH sampUrNAH / tatra yathA mAnuSatvaM durlabhaM tathA darzayitumAha| mUlam--samAvaNNA Na saMsAre, nANAguttAsu jaaisu||kmmaa nANAvihA kaTu, puDho vissaMbhiA payA // 2 // vyAkhyA-samApannAH samantAtprAptAH prajA iti yogaH, mAnuSyamiti gamyate, 'Neti' vAkyAlaMkAre, kvetyAha UTR-1
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 228 // * saMsAre bhave, tatrApi kvetyAha- nAnAgotrAsu anekAbhidhAnAsu jAtiSu kSatriyAdiSu, atra hetumAha-karmANi jJAnAvara| NIyAdIni nAnAvidhAni anekaprakArANi kRtvA nivartya teSAmadhInAH santaH 'puDhotti' pRthakbhedena ekaikaza ityarthaH, 'vissaMbhiatti' prAkRtatvAdanukhAralope vizvabhRto jagatpUrakA vartante iti zeSaH, kvacitkadAcidutpattyA sarvajagadyApanAduktaM ca-"natthi kira so paeso, loe vAlaggakoDimittovi // jammaNamaraNAbAhA,jattha jiehiM na saMpattA // 1 // " | tato'vApyA'pi narajanma khakRtakarmAnubhAvato'nyAnyagatibhAginya eva prajA janasamUharUpA bhavantIti durlabhameva puna| narajanmeti sUtrArthaH // 2 // etadeva spaSTayati2 mUlam-egayA devaloesu, naraesuvi egayA // egayA AsuraM kAyaM ahAkammehiM gacchai // 3 // * vyAkhyA-ekadA zubhakarmAnubhavakAle devalokeSu saudharmAdiSu, narakeSu ca ratnaprabhAdiSu, apizabdazcakArArthe, e- kadA duSkarmodayakAle, ekadA 'AsuraM' asurasambandhinaM kAyaM nikAyaM, 'ahAkammehiti' yathAkarmabhistattadgatyanu rUpaceSTitairyathAyogaM sarAgasaMyamamahArambhabAlatapaHprabhRtibhiH, 'gacchaitti' vacanavyatyayAdgacchanti prANina ityuttareNa yoga iti sUtrArthaH // 3 // . mUlam-egayA khattio hoI, tao caMDAlabokkaso // tao kIDapayaMgo a, tao kuMthupivIliA // 4 // vyAkhyA-ekadA kSatriyo rAjA bhavati,janturiti gamyaM,sUtravaicitryAbahuvacanaprakramepyekavacanaM,tatastadanantaraM caNDAlo UTR-1
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyamadhyayanam (3) uttarAdhyayana |* mAtaGgaH, yadvA zUdreNa brAhmaNyA jAtazcaNDAlaH, bokaso varNAntarasaGkarajanmA, tathAhi-brAhmaNena zUdyAM jAto niSAdaH, brAhmaNenaiva vaizyastriyAM jAtazcAMvaSTha ityucyate / tatra niSAdenAmbaThyAM jAtastu bokaso bhaNyata iti vRddhavAdaH / iha / / 229 // ca kSatriyacANDAlabokasagrahaNAdyathAkramaM sarvA uccanIcasaGkIrNajAtaya upalakSitAH / tataH kITaH prasiddhaH, pataGgaH zalabhaH, caH samuccaye, kuMthuH, pipIlikA ca, bhavatIti yojyaM, azeSatiryagbhedopalakSaNaJcedamiti sUtrArthaH // 4 // itthaM sarvatra paryaTanto'pi gurukarmatvena te na nirvidyante ityAhamUlam-evamAvajoNIsu, pANiNo kammakivisA // nanivijaMti saMsAre, sabaDhesu va khattiA // 5 // vyAkhyA-evamanena nyAyena AvartaH punaH punardhamaNarUpaH parivartastatpradhAnA yonayazcaturazItilakSapramANAni jIvo- /* tpattisthAnAni AvartayonayastAsu, prANino jIvAH, karmaNA kliSTena kilviSA adhamAH karmakilviSAH, na nirvidyante, kadaitasmAtparyaTanAnmokSo bhAvIti nodvijante, saMsAre bhave, keSviva ke ? sarve ca te arthAzca dhanakanakAdayaH sarvArthAH teSviva kSatriyA rAjAnaH, ayaM bhAvaH-yathA manojJAn zabdAdIn bhuJjAnAnAM teSAM tRSNA vardhate evaM tAsu tAsu yoniSu * punaH punarutpattimanubhavatAmapi saMsAriNAM, kathamanyathA te tatpratighAtArtha nodyamaM kuryuH ? iti sUtrArthaH // 5 // tatazcamUlam-kammasaMgehiM saMmUDhA, dukkhiA bhuveannaa||amaannusaasu joNIsu,viNihammati paanninno||6|| vyAkhyA-karmasaMgai nAvaraNIyAdikarmasambandhaiH saMmUDhAH atyarthaM mUDhAH duHkhitA asAtayuktAH, kadAcittanmAnasa UTR-1
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 230 // mevaikaM syAdityAha-bahuvedanA bhUrizArIrapIDAH, amAnuSISu narakatiryagAbhiyogyAdidevadurgatisambandhinISu yoniSu * vinihanyante, vizeSeNa nipAtyante, arthAtkarmabhiH na tu tAbhya uttAraM labhante prANino jIvAstato durlabhameva mAna* vatvamiti sUtrArthaH // 6 // kathaM tarhi tadavAptirityAha mUlam-kammANaM tu pahANAe, ANuputrI kayAi u||jiivaa sohimaNuppattA, AyayaMti maNussayaM // 7 // | * vyAkhyA-karmaNAM tu punarnarakagatipratibandhakAnAmanantAnubandhyAdInAM 'pahANAetti' prahANyA apagamena, kathaM | prahANirityAha-AnupUrvyA krameNa, na tu jhagityeva, ata evAha-'kayAiutti' 'tu' zabda evakArArthe, tataH kadAciH | - deva na sarvadA jIvAH prANinaH zuddhiM kliSTakarmApagamAtmikAM, anuprAptAH samprAptAH Adadate khIkurvanti manuSyatAM | | manujajanma, viziSTazuddhinibandhanastanukaSAyatvAdibhireva tadAyubandhAditi sUtrArthaH // 7 // evaM kathaJcinmAnuSye | prApte'pi zrutidurlabhetyAha* mUlam-mANussaM viggahaM lar3e, sui dhammassa dullahA // jaM succA paDivajaMti, tavaM khaMtimahiMsayaM // 8 // | vyAkhyA-'mANussaMti' sUtratvAnmAnuSyakaM manuSyabhavasambandhinaM vigrahaM dehaM, 'laDhuMti' labdhvA'pi, apergamya| tvAt , zrutiH zravaNaM, dharmasya durlabhA duSprApA pUrvoktAlasvAdihetubhiH, sa ca dharmaH "mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, madhye bhaktaM pAnakaM caapraahe|| drAkSAkhaNDaM zarkarA cArdharAtre, mokSazcAnte zAkyasiMhena dRSTaH // 1 // " ityAdibauddhA. UTR-1
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 231 // tRtIyamadhyayanam (3) dikalpito'pi syAdatastadapohArthamAha-yaM dharma zrutvA pratipadyante bhavyA iti zeSaH, tapo'nazanAdi dvAdazavidha, zAnti | krodhajayalakSaNAM, mAnAdijayopalakSaNazcaiSA, ahiMsratAM hiMsanazIlatvAbhAvaM, anena prathamavratamuktaM, zeSavratopalakSaNaJcaitat , etadvRttitulyAni hi zeSavratAni, evaJca tapasaH kSAntiprabhRticatuSTayasya mahAvratapaJcakasya cAbhidhAnAddazavidho'pi dharmo'bhyadhAyIti sUtrArthaH // 8 // zrutiprAptAvapi zraddhA durlabhetyAhamUlam Ahacca savaNaM lar3e, saddhA paramadullahA // soccA neAuaM maggaM, bahave paribhassaI // 9 // vyAkhyA-'Ahaca' kadAcit zravaNaM prakramAddharmasyAkarNanaM,upalakSaNatvAnmAnuSyaM ca, 'laDhuMti' apizabdasya gamyamAnatvAt labdhvApyavApyApi zraddhA dharmarucirUpA paramadurlabhAtIvadurApA, kutaH punaH paramadurlabhatvamasyA ityAha-zrutvAkarNya naiyAyikaM nyAyopapannaM mArga samyagdarzanAdirUpaM muktipathaM bahavo'neke 'paribhassaitti' paribhrazyanti cyavante, prakramAnnaiyAyikamArgAdeva / yathA jamAliprabhRtayaH, yacca prAptamapyapaiti tacintAmaNivatparamadurlabhamevetibhAvaH / atha ke te jamAliprabhRtaya iti tadvaktavyatA likhyate, tadyathA-"bahuraya jamAli pabhavA 1, jIvapaesA ya tIsaguttAo 2||avttaasaaddhaao 3, sAmuccheAsamittAo 4 // 1 // gaMgAo do kiriA 5, chaluA terAsiANa uppattI 6 // therA| ya goTThamAhila-puTumabaddhaM parUvaMti 7 // 2 // " anayorarthaH-bahubhiH samayairvastu niSpadyate na tvekasamayenetimanvAnA | bahuratA jamAliprabhavA jamAlerutpannAH 1 / pradezo'ntyapradezaH, sa eva jIvo yeSAM te pradezajIvAH, prAkRtatvAca vyatyaye UTR-1
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 232 // jIvapradezAste tiSyaguptAdudbhUtAH 2|avyktaaH saMyatAdijJAne sandehavAdina aassaaddhaacaaryaajjaataaH3|saamucchedaa utpAdAnantarameva vastusamucchedavAdino'zvamitrAjAtAH 4 // 1 // dvikriyA ekatra samaye kriyAdvayAnubhavavAdino gaMgAcAryAjAtAH 5 / trairAzikAnAM jIvAjIvanojIvarUparAzitrayavAdinAM 'chaluatti' vaizeSikAbhimataSaTpadArthanirUpakatvAdulUkagotratvAcca paDulUko rohaguptastasmAdutpattiH 6 / sthavirAzca goSThAmAhilAH, spRSTaM kaJcakavat , abaddhaJcA'saMbaddhaM, na tu kSIranIravadanyonyAnugatamAtmapradezaiH samaM karmetizeSaH, prarUpayanti, anena ca goSThAmAhilAdevAvaddhikA| nAmutpattiriti sUcitamiti gAthAdvayAkSarArthaH // 2 // bhAvArthastvanayoH sampradAyAdavaseyaH, sa cAyaM-"zrIvIra jJAnato varSe-zcaturdazabhirutthitaM // teSvAdinihnavasyAdau, vRttAntaM vacmi tadyathA // 1 // "* pure kSatriyakuNDAkhye, zrImadvIrajinakhasuH // sudarzanAyAstanayo, jamAliH kSatriyo'bhavat // 2 // jagatrayamanohAri| darzanA priyadarzanA // zrIvIrakhAmiduhitA, priyA tasyA'bhavat priyaa||3|| anyeAstatra bhagavAn , zrIvIraH samavAsarat // jamAlirjAyayA sAkaM, sArva nntumgaattdaa||4||khaamideshnyaa jAta-saMvegaH sNymotsukH|| gRhaM gatvAgrahItpitro-nujJAM sa kathaJcana // 5 // mahotsavaistato vizva-zlAghyairgatvA'rhato'ntike // jamAliH prAvrajatpaJca-zatakSatriyasaMyutaH // 6 // tadA ca khAminaH putrI, tatpriyA priyadarzanA // prAbrAjItkhAmino'bhyarNe, strIsahasreNa saMyutA // 7 // jamAlizramaNaH so'tha, viharan svAminA samam // papAThaikAdazAGgAni, tapastepe ca dustapam // 8 // tataH sAdhvIsahasraM ta- sAdhu UTR-1
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 233 / / paJcazatIM ca tAm // prabhustasmai dadau ziSya tayA mukhyaM vidhAya tam // 9 // so'nyadA svAminaM natvA papraccheti kRtAJjaliH // satatro'haM vibho'nyatra, viharAmi tvadAjJayA // 10 // lAbhAbhAvAtprabhustasmai, na dadau kiJciduttaram // | aniSiddhaM hyanumata-miti mene tadA sa tu // 11 // niragAca prabhoH pArzvA - dvihartuM saparicchadaH // kramAca puryA zrAvastyAM, viharannanyadA'gamat // 12 // tatrodyAne koSTukAkhye, tasthuSastasya karhicit // antaprAntAzanairdAgha - jvaraH prAdurabhUnmahAn // 13 // upaviSTatayA sthAtu-makSamaH sa tato yatIn // ityUce saMstArako me, kriyatAM kriyatAM drutam ! // 14 // tataH saMstArakaM kartuM pravRtAn tratino nijAn // saMstArakaH kRto no ve-tyapRcchatsa muhurmuhuH // 15 // saMstArakaH kRto nAsti, kintvadyApi vidhIyate / tairityukte paribhraSTa - samyaktvaH sa vyacintayat // 16 // kriyamANaM kRtamiti', | jinoktaM sUnRtaM katham ? // saMstArako yatsaMstIrya - mANo'pyeSa na saMstRtaH ! // 17 // tadadhyakSaviruddhatvA - tanna saGgati| maGgati // vimRzyetyakhilAnsAdhU - nAhUyaivamabhASata // 18 // 'kriyamANaiH kRtamiti', zrImahAvIrabhASitam // mithyA|dhyakSaviruddhatvA-cchaityaM hutabhujo yathA ! // 19 // na cAdhyakSaviruddhatvaM, tasyAsiddhaM bhavetkacit // saMstArako yatsaM| stIrya - mANo'pyeSa na saMstRtaH // 20 // niSpadyate kSaNavyUha - ryatkAryamaparAparaiH // tatkathaM kRtamityAdya - samaye'pi nigadyate ? // 21 // prArambhe'pi kRtaM cetsyA - tadA'nyatra kSaNatraje // kRtasyaiva vidhAnenA - 'navasthA syAdanAhatA ! 22 // satyapyevaM manyate cetkriyamANaM kRtaM tadA // ghaTAderupalambho'stu prArambhakSaNa eva hi // 23 // 'kRta tRtIyamadhyayanam (3) UTR-1
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 234 / / meva kRtaM' tasmA-dyauktikaM bho mhrssyH!|| tadamuM mAmakaM pakSaM, kakSIkuruta sUnRtam ! // 24 ||n ca vAcyaM sa sarvajJaH, kathaM mithyAvadediti ? // yadryAtso'pi tajjAtu, mahAnto'pi skhalanti hi // 25 // evaM vipravadantaM taM, jamAliM mArgavicyutam // sthavirAH procurArya ! tvaM, viruddhaM kiM vadasyadaH ? // 26 // rAgadveSavinirmuktA, na bhASante mRSA jinaaH|| vacane'pi ca no teSAM, doSalezo'pi sambhavet // 27 // [tathAhi-]AdyakSaNe cetkAryasyo- tpattirna syAttadA katham // kSaNAntare tadutpattiH, syAtkSaNatvAvizeSataH // 28 // uktaJca-"Adyatantupraveze ca, notaM kiJcidyadA ptte|| antyatantupraveze'pi, notaM syAnna paTodayaH // 29 // " na cA'dhyakSavirodho'pi, sambhavediha karhicit // saMstIryate yadvastrAdi, taddhi saMstRtameva yat // 30 // yAvat prAk saMstRtaM tAvat , punaH saMstIryate na yat // tataH kRtasyA'karaNA-nA'navasthApi vidyate // 31 // yaccArambhakSaNe kumbho-palambho'stviti bhASitam // tadapyasadyadanyasyA-rambhe'nyad dRzyatAM katham ? // 32 // tadA hi zivakAdInA-mevAvAntarakarmaNAm // varttate kriyamANatvaM, te ca dRzyanta eva hi // 33 // kumbhaH punaranArabdha-stadAnIM dRzyate katham ? // ghaTaM karotItyuktistu, prArambhe sthUlabuddhitaH // 34 // kriyamANaM kRtamiti, sarvajJasya vacastataH // pramANameva na puna-zchadmasthAnAM bhavAdRzAm ! // 35 // | sarvajJo'pyanRtaM brUyA-diti tvadvacanaM punaH // satAM na zrotumapyarha, mattonmattapralApavat ! // 36 // tajainendraM vacastathyaM, mA dUSaya mahAmate ! // duSkarmaNA'munA maasm-bhraamyssNsaarsaagre!||37|| ekasyApi jinoktasya, pada UTR-1
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhya. | yanam (3) / / 235 / / syotthApane janaH ||mithyaatvN labhate tasmA-didamAlocaya drutam // 38 // tairityukto'pi nAtyAkSI-jamAliH khAgrahaM yadA // tadA vihAya taM keci-nmunayo jinamAzrayan // 39 // kecittu zraddadhAnAsta-mitaM tasthustadantike // athAyayau purImadhyA-taM nantuM priyadarzanA // 40 // tadagre'pi jamAlista-nmataM prAgvanyarUpayat // pUrvane hAtsA'pi sarve, pratyapadyata tattathA // 41 // gatvA copAzraye TaNka-kumbhakArasya vezmani // prAkAzayatpuraH sarva-sAdhvInAM khapatermatam // 42 // zayyAtarasya TaNkasyA-'pyagre sA tadavocata // sa tu zrAddhastadAkarNya, dadhyAvevaM vishuddhdhiiH||43|| utthApayatyasau jaina, vacastathyaM tadAgrahAt // tadimAM bodhayiSyAmi, samaye kvApi yuktibhiH // 44 // dhyAtveti so'bravIdAyeM !, vizeSamahamIdRzam // samyagjAnAmi no kintu, yUyaM jAnItha tadvidaH // 45 // kulAlaH so'nyadA pakka-bhANDAnyudvartayanvayam // khAdhyAyakaraNaikAgra-zrIvIraduhituH paTe // 46 // cikSepa jvaladaGgAraM, dhImAnkenApyalakSitam // tataH paTaM dahyamAnaM, vIkSya sA bratinI jgau|| 47 // [yugmam ] saMghATI mama dagdheyaM, bho TaNka ! tvatpramAdataH // TaNko'vAdIddahyamAnA, dagdheti procyate katham ? // 48 // bhavanmate hi sampUrNa-saMghATIdahane khalu // dagdhA saMghATIti vaktuM, yuktaM na punaranyathA ! // 49 // atha cedbhagavadvAkyaM, svIkriyeta tadA hyadaH // vaktuM yujyeta tadvizva-mAnyaM tatpratipadyatAm // 50 // tannizamya galanmithyA-darzanA priyadarzanA // ityavAdIdaho Arya!, sAdhvahaM |bodhitA tvayA ! // 51 // ataH paraM jainavacaH, pramANaM me jagaddhitam // yattu taSitaM tasya, mithyAduSkRtamastu UTR-1
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 236 // me! // 52 // ityuktvA sA yayau pArthe, jamAleH saparicchadA // tasyAgre cAvadannaikA, yuktIrjinamatAnugAH // 53 // tasyA vacobhirapi sa, nAmucattaM kadAgraham // rasona iva durgandhaM, sugndhidrvyvaasnaiH||54 // tataH sA saparIvArA, gatazeSAzca sAdhavaH // hitvA durmatamagnaM taM, zrImahAvIramAzrayat // 55 // tadA ca bhagavAMzcampAnagarI pAva yannabhUt // jamAlirapi nIroga-zcampAyAmagamattataH // 56 // tatra caitye pUrNabhadrA-'bhidhAne tasthuSo'rhataH // pArthe | gatvA nAtidUre, sthitvA caivamuvAca sH|| 57 // bhagavan ! bhavataH ziSyA-cchadmasthA bahavo yathA // paralokaM gatA nAhaM, vijJeyaH kila tAdRzaH! // 58 // yato'hamasmi samprApta-kevalajJAnadarzanaH // jino'haMzceti tenokte, gautamastamado'vadat // 59 // jamAle! kevalI jAta-stvaM cedetattadA vada // loko jIvazca kimasau, zAzvato'zAzvato'thavA ? // 6 // so'tha tasyottaraM dAtu-mazakto maunamAzrayat // tato jagAda bhagavAn , jamAle ! zRNu mdvcH||61|| praznasyAsyottare mada-cchaktAH ziSyAH sahasrazaH // chadmasthAH santi me kintu, tvadvannaivaM vadanti te // 62 // atra pratyuttaraM cedaM, jAnIhi tvaM yathAtatham // lokajIvau hi vidyate, zAzvatAzAzvatau sadA // 63 // tathA hi dravyarUpeNa, lokaH zAzvata ucyate // azAzvatastu paryAya-parAvRtteH pratikSaNam // 64 // dravyarUpeNa jIvo'pi, kathyate kila zAzvataH // nRdevatvAdiparyAya-parAvRttestva'zAzvataH // 65 // iti khAmivaco naiva, zraddadhau sa kadAgrahAt // prabhupArthAca nirgatya, khairaM paryATa bhUtale // 66 // nihnavatvAca saMpenA-'khilenApi bahiSkRtaH // sa vyudagrAhayalokAn , bahubhiH kuma UTR-1
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) // 237 // toktibhiH // 67 // evaM jamAliH zrAmaNyaM, prapAlya bahuvatsarAn // prAnte saMlekhanAmardha-mAsikI pravidhAya ca // 68 // tatpAtakamanAlocya, mRtaH SaSThe suraalye|| trayodaza samudrAyuH, suraH killiSiko'bhavat // 69||[yugmm] vipannaM taM samAkarNya, prabhuM papraccha gautamaH // jamAliratyugratapAH, kAM gatiM gatavAniti ? // 70 // jino jagau SaSThakalpe, so'bhUtkilbiSikaH suraH // gaNI smAha kuto ghora-tapaso'pya'sya sA gatiH // 71 // jino'pyadhAddharmagurU-pAdhyAyAdervirodhataH // jamAlistAM gatiM lebhe, kRtabhUritapA api ! // 72 // tatazyutvA ka sa khAmin ! yAsyatIti punarjinam ? // papraccha gautamakhAmI, tato'vAdIdado vibhuH // 73 // tiryanunAkiSu bhavAn katicidbhamitvA, siddhiM gamiSyati cireNa tatazyuto'sau // prApyA'pi bodhamiti kecana hArayanti, taddevaratnamiva durlabha eva | bodhiH // 74 // iti prathamanihnavakathA // 1 // ___ atha vIravibhorjJAnAt , SoDazAcyA babhUvuSaH // nihnavasya dvitIyasya, vRttAntaM vacmi tadyathA // 1 // " purA pure | rAjagRhe, caitye guNazilAbhidhe // vasusaMjJA mahAprajJAH, sUrayaH samavAsaran // 2 // teSAmazeSapUrvAdhi-pAragANAM manakhinAm // ziSyo'bhUtiSyaguptAkhyaH, pUrvAdhyayanatatparaH // 3 // pUrvamAtmapravAdAkhyaM, saptamaM paThato'nyadA // jIvapradezaviSaya-stasyArtho'yamupAgamat // 4 // ekaH pradezo jIvasya, na jIva iti kathyate // evaM dvitricatuSpaJca-saMkhyAtAsaMkhyakA api // 5 // yAvatpradezenA'pyano, jIvo jIvo na bhaNyate // Une vastuni yatpUrNa-vyapadezo na vA UTR-1
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 238 // stvH||6|| lokAkAzapradezaugha-tulyAzeSapradezavAn // jIvaH punarjIva iti, vaktavyo vyaktabuddhibhiH // 7 // enamarthamadhIyAno-'dhamakarmodayena saH // tadA vipratipedAnaH, sthavirAnityabhASata // 8 // ekenApi pradezena, vihInAH | sakalA api // jIvapradezA no jIva-vyapadezaM labhanti cat ? // 9 // tadA sa eva vaktavyaH, pradezo jIvasaMjJayA // tadbhAva eva jIvatvaM, bhavatIti vinizcayAt // 10 // tatastaM procurAcAryA, vatsA'yuktaM bravISi kim ? // na kasya pradezasya, jIvatvaM yujyate kvacit // 11 // aMzA niraMzA jIvasya, pradezA ityudIritAH // ghaTasyevANavaste ca, tulyAH sarve parasparam // 12 // tadvizeSAtkutastasyai-kasya jIvatvamiSyate ? // pUraNAditi cettanna, yuktaM yuktivirodhataH X // 13 // yathAyaM pUrakastadva-tsanti sarve'pi pUrakAH // teSAmanyatamenApi, vinA syAjIvatA na yat // 14 // athA*ntimatvAditi cet , tadapi syAnna yauktikam // antimatvaM yatastasyA-''pekSikaM na tu tAtvikam // 15 // Ape| kSikaJca naikatra, niyataM syAtkadAcana // apekSAvazatastasya, sarvatrApi pravartanAt // 16 // tadekena vinA tena, jIvatvaM na yathA'pare // labhante na tathA so'pi, tairvinApnoti jIvatAm // 17 // ["tatazca"] aNAvekatra no kumbha-vyapadezo bhvedythaa||tthaiksminprdeshe syA-nirdezonAtmanopi hi // 18 // bhavetpradezAdekasmA-tpUrNasyArthakriyApi na // paTakArya hi no tanto-rekasmAdupalabhyate // 19 // tatkRtsnAtmapradezeSu, jIvatvamiti nizcitam // zraddhehi bhagavadvAkyaM, vidhehi saphalaM jnuH||20|| evaM prajJApyamAno'pi, gurubhiH krunnaapraiH|| kadAgrahagRhItaH sa, na tatkumatamatyajat ! // 21 // UTR-1
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhya yanam (3 / / 239 / / tataH kAyotsargapUrva, sUrIndraH sa bahiSkRtaH // paryATa pRthavyAM kumate-rjanAn vyudvAhayan ghanAn // 22 // puryAmAma- lakalpAyAM, so'nyadA paryaTan yayau // AmrasAlavane cAsthA-tsa paricchadasaMyutaH // 23 // tasyAM puryAM ca mitrazrIsaMjJo'bhUt zrAvakAgraNIH // jinendracaraNAmbhoja-bhajanaikamadhuvrataH // 24 // sa taM satatramAyAtaM, zrutvA'nyAyakaiH samam // tatrodyAnegamattaM ca, praNanAma yathocitam // 25 // taddezanAM ca zuzrAva, nihnavaM taM vidannapi // tadane tiSyagupto'pi, nijaM prAkAzayanmatam // 26 // samaye bodhayiSyAmi, dRSTAnteneti cintayan // mitrazrIna samaM tena, I vivAdaM vidadhe tadA // 27 // kintu sa pratyahaM tatra, taM nantuM mAyayA yayau // samayajJA hi kurvanti, zubhodarkAya | tAmapi // 28 // atha jemanavArA'bhU-drariSThA tadgRhe'nyadA // tadodyAne tamAhvAtuM, mitrazrIzrAvako yayau // 29 // adya yUyaM khapAdAbhyAM, pAvitrayata madgRham / ityuktvA saparIvAraM, svasaudhe ca ninAya tam // 30 // so'tha hRdyaiH | khaNDakhAdyai-modakAdyaizca bhUribhiH // bhRtAni bahu pAtrANi, DhokayAmAsa tatpuraH // 31 // khAdyasyaikasyaikamaMzaM, tilamAtraM ca tasya saH // dadAvevaM modakAde-rapi sarvasya vastunaH // 32 // itthaM kUrasya sUpasyA-pyekaikaM sikthamArpa-* yat // ghRtasya bindu zAkassA-pyaMzaM tantuM paTasya ca // 33 // sa tu ziSyayuto dadhyo, nUnaM kenApi hetunA // pUrvamevaM dadAtyeSa, pazcAtpUrNa pradAsyati // 34 // mitra zrIstu tadA proce, bandhUnevaM khayaM naman // drutaM namata bho! yUyaM, nirgranthAn pratilambhitAn ! // 35 // tataH saziSyaH so'vAdI-kiM vayaM dharSitA iti // mitrazrIrabravIdyUyaM, mayakA UTR-1
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 240 // dharSitAH katham ? // 36 // antyA hyavayavA deya-vastUnAmarpitA mayA // antyAvayavamAtrazca, mate vo'vayavI bhavet / // 37 // taccetsatyaM tadA kA hi, dharSaNA vihitA mayA ? // ebhireva hi pUrNAnAM, kArya bhAvi bhavanmate ! // 38 // atha cedarhatAM vANI, sUnRtAbhyupagamyate // tadA teSAM matenAhaM, bhavantaM pratilambhaye // 39 // tayA girA tiSyaguptaH, saMbuddhaH saparicchadaH // ityabhyadhAnmahAzrAddha !, satyeyaM preraNA kRtaa!||40|| atha vIra vibhorvAkyaM. pramANaM mama sarvadA // tadutthApanasaJjAtaM, mithyAduSkRtamastu me // 41 // tataH pramuditakhAnto, mitrazrIbhaktipUrvakam // vastrAhArAdibhiH samyaka, pratilambhayati sma tam // 42 // Alocya tatpApamavApa tiSya-gupto'pi zuddhiM privaaryuktH|| gato'pi bodhiryadanena labdha-stadasya bhAgyaM viSayo na vAcAm // 43 // iti dvitIyanihnavakathA // 2 // ___ "caturdazottare viir-mokssaadvrssshtdvye||jaatsyaa'th tRtIyasya, nihnavasyocyate kathA // 1 // " "tadyathA"-puryA zvetambikAnAmyAM, vane polAzasaMjJake // sagacchAH samavAsAdhU-rAryASADhAkhyasUrayaH // 2 // AgADhayogavahanaM, pratipannAH kriyaartaaH|| babhUvurbahavaH ziSyA-steSAmAgamapAThinaH // 3 // anyadA nizi sUrINAM, teSAmAsIdvisUcikA // na tvajAgarayan kaJci-dvineyaM te mahAdhiyaH !||4||tyaa rujA vipannAzca, kalpe saudharmasaMjJake // vimAne nalinIgulme, sudhyAnAddevatAM yayuH // 5 // so'tha devovadhijJAno-payogAttaM nijaM vapuH // dadarzAgADhayogAntaH-praviSTAMstAMzca saMyatAn // 6 // tatastatkRpayA khAGke, pravizya sa suro munIn // vairAtrikasya velA'bhU-dityuditvodatiSThapat // 7 // UTR-1
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) // 241 / / prAgyadyogakriyA sarvAM, kArayaMstAMzca pAThayan // divyAnubhAvAtsakalaM, drutameva samApayat // 8 // niyUMDhayogakAryA| stA-nathetyUce sa nirjaraH // devabhUyaM gato'bhUva-mamukasmin dine baham // 9 // khAGge ca prAvizaM bhUyo, yuSmadyo* gasamAptaye // atha tvahaM gamiSyAmi, kRtakRtyo nijAspadam // 10 // tadasaMyatabhAve'pi, yuSmAbhiH saMyatairmayA // kAritaM yadvandanAdi, tatkSamadhvaM kSamAdhanAH ! // 11 // kSamayitveti tAn devo, dehaM hitvA'gamaddivam // tadaGgaM te'pi munayaH, pariSThApyetyacintayan // 12 // ajnyaanaadvndito'smaabhi-riytkaalmsNytH|| tadanyo'pi munirdevaH, saMyato veti vetti kaH ? // 13 // yathA'haM nA'paraM veni, tathA so'pi na mAmiti // evaM surI vA sAdhvI ve-syAryikAmapi vetti kaH ? // 14 // tataH sakalamavyaktaM, vaktavyaM tattvavedibhiH // yathA na syAnmRSAvAdo, na cAsaMyatavandanam // 15 // dhyAyanta iti te jAtAH, shngkaamithyaatvmaashritaaH|| avyaktabhAvasvIkArA-bAvandanta parasparam // 16 // avyaktabhAvaM te sarve-'nyeSAmapi purastathA // prarUpayanto vyaharan , samameva yathAruci! // 17 // jJAtvA vipratipannAMstAn, sthavirAH kecidUcire // avyaktabhAvAGgIkAre, bhAvo hi bhavatAmayam // 18 // nirNatuM zakyate kiJci-dapi jJAnena naiva yat // avyaktAH pratipattavyA-stadbhAvAH sakalA api ! // 19 // na cedaM saGgataM yuSma-mmataM yuktivirodhataH // yadvastunirNayakara, jJAnamevopalabhyate ! // 20 // ced jJAnasyAkhilasthApi, na syAnnizcayakAritA // jJAnopadarzitA tarhi, kriyeyaM kriyate katham ? // 21 // kiJca cetsarvathA jJAnaM, naiva nizcayakAra UTR-1
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana kam // tatkathaM pratyahaM bhakta-pAnAderapi nizcayaH // 22 // yataH-"idaM zuddhamutAzuddhaM, nirjIvamuta jIvayuk // ityA dikamapi jJAnaM, vinA nizcIyate na hi // 23 // " atha cedvahuzo dRSTa-saMvAdaM vyavahArataH // ucyate bhaktapAnAde-AnaM / / 242 // nirNayakArakam // 24 // vyavahArAdeva tarhi, sAdhvAderapi vastunaH // jJAnaM nirNayakArIti, kuto na pratipadyate ? | // 25 // chamasthAnAM hi sarvA syA-pravRttirvyavahArataH // taducchede tu tIrthasyA-'pyucchedo yatprasajyate // 26 // yadAhuH-"jai jiNamayaM pavajaha, tA mA vavahAra nicchae muaha // vavahAra naocchee, titthuccheo jao vasaM // 27 // " vyavahAraM prapadyadhvaM, tadyUyamapi sAdhavaH ! // ityuktA api tainaiva, tatyajuste tamAgraham // 28 // tataH | X kAyotsargapUrva, sthaviraiste bahiSkRtAH // paryaTanto'nyadA jagmuH, puraM rAjagRhAbhidham // 29 // mauryavaMzyo nRpastatra, * balabhadrAbhidho'bhavat // AgatAn khapure'zrauSI- dhaktaH so'vyaktanihnavAn // 30 // suzrAvakaH sa rAjA tAn, prati-* bodhayituM nijaiH|| bhaTairAnAyayadbaddhAM-zcaityAdguNazilAhayAt // 31 // kaTamardaina sarvAna-pyamUnmardayateti ca // sevakA nAdizadbhUmAn , darzayan kRtrimA ruSam // 32 // kaTamarde hi madyante, kaTAdhaHsthA janA dvipaiH // iti dvipAn kaTAM- | Ke zcaivA-ninyire rAjapUruSAH // 33 // tAnvIkSya munayo bhItA, iti bhUpatimUcire // zrAddho'pi tvaM kathaM sAdhU-nasmAn | haMsi mahIpate ! // 34 // taskarA herikA veti, ko vo vettIti bhUbhujA // prokte te procire rAja-nUnaM sAdhUnavehi | naH // 35 // bhUpo'vAdIdvastu sarva-mapyavyaktaM bhavanmate // tannaH sAdhUnavehIti, yuSmAbhiH kathyate katham ? // 36 // yuSma UTR-1
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 243 // | nmate cAhamapi, zrAddho'nyo vA'smi tatkatham // yUyaM mAM zrAvakaM brUta, khayamavyaktavAdinaH? // 37 // atha cetpratipadyeta, vyavahAranayastadA // nirgranthazramaNAn yuSmAn , zraddadhAmyahamuttamAn // 38 // tataste lajitA bADhaM, saMbuddhA bhUbhujo | girA // zramaNAH smo vayamiti, nizzaGka pratipedire // 39 // UcuzcaivaM cirabhrAntAH, sAdhu rAjaMstvayA vayam // Ke sanmArga prApitA mArga-darzineva vilocnaaH|| 40 // tato'vAdInRpo yuSmAn , pratibodhayituM mayA // ayuktaM vidadhe yatta-nmarSaNIyaM maharSibhiH // 41 // ityudIrya bahumAnapUrvakaM, tena bhUpativareNa vanditAH // sAdhavaH punaravAptabodhayaH, pUrvavajagati te vijahire // 42 // iti tRtIyanihnavakathA // 3 // __ "khAmimokSAdgate viMza-tyadhike'bdazatadvaye // utpannasyA'tha turyasya, nihnavasya kathAM bruve // 1 // " "tathAhi" nagayA~ mithilAkhyAyAM, caitye lakSmIgRhAbhidhe // samavAsArdurAcAryAH, zrImahAgirisaMjJakAH // 2 // teSAM ziSyasya koDinnA-khyasya ziSyo'bhavatsudhIH // azvamitrAbhidhaH pUrva-paThanodyatamAnasaH // 3 // pUrva vidyAnupravAdA-bhidhAne dazame'nyadA // tasya naipuNikaM vastu, paThato'rtho'yamAgamat // 4 // vartamAnakSaNagatA, jIvA nairayikAdayaH // vaimAnikAntAH sarve'pi, vyucchetsyanti kSaNAntare // 5 // iha vipratipannaH sa, pratyapadyata sarvathA // jIvAdInAM padArthAnAM, samucchedaM pratikSaNam // 6 // Uce ca sarvathA sarva, vastUtpannamanukSaNam // yAti nAzaM yathA zakra-cApavidyudghanAdayaH // 7 // ityUcAnaM tamAcAryAH, smAhurevaM mahAdhiyaH // sarvathA vastuno nAzaM, mA khIkArSIH pratikSaNam // 8 // UTR-1
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 244 / / yataH-"aparAparaparyAyo-tpattinAzAdyapekSayA // kathaJcideva vastUnAM, nAzo'nukSaNamiSyate // 9 // " sarvathA hyarthavidhvaMsa-khIkAre tu kSaNAntare // pratyakSeNa tathArUpaH, padArtho dRzyate katham ? // 10 // "kiJca"-pratikSaNaM vastunAze, sarvathA khIkRte katham // aihikaH pAratrikazca, vyavahAro'pi sidhyati ? // 11 // tathAhi-"bhuktiprArambha-* ko'nyaH syA-tRptiranyasya jAyate // anyo gacchati panthAna-manyo'nubhavati zramam // 12 // " "pazyatyanyo ghaTAdyarthAn , jJAnamanyasya jAyate // anyaH prArabhate kArya, kartA cAnyo bhavejanaH // 13 // " "anyaH karoti duSkarma, narake yAti cAparaH // cAritraM pAlayatyanyo, muktimanyo'dhigacchati // 14 // " iti sarva vaiparItyaM, bhvetkssnnikvaadtH|| na caitadRSTamiSTaM vA, kenApi kvcidpyho!|| 15 // tatsarvathA vastunAzo-'nukSaNaM naiva yauktikH||jnyeyo'sau kintu paryAya-parAvRttyA vicakSaNaiH // 16 // sUtre'pi nArakAdInA-mucchedo yaH prakIrtitaH // paryAyAntarasamprA. pti-rUpaH so'pyavabudhyatAm // 17 // jainAnAM dakhilaM vastu, dravyataH zAzvataM bhavet // aparAparaparyAya-parAvRtte. stvazAzvatam // 18 // iti sUribhiruktopi, na mene sa muniyaMdA // bahizcakre tadotsarga-pUrva nihnava ityayam // 19 // tato vyudrAhitaiH sArdha, sAdhubhirbhUtale'bhramat // sa samucchedavAdoktyA, lokAn vyudvAhayan bhRzam // 20 // so'nyadA paryaTana rAja-gRhegAtsaparicchadaH // zulkAdhyakSAstatra rAjJo, babhUvuH zrAvakottamAH! // 21 // teca tAnAgatAn jJAtvA, sAmucchedikanivAn // dadhyuretAn bodhayAmaH, karkazenApi karmaNA // 22 // yataH-"yaH karkazo UTR-1
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 245 // pyupAyaH prAg , vipAke sundaro bhavet // sopyaGginAM hitastIvraH, pratikAra ivApaToH // 23 // dhyAtvetyArebhire teSAM, || tRtIyamadhyatADanaM te kazAdibhiH // tataste munayaH procu-rbhayavepitabhUghanAH // 24 // asmAbhiH zrAvakA yUyaM, janazrutyA zrutAH yanam (3) purA // tatkiM vidhatta vidhvaMsa-masmAkaM vratinAmapi ? // 25 // zrAddhAH procurabhUdAttaM, vrataM yaiste bhavanmate // vyucchinnAH sarvathA yUyaM, cotpannAH kecanA'pare ! // 26 // kiJca pratikSaNaM yuSmAn , khayameva vinazvarAn // vinAza- TV yatyanya iti, pratipadyeta kaH sudhIH ? // 27 // yuSmanmate ca vayama-pyapare zrAvakA na tu // atha cetsvAmisiddhAntaM, pramANIkurutottamam // 28 // tadA tu yuSmAMstAneva, zraddadhmaH zramaNottamAn // na ca yuSmAnnAzayAma-sta eva zrAvakA vayam // 29 // yataH-"tadeva vastu kAlAdi-sAmagryA khAmino mate // ekasAmayikatvena, vyucchinatti kSaNAntare // 30 // dvisAmayikabhAveno-tpadyate cApare punaH // dvisAmayikatAM tyaktvA, tatrisAmayikaM bhavet // 31 // evaM punaH punarvAcyaM, caturAdikSaNeSvapi // nArakAdyA apyanenA-''zayena kSaNikA matAH // 32 // zrutveti pratibuddhAste, kSaNakSayakadAgraham // hitvA vIravibhorvANI, tatheti pratipedire // 33 // atha tairmuditairupAsakaiH, kSamayitvA parivanditA mudA // vyaharan bhuvi te maharSayaH, punarAsAditazrutabodhayaH // 34 // iti caturthanihnavakathA // 4 // __ "prabhormokSAdgate'ndAnA-maSTAviMze zatadvaye // jAtasya nihnavasyAtha, paJcamasyocyate kathA // 1 // " "tadyathA"taTinyA ullukAbAyAH, pUrvasminpuline puraM // AsIdullukatIrAkhyaM, paramarddhi manoramam // 2 // tasyA eva sarakhatyAH, UTR-1
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 246 / / - rAkhye, purAnavATasya tadA tasya, zIpa sUbA iti, sUtroktighaMTataM kava // zItamuSNaM ca yuga khagurUnnatvA, so'vAdI dvitIyapuline punaH // babhUva bhUrilakSmIkaM, kheTasthAmAbhidhaM puram // 3 // mahAgiriguroH ziSyaH, kheTasthAmapure'nyadA // | dhanaguptAbhidhaH sUri-zcaturmAsImavAsthitaH // 4 // tasya ziSyo gaGgadevA-cAryastu saparicchadaH // tasthAvullukatIrAkhye, pure prAcyataTasthite // 5 // sa cAnyedyuH zaratkAle, guruvandanahetave // kheTasthAmapure gacchan , pravivezollukAnadIm // 6 // khalvATasya tadA tasya, zIrSe sUryAzusaGgamAt // babhUva tApaH pAnIya-saGgAcchaityaM ca pAdayoH // 7 // gaGgadevastato dadhyA-vekatra samaye kriyA // ekaiva vedyata iti, sUtroktirghaTate katham ? // 8 // zItamuSNaM ca yugapa-dyadahaM vedaye'dhunA // kriyAdvayopayogaH syA-tadaikasamaye'pi hi // 9 // dhyAtveti khagurunnatvA, so'vAdIttaM nijaM matam // tataste procire mAsma-vAdIretadayauktikam // 10 // upayogayugaM vatsa!, yugapannopapadyate // chAyAtapavadanyonyaM, viruddhaM tadbhavedyataH // 11 // yadA syAtprANinAM zIto-payogavyAvRtaM manaH // tadA noSNopayoge ta-dyApriyeta virodhataH // 12 // yogapadyAbhimAnastU-payogayugalasya yH|| sa tu mAnasasaJcAra-kramasyA'nupalakSaNAt | // 13 // mano hi maulipAdAdA-vupayuktIbhavanna hi // jJAyate sUkSmatAtyantA-sthiratAzIghratAdibhiH // 14 // "tatazca" yathA pAthoruhadala-zatasya vyatibhedane // pratIyamAnamapyasti, yogapadyaM na vAstavam // 15 // tathopayogayugmasya, yogapadyaM bhavAdRzAm // pratIyamAnamapi no, vAstavaM kiM bahUktibhiH ? // 16 // iti sUribhiraktaH sa, tadA tUSNIkatAM dadhau // na tvahAsIdvAsanAM tAM, zvapucchamiva vakratAm // 17 // asanmatena tenAnyAn , sa vyudanA khA -ttadaikasamaye'pi hi | nijaM matam // tataste probhi UTR-1
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 247 / / hayanmunIn // AgrahI hi svavatkartu-micchatyanyamalarkavat // 18 // taM ca zrutvA janazrutyA, janavyudAhaNodyatam // sUrayo'vArayanneSa, saMsAre mA bhramIditi ! // 19 // tathApi taM tathAvastha-matyajantaM tamAgraham // utsargapa cAryAH, zAsanAnnirakAzayan // 20 // tato vyudrAhayan lokA-nasadbhAvanayA tayA // pure rAjagRhe'nyedhukhairaM paribhraman // 21 // sukhaM tatrAvatasthe ca, maNinAgAkhyabhoginaH // caitye mahAtapastIra-prabhAbahRdapArzvaga // 22 // tatra copAdizadidaM, zrotRsandohasaMsadi // vedyate yugapajIvaiH, kriyAyugalamapyaho! // 23 // iti prarUpayantaM taM, parSanmadhyasthameva sH|| udyamya mudgaramiti, proce, caityAdhipaH phaNI // 24 // zrIvIreNA'tra samava-sRteneti prarUpitam // ekaiva vedyate jIva-rekasmin samaye kriyA // 25 // tatkiM tvamadhikajJAno, jAto ? vIraprabhorapi // yadanyathA vacastasya, kuruSe duSTa ziSya re ! // 26 // muzca durvAsanAmenA-maGgIkuru vibhorvacaH // no cettvAM zikSayiSyAmi, mudreNA'munA'dhunA // 27 // pratyakSIbhUya tenaivaM, zikSito nAganAkinA // tatso'GgIkRtavAn mithyAduSkRtaM me'stviti bruvan // 28 // gaGgadeva iti tena bhoginA, bodhitaH punaravAptabodhikaH ||gaanggvaarivimlN dadhadvataM, bhUtale viharati sma pUrvavat // 29 // iti paJcamanihnavakathA // 5 // - "catuzcatvAriMzadADhya-varSANAM paJcabhiH zataiH // zrIvIramukterjAtasya, SaSThasyAthocyate kathA // 1 // "tadyathA"| zrI antaraJjikApuryA, blshriirbhvnnRpH|| tiraskArI ripubala-zriyAM khIyabalazriyA // 2 // tasyAM nagaryAma UTR-1
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 248 // nyedhu-zcaitye bhUtaguhAbhidhe // sagacchAH samavAsArpaH, zrIguptAhvayasUrayaH // 3 // itazcaiko bhUrividyA-balAyo rgava| parvataH // paribADAyayau tasyAM, puryAmakhilazAstravit // 4 // lohapaTTAbaddhatundo, jambUzAkhAM dadhat kare // pure | tatrAbhramalokaiH, pRSTazcaivamuvAca sH||5|| idaM tundaM mahAvidyA-sambhAreNAtibhUyasA // sphuTatIti mayA loha-padRkena nibadhyate ! // 6 // jambUdvIpe ca me kopi, prativAdI na vidyate // iti sUcayituM jambU-zAkhAsau dhriyate mayA ! // 7 // tato lokAH 'poTTasAla', iti nAmnA tamUcire // so'pi rAjasabhAM gatvA, balazrInRpamityavak // 8 // tava puryA bhavetko'pi, yadi vAdI tadA mayA // vAdaM kAraya no cenme, jayaDhakkAM samarpaya ! // 9 // tAdRzo vAdino'nyasyA-'bhAvAdbhUmivibhustataH // vimanasko'pyadAttasmai, paTahaM jayasUcakam // 10 // parapravAdAH sarve'pi, * zUnyA itaki so'pyatha // udghoSayitumArebhe, DiNDimAghAtapUrvakam // 11 // itazca teSAM zrIgupta-sUrINAM bhagi nIsutaH // ziSyazca rohaguptAkhya-statrAgacchan purAntarAt // 12 // parivAdakAritAM zrutvodghoSaNAM tAmadovadat // kariSye vAdamamunA, tanmAvAdaya tAnakam ! // 13 // udghoSaNAM niSidhyeti, gatvA ca gurusannidhau // parivAda paTahApoha-vArtA teSAM jagAda sH|| 14 // tatastaM procurAcAryA, vatsa ! duSTa kRtaM tvayA // sa hi tridaNDiko bhUri-vidyADhyo vidyate ytH|| 15 // sa ca vAde parAbhUto, vidyAbhiH prativAdinaH // karotyupadravaM nAnA-vidhAbhirdAmbhikAgraNIH // 16 // vRzcikAnpannagAnAkhU-nmRgazUkaravAyasAn // zakuntikAzca kurute, sa hi vidyAbhiru UTR-1
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhya. yanam (3) / / 249 / / dbhaTAn // 17 // tato'vAdIdrohaguptaH, kRtaM cintanayA'nayA // na hi vAdaMpratijJAyA-'ntotuM shkyte'dhunaa||18|| mayA hi zAsanaM jaina-mapi mA dharSayatvayam // iti vAdo'GgIkRtasta-dyadbhAvyaM tadbhavatviha ! // 19 // tatastaM vAdakaraNekAgraM nirNIya sUrayaH // paritrAjitvarIH pATha-siddhA vidyA imA daduH // 20 // kekino nakulA otu-vyAghasiMhAzva kauzikAH // zyenAzca yAbhirjAyante, tadvidyAvAdhakAH kramAt // 21 // atha cedaparaM kiJci-dupadravakara bhavet // rajoharaNametattvaM, bhramayeH paritastadA // 22 // anenaiva nihanyAzca, tadupadravakArakam // asyAnubhAvAcchakrasyA-'pyajayyastvaM bhaviSyasi ! // 23 // ityuktvA matrayitvA ca, te rajoharaNaM varam // dadustasmai tadAdAya, sopyagAlUparSadi // 24 // kiM vetti durvidagdho'sau, parivrAjakadarduraH // pUrvapakSastadasyaiva, bhavatviti jagAda ca // 25 // ete hi jainA dakSAH syu-rvAdAdau yuktipATavAt // tadeSAmeva siddhAntaM, gRhNAmIti vicintayan // tatasbidaNDiko'vAdIt , dvaurAzI mama smmtau|| jIvarAzirajIvAnAM, rAzizceti krameNa tau||27||[yugmm] tadAkarNya tadA rohagupta evaM vyacintayat // ayaM hi mama siddhAnte, praviSTo dhUrtadhUrvahaH // 28 // ahamapyevamevAtha, cedvakSye tadayaM jnH|| jJAsyatyasau parivAjo, mataM svIkRtavAniti // 29 // tadvacaH satyamapyasyo-sthApanIyaM mayA'dhunA // vAde hi tathyamapyanya-vaco hanyeta yuktibhiH // 30 // dhyAtveti so'vadadvAdi-nmAvAdIrIdRzaM vacaH // yajIvAjIvanojIva-rUpaM rAzitrayaM bhavet // 31 // tatra jIvA bhavasthAdyA, ajIvAzca ghaTAdayaH // no jIvAstu chinnagRha-godhApucchAdayo UTR-1
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 250 // matAH // 32 // vAcyaM na cedaM traividhya-mayuktaM yuktivedibhiH // daNDAdAvAdimadhyAnta-rUpatraividhyadarzanAt // 33 // bhAveSvevaM jagatkAla-mukhyeSu sakaleSvapi // traividhyaM dRzyate tanna, dvaividhyaM syAdihocitam // 34 // teneti rAzitritayaM, vyavasthApya parAjitaH // paritrAT tajjayAyA'tha, vRzcikAn vidadhe bahUn // 35 // UrkIkRtorupucchAMstAnAyAto vIkSya durdharAn // rohagupto vyadhAdbhUri-barhiNastannibarhaNAn // 36 // vRzcikeSu mayUraistai-nihateSu trida| NDikaH // bhogAbhogena kInAza-daNDAbhAn bhogino'tanot // 37 // dRSTvotkaTasphuTATopa-vikaTAMstAnatho muniH // | cakAra nakulAMstaizca, te vyAlA janire drutam // 38 // tataH paribAD vidadhe, mUSakAn dazanodyatAn // rohaguptavimuktaste-'pyotubhiAg nijakSire // 39 // tIkSNazRGkhAstato'muJca-tsa parivrAjako mRgAn // te'pi vyApraiH sAdhumuktai-nihatA vilayaM yayuH // 40 // cakAra zUkarAn so'tha, tridaNDI caNDadaMSTrikAn // rohagupto'pi tAn | rudraiH, pArIndrAk nyavArayat // 41 // mumocA'tha dvikavyUhAn , vajratuNDAMstridaNDikaH // tAMzca nyaSedhayadvidyAvihitaiH kauzikaibratI // 42 // atiduSTAH zakunikA-stataH sanyAsiko'mucat // zyenairniruttarIcakre, tAMzca sAdhu mahAbalaiH // 43 // vidyAbhirAbhistaM jetuM, paritrA nA'zakadyadA // tadA sa mumuce vidyA-nirmitAM rAsabhI ruSA | // 44 // tAM cAyAntIM rohagupto, nirIkSya paritastanum // tadrajoharaNaM bhrAma, bhrAmaM tena jaghAna tAm // 45 // tanmahinA niSprabhAvA, nivRttA sA'pi rAsabhI // tasyopari parivrAja-chardayitvA tirodadhe // 46 // kSINavidyA UTR-1
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhya| yanam (3) / / 251 // balaH so'tha, tridaNDI tena nirjitH|| ahIlyatA'khilauka-nirdaSTa iva pannagaH // 47 // tataH sa lajito'tyartha, niragAdrAjasaMsadaH // rohaguptastvagAlokaH, stUyamAno'ntike guroH // 48 // yathA jAtamavAdIca, vAdavyatikaraM guroH // tadAkA'vadatsUri-dUrIkRtakadAgrahaH // 49 // vijetuM vAdinaM rAzi-tritayaM sthApitaM mayA // rAzidvitayamevAsti, vAstavaM tu jagatraye // 50 // evamuttiSThatA vatsa, ! noktaM cetparSadi tvayA // idAnImapi tattatra, gatvAkhyAhi yathAtatham // 51 // [yugmam ] zrIguptasUribhiriti, prokto'pi sa punaH punH|| mamApabhrAjanA mA'bhUditi naiSIdgurorgiram // 52 // evamUce ca nanvatra, doSaH ko nAma vidyate ? // astyeva rAzitritayaM, vAstavaM yaja- | gatraye // 53 // gurujagAvasadbhAva-menaM mAkhyAhi sanmate ! // AzAtanA jinAnAM syA-dasato hi prarUpaNe // 54 // evaM nivAryamANo'pi, sUribhiH sa tamAgraham // nAtyAkSIkintu taiH sAka-mArebhe vAdamunmadaH // 55 // tatastena sahAcAryA, gatvA pArthivaparSadi // ityUcurmama ziSyeNA-'munA'yuktaM tadoditam // 56 // dvAveva rAzI vidyete, mate naH kathito jinaiH // asau tu vAdinaM jetaM. jagau rAzitrayaM tadA // 57 // atha cA'yaM madAdhmAtaH, satyaM na pratipadyate // mayA prajJApyamAnastu, vivAdAyopatiSThate // 58 // AkarNayobhayAkarNi, rAjastadvAdamAvayoH // satyAsasaviveko hi, na syAdhuSmAdRzervinA // 59 // tato rAjJAbhyanujJAtA-statra zrIguptasUrayaH // upavizyA'vadan rohaguptaM brUhi nijaM matam ||6||rohgupto jagI jIvA-dajIvo bhidyate yathA // vilakSaNatvAnnojIvo-'pyevaM tasmA UTR-1
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 252 // dvibhidyate // 61 // tajIvAjIvanojIva-rUpaM rAzitrayaM sphuTam // mataM mameti tenokte, jajalpuriti sUrayaH // 62 // jIvAdvilakSaNatvaM ya-nojIvasyoditaM tvayA // tanna saGgacchate jIva-dharmANAM tatra darzanAt // 63 // nojIvo hi chinnapallI-pucchAdistava saMmataH // tatra tu prekSyate jIva-lakSaNaM sphuraNAdikam // 64 // atha cejIvadezatvA-no jIvaH sa tvayocyate // tatkiM sa dezaH sthAjIvA-dbhinnastaditaro'thavA // 65 // bhinnazcettena jIvena, punastatsaGgamaH K katham ? // bhinno hi dezo'nyatrApi, saMmiletparamANuvat // 66 // tasya dezasya cAnyena, jIvena saha saGgame // sukhaduHkhAdi sAGkaya, sthAttayoH karmasaGkarAt // 67 // atha jIvasya karmeva, deze saMkrAmatIti cet // tadA tu doSau jAyetAM, kRtanAzAkRtAgamau // 68 // kRtanAzo hi jAyeta, nAzAddezasthakarmaNaH // jIvasthakarmaNo deze, saJcArAcAkRtAgamaH // 69 // kiJcAmUrtasya jIvasya, gaganasyeva karhicit // naiva dezo bhavedbhinnaH, khato'pi parato'pi ca // 70 // abhinnazcettadA tu syA-jIvAntargata eva saH // tadA ca rAzidvitaya-mevAsInna tu tatrayam // 71 // athA'bhinno'pyayaM dezaH, sthAnabhedavivakSayA // no jIvaH kathyate kumbha-gRhAdyAkAzavadyadi // 72 // tarhi rAzi!ajIva-nAmA'pi pratipadyatAm // vyomAdInAmajIvAnA-mapyevaM dezasambhavAt // 73 // tathAtve ca bhavedrAzicatuSkaM bhavato mate // tadrAzitrayamevAtra, kutastvaM pratipadyase ? // 74 // athA'jIvAnoajIvo, lakSaNaikyAnna bhidyate // no jIvo'pi tadA jIvA-lakSaNaikyAnna bhidyate // 75 // tadrAzidvayamevAsti, vAstavaM na tu tatrayam // UTR-1
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 253 // evaM tayorabhUdvAdaH, SaNmAsI yAvadanvaham // 76 // atha bhUpo guruM proce, khAmin ! vAdaH samApyatAm // nityaM || tRtIyamadhya sIdati me rAja-kArya vyagratayA'nayA // 77 // Uce sUririyatkAlaM, dhRto'yaM lIlayA mayA // athA'sya nigrahaM yanam (3) * prAtaH, kariSye nAtra saMzayaH // 78 // tataH prabhAte guravaH, sabhAM gatveti taM jaguH // ehi satyaparIkSArtha, gacchAmaH | kutrikApaNam // 79 // haTTo hi devasambandhI, 'kutrikApaNa' ucyate // sadbhAvAnakhilAMstatra, pradatte prArthitaH suraH | // 8 // ityuktvA te sahAdAya, rohaguptaM nRpAnvitAH // sudhiyAmApaNA jagmu-guravaH kutrikApaNam // 81 // tatra jIvAnajIvAMzca, nojIvAMzca pradehi naH // tairityuktaH suro jIvA-najIvAMzca dadau drutam // 82 // nojIvAstu jagatyatra, no santIti zazaMsa ca // nojIve yAcite bhUyo-'pyajIvaM vA dadau surH||83 // rohagutaM tataH sUri-rUce | muzca kadAgraham // nojIvazcedasti vizve, tarhi nAdAtkathaM suraH 1 // 84 // praznarityAdibhiH sUri-staM drutaM nRpa| sAkSikam // nijagrAha catuzcatvA-riMzadyutazatonmitaiH // 85 // tathApi rohaguptasyA-'tyajatastaM. kadAgraham // khelamallakabhasma drAk, zirasi nyakSipadguruH // 86 // tatastaM nihnava iti, sUrirAjaibahiSkRtam // cakre nirviSayaM bhUpaH, kruddhastacchAThyadarzanAt // 87 // jayati zrImahAvIra-jina ityakhile pure // udghoSaNAM dharAdhIza-zvakAra guruzAsanAt // 88 // gurudatteyamityaGge, vahan bhUti tataH param // nirlajo rohagupto'pi, khairaM babhrAma bhUtale // 89 // sa vaizeSikasUtrANi, kalpayAmAsa ca svayam // padArthAniyataM dravya-guNAdIn SaT prarUpayan // 9 // pUrvoditAH praznagaNAstvi UTR-1
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 / / hare-yA bRhadRttivilokanena // AsAdito'pyevamapaiti bodhiyaMtrAdayaM tannanu rkssnniiyH||91||iti sssstthnihvkthaa||6|| | ___"atho caturazItyADhyai-varSANAM paJcabhiH shtaiH|| zrIvIramukterjAtasya, saptamasyocyate kathA // 1 // " "tathA hi"devendravanditAH puurvo-ditaaHshriiaaryrkssitaaH|| puraM dazapuraM jagmu-ranyadA gacchasaMyutAH // 2 // teSAM ziSyAstrayo'bhUvana, vizeSeNa vicakSaNAH // teSu durbalikApuSpa-mitranAmAdimo mataH // 3 // dvaitIyikastu sUrINAM, sodaraH phalgurakSitaH // tRtIyastvabhavadgoSThA-mAhilaH sUrimAtulaH // 4 // tadA ca mathurApuryA-mAyayau ko'pi naastikH|| nAstyAtme| tyAdibhirvAkyai-lokAn vyudAhayan bahUn // 5 // tatra cA'bhUtsAdhusaGgho, na punaH ko'pi vAdakRt // nAstikastu sa nigrAhyaH, kathaJcillokavaJcakaH // 6 // iti vAdinamAnetuM, saGghaH sa mathurAsthitaH // zramaNAn prAhiNot zrImadAryarakSitasannidhau // 7 // iti vyajJapayaMste'pi, gatvA zrIAryarakSitAn // lokAn vyuddhAhayatyuccai-mathurApuri nAstikaH // 8 // tattaM jetuM vayaM pUjyA, nagarI pAvayantu tAm // preSayantvathavA kazci-dvineyaM vAdijitvaram // 9 // tataste sUrayastatra, vRddhatvAdgantumakSamAH // vAdalabdhidharaM goSThA-mAhilaM preSayaMstadA // 10 // so'pi tatrAgamatsatrA-''dvAtumAgatasAdhubhiH // vAde niruttarIcakre, taJca cArvAkamugradhIH // 11 // jitakAzI sUripArthe, yiyAsurapi sa vratI // saGghAgrahavazAttatra, caturmAsImavAsthitaH // 12 // itazca vizvavandyAH zrI-AryarakSitasUrayaH // nijAyuHprAntamAsannaM-vijJAyaivamacintayan // 13 // yogyasyaiva vine UTR-1
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 255 / / yasya, pradeyA gaNadhAritA // ayogyasya tu taddAne, dAturdoSo bhavenmahAn // 14 // yadAhuH-"vUDho gaNaharasaddo, goamAIhiM dhIrapurisehiM // jo taM Thavei apatte, jANato so mahApAyo ! // 15 // " tadAcAryapadaM deyaM, yogyasyaiva vivekinA // ayogyastu na tasyAhaH, pAyasasyeva vAyasaH ! // 16 // yogyastu mama ziSyeSu, guNaratnamahodadhiH // asti durbalikApuSpa-mitranAmA mahAzayaH // 17 // sarveSAmAttadIkSANAM, madvandhUnAM tu sarvathA // zrIphalgurakSito goSThA-mAhilo vA'sti sammataH // 18 // kAMkSanti gaNadhAritvaM, khajanatvAddhi te tayoH // samyagjAnanti na tveSAM, trayANAM gauNamantaram // 19 // tatastadantaraM procya, sarvarSINAM nije pade // ziSyaM durbalikApuSpa-mitrAkhyaM sthApayAmyaham // 20 // vimRzyetyakhilAn sAdhUn , samAhUya munIzvaraH // vallatailAjyakumbhAnA, dRSTAntAnityavocata // 21 // valakumbhAdyathA ritI-kartuM nIcairmukhIkRtAt // niSpAvA nikhilA madhya-patA niryAnti satvaram // 22 // evaM durbalikApuSpa-mitranAmno mahAmateH // jAto'smi zrutasUtrArtha-dAne ballaghaTopamaH // 23 // adhomukhIkRtAttaila-ghaTAttailaM yathA drutam // niyati bhUri kiJcittu, tiSThatyapi ghaTAzritam // 24 // phalgurakSitasaMjJasya, zrutAmnAyArpaNe tathA // jAto'smyahaM tailakumbha-sannibho bho maharSayaH ! // 25 // avAzukhIkRtAdAjyakumbhAttu stokameva hi // ghRtaM niryAti bhUyastu, tiSThatyeva ghaTAntare // 26 // evaM jAto'syahaM goSThA-mAhilAbhidhasanmuneH // zrImatsiddhAntasUtrArtha-dAne ghRtaghaTopamaH // 27 // tadayaM zrutapAyodhi-pArazvA guNodadhiH // astu UTR-1
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 256 / / durbalikApuSpa-mitrarSi: gaNAdhipaH // 28 // iyatkAlaM madAdezo, yuSmAbhirmAnito yathA // ataH paraM tathA mAnyaM, vaco'muSya gaNezituH // 29 // akRte'pi madAdeze, jAtu kopo na me bhavet // ayaM tu stokamapyAgo, na kasyApi | sahiSyate // 30 // ityukte sUribhiH sarve, pratyapadyanta tattathA // tato durbalikApuSpa-mitramitthaM jagau guruH // 31 // | guNitvAdvatsa ! gaccho'yaM, tvadake sthApyate mayA // tadasau bhavatA mada-pAlanIyo mahAmate ! // 32 // zrIphalgurakSite goSThA-mAhile ca yathA mayA // pravRttaM bhavatA'pyevaM, vartitavyaM, vizeSataH // 33 // ityuktvA sthApayitvA ca, taM munIndra nije pade // vihitAnazanAH kharga, jagmuH zrIAryarakSitAH // 34 // zrIAryarakSitAcAryAn , saMmAkarNya divaGgatAn // goSThAmAhilanAmApi, yayau dazapure drutam // 35 // nyadhIyata nije paTTe, ziSyaH ko nAma sUribhiH? // iti cAgatamAtro'pi, so'prAkSIdakhilAn munIn // 36 // tato'bhyutthAya te kumbha-dRSTAntAMstAnu dIrya ca // zrImahubalikApuSpa-mitrAkhyaM sUrimUcire // 37 // tannizamyodgatAmoM, mAhilaH sarvasAdhubhiH // ihaiva * tiSThatetyukto-'pyanicchanniryayau bahiH // 38 // pUrvopAzrayapArzvasthe, sthitvA sopAzraye pRthak // prAvartiSThAnyasA| dhvAdIn , vyuddhAhayitumuccakaiH // 39 // vyuddhAhayitumaiziSTa, na punaH kaJcanApi sH|| tataH so'nveSayAmAsa, sUrINAM chidramanvaham // 40 // itazca puSpamitrAkhya-sUrayopyarthapauruSIm // sarvarSINAM purazcakruH, zrutAthaikathanAmikAm | // 41 // sUrINAM sannidhAne'rtha, zRNuteti mhrssibhiH|| tadA prokto mAhilarSi-IviSTo'bravIditi // 42 // UTR-1
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 257 // niSpAvakumbhakalpasya, tasyAbhyaNe mahAdhiyaH ! // yUyameva zrutAmAyAn , gRhNIta nikhilAnapi // 43 // pUrva karma | pravAdAkhya-maSTamaM sUrayastu te // adhyApayanto vandhyAdi-sAdhUnAmabhavaMstadA // 44 // tatrAvandhyamatirvandhyo-'nya | dAdhItyAnucintayan // traividhyaM karmabandhasya, vyAcakhyAviti tadyathA // 45 // jIvairhi badhyate karma, baddhaM spRSTaM nikA- | citam // tatra baddhaM yathA suucii-klaapstntuvessttitH||46|| spRSTaM yathA sUcikAstAH, kiTTenaikatvamAzritAH // nikAcitaM yathA tApa-kuTanairekatAM gatAH // 47 // vanAtyevaM pUrvamAtmA, rAgAdipariNAmataH // pradezaiH sakalaiH karma, vijJAnAvaraNAdikam // 48 // tadeva kurute spRSTaM, tatparINAmavRddhitaH // saMkliSTAttu parINAmA-tatkaroti nikAci| tam // 49 // tatra baddhaM yAti nAza-mupAyairnindanAdibhiH // prAyazcittAyupAyaistu, spRSTaM karma nivartate // 50 // nikAcitaM tu yatkarma, jIvaiH sudRDhabandhanAt // udayenaiva tatprAyo, vedyate nAnyathA punaH // 51 // ityanuprekSamANaM - | taM, goSThAmAhila ityavak // maivaM vAdIryadasmAbhi-gurubhyo nedRzaM zrutam // 52 // yadi syAdAtmanA karma, baddhaM spRSTaM | nikAcitam // tadA tadapRthagbhAvA-mokSastasya kathaM bhavet ? // 53 // vandhyo'bhyadhAtkathaM tarhi, sambandho jiivkrmnnoH|| tata ityalapadgoSThA-mAhilaH kalpanApaTuH // 54 // yathA kaJcukino dehaM, bahiH spRzati kakSukaH // puSA saha sambaddho, na tvasau jAtu jaayte||55|| evaM karmApi jIvena, spRSTaM vaddhaM punarna tat // yastu tanmanyate badaM, tasya na syAdbhavakSayaH | ||56||etaavdev gurubhiH,proktaM naH paatthnkssnne|| eSa sUristu tattattvaM, naiva jAnAti kiJcana // 57 // jAtAzaGkastato gatvA, UTR-1
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 258 / / vandhyaH sUrIndrasannidhau // nivedya mAhilavacaH, kiM tathyamiti pRSTavAn ? // 58 // sUrayaH procuruktaM hi, prAgmayA tathyameva te // mAhilasya tu gInaiva, yuktA yuktivirodhataH // 59 // jIvo hi khAvagAhAbhi-vyApta evAmbare sthitam // gRhNAti karmadalikaM, jAtu na tvanyadezagam // 60 // tathA ca vahnayayaHpiNDa-vadaikyaM jIvakarmaNoH // syAnna tu spRSTamAtratvaM, dehakaJcakavattayoH // 61 // athAtmAnyapradezasthaM, karmAdAyAnuveSTayet // yadyAtmAnaM tadA tasya, ghaTate kaJcakopamA // 62 // kintu syAdapasiddhAnta-stadA sUtravirodhataH // sUtre hyanyapradezastha-karmAdAnaM niSidhyate // 63 // kiJca kaJcakavatkarma, cebahiHsthitamAtmani // vedanApi tadA karma-nimittAntaH kathaM bhavet ? // 64 // atha saMcAribhAvAtsyA-karma madhyepi saMsthitam // ityantarvedanApi syA-diti cettena manyate // 65 // tarhi kakSukakalpatvaM, | karmaNo vyAhataM sphuTam // kakSuko hi bahiH spRSTa, eva syAnna tu madhyagaH // 66 // tadA ca yugapanna sthA-dahirmadhye || | ca vedanA // karmaNo bahirantarvA, sambandhAdvedanA kRtaH // 67 // saMcAritvAca tatkarma, na gacchati bhavAntare // jIvena saha dehastha-niHzvAsAdisamIravat // 68 // sarvairjIvapradezasta-nibaddhaM karma manyatAm ||raagaadibndhhetuunaaN, sadbhAvAtsakalAtmani // 69 // na cAvibhAgasambandhA-tpArthakyaM jIvakarmaNoH // naiva bhAvIti vijJeyaM, tadvAkyAkarNanAttvayA // 70 // yato'vibhAgasambandha-vatorapyazmahemayoH // pRthagbhAvo jAyamAnaH, pratyakSeNa nirIkSyate // 71 // ityAdibhiH sUrivAkya-bandhyo niHzaGkatAM gataH // mAhilAyA'vadattAni, drutaM gatvA tadantike // 72 // UTR-1
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 259 // tathApi sa zaThazcittA-nAtyAkSIttaM kadAgraham // kSobhanAM punaranyatra, kariSyAmIti cintayan // 73 // anyadA navamaM pUrva, pratyAkhyAnAbhidhaM paThan // vandhyasAdhurmuneH pratyA-khyAnamevamavarNayat // 74 // yAvajIvaM sarvameva, prANiprANAtipAtanam // trividhaM trividhenAGgI, pratyAkhyAti vratIbhavan // 75 // ityAdyAkarNya taM goSThA-mAhilaH procivAniti // parimANayutaM pratyA-khyAnaM sAdhorna yujyate // 76 // yAvajIvamiti prokte, kAlamAnamurIkRtam // tathA cAgre haniSyAmI-tyAzaMsAdUSaNaM bhavet // 77 // tasmAdaparimANena, pratyAkhyAmyakhilaM badham // trividhaM trividheneti, vAcyaM khIkurvatA vratam // 78 // evaM vadantaM taM vandhyo-bhyadhAditi mahAmatiH // AzaMsA ki kAlamAnA-jAyate | vAJchayA'thavA ? // 79 // Adya pakSe muneraddhA-pratyAkhyAnaM vitanvataH // pauruSyAdipadocAre-'pyAzaMsA syAdanAhatA ! // 8 // pauruSyAdipadenAddhA-pratyAkhyAne'pi nizcitam // yAmAdikaM kAlamAna-meva ysmaadudiiryte||81|| atha tatrApi padaM ta-no vAcyamiti cettadA // bhavedanazanApattiH, pravrajyAdina eva hi ! // 82 // na ca sAdhobhavennAddhA-pratyAkhyAnamiti tvayA // vaktavyamapasiddhAnta-doSApattiryato bhavet // 83 // siddhAnte hi jinairaddhA-pra| tyAkhyAnaM tapakhinAm // kartavyatvena kathitaM, dazadhA'nAgatAdikam // 84 // vAnchArUpo dvitIyo'pi, pakSo no yujyate kvacit // muneranyabhave'vadya-sevAzA yanna vidyate // 85 // anyaccAparimANatvaM, pratyAkhyAnasya yatpurA // tvayA proktaM tadapi no, yuktaM yuktivirodhataH // 86 // kriyamANe'parimANa-pratyAkhyAne hi jAyate // anAgatAddhA UTR-1
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 260 // sarvApi, pratyAkhyAnasya gocaraH // 87 // tadA cAyuHkSayAddeva-bhavaM gatavato yateH // sAvadyasevane'vazyaM, vratabhaGgaH prasajyate ! // 88 // atha yAvacchakti yasmAt , pratyAkhyAnaM vidhIyate // tasmAdaparimANatva-miti cedabhidhIyate // 89 // tarhi zaktimitaM pratyA-khyAnamaGgIkRtaM khayam // tathA cAparimANatva-khIkArastasya nocitaH // 9 // kiJcAzaMsAvazAnnaiva, yAvajjIveti paThyate // vratabhaGgabhayAtkintu, yAvajjIveti paThyate // 91 // AzaMsArahitatvena, tatsAvadhikamapyaho // pratyAkhyAnaM na doSAya, kAyotsarganidarzanAt // 92 // ityAdivandhyavacanaM, na yadA khIcakAra saH // tadA sarve'pi munaya-stamevaM procire muhuH // 93 // mahAtmanityamevedaM, vandhyavAkyamurIkuru // evamevaitaduktaM zrI-AryarakSitasUribhiH // 94 // anye'pi sthavirA anya-gacchIyA ye bahuzrutAH // te'pi pRSTA jaguH pratyA-khyAnaM | sAvadhikaM dhruvam // 95 // tathA'pi mAhilo naiva, taM kadAgrahamatyajat // Agraho hyaginAM prAyo-'sAdhyaH syAtkSayarogavat // 96 // tAnityUce ca no yUyaM, tattvaM jAnItha kiJcana // tIrthaGkarairhi bhAvo'yaM, kathito'sti maduktavat // 97 // tataH sAdhvAdikaH sarva-sadyaH praSTaM jinezvaram // uddizya zAsanasurI, kAyotsarga vinimame // 98 // surI sA'pyA''yayau brUta, kiM karomIti vAdinI? // saGghaH smAheti pRccha tvaM, gatvA sImandharAdhipam // 99 // kiM goSThAmAhilamuni--kadIrayati sUnRtam // saho durbalikApuSpa--mitrAdiH sakalo'thavA ? // 10 // tato devyavadaddatta, kAyotsargavalaM mama // yathA'nekasurAkIrNe, mArge syAM gantumIzvarI // 1 // savenA'tha kRte kAyotsarge zAsanadevatA // UTR-1
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhya. yanam (3) // 261 // gatvA videhe saGghokta-yuktyA'prAkSIjagatprabhum // 2 // zazaMsa zambhuzako'tha, saGgho'sau vakti sUnRtam // mAhilastvanRtaM brUte, nihnavo hyeSa saptamaH // 3 // tadAkA''gatA devI, saGghamevamavocata // kAyotsarga pArayitvA, bhASitaM | zRNutA'rhataH // 4 // saGghaH satyo mAhilastu, nihnavo'nRtabhASakaH // tayetyukte'vadadgoSThA-mAhilo'tikadAgrahI ! // 5 asau varAkI khalpI -statra gantuM kaM zakrayAt ? // tatkalpitamiyaM vakti, na punarjinabhASitam ! // 6 // tatastaM puSpamitrAkhya-sUrayo'pyevamUcire // samyaka zraddhehi nocettvaM, saGghabAhyaH kariSyase ! // 7 // tathApi tattanmatamatyajantaM, cakAra saGgho'khilasaGghabAhyaM // vyuddhAhayan so'pi janAnanekAn , babhrAma bhUmau gatabodhiratnaH ! // 108 // iti saptamanihnavakathA // 7 // ___ "iti khalpajinaprokta-vacanotthApakA amI // saptoktA nivAH pUrva, proktA gAthAdvayena ye // 1 // " "atha bhUri-| | visaMvAdI, prasaGgAt procyate'STamaH // zrIvIramukterjAto'bda-zataiH SaDbhirnavottaraiH // 2 // " "tathAhi"-rathavIrapurA* bhikhye, pure'bhUddIpakAbhidham // vanaM tatrAryakRSNAkhyAH, sUrayaH samavAsaran // 3 // itazca zivabhUtyAkhyaH, kSatriyaH * sAtvikAgraNIH // sahasrayodhI tatratyaM, nRpaM sevitumAzrayat // 4 // nRpo dadhyau parIkSe'ha-masya dhairyAdikAn guNAn // nirguNo hyanujIvI syA-tkhAmino no sukhAkaraH // 5 // parIkSApUrvamevAsmai, pradAsye vRttimapyaham // nirguNe hi jane dattaM, syAdbhasmani hutopamam ! // 6 ||dhyaatveti bhUpatiH zyAma-caturdazyAM nizAmukhe // pazumekaM vAruNIM ca, UTR-1
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 262 // tasya datvaivamatravIt // 7 // zmazAnasthe mAtRdevI-gRhe gatvA tvamekakaH // pazumadyabaliM dehi, kRtyametadvidhehi naH || // 8 // zivabhUtistadAdAya, dhIraHpretavane yayau // nihatya chagalaM mAtR-devInAM ca baliM dadau // 9 // kSudhito'smIti tatraivA-''reme tanmAMsabhakSaNam // zmazAnamAtRdevIbhyo, bibhayAmAsa na tvasau // 10 // tadA ca tadbhA| panAya, bhUpena prahitA narAH // tatrAgatya zivAzabdAn , bhairavAn parito vyadhuH // 11 // babhAja tairapi kSobhaM, tanmano | na manAgapi // na cAGge'pyabhavattasya, romodbhedo bhayodbhavaH // 12 // tatvarUpaM tato rAjJe, pro custe raajpuurussaaH|| so'pi khasthatayA bhuktvA, jagAma mApasannidhau // 13 // tato'vabudhya taM zUraM, bahIM vRttiM dadau nRpaH // zivabhUtistato bhUpaM, siSave tamaharnizam // 14 // anyadA sa nRpaH senA-patyAdInakhilAn bhaTAn // ityAdideza mathurA nagarI gRhyatAM drutam // 15 // tataH sarvAbhisAreNa, celuste mathurAM prati // purAdahizca gatveti, parasparamacintayan R // 16 // vayaM hi mathurAM jetuM, prasthitAH pArthivAjJayA // dve cAtra mathurApuyauM, vidyete dakSiNottare // 17 // tadgo caro vizeSazca, noktaH ko'pi mahIbhRtA // caNDakhabhAvo bhRpazca, na praSTuM zakyate punaH ! // 18 // tadasmAbhiH kva | gantavyaM, dhyAyanta iti te'khilAH // sthAtuM gantuM cAsamarthA, yAvanmArge'vatasthire // 19 // zivabhUtistAvadAgA-tatra | | tAMzcaivamatravIt // kiM sthitA yUyamazubha-nimittaskhalitA iva // 20 // yathAsthite'tha tairukte, so'vAdIJcintayA | kRtam // samameva grahISyAmo, vayaM tannagarIdvayam // 21 // te procurasyAH senAyAH, vibhAgayugale kRte // nA''dAtuM UTR-1
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam (3) / / 263 // zakyate'smAbhi-kApi nagarI sakhe ! // 22 // bhAvI bhUyastaraH kAla, ekasyA api nirjaye // ekAM jitvA tadanyasyA, nirjayo'pyati duSkaraH // 23 // zivabhUtistato'vAdI-dyadyevaM tarhi bho bhaTAH ! // tayormadhye durjayA yA, sA sadyo mama dIyatAm // 24 // dvayormadhye daviSThA yA, tAM brajetyudite'tha taiH // so'pAcya mathurAdezaM, yayau buddhi-* balorjitaH // 25 // tasya dezasya ca prAntyAn , grAmAdIn sAdhayan khayam // durgAn jagrAha nikhilAn, kramAca | nagarImapi // 26||vshiikRtyaath tadrAjyaM, zivabhUtimahAmatiH ||gtvaa ca bhUbhujo'bhyaNe, sarva vyatikaraM jagau // 27 // tataH prIto'vadadbhUpaH, kAmitaM te dadAmi kim ? // kiJcidvimRzya so'pyUce, svAtavyaM dehi me prabho ! // 28 // yathA hi mAM manobhISTAM, krIDAM kurvantamuccakaiH // yattadvA vastu gRhNantaM, na ko'pi pratiSedhayet ! // 29 // evamastviti bhUpo'pi, satyasandho'bhyadhAttataH // so'pi nAnAvidhAH krIDAH, kurvastatrA'bhramatpure // 30 // dyUtakAraiH samaM reme, sa kadAcidivAnizam // kadAcittu surAM pItvA, kSIbaH kSIvaiH sahAramat // 31 // kadAcittu siSeve'sau, sundaraM gaNikAgaNam // kadAcittu jalakrIDAM, cakAra jalahastivat // 32 // vijahAra kadAcittu, kAnane nandanopame // kurvan puSpocayakrIDAM, vRto viTajanairghanaiH // 33 // bhramannevaM sa khasaudhe, nizIthe'pyA''yayau na vA // ullachate hi maryAdAM, prAyo vItabhayo janaH ! // 34 // yAvacca sa gRhe nAgA-ttAvattasya vazA khayam // nAnAtisma na cAzeta, pAlayantI satIvratam // 35 // nityaM kSudhAjAgarAbhyAM, sA'tha khinnA mnkhinii|| anyadA tasya jananI-miti UTR-1
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 264 // smAha sagadgadam // 36 // putro yuSmAkamAyAti, nizIye pratyahaM gRhe // yAvadAgamanaM cAhaM, na bhuje na zaye'nvaham // 37 // nityaM kSujjAgarAbhyAM tatpIDA me jAyate bhRzam // takiGkaromyahaM mAta-stvadAdezavazaMvadA // 38 // zvazruH zazaMsa subhage!, khapihi tvaM yathAsukham // adyAhameva jAgarmi, tayetyuktA'khapIdvadhUH // 39 // gRhadvAraM pidhAyAsthAttasya mAtA tu jAgratI // so'thA''gato'vadatsadyo, dvAramudghATyatAmiti // 40 // mAtA proce'dhunA yatra, dvAramu dghATitaM bhavet / tatra prayAhi na batra, dvAramudghAkhyate'dhunA ! // 41 // tadAkA'kharvagaH, zivabhUtiracintayat // mAtrA'pamAnito'dyA'haM, tadyAmyanyatra kutracit ! // 42 // yataH-"sthAnasthAdapamAne'pi, dehinastadaraM rjH|| pAdAhataM yadutthAya, mUrdhAnamadhirohati ! // 43 // " vimRzyeti nijAdgahA-dyAghuTya nagare bhraman / daivAdudghaTitadvAraM, sAdhUpAzrayamaikSata ! // 44 // tatastatra pravizyArya-kRSNAcAryAn praNamya tAn / / mAM pravrAjayatetyUce, te tu prAbrAja| yanna tam // 45 // khayameva tatastena, luJcite, khIyamastake // guravo dadire tasmai, liGgaM dharmadhvajAdikam // 46 // tamupAttavrataM jJAtvA, prAtastatrA''yayau nRpaH // mAmanApRcchaya kimidaM, tvayA kRtamiti truvan ? // 47 // sa proce pRSTamevaita-svAtaMtryaprArthinA mayA // tato napastaM natvA'gA-dvimanAstadviyogataH // 48 // bahirvihatya tatrA''guH, | sUrayo'pya'nyadA punaH // tadA zivaM nRpaHsnehA-dAhUya khagRhe'nayat // 49 // anicchato'pi tasyA'dA-dbhUdhavo ranakambalam // tamAdAyAgataM sUriH, zivabhUtiM tadetyavaka // 50 // kimayaM bhavatA vatsa !, jagRhe ratnakambalaH // na hi UTR-1
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhyayanam(3) / / 265 // no bahumUlyasya, vastrAdegrahaNaM matam ! // 51 // ityukto'pi sa sUrIndra-staM na tatyAja mUrchayA // kintUpadhau gopayitvA, rarakSa channamanvaham // 52 // asya mUrchAnidAnena, kimananeti sUrayaH // tasmin kvApi gate ratna-kambalaM tamakarSayan // 53 // vidhAya tasya zakalA-niSadyAyai tapakhinAm // ArpayaMstacca vijJAya, zivabhUtiradUyata // 54 // kRtAvahitthastasthau ca, gurozchidrANi mArgayan // anyadA varNayaMzcaivaM, sUrayo jinakalpikAn // 55 // bhavanti dvividhAstAva-jinakalpikasAdhavaH // tatraike bhuJjate pANA-vanye tvaznanti pAtrake // 56 // te'pi pratyekamuditA, dvividhA jinapuGgavaiH // tatra vastradharA eke-'nye tu cIvaravarjitAH // 57 // zrutvetyAdi zivo'voca-jinakalpo'dhunA kutH|| vidhIyate na nimranthai-niSparigrahatArthibhiH ? // 58 // sUrijaMgAda vyuchinno, jinakalpo hi bhArate // zrIvIrakhA. mipAtreNa, zrIjambUkhAminA samam // 59 // so'vAdIdalpasattvAnAM, vyuchinno'sau na mAdRzAm // mAdRzo hi mahA- | satvaH, kartumISTe'dhunApyamum ! // 60 // mokSArthinA hi sakala-styAjya evaM parigrahaH // vastrapAtrAdikamapi, tattyakSyAmi parigraham ! // 61 // sUrayaH procire vatsa !, vastrapAtrAdikaM hyadaH // dharmopakaraNaM tena, na parigraha ucyate ! // 62 // tadrakSaNe ca no kazci-doSo mokSArthinA bhavet // lobhAdeva hi mokSasya, vighnaH syAnna tu cIvarAt ! // 63 // prayogazcAtra vastrAdi, na doSAya tapakhinAm // dharmopaSTambhadAyitvAt , zuddhAhArAdivatsphuTam ! // 64 // na ca heturasiddho'ya-miti vAcyaM tvayA ytH|| dharmopaSTambhadAyitvaM, tasyA'dhyakSeNa dRzyate ! // 65 // tathA hi UTR-1
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 266 / / sthAnopavezanakhApa-nikSepagrahaNAdiSu // jantupramArjanArthaM hi, rajoharaNamiSyate // 66 // sampAtimAdisatvAnAM, rakSAyai mukhavastrikAm // bhaktapAnasthajantUnA, parIkSAyai ca pAtrakam // 67 // samyaktvajJAnacAritra - tapaH sAdhanahetave // cIvarANi ca kalpAdI--nyaGgIkurvanti sAdhavaH // 68 // [ yugmam ] vastrairvinA tu zItoSNa-daMzAdibhirupadrutaH // apadhyAnAnmunirjAtu, samyaktvAdeH skhaledapi ! // 69 // dharmopakaraNasyaivaM, dharmopaSTambhadAyitA // sunizciteti pratinAM tadAdAnaM na duSyati // 70 // vinopakaraNaM yastu jIvAdIMkhAtumIzvaraH // jinendravattasya doSaH syAttadagrahaNe'pi na // 71 // sa cAdyasaMhananavA - nevasyAnnA'paraH punaH // tacca saMhananaM kasyA - 'pyadhunA nAsti bhArate // 72 // yuktyetyAdikayokto'pi zivo'tyaktakadAgrahaH // hitvA vastrAdikaM nano, niragAnnagarAdvahiH // 73 // taJcodyAnasthitaM nantuM, tadbhaginyuttarAbhidhA // yayau nanaM ca taM vIkSya, sA'pi nagnA'bhavadddrutam! // 74 // bhikSArtha nagarImadhye, praviSTAM tAM tu nagnikAm // dadarza gaNikA kAci - dadhyau caivaM svacetasi // 75 // aGgAnyAcchAditAnyevA - ssmAkaM gauravamiti // prakAzyAni tu tAni syu- rjugupsyAni khabhAvataH // 76 // tadenAM nagnikAM vIkSyA'smAsu loko viraMkSyate // dhyAtveti tasyai vastrANi, sA balAtparyadhApayat // 77 // tathApi tAmanicchantIM zivabhUrido'vadat // sAdhvInAM vasanAdAne, nUnaM doSo na vidyate // 78 // ata eva ca devIyaM, pradatte cIvarANi te // tattvayAmUni dhAryANI-tyuktA sA tena tAnyadhAt // 79 // zivabhUtezca ziSyau dvA- vabhUtAM buddhizAlinau // koDi UTR-1
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana tRtIyamadhya yanam (3) / / 267 / / nakodavIrAkhyau, tAbhyAmAsItparamparA // 80 // ityaSTamo dikpaTasaMjJanihnavaH, prakAzito hAritazuddhabodhikaH // landho'pi bodhijatIti kasyacit , tadrakSaNaM tatkuruta prytntH!|| 81 // ityaSTamanihnavakathA // iti samAptA nivavaktavyateti sUtrArthaH // 9 // atha mAnuSatvAditrayAvAptAvapi saMyame vIrya durlabhamityAhamUlam-suiM ca laddhaM saddhaM ca, vIriaM puNa dullahaM // bahave roamANAvi, noyaNaM paDivajae // 10 // vyAkhyA-zruti, cazabdAtmAnuSatvaM ca, labdhvA prApya, zraddhAM ca, vIrya, prakramAsaMyamaviSayaM punaHzabdasya vizeSakatvAt vizeSeNa durlabhaM, yato bahavo rocamAnA api zraddadhAnA api 'noyaNaMti' sUtratvAnno enaM saMyamaM pratipadyante cAritramohanIyakarmAdayataH satyakizreNikAdivatkartu nAGgIkurvantIti sUtrArthaH // 10 // athAsya caturaGgasya phalamAhamUlam-mANusattaMmi AyAo, jo dhammaM succa saddahe // tavassI vIrialarbu, saMvuDe nidbhuNe rayaM // 11 // vyAkhyA-mAnuSatve AyAto yo dharma zrutvA 'sahahetti' zraddhatte sa tapakhI nidAnAdirahitatayA prazasyataponvitaH | vIrya saMyamodyogaM labdhvA saMvRtaH sthagitAzrayo nirdhanoti nitarAmapanayati, rajo badhyamAnakarmarUpaM, tadapanayanAcca muktimevApnotIti bhAva iti sUtrArthaH // 11 // ityAmuSmikaM phalamuktamidAnImaihikaM phalamAhamUlam- sohI ujuabhUassa, dhammo suddhassa ciTTai // NivANaM paramaM jAi,ghayasittiva pAvae // 12 // vyAkhyA-zuddhiH kaSAyakAlupyApagamaH, syAditi gamyate, RjubhUtasya caturaGgaprAptyA muktiM prati praguNIbhUtasya UTR-1
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 268 // tathA ca dharmaH kSAntyAdiH zuddhasya tiSThatyavicalatayA Aste, azuddhasya tu kadAcitkaSAyodayAdasau vicalatyapi, dharmAvasthitau ca nirvANaM jIvanmuktirUpaM paramaM prakRSTaM yAti gacchati, uktaM hi-"nirjitamadamadanAnA, vAkkAyamanovikArarahitAnAm // vinivRttaparAzAnA-mihaiva mokSaH suvihitAnAm // 1 // iti" kathambhUtaH san ? ghRtasiktaH pAvaka iva jvalana iya, tapastejojvalitatvena ghRtatarpitAnalasamAnaH sanniti sUtrArthaH // 12 // itthaM phalamu padarya ziSyopadezamAha* mUlam-vigiMca kammuNo heuM, jasaM saMviNu khaMtie // pADhavaM sarIraM hiccA, uDDe pakkamaI disi // 13 // ___vyAkhyA-'vigicatti' vivecaya pRthakuru karmaNaH prastAvAnmAnuSatvAdipratibandhakasya hetumupAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyAdikaM, tathA yazohetutvAt yazaH saMyamo, vinayo vA, tatsaJcinu puSTaM kuru, kayA ? kSAntyA, upalakSaNatvAnmArdavAdibhizca, evaM ca kRte kiM syAdityAha-'pADhavaMti' pArthivaM, paraprasiddhyA pRthivIvikAraM, zarIraM vapurhitvA tyaktvA, uddhavI | dizamiti sambandhaH, prakrAmati prakarSaNa punarbhavA bhAvarUpeNa gacchatIti sUtrArthaH // 13 // evaM tadbhava eva muktiyA yinAM phalamuktvA samprati taditareSAM tadAha| mUlam-visAlisehiM sIlehiM, jakkhA uttarauttarA // mahAsukkAva dippaMtA, maNNaMtA apuNaJcayaM // 14 // appiA devakAmANaM, kAmarUvaviuviNo // urlDa kappesu ciTaMti, puvAvAsasayA bahU // 15 // UTR-1
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 269 / / vyAkhyA-visAlisehiti' magadhadezIbhASayA visadRzaiH khakhacAritramohanIyakarmakSayopazamApekSayA vibhinnaiH zIlai- || | tRtIyamadhyaH vratapAlanAtmakairanuSThAnavizeSairyakSA devA UrdU kalpeSu tiSThantIti uttareNa sambandhaH / kIdRzA yakSA ityAha-uttaro- yanam (3) ttarA yathottaraM pradhAnAH, mahAzuklA atizayojvalatayA candrAdityAdayaH te iva dIpyamAnAH prakAzamAnAH, anena zarIrasampaduktA, sukhasampadamAha-manyamAnA manasyavadhArayanto viziSTakAmAdiprAptisamuttharatisAgarAvagADhatayA dIrghasthitimattayA ca apunazyavaM apunazcyavanaM tiryagAdiSUtpatterabhAvam // 14 // tathA appi atti' arpitA ivArpitA daukitAH || prakramAtprAkRtasukRtena, keSAmityAha-devakAmAnAM divyAGganAsparzAdInAM, kAmena icchayA rUpavikaraNaM yeSAM te kAma- | rUpavikaraNA yatheSTarUpAdikaraNazaktiyuktA ityarthaH / UrddhamuparikalpeSu saudharmAdiSu, upalakSaNatvAt graiveyakAnuttareSu | ca, tiSThanti AyuHsthitimanubhavanti, pUrvANi saptatikoTilakSaSaTpaMcAzatkoTisahasravarSaparimitAni, varSazatAni pratItAni, bahUnyasaMkhyeyAni, jaghanyato'pi tatra palyopamasthititvAt, palyopame ca teSAmasaMkhyeyAnAmeva bhAvAt, pUrvavarSazatagrahaNaM tviha pUrvavarSazatAyuSAmeva caraNayogyatayA vizeSAddezanAyogyatvamiti sUcanArthamiti suutrdvyaarthH||14|| // 15 // atha teSAmetAvadeva phalamutAnyadapItyAhamUlam-tattha TiccA jahAThANaM,jakkhA Aukkhae cuaa||uventi mANusaM joNiM,se dasaMgebhijAyai // 16 // vyAkhyA-tatra teSu devalokeSu saudharmAdiSu sthitvA yathAsthAnaM yadyasya khAnuSThAnAnurUpamindrAdipadaM tasmin UTR-1
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 270 / / yakSA AyuHkSaye svasvajIvitAvasAne cyutA bhraSTA upayAnti gacchanti mAnuSIM yoniM tatra ca ' saiti' sAvazeSazubhakarmA janturdaza aGgAni bhogopakaraNAni yasyAsau dazAGgo'bhijAyate, ekavacananirdezastviha visadRzazIlatayA kazciddazAGgaH kazcinnavAGgAdirapi jAyate iti vaicitrya sUcanArtha iti sUtrArthaH // 16 // atha dazAGgAnyevAhamUlam -- khittaM vatyuM hiraNNaM ca, pasavo dAsa porusaM // cattAri kAmakhaMdhANi, tattha se uvavajjaI // 17 // vyAkhyA - kSetraM grAmArAmAdi, setuketUbhayAtmakaM vA, vAstu khAtocchritobhayAtmakaM, hiraNyaM suvarNa, upalakSaNatvAt rUpyAdi ca, pazavo gomahiSyAdayAH, dAsAzca preSyarUpAH, 'porusaMti' prAkRtatvAt pauruSeyaM ca padAtisamUho dAsapauruSeyamiti, catvArazcatuHsaMkhyA, atra hi kSetraM vAstu cetyekaH, hiraNyamiti dvitIyaH, pazava iti tRtIyaH, dAsapauruSeyamiti caturthaH, ete kAmA manojJAH zabdAdayaH taddhetavaH skandhAstattatpudgalasamUhAH kAmaskandhA yatra bhavantIti gamyate, prAkRtatvAcca napuMsakanirdezaH, tatra teSu kuleSu sa upapadyate // 17 // anena caikamaGgamuktamatha zeSANi navAGgAnyAha - mUlam - mittavaM nAivaM hoi, uccAgoe avaNNavaM // adhyAyaMke mahApaNNe, abhijAe jaso bale // 18 // (1) tatra setukSetraM yadaraghaTTA dijalena sicayate // 1 // ketukSetramAkA zo da kaniSpAdyasasyam // 2 // ubhayakSetraM tu ubhayajala niSpAdyasasyamiti // 3 // (2) tatra khAtaM bhUmigRhAdi // 1 // ucchritaM prAsAdAdi // 2 // tadubhayaM bhUmigRhoparisthaprAsAdam // 3 // UTR-1
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 271 / / vyAkhyA -- mitravAnvayasyavAn bhavatIti yogaH 1 / jJAtimAn khajanavAn bhavati 2 / uccairgotra uttamakulaH 3 / caH samuccaye, varNavAn prazastazarIracchaviH 4 / alpAtaGka AtaGkavirahito nIroga ityarthaH 5 / mahAprAjJaH paNDitaH 6 / abhijAto vinItaH, sa hi sarvajanAbhigamyo bhavati, durvinItastu zeSaguNayuktopi na tatheti 7 / ata eva ca 'jasotti' yazasvI zubhakhyAtimAn 8 / 'baletti' balI kAryakaraNamprati sAmarthyavAn 9 / ubhayatra sUtratvAnmatvarthIya iti sUtradvayArthaH // 18 // nanu yathoktaguNayuktaM mAnuSyameva tatphalamutAnyadapItyAha mUlam - bhoccA mANussae bhoe, appaDirUve ahAuaM // puvaM visuddhasaddhamme, kevalaM bohi bujjhiA // 19 // vyAkhyA - bhuktvA mAnuSyakAn manuSyasambandhino bhogAn manojJazabdAdIn, apratirUpAn ananyatulyAn yathAyurAyuSo'natikrameNa, pUrva pUrvajanmani vizuddho nidAnAdirahitaH saddharmaH zobhanadharmo'syeti vizuddhasaddharmaH, kevalamakalaGkaM bodhiM jinoktadharmAvAptilakSaNaM buddhA anubhUya prApyeti yAvat // 19 // tataH kimityAhamUlam -- cauraMgaM dullahaM maccA, saMjamaM paDivajjhiA // tavasA dhuakammaMse, siddhe havai sAsaetti bemi // 20 // // ii taiyamajjhayaNaM sammattaM // tRtIyamadhyayanam (3) UTR-1
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 272 // byAkhyA-caturaGgamuktakharUpaM durlabhaM duSprApaM matvA jJAtvA saMyama sarvasAvadyaviratirUpaM pratipadyAsevya tapasA | vAkhenAntareNa ca dhutakarmAzo vidhvastAzeSakarmabhAgaH siddho bhavati, sa cAnyatIrthikakalpitasiddhavanna punarihAyAtItyAha-zAzvataH zazcadbhavanAt, zazvadbhavanaJca punarbhavanivandhanakarmabIjAtyantikocchedAttathA cAha-"dagdhe bIje yathAtyantaM, prAdurbhavati nAGkaraH // karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhavAGkaraH // 1 // " iti sUtradvayArthaH iti bravImIti prAgvat // 20 // kryryryryryaaymaayvy iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyatrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau tRtIyAdhyayanaM sampUrNam // 3 // ill nns UTR-1
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAGAR TODAR ANGRAGRAGA SHRTEDOSAROSHODHAN WINDAS DADRDOIROENitinAONKOREGAOSTEDO / / 273 // "sUriM zrIvijayAnanda, vijayAnandakArakam / "AtmArAma" iti khyAtaM, vande sadguNalabdhaye // 1 // " REValaNavelVENEVEVERes // iti tRtIyAdhyayanaM sampUrNam // WATEG O RY HTTPSE0% "vallabhavijayastveSa, ziSyaziSyasya ziSyakaH / nityaM smarati yaM bhaktyA, sa dadAtu sadA sukham // 1 // " b tyAlA USAGDISSEDASIMUSCUSSOO hGRAT MaValevalavolevooVEDVEl Vaav UTR-1
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha caturthAdhyayanam // / / 274 / / // arhan / uktaM tRtIyamadhyayanamatha caturthamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane caturaGgI durla bhetyuktamiha tu tat prAptAvapi mahate doSAya pramAdo, mahate guNAya cApramAda iti pramAdApramAdau heyopAdeyatayA vaktuM pramAdApramAdAbhidhaM caturthAdhyayanamAha, tasya cedamAdisUtrammUlam-asaMkhayaM jIvia mA pamAyae, jarovaNIassa hu natthi tANaM // eaM viANAhi jaNe pamatte, kaM nu vihiMsA ajayA gahiti // 1 // vyAkhyA-asaMskRtaM asaMskaraNIyaM, jIvitaM prANadhAraNaM, yatnazatairapi sato vardhayituM truTitasya vA tasya karNapAzavatsandhAtumazakyatvAt , yaduktaM-"vAsAI doNNi tiNNi va, vAhijai jai gharaM pi sIDei // sA kA vi natthi nII, sIDijai jIviraM jIe ! // 1 // " tathA-"maGgalaiH kautukairyoga-vidyAmaMtraistathauSadhaiH // na zaktA maraNAtrAtuM, sendrA devagaNA api ! // 1 // " tataH kiM kAryamityAha- mA pramAdIH, ayaM bhAvaH- yadyAyuH kathaJcitsaMskartuM zakyaM syAttadA caturaGgIprAptAyapi na pramAdo dopAya, yadA tu naivaM tadA caturaGgI pramAdinAM bhUyo durlabheti mA pramAdaM kRthaaH| nanu ? vArdhaka eva dharma kariSyAmIti ko'pi vakti ityAzaMkyAha-jarAmupanItaH prApito gamyamAnatvAtkha UTR-1
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamavya yanam(4) / / 275 // karmabhirjaropanItastasya 'hu' iti nizcaye nAsti trANaM zaraNaM, yena jarA'panIyate na taccharaNamasti, yaduktaM-"rasAyaNaM nisevaMti, majaM maMsaM rasaM tahA // bhuMjaMti sarasAhAraM, jarA tahavi na nassae // 1 // " jarAjarjaravapuSazca naiva tAzI dharmakaraNazaktiH syAttato yAvadasau na vyApnoti tAvaddharme mA pramAdIH / uktaM ca-"tadyAvadindriyabalaM, jarayA rogairna bAdhyate prasabham // tAvaccharIramUchI, tyaktvA dharme kuruSva matim // 1 // " jaropanItasya ca trANaM nAstItyatrA'TTanamallo dRSTAntastatra cAyaM sampradAyaH, tathAhi ujjayanyAM nagayA~ zrI-jitazatrurnRpo'bhavat // tatra cApratimalobhUnmalarAjo'TTanAbhidhaH // 1 // sa ca gatvAnyarAjyasthai-rapi mallairayudhyata // tasya dordaNDakaNDUstu, vyapaninye na kenacit // 2 // tadA cAmbhodhitIrasthe, pure sopArakAbhidhe // malayuddhapriyaH siMha-girisaMjJo'bhavannRpaH // 3 ||yo maleSvajayattasmai, bhUpaH so'dAddhanaM ghanam // iti tatrA'TTano gatvA, pratyandamajayatparAn // 4 // tataH siMhagirirdadhyau, yadAgatyAnyarAjyataH // ayaM jayati manmallAnmamApabhAjanA hi sA // 5 // tato'hamaparaM kazci-tkurve malaM balotkaTam // dhyAtveti mArgayanmalaM, vArddhitIre yayau nRpaH // 6 // vasAM pibantaM mInAnAM, tatrAdrAkSIca dhIvaram // tatastaM balinaM jJAtvA, poSayAmAsa pArthivaH // 7 // azikSayanniyuddhaM ca, bhUpastasya tarakhinaH // tataH so'bhUnmahAmalo-jayyonyahastimalavat // 8 // athAno niyudAhe, samAsanne nijAtpurApt // zambalena balIvarda, bhRtvA sopArakaM yayau // 9 // sa ca mAtsyikamalena, niyuddhe UTR-1
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 276 // nirjito drutam // viSAdamAsasAdoccai-bhagno hastIva hastinA // 10||khiiyaavaase tato gatvA-'TTana evaM vyacintayat // kenApyajitapUrvohaM, mallenAnena nirjitaH // 11 // tAruNyopacayAcAyaM, cIyamAnabalaH katham ? // punarjayyo mayA kSINI-jasA yauvnhaanitH!||12|| kartavyA vairazuddhizca, mayopAyena kenacit // zalyavat khATrakarotyantanimlAnirhi mAninAm // 13 // dhyAtveti tajaitrabalaM, so'nyaM malaM gaveSayan // saurASTra bahavo mallAH, zrutveti | tamabhivajan // 14 // bhRgukacchasamIpastha-haraNIgrAmasImani // ekaM karSakamadrAkSI-karpAsavapanodyatam // 15 // [ yugmam ] halamekena hastena, vAhayantaM drutaM drutam // dvitIyenotpATayantaM, phalahIstRNalIlayA // 16 // taJca prekSya pumAneSa, baliSTha iti cintayan // tadIyAhAravIkSAyai, tatrAsthAdyAvadaTTanaH // 17 // [yugmam ] prAtarAzakRte tAvalAtvA kUrabhRtaM ghaTam // tatrAgAttatpriyA so'pi, sIramacchoTayattataH // 18 // kUrazca sadyaH kumbhasthaM, janase grAsalIlayA // gatvA kvApi purIpasyo-sarga cakre ca karpakaH // 19 // aTTano'pi tato gatvA, tatpurISaM vyalokata // taccAdrAkSIdatikhalpaM, zuSkaM chAgapurISavat // 20 // jATharAgniM tatastasya, jJAtvA prabalamaTTanaH // vairazuddhisamarthoyaM, bhAvItyantarabhAvayat // 21 // tasyaiva saudhe sandhyAyAM, yayAce vasatiM ca saH // so'pi tAmArpayattatra, mallopyasthA- | dyathAsukham // 22 // kA yuSmAkaM jIviketi, taM ca papraccha vArtayan // proce kRSIvalopyeva-masmyahaM nanu nirdhanaH | // 23 // tatprAjyena prayatnena, kRSi kurve tathA pi hi // annamapyudarAparti-karaM sampadyate na me ! // 24 // malo UTR-1
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 277 / / * vAdIdamuM muktvo-dyamamehi samaM mayA // atistokena kAlena, kurve tvAmIzvaraM yathA ! // 25 // sopyUce'haM tadA caturthamadhyagacchA-myAdizedyadi mAM vazA // pRSTA mallena tatrArthe, tataH sApyevamabravIt // 26 // usostyanena karpAso-'dhunA KI yanam (4) sa ca vinA'munA // vinazyati tadA ca syA-tkathamAjIvikA mama ? // 27 // mallobravIdatra yAvAn , karpAsazci| ntito bhavet // gRhANa tAvato mUlya-madhunaivArpayAmi te // 28 // ityudIrya tayA prokta-mAnaM mallo dadau dhanam // | tatonumene sA kAntaM, kiM hi vittAnna jAyate ? // 29 // aTTanotha tamAdAya, yayAvujjayanI javAt // poSayAmAsa | taM procai-rupAyaizca parazzataiH // 30 // azikSayaca tasyograM, malayuddhaM mahaujasaH // phalahImalla ityasyA-'bhidhAnaM ca | vinirmame // 31 // dvitIyAbde ca samprApte, mallayuddhamahotsave // aTTanogAtsamaM tena, punaH sopArake pure // 32 // atha siMhagirau rAjJi, malayuddhadidakSayA // samaM pauraiH parola:-raGgamaNDapamAzrite // 33 // yodhaM yodhamanekeSu, mallekhUparateSu ca // niyuddhArthamaDhauketAM, phalahImAtsyiko mithaH // 34 // [ yugmam ] kSobhayantau bhujAsphoTa-ravairvIra- | manAMsyapi // kampayantau dharApIThaM, durdharaiH pAdadaduraiH // 35 // muSTAmuSTiprakurvantau, dantAdantIva kuJjarau // prabalaiH OM pAdavinyAsa-namayantAviva kSamAm // 36 // bhUtale nipatantI ca, chinnamUlamahAdruvat // mAtalAcAvadhUyAGga-muttichantau vinidravat // 37 // vilagantau mitho bADhaM, cirAnmilitabandhuvat // kRtaprahArahuDuva-dviyuJjAnau ca satvaram // 38 // utpatantau pataGgavat , plavamAnau plavaGgavat // to ciraM cakraturmala-yuddhaM malaziromaNI // 39 // UTR-1
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 278 // 2 [paJcabhiH kulakam ] kintu tulyabalau vIkSya, tau jayazrIH khayaMvarA // dhyAyantI kaM vRNomIti, naikamapyavRNottadA // 40 // pUrNa bhAvi dvitIyehni, niyuddhamanayornanu // ityuttasthau nRpastAva-cAvapi khAzrayaM gatau // 41 // tatoTTanena * phalahI, proce putra ! taducyatAm // tena mallena yadvADhaM, tvadaGgaM bAdhitaM bhavet // 42 // aTTanAya tataH sarva, phalahI satyamabravIt // prAyazcittagrahIteva, gurave zuddhamAnasaH ! // 43 // tato'TTanaH pakvataila-mardanaivahnitApanaiH // tadarbhapajaizca drAga , vidadhe taM punarnavam // 44 // mAtsyikasyApi pArthe'Gga-mardakAnprAhiNonnRpaH // sa tu zramAditAGgo'pi, garvAnnAmardayadvapuH // 45 // proce ca knu raGkoyaM, sthAtuM zakSyati me puraH // ahaM hyamuSya janaka-mapyajaiSaM purA javAt! // 46 // samayuddhAvajAyetAM, dvitIyadivase'pi tau // pArthive cotthite prAgva-ttamasajjayadaTTanaH // 47 // mAtsyi| kastu madAviSTo-'cIkaranAGgagamardanam // niyuddhamArabhetAM tau, tRtIyepyahni pUrvavat // 48 // tadA ca mAtsyika vIkSya, niyuddhazrAntavigraham // nirojaskaprahAraJca, vaizAkhasthAnasaMsthitam // 49 // phalahIti vadaMstasya, bhrUsaMjJAmaTTano vyadhAt // jagrAha phalahIgrAhaM, pANinA so'pi mAtsyikam // 50 // [ yugmam ] taM kamaNDaluvanmauliM, parito'bhramayaca saH // tatastuSTo bahudravya-mahanAyArpayannapaH // 51 // taca datvA hAlikAyA-'hano'pi visasarja tam // khayaM tvavantImagamat , kRtArtho vairazuddhitaH // 52 // vimuktayuddhavyApAro, gRhe tiSThan sutAdibhiH // vRddho'yama'samarthoya-miti so'hIlyatAnyaham ! // 53 // tato mAnAdanApRcchaya, tAn kAzAmbI jagAma saH // Ava. UTR-1
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 279 // tsaraM siSeve ca, sthitvA kvApi rasAyanam // 54 // baliSThatAM tataH prAptaH, prApte yuddhotsave'TanaH // kurvanniyuddhamavadhI- drAjJo malaM niraGgaNam // 55 // Agantukena mallo me, vyApAdita iti krudhA // prazazaMsa na taM bhUpa-stena loko'pi nA'stavIt ! // 56 // tato mAbhUcchramo vyartho, mameyAniti cintayan // ityekAmatravIdAyA~, khaM jJApayitumaTTanaH | // 57 // sA ceyaM-"kathayati vanazakunAnAM, kathayata he zakunakAH ! zakunakAnAm // yadihAhanena nihato, niraGgaNaH zastrarahitena ! // 58 // " zrutveti zrutapUrvI taM, mahAmalaM mahIpatiH // yAvajIvaM jIvikAha, tuSTastasmai dadau | dhanam // 59 // loko'pi draviNaM tasmai, yathAzakti dadau tadA // tatrasthaM prAptavittaM ca, zruzruvurbandhavo'pi tam // 60 // tataste'bhyetya tatpArthe, taM pAdapatanAdibhiH // vizvAsyopayikaiH prAgva-dazrayan vittalobhataH // 61 // adhyAsIdaTTano vitta-lubdhA hyete zrayanti mAm // nirdhanasya tu me bhUyaH, kariSyanti parAbhavam // 62 // visrasApi zarIraM | me, svIkaroti zanaiH zanaiH // tayA vyAptastu naivAhaM, bhaviSyAmyauSadhairyuvA // 63 // adhInaM mAnavAnAM ta-DreSajaM na hi vidyate // punarnavaM bhavedyena, jarAjarjaramaGgagakam // 64 // na ca vArdhakadivyAstraM, prayuktaM kAlavidviSA // pataskAye skhalayituM, zakyaM khajanakaGkadaiH ! // 65 // tajarAyA na hi trANaM, bheSajaM bandhavo'pi ca // trANaM tu dharma eva syA-tsarvAvasthAsu tatvataH // 66 // tatsAmarthya kiJcidastIha dehe, yAvattAvaddharmamArAdhayAmi // dhyAtvetyantaM sadgurUNAmupAnte, pravrajyA'bhUdaTTanaH saukhyapAtram // 67 // ityaTTanamallakathA // UTR-1
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 280 // evaM jarAbhibhUtasyATTanasyeva bheSajaiH khajanairvA trANaM na bhavati / tatazca 'eamityAdi' etamanantaroktamartha vijJAnIhi vizeSeNAvabudhyakha, tathA etacca vakSyamANaM jAnIhi, janA lokAH pramattAH pramAdaparAH 'ubhayatra sUtratvAdeka vacanaM' kaM ? artha, prakramAt trANaM, 'nu' iti vitarke, vihiMsrA vividhahiMsanazIlAH, tathA ayatAH pApasthAnebhyora'nuparatAH, 'gahititti' grahISyanti khIkariSyanti, ayaM bhAvaH-ete pramattAdivizeSaNAnvitAH khakRtaduSkarmabhirnarakAdikameva yAtanAsthAnaM yAsyanti, paraM nAsti trANamiti sUtrArthaH // 1 // iha cAsaMskRtaM jIvitaM, ja nItasya ca na trANamato mA pramAdIrityukte, arthasyApi puruSArthatayA sakalaihikAmuSmikaphalanibandhanatayA ca tadupArjanaM prati pramAdo na kArya iti keSAJcitkadAzayo bhavatIti tanmatamapAkartumAha mUlam-je pAvakammehiM dhaNaM maNUsA, samAyayaMtI amaiM gahAya // pahAya te pAsapayaTTie nare, verANubaddhA narayaM uviMti // 2 // ___ vyAkhyA-ye kecana pApakarmabhiH kRSivANijyAdibhiranuSThAnairdhanaM dravyaM manuSyA mAnavAsteSAmeva prAyo dravyopArjanopAyapravRtteritthamuktaM, samAdadate svIkurvate, amatiM kumatiM, "dhanairduHkulInAH kulInA bhavanti, dhanaireva pApAtpunanistarante // dhanebhyo viziSTo na loke'sti kazci-ddhanAnyajayadhvaM dhanAnyajayadhvam // 1 // " ityAdikAM gRhItvA pradhArya, prahAya prakarSeNa hitvA dhanameva te dhanaikarasikAH, 'pAsapayaTTiatti' pAzA iva pAzA bandhananibandhana UTR-1
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 281 // tvAtstriyaH, uktaM ca-"vArI gayANa jAlaM, timINa hariNANa vaggurA ceva // pAsA ya sauNayANaM, narANa baMdhattha- caturthamadhyamitthIo // 1 // " iti, teSu 'payaTiatti' ArSatvAt pravRttAH pAzapravRttA narAH puruSAH, punarnaropAdAnamAdarakhyApa- | yanam (4) nArtha, vaireNa vairahetunA pApakarmaNAnubaddhAH satatamanugatA vairAnubaddhA narakaM ratnaprabhAdikaM upayAnti gacchanti, te hi || dravyamupAyaM rAmAkhabhiramante, tadabhiratyA ca narakagatibhAja eva syuriti bhAvaH, tasmAdiheva vadhabandhAdihetutayA | paratra ca narakAdi durgatidAyitvena tatvataH puruSArtha eva na bhavatyartha iti tattyAgato dharma prati mA pramAdIrityuktaM | bhavati / dravyalubdhAnAM cAtraivApAyadarzako'yamudAharaNasampradAyaH___ tathA hi nagare kvApi, babhUvaiko malimlucaH // sa caikamakhanatkUpaM, mahAntaM khagRhAntare // 1 // datvA kSAtraM tama-| khinyAM, salakSmIkagRheSu sH|| bahulaM dravyamAdAya, kUpe tatrAkSipatsadA // 2 // dhanaM datvA ca kasyApi, pariNinye | sa kanyakAm // nirguNo'pi jano jAyA-mavApnoti dhanena hi ! // 3 // prajAtAyAM tu jAyAyA-miti dadhyau sa taskaraH // vRddhigatAnyapatyAni, vakSyantyanyasya me ramAm ! // 4 // apatyamapi hantavyaM, talakSmIkSayakRnmayA // taja- 14 nanyAM tu jIvantyAM, tannihantuM na zakSyate !||5||saaptyaapi vadhUrvadhyA, tanmayeti vimRzya saH // tatraiva kUpe cikSepa, nihatya sasutAM striyam // 6 // dravyeNAnyAM punaH pANI, kRtya prAgvajaghAna saH // evaM punaH punarlobha-grahagrasto vinirmame ! // 7 // anyadA sa kanImekA-mupayeme manoramAm // jAtApatyAmapi na tA-mavadhIdrUpamohitaH // 8 // UTR-1
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 282 // pUrNASTavarSe sAte, tajAte cetyacintayat // mayA bhUyastaraM kAla-miyaM mohena rakSitA // 9 // enAM nihatya tatpazcAt , mArayiSyAmi dArakam // dhyAtveti mArayitvA tAM, kUpe tatrAkSipadrutam ! // 10 // mAryamANAM ca tAM vIkSya, bhayabhrAntastadaGgajaH // gRhAnnirgatya pUcake, nirbalAnAM hyado balam ! // 11 // tataH kiM pUtkaroSIti, lokaiH pRSTo jagAda saH // nihatya janayitrI me, kUpe kSiptAdhunAmunA // 12 // tacchrutvA tasya saudhAntaH, pravizyorIMzapUruSAH // taM cauraM jagRhurjIva-grAhaM grAhA iva dvipam // 13 // kUpaM ca dadRzurdravyA-pUrNamasthibhirAkulam // tato'vabudhyataM dasyuM, baDdA ninyunUpAntikam // 14 // bhUpopyupAyairbhUyobhi-staM prapIDyAkhilaM dhanam // lokebhyo dApayattaM ca, viDambyAmArayadrutam // 15 // ityarthalobhena kukarma kurva-nihApi pIDAmadhiyAti jantuH // amutra cAdhogatimeti tena, tyaktvArthalobhaM kuru dharmayatnam // 16 // iti dravyalobhe corakathA // tadevaM dhanamatra paratra cAnarthakArIti sUtrArthaH // 2 // atha karmaNo'vandhyatAM kathayan prastutamevArtha draDhayitumAhamUlam-teNe jahA saMdhimuhe gahIe, sa kammuNA kiccai pAvakArI // evaM payA pecca idaM ca loe, kaDANa kammANa na mukkhu atthi // 3 // vyAkhyA-stenazcauro yathA sandhimukhe kSAtradvAre gRhIta AttaH khakarmaNA khIyAnuSThAnena kRtyate chidyate pApakArI | pApakaraNazIlaH, kathaM punarayaM kRtyate ? ityatra sampradAyastathA hi UTR-1
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 283 / / nagare kvApyabhUtkopi, caurazcauryavizAradaH // sa cAnekaprakAreSu, kSAtreSu nipuNobhavat // 1 // nandyAvartaghaTA- 1 caturthamavyambhodhi-kapizIrSAdisaMsthitam // kSAtraM datvAnvahaM cakre,tAskaya sa hi taskaraH // 2 // sarvato dattaphalake-'nyadAs- yanam (4) pavarake kvacit // sa kSAtramakhanaccAru, kapizIrSakasaMsthitam // 3 // tatra kSAtraM khanantaM taM, jJAtvA jAgradgRhAdhipaH // utthAya taM pradezaM drAk , babhAja nibhRtakramaH // 4 // gRhe praviSTaH zastreNa, prahariSyati mAmasau // iti so'rdhapra- 1 viSTaM taM, drutaM jagrAha pAdayoH // 5 // tato gRhItohamiti, sa proce bAhyadasya // so'pi taM hastayodhRtvA, bahiH | RSTuM samAkRSat ||6||so'ntHsthen gRhezena, bahiHsthena ca dasyunA // AkRSyamANo naivAbhU-svAGgasaGgopane kSamaH // 7 // atIva saGkaTe kSAtre, tadA tatra khanirmite // so'kRtyata bhRzaM tIkSNaiH, kapizIrSakadantakaiH // 8 // tataH sa cauraH saparAkramAbhyAM, tAbhyAmubhAbhyAmapi kRSyamANaH // kSAtreNa tena khakRtena kRttaH, pIDAM prapede maraNAvasAnAm ! // 9 // iti svakRtakarmabhoge corakathA // evamanenodAharaNadarzitanyAyena prajA prANisamUharUpA, pretya paraloke, 'ihaM ca loetti' iha loke ca, khakRtakarmanirmitavividhabAdhAbhiH kRtyate, kutazcaivamucyata ityAha- yataH kRtAnAM / karmaNAM na mokSo'sti, yaduktaM-"yadiha kriyate karma, tat paratropabhujyate // mUlasikteSu vRkSeSu, phalaM zAkhAsu | jaayte||1||" tataH pApakarma na vidheyaM, AstAM vA pApakarma, tatprazaMsA''zaMsA'pi na kAryA, tasyA apyanarthahetutvAttathA ca vRddhAH UTR-1
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 284 // dasyurekaH pure kvApi, durArohepi mandire // Aruhya kSAtramakhana-ddhanaM cAdAya niryayau // 1 // tataH prAta| bhudrvy-vinaashotpnnduHkhtH|| prabuddhena gRhezena, tumule bahule kRte // 2 // loke ca milite bhUri-tare tatra sa taska // kaH kiM vaktIti nirNetu-mAgAnma[laveSabhRt // 3 // [ yugmam ] lokAzcaivaM tadA procu-rdurArohe'tra vezmani // Ke Aruhya dasyunA tena, kSAtrametatkathaM kRtam ? // 4 // kSAtreNAnena laghunA, parAskandI kathaM ca sa // praviSTo vitta mAdAya, nirgato vA bhaviSyati ? // 5 // tadasya khecarasyeva, pATacaraziromaNeH // vAcAmagocarAM zaktiM, dRSTvA citrI yate manaH // 6 // iti lokoktimAkarNya, tuSTazcauro'pyacintayat // satyametatkathamahaM, praviSTo nirgato'munA ? // 7 // K iti khIyaM vIkSamANo, vakSaH kukSI kaTItaTam // muhurmuhuH kSAtramukhaM, prekSAJcakre jddaashyH!|| 8 // tatrAgatA rAja narAstatastaM, nizcitya cauraM jagRhuH sudakSAH // ninyuzca sadyo nRpaterupAnte, nRpopi taM zikSayati sma samyak ! // 9 // iti pApaprazaMsAbhilASe caurakathA // evaM pApakarmaprazaMsAbhilASopi sadoSa iti na kArya iti sUtrArthaH // 3 // iha ca karmaNAmavandhyatvamuktaM, tatra ca kadAcidvandhubhya eva tanmukti vinI, amuktau vA dhanAdivattadvibhajyaivAmI bhokSyanta| ityapi kazcinmanyetA'ta Aha mUlam-saMsAramAvaNNa parassa aTTA, sAhAraNaM jaM ca karei kammaM // kammassa te tassa u veakAle, na baMdhavA baMdhavayaM uviMti // 4 // UTR-1
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 285 // vyAkhyA-saMsaraNaM teSu teSUcAvacakuleSu paryaTanaM saMsArastamApannaH prAptaH parasyAtmavyatiriktasya putrakalatrAdeH 'aTThatti' arthAt prayojanamAzritya sAdhAraNaM 'jaMcatti' casya vA zabdArthatvAdbhinnakramatvAca sAdhAraNaM vA yadAtmanonyeSAzcaitadbhaviSyatIti buddhipUrvakaM karoti karma kRSyAdyanuSThAnaM, bhavAniti gamyaM, karmaNastasyaiva kRSyAdeH te tava karmakartuH 'tassautti' tu zabdasyApizabdArthatvAttasyApi parArthasya sAdhAraNasya vA AstAmAtmanimittasyeti bhAvaH, vedakAle vipAkakAle na naiva bAndhavAH khajanA yadartha karma kRtavAn te bAndhavatAM tadvibhajanaspheTanAdinA 'uvititti' upayAnti, tena khajanopari mohaM hitvA dharma evAvahitena bhAvyaM / uktaJca___ "rogAghrAto duHkhAditastathA khajanaparivRto jIvaH // kvaNati karuNaM sabASpaM, rujaM nihantuM na zaktosau // 1 // mAtA bhrAtA bhaginI, bhAryA putrastathA ca mitrANi // na nanti te yadi ruja, khajanabalaM kiM vRthA vahasi ? // 2 // rogaharaNepyazaktAH, pratyuta dharmasya te tu vighnakarAH // maraNAca na rakSanti, khajanaparAbhyAM kimabhyadhikam ? // 3 // tasmAtkhajanasyArthe, yadihAkArya karoSi nirlajja ! // bhoktavyaM tasya phalaM, paralokagatena te mUDha ! // 4 // tasmAkhajanasyopari, vihAya rAgaM ca nivato bhUtvA // dharma kuruSva yatnA-dihaparalokasya pathyadanam ! // 5 // " atrodAharaNamAbhIrIvaJcakavaNijastatra cAyaM sampradAyaH tathA hi nagare kvApi, vaNigeko'bhavatpurA // sa ca haTTasthitazcakre, vyApAra prativAsaram // 1 // anyadA sara UTR-1
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 286 // lAtyartha-mAbhIryekA tadApaNe // rUpakadvayamAdAya, karpAsArthamupAgamat // 2 // karpAsazca samartho'bhU-tadA tasmAtsa naigamaH // ekarUpakakarpAsaM, tolayitvA dadau dvizaH // 3 // dvayo rUpakayordattaH, karpAso me dvirarpaNAt // sA tu jJAtveti tAvantaM, tamAdAya yayau drutam // 4 // vaNik sa tu tadA dadhyau, rUpako'yaM mayA mudhA // lebhe bhAgyAttadarna-mupabhuje'hamAtmanA ! // 5 // iti dhyAtvA rUpakasya, tasyAjyasamitAguDAn // gRhe praiSIdbhAryayA ca, ghRtapUrAnacIkarat ! // 6 // tayA'tha ghRtapUreSu, kRteSyAgAtpurAntarAt // tajAmAtA tatra mitra-yuktaH kAryeNa kenacit ! // 7 // tataH sA ghRtapUraistai-saM sataMtramabhojayat // jAmAtA hi bhavetprAyaH, zvazrUNAmativallabhaH ! // 8 // tasmin gate ca sa vaNig , bhojanAya gRhaM gataH // vIkSya khAbhAvikaM bhakta-mevaM papraccha kAminIm ! // 9 // manakhini ! kuto nAdya, ghRtapUrAH kRtAstvayA ? // jagAda ramaNI khAmi-nirmitAste'bhavanmayA // 10 // kintu hetoH kutopyatrAyAto'smaduhituH ptiH|| samitro ghRtapUraistai- jito gamanotsukaH ! // 11 // tannizamya samutpanna-viSAdaH sa vyacintayat // mayA parArthamAbhIrI-varAkI vaJcitA vRthA ! // 12 // tadvipratAraNotpannaM, pApameva mama sthitam // ghRtapUrAstu te jagdhAH, parairetya kutazcana // 13 // pApaM hi kriyate mUDhaiH, strIputrAdikRte bhRzam // vipAkasya tu kAle ta-tkhayamevopabhujyate ! // 14 // iti dhyAyan bahirgatvA, dehacintAM vidhAya saH // grISmamadhyAhnArkatapto, viza* zrAma tarotale // 15 // sAdhumekaM ca bhikSAyai, yAntaM vIkSyaivamatravIt // bhagavannehi vizrAmya, vArtayanmAmiha UTR-1
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 287 // kSaNam // 16 // muniAnI jagau gamyaM, khakAryeNa mayA drutam // vizrAmAya tato nAhaM, sthAsthAmIha mahAmate ! // 17 // vaNikU procenyakAryeNA-'pyArya ! kiM kopi gacchati ? // yadbhavadbhiH svakAryeNa, mayA gamyamitIritam ! // 18 // uvAca muniranyArthe, klizyante bahavo janAH // bhAryAdyartha klizyamAna-stvamevAtra nidarzanam // 19 // ityekenaiva vAkyena, pratibodhamavApa saH // samayAha vacaH khalpa-mapi hi syAnmahAphalam ! // 20 // tataH pUjyAH ka tiSThantItyapRcchattaM muni vaNik // jagAda yatirudyAne, tiSThAmyahamitaH sthite // 21 // nirgrantho'tha pure gatvA, prAptaprAsukabhojanaH // udyAnegAtkRtAhAraH, khAdhyAyaM ca vyadhAtsudhIH // 22 // velAnusArato jJAtvA, kRtAhAraM | tapodhanam // gatvA tadantike zrauSI-jaina dharma sa naigamaH // 23 // bandhUnApRcchaya dIkSAya, yAvadAyAmyahaM vibho ! // tAvatpUjyairiha stheya-mityUce ca viraktadhIH // 24 // gRhe ca gatvA khajanAn , jAyAM ceti jagAda sH|| haTTavyA| pArato lAbhaH, khalpa eva prajAyate // 25 // kariSye dezavANijya, prAjyalAbhakRte tataH // taca syAtsArthavAhena, vidyate | dvau ca tAviha // 26 // tatraikaH khadhanaM datvA, nayate puramIhitam // tatra copArjite vitte, bhAgaM gRhNAti na khayam // 27 // dvitIyastu nijaM vittaM, pradatte naiva kiJcana // pUrjitaM ca sakalaM, sevitaH san vilumpati // 28 // tadrUta sArthanAthena, kena sAkaM brajAmyaham ? // khajanAH procire yAtu, prathamena samaM bhavAn // 29 // tataH sa bandhubhissatrA, tatrodyAne drutaM yayau ||k sArthavAha iti taiH, pRSTazcaivamavocata // 30 // sthitaH kiGkelivRkSAdhaH, sAdhureSa guNo UTR-1
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 288 // ddhiH||siddhipuryaaH sArthavAho, datvA dharmadhanaM nijam // 31 // vyApAraM kArayatyazaM, na ca gRhNAtyupArjite // tada nena samaM mukti-purI yAsyAmi kAmitAm // 32 // [ yugmam ] sArthezo'nyastu vijJeyo, jAyAdikhajanAtmakaH // sa hi dharmadhanaM prAcyaM, hanti datte na ca svataH // 33 // kiJca yuSmAbhirevoktaM, yadAyena samaM braja // tanmuktvA bandhusambandhaM, sAdhumenaM zrayAmyaham // 34 // ityudIrya sa vaNigmunipArthe, bandhumohamapahAya mahAtmA ||khiickaar munidharmamudAraM, saukhyamatra ca paratra ca lebhe // 35 // iti bandhumohApohe vaNikathA // yathA cAyaM vaNik khajanakharUpaM bhAvayan dharma pratipannastathAnyairapi dakSairyatitavyamiti suutraarthH||4|| itthaM tAvatvakRtakarmaNAM bandhubhyo na muktiPI rityuktaM, adhunA tu dravyameva tanmuktaye bhAvIti kasyApyAzayaH syAdata Aha mUlam-vitteNa tANaM na labhe pamatte, imammi loe aduvA paratthA // dIvappaNaTTeva aNaMtamohe, neAuaMdaTumadaTThameva // 5 // vyAkhyA-vittena dravyeNa trANaM khakRtakarmabhyo rakSaNaM na labhate na prApnoti, pramatto madyAdipramAdavazaM gataH, kke| tyAha-'imammitti' asminnanubhUyamAne loke janmani, 'aduvatti' athavA paratreti parabhave / yacoktamiha loke iti, tatra purohitaputrodAharaNam , tatra cAyaM sampradAyaH- tathA hi nagare kvApi, bhUpaH kutracidutsave // bahirniyati zuddhAnte, procairityudaghoSayat // 1 // sarvairapi naraiH sadyo, nirgantavyaM bahiH purAt // na niryAsyati yastaM tu, nigrahISyati UTR-1
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 289 / / bhUpatiH // 2 // tadAkarNya narAH sarve, niryayustvaritaM purAt // rAjJAmAjJAmanullaMghyAM sudhIrullaMghate hi kaH ? // 3 // tadAcaiko rAjamitraM, purohitasuto yuvA // na niryayau purAdvAra - vadhUdhAmani saMsthitaH // 4 // kathaJcittaM ca vijJAya, jagRhurnRpapUruSAH // tebhyaH kiJcidvitIryAtmA, na tu tena vyamocyata // 5 // kintu rAjJo vayasyoha-miti darpAtsa taiH samam // cakre vivAdaM darpo hi, syAdandhakaraNo nRNAm ! // 6 // tatastaM pArthivopAnte, ninyire nRpapUruSAH // rAjJApyAjJAbhaGgakArI-tyAdiSTo vadhya eva saH ! // 7 // purohitastadAkaya-petyorvIzamadovadat // svAmin! dadAmi sarvasvaM, tadvimuJcata me sutam // 8 // purohiteneti dhanena bhUpo, nimaMtrayamANo'pi na taM mumoca // tataH sazUlAmadhiropito'ntaM, jagAma dInaH zaraNena hInaH ! // 9 // dhanaM na trANAyetyarthe purohitasutakathA // evamanyepi vittena trANamatraiva tAvanna labhante AstAmanyajanmani, tanmUrcchAvataH punaradhikaM doSamAha - 'dIvetyAdi' tatra 'dIvapaNeTTatti' prAkRtatvAtpranaSTadIpa iva, vigataprakAzadIpa iva, anantastadbhava eva prAyastasyAnuparamAt moho mithyAjJAnamoharUpI dravyAdimohAtmako vA'syetyanantamohaH, 'neAuaMti' nizcita Ayo lAbho nyAyo muktirityarthaH, sa prayojanamasyeti naiyAyikastaM, samyagdarzanAdi - rUpaM muktimArga, 'dahuMti' apergamyatvAd dRSTvApi upalabhyApi, 'adahumevatti' prAkRtatvAdadraSTaiva bhavati, atra cAyaM sampradAyaH tathA hi mahati kvApi, bhUdhare bhUrikandare // tigmAMzukiraNAbhedya - nIrandhravanagahvare // 1 // vahnimedhAMsi cAdAya, gRhatagurudIpikAH // bilena vivizuH kepi dhAtuvAdaparA narAH // 2 // [ yugmam ] tatra teSAM pramAdena, vidhyAtau caturtha madhyayanam (4) UTR-1
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 290 / / vahnidIpakau // sarveSAmapi jantUnAM, pramAdo hi ripUyate ! // 3 // tato guhAtamojAta-mohAste parito'bhraman // dRSTapUrva bilAdhvAnaM, na punarlebhire tadA // 4 // tatra bhramantazca mahAviSaiste, daSTA bhujaGgairviSaghUrNitAGgAH // kutrApi garne patitAzca nimne, jagmuH kRtAntAtithitAM varAkAH ! // 5 // iti dhAtuvAdikathA // yathA caite pradIpadRSTabilA| dhyAnopi pramAdapranaSTapradIpAstamovimUDhAH sarpadaSTA garne patitAzca taM mArga dRSTvApyadraSTAra eva jAtAH, evamanyo'pi prANI kathaJcitkarmakSayopazamAdeH prAptAt zrutajJAnadIpAnmuktimArga dRSTvApi vittAdyAsaktipramAdanaSTazratajJAnadIpo mithyAjJAnatamovimUDho lobhAhidaSTaH kugatigarte patitazca tasyA'draSTeva bhavati, tathA ca na kevalaM khatastrANAya vittaM na bhavati kintu kathaJcilabdhaM trANahetu samyagdarzanAdikamapyupahantIti sUtrArthaH // 5 // evaM vittAdi na trANAyetyupadarya yatkartavyaM tadAha mUlam-suttesu AvI paDibaddhajIvI, na vIsase paMDia AsupaNNe / ghorA muhuttA abalaM sarIraM, bhAraMDapakkhIva carappamatto // 6 // vyAkhyA-supteSu dravyataH zayAneSu, bhAvatastu dharma pratyajAmatsu, 'caH' pAdapUraNe, 'apiH' sambhAvane, tato'yamarthaH, I | sapteSvapyAstAM jAgratsu, pratibuddho dravyato nidrArahito, bhAvatastu yathAvasthitavastujJAnavAn , jIvatItyevaM zIlaH pratibuddhajIvI, ayaM bhAvaH-dvidhA supteSvapi nirvivekajaneSu vivekI na gatAnugatikatayA khapiti, kintu dvidhApi prati UTR-1
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 291 / / buddha eva yAvajjIvamAste, atra ca dvidhApyapramattatAyAM 'agaDadatta' udAharaNaM, tatra cAyaM sampradAyaH / tathA hiatraiva bharate puNya - pIyUSa kamalAkare | padmAzritaM padmamivA'bhavacchaGkhapuraM puram // 1 // nyAyAnyAyakSIranIra - vivecanavicakSaNaH // rAjahaMso'bhavattatra, guNairnAmnA ca sundaraH // 2 // zakrasyeva zacI tasya, sulasAkhyA mahiSyabhUt // sarvAGgasubhagAloka - netrAdhvagasudhAprapA // 3 // yathAmanorathaM bhogA - nupabhuJjanayostayoH // babhUvAgaDadattAhno, nandanaH sundarAkRtiH // 4 // pitrormanorathaiH sArdhaM, vardhamAnaH krameNa saH // prApa tAruNyamasvarNa-ratvaM sarvAGgabhUSaNam // 5 // lokaMpRNasya tasyorvI - dayitasya suto'pi saH // janodvegakaro jajJe, bhAnoH putra ivAntakaH // 6 // sa hi hiMsApriyo'lIka - vAdI dharmArthavarjitaH || ramamANo'nyarAmAbhi - rniHzaGkaM garvaparvataH // 7 // mAMsAzI madyapo dyUta-rativyUto vRto viTaiH // vezyAvRndairanugato - 'nvahaM tatrAbhramatpure // 8 // [ yugmam ] tato vimuktamaryAdaM, mahonmAdamudIkSya tam // vyAkulAH sakalAH paurA, bhUpAyeti vyajijJapan // 9 // khAmiMstvadIyaputreNa, SaNDhavatsvairacAriNA // udvejitA vayaM bhUri- bhujageneva mUSakAH ! // 10 // na ca vAcyaM matsuto vaH kathamudvejayediti ? // kSIrodAdapi sambhUtaH, kAlakUTo na hanti kim ? // 11 // anAcArA na ye svapne - 'pyabhavan bhavatAM pure // te sarvepi tadAcArye - NevAnena pravartitAH ! // 12 // na caivaM ceSTamAnasya, tasyopekSA varIyasI // dAhAya jAyate vahnirivAnyAyo hyupekSitaH ! // 13 // ityAdibhirlokavAkyai - rAkarNya sutaceSTitam // maryAdAjaladhirbhUpaH, kopATopAdadova caturthamadhyayanam (4) UTR-1
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 292 / / dat // 14 // are ! kumAraM vadata, yanme dezAgaja drutam ! // ataH paraM tavAnyAyaM, sahiSye na hi sarvathA ! // 15 // putropyanyAyakRnyAya-tatparaiH parihIyate // na hi karNApahaM varNa, kenApi paridhIyate ! // 16 // idazca vacanaM rAjJo, janazrutyA nizamya saH // khaDgapANirahaGkArA-kumAro niragAdahiH // 17 // ulaMghyAdrisaridrAma-purAraNyAni bhUrizaH // gaGgAjalAplutAbhyaNI, purIM vArANasI yayau // 18 // sa cAparicitatvena, kenApyavihitAdaraH // babhrAma vimanAstatra, yUthabhraSTa ivaiNakaH // 19 // bhramaMzcaivaM mahAtmAnaM, zAstrAkUpArapAragam // kRpAvantaM pApabhIru, gambhIramupakAriNam // 20 // rathAzvagajazikSAzca, zikSayantaM nRpAGgajAn // kvacitpavanacaNDAkhyaM, kalAcArya sa dRSTavAn // 21 // [yugmam ] taM ca prekSya kumAronta-ravindata parAM mudam // nirvApayanti santo hi, darzanenApi candravat // 22 // amuM kalAcAryaraviM, pratibhAbhAnubhAsuram // zraye tamopanodArtha-miti cAntaracintayat // 23 // tatpAdakamale natvo-pAvizaca tadantike // kutastvamAgA iti taM, kalAcAryo'pi pRSTavAn // 24 // ekAnte'tha tamAhUya, kumArazcaritaM nijam // jagAda sakalaM satya-mityUce ca kRtaanyjliH||25||khaamin ! durmatinA krIDA-ratinA mayakA purA // kalAbhyAsaH kRto nAsti, nAstikena damo ythaa!||26||cikiirssaami kalAbhyAsaM, pUjyAnAmantike ttH|| niSkalo hi pumAn vizve, pshorpytiricyte||27||tto'lptklaacaaryH, paropakRtikarmaThaH // vatsa ! matsadane sthitvA, kalAbhyAsa kuruSva he ! // 28 // kintu tvayA khavaMzAdi-prakAzyaM naiva kasyacit // ihatyabhUpatvatpitro-nAsti tuSTimitho UTR-1
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) // 293 // ytH!|| 29 // kumAro'pi vacastasya, tattathA pratyapadyata // tatastaM sArdhamAdAya, nija dhAma jagAma sH||30|| bhrAtavyo'yaM mamAyAta, iti patya jagAda ca // jananImiva tAM bhaktyA, kumaaropynmtttH||31|| tataH sA lapayitvA taM. bhojayAmAsa sAdaram // kalAcAryopyadAttasmai, vastrANyAbharaNAni ca // 32 // idaM madIyaM turaga-sadana| svandanAdikam // khakIyaM bhavatA jJeyaM, stheyaM cAtretyuvAca ca // 33 // tataH kumAraH santuSTa-cetAstasya gRhe vasan // prAcyA vimucya duzceSTAH, kalAbhyAsaparobhavat // 34 // vinayAmRtavAn loka-kairavANi pramodayan // sograhIdalpakAlena, candravatsakalAH klaaH|| 35 // mA vismarantvimA bhUri-bhAgyairlandhA mameti sH|| kalAparizramaM cakre. gRhodyAnagatonvaham ! // 36 // tasyodyAnasya pArthe ca, cAruvAtAyanAJcitam // abhUdvizAlamuttuGgaM, zreSThasya zreSThino gRham | // 37 // tatra cAsItsutA tasya, nAnA madanamaMjarI // sarvadhUgarvasarvakha-sarvakaSavapulatA // 38 // sA ca nityaM | | gavAkSasthA, taM dadarza nRpAGgajam // prAkSipattaM pratipremNA, patrapuSpaphalAdi ca // 39 // rAjAGgajastu no samyaka, tAM mRgAkSImudakSata // vidyAgrahaNalobhena, gurorAzaGkayA tathA // 40 // anyadA madanonmAda-vivazA sA vazA drutam // jaghAnAzokagucchena, taM kalAbhyAsatatparam // 41 // tadA tvagaDadattastAM, savizeSa niraikSata // nityaM nitambinIsaGge, kasya vA syAnmano dRDham ? // 42 // sampUrNacandravadanAM, vinidrAmbhojalocanAm // kharNakumbhAbhavakSojA. pallavAtAmrapANikAm // 43 // prAdurbhUtaibehimUrta-ranurAgalavairiva // kiGkallipallaveMzchannAM, mUtomiva vanazriyam // 44 // lisA UTR-1
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 294 / / varNadraveNeva, pIyUSeNeva nirmitAm // tAM vIkSya vismitazcitte, kumAro dhyAtavAniti // 45 // [tribhirvizeSakam ] kimiyaM kamalA nAga-kanI devAGganA'thavA // vidyAdharI vA matpuNyaiH, pratyakSA vA sarasvatI ? // 46 // dhyAtvetyUce ca tAM subhra !, kA'si tvaM kasya vA sutA ? // mAM kalAbhyAsaraktaJca, parimohayase kutaH ? // 47 // sAnandA sA tataH proce, nAmnA madanamaMjarI // bandhudattAbhidhazreSThi-mukhyasya tanayA'smyaham // 48 // ihaiva hi pure yUnA, kenApyasmi vivAhitA // idaM tu mandiraM viddhi, mapituguNamandiram // 49 // tvAM ca dRSTvA jagajaitra-rUpaM cittAjabhAskaram // jAtAsmyeSA mahAbhAga !, tvadekAyattajIvitA // 50 // mAradhikArirUpastvaM, yataHprabhRti viikssitH|| tataH prabhRti mAmuccairbAdhate ghasmaraH smaraH ! // 51 // kAmadAghajvarocchityai, nityaM tvadarzanAmRtam // pibAmi sa tu tenApi, vRddhimeva prayAtyaho! // 52 // amRtasyApi tannana-masAdhyo'sau mahAjvaraH // no cettaddhojanA devAH, santApyante'munA katham ? // 53 // tvatsaGgamaikagozIrSa-sAdhyo'yamathavA jvaraH // paraHzatairapi parai-hIyate bheSajaiH katham ? // 54 // taddoSajJopacAra me, na kariSyati cedbhavAn // tadAvazyamayaM jantuH, paralokaM gamiSyati ! // 55 // yathA nirvApite netre, darzanena zrutI girA // tathA nirvApaya khAGga-saGgamenAGgamapyadaH // 56 // iti tadvAkyamAkarNya, kumArontaracintayat // nUnaM kAmAnalapluSTA, prApnuyAtprAntamapyasau // 57 // "prANinAM hi sakAmAnAM, zAstre proktA dazA daza // tatrAdyAyAM bhavecintA-'parasyAM saGgamaspRhA // 58 // tRtIyAyAM tu niHzvAsa-zcatuyA tu smrjvrH|| UTR-1
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 295 // dehe dAhazca paJcamyAM, SaSThyAM syaadbhojnaaruciH|| 59 // saptamyA tu bhavenmUrchA-'STamyAmunmAda ulvaNaH // navamyAM prANasandeho, dazamyAM prANavicyutiH // 60 // " tadasau sundarI mAsma, mriyatAM mdviyogtH|| dhyAtvetyUce kumArastAM, girA pIyUSakalpayA // 61 // mRgAkSi ! sundarAkhyasya, rAjJaH shngkhpureshituH|| prathamaM nandanaM nAmnA-'gaDadattamavehi mAm // 62 // kalAcAryAntike kartuM, kalAbhyAsamihAgamam // tvatsevane tu nAyAnti, kalA ruSTA ivaanggnaaH||63|| tadutsuko'pi nedAnIM, tvayA saGgantumutsahe // ito vrajaMstu hRtvA tvAM, gamiSyAmi na sNshyH|| 64 // ityAdyuktvA | kathaJcittAM, svasthIkRtya nRpAGgajaH // jagAma gehamudyAnA-tadrUpAkSiptamAnasaH // 65 // anyadA bhUpabhUrazvA-rUDho rAjapathe vajan // tumulaM rodasIkukSi-mbhari zrutvetyacintayat // 66 // kiMcukSobha payorAzI- jvAla jvalano'thavA // vairisainyamutAyAtaM, taDidvA patitA kvacit ! // 67 // dhyAyannevaM dadazaiMka, kumAro mattadantinam // mUlAdunmUlitAlAnaM, paryaTantamitastataH // 68 // niSAdinA parityaktaH, kuziSya iva sUriNA // mahAbalaiH pAdapAtai-ya'Jcayanniva medi| nIm // 69 // mArayan pazumAdIn , gRhahaTTAdi pAtayan // so'pi vyAlaH kSaNAtkAla, ivAbhyAgAnnRpAgajam // 70 // [ yugmam ] tadA ca lokAH prAkArA-pArAderupari sthitAH // muJca muJca vyAlamArga-miti rAjAgajaM jaguH // 71 // kumArastu hayaM hitvA, tUrNamAva... hastinam // tatastaM prati mattebho, dadhAve krodhavihvalaH // 72 // uttarIyaM purastasya, kumAraH praakssiptttH|| dantaprahArAMstatrAdA-droSAndhaH sindhurastu sH||73|| pRSThe gatvA UTR-1
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 296 / / kumAro'tha, gADhamuSTyA jaghAna tam // avaliSTa tatastUNe, kumAramabhikuJjaraH // 74 // tatpRSThasthaH khayaM bhrAmyan , praharastaM ca muSTibhiH // cakrabhrameNAbhramayat , kumArastu dvipaM ciram // 75 // bhrAmaM bhrAmaM ca nirviNNaM, taM gajaM sulasA-1 GgajaH // Aruroha mahAsatvaH, pArIndra iva parvatam // 76 // vazIkRtadvipaM taM ca, vIkSya saudhopari sthitaH // bhUpo bhuvanapAlAkhyaH, prAjyaM vismayamAnaze // 77 // sUryAcandramasau tejaH-saumyatvAbhyAM jayanniva // kumAraH koyamityurvI-nAtho'pRcchacca vetriNam // 78 // vetrI proce prabho'muSya, veni nAhaM kulAdikam // paThan kintu kalAcAryapArthe dRSTostyayaM mayA // 79 // tataH pRSTaH kalAcAryaH, samAkArya mahIbhRtA // samabhyarthyAbhayaM tasya, vRttAntaM | sarvamabravIt // 80 // tatastuSTastamAhvAtuM, vetriNaM prAhiNonnRpaH // riporapi guNAn dRSTvA, guNarAgI hi modate ! // 81 // tenAhUtaH kumAro'pi, badAlAne mataGgajam // sAzaGkaH mApateH pArthe, yayau. lokaiH kRtastutiH // 82 // yAvannanAma paJcAGga-praNAmena sa pArthivam // tAvadAliGgayabhUpasta-mupAvezayadAsane // 83 // taM ca pazyannapo dadhyau, puruSo hyayamuttamaH // etAdRzo bhavedasmi-vinayaH kathamanyathA ? // 84 // yathA namanti pAthobhiH, pAthodAH phaladAH phalaiH // namanti vinayenaiva, tadvaduttamapUruSAH // 85 // dhyAtvetyAdi nRpaH premNA, tAmbUlAdi samarpya ca // tamityapRcchaddakSatva-masti kAsu kalAsu te ? // 86 // tato brIDAvazAtkiJci-dajalpati nRpAGgaje // guruH proce'sti dakSo'sau, kalAsu sakalAkhapi // 87 // kintu santo na bhASante, satopi khaguNAn hiyA // ityasau maunamAdhatte, UTR-1
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 297 / / kumAro guNasevadhiH // 88 // iti zrutvA guNAstasya, rAjJi romAJcamaJcati // upadApANayaH paurA-statrAjagmuH shsrshH|| 89 // te muktvA prAbhRtaM natvA, nRpaM copAvizan puraH // prAbhRtaM tattu bhUjAniH, kumArAya dadau mudaa||9|| atha te nAgarA itthaM, naranAthaM vyajijJapan // khAminiyaM pUrI pUrva-mAsItvargapurIsamA // 91 // sA taskareNa kenA-* pi, muSyamANA pratikSaNam // jAtAsti rorasadana-prAyA tadrakSa rakSa tAm // 92 // tatobravItpurArakSa- mevaM kruddho narAdhipaH ||re ! satyapi tvayi kathaM, muSyate dasyunA purI ? // 93 // purArakSo'vadaddeva !, bhUyAMso divasA gtaaH|| mamAnveSayatazcauraM, na tu prApaM karomi kim ? // 94 // atrAntare nRpaM natvA-'gaDadatto vyajijJapat // samAdizata mAM khAmin !, yathA gRhNAmi taskaram // 95 // saptabhirvAsaraizcaurA-'lAme tvagnau vizAmyaham // tatotivismitaH mApaH, smAha sAdhaya kAmitam ! // 96 // tatobhinamya bhUjAni-manudvignamanAH vayam // vabhrAma bhUpabhUzcaura-vI. kSAyai paritaH purIm // 97 // maThaprapAdevakula-vezyAzauNDikavezmasu // mAlikabUtakArAdi-sthAneSu vipineSu ca // 98 // pratyahaM kurvatastasya, parimoSigaveSaNam // SaD dinAni yayuH kintu, nAsasAda sa taM kvacit // 99 // [yugmam saptame'hri kumAro'tha, cintA cAnto vyacintayat // mudhA sandhAM vyadhAmenA-mahaM jIvitanAzinIm ! // 10 // tattAmAdAya vAmAkSI, kvacidanyatra yAmyaham // yadvA vayaM pratizrutya, karomi kathamanyathA ? // 101 // pratijJApAlanaM 1 madhyesaptadinaM caurA-lAbhe tvagnau vizAmyaham / / iti 'ga' saMjJakapustake / / UTR-1
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 298 // vIra-narANAM hi mahAvratam // zirazchede'pi tadvIraH, khAMpratijJA na muJcati ! // 102 // tataH pratijJAnirvAhaH, kArya eva mayAdhunA // dhyAtvetyAdi kumArogA-daparAhe purAbahiH ! // 103 // adho rasAlasAlasya, kasyacitsaMsthito'tha saH // vidyAbhraSTaH khecarendra ivApazyaddizokhilAH // 104 // atrAntare ca tatraikaH, parivrAjaka Ayayau // tridaNDakuNDikAmAlI, muNDamaulimahAbalaH // 105 // raktAkSaM hastihastAbha-hastaM karkazakuntalam // raudrAkAraM dIrghajaGgha-majinoda-13 ddhapiNDikam // 106 // taM vIkSya maapbhuunuun-mmiibhirdehlkssnnaiH| taskaroyamiti dhyAyan , paribAjetyabhASata // 107 // [ yugmam ] kosi tvaM hetunA kena, cintA cAntazca dRzyase ? // tataH kumAro dhiSaNA-dhiSaNastamadovadat // 108 // dAridyavidrutaH zUnya-khAntaH khAmin ! bhramAmyaham // paraM parAbhavasthAnaM, vizAM dAridyameva hi // 109 // adya chinami te dauHsthya-mityUce'tha tridnnddikH|| sopyUce sarvamiSTaM me, bhAvi yuSmatprasAdataH // 110 // tadA corunabhomArgo-laMghanotthazramAdiva // pazcimAmbhonidhau tUrNa, majati sma nbhomnniH||111|| tato'rkakAntavizleSo-tpannazokabharairiva // digaGganAsu mAlinya-mupetAsu tamobharaiH // 112 // kozAtkRpANamAkRSya, baDhdA parikaraM ca sH||proce kumaarme|hi, yathA kurve tavehitam ! // 113 // [yugmam ] ityudIrya samaM tena, gatvA puryA sa taskaraH // kvacidibhyagRhe'kArSIrakSAnaM zrIvatsasaMsthitam // 114 // tena kSAtreNa gehAntaH, pravizya nibhRtakramam // peTAH pATacaro bahI, vittApUrNAH samAkRSat // 115 // tadrakSAyai kumAraM ca, tatra saMsthApya taskaraH // pralobhya duHsthAnAninye, suptAndevakulAdiSu UTR-1
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana // 299 // // 116 // peTAzcotpATya taiH zeSaM, kumAreNAtmanA tathA // nagaryA niryayau kenA-'pyadRSTaH sa pizAcavat // 117 // || caturthamadhyatadA ca bhUpabhUrdadhyau, hanmyenamasinA'dhunA // yadvA mama kulInasya chalaM kartuM na yujyate ! // 118 // kiJca nityaM | yanam (4) kRte kasya, muSNAti nagarImayam // gehe cAsya kiyadvitta-miti ca jJeyamasti me // 119 // tannAyamadhunA mArya, iti | dhyAyannapAGgajaH // tamanvayAsIdakSo hi, nautsukyaM kurute kvacit // 120 // sarveSvatha purodyAna-mAgateSu mlimlucH|| Uce kumAramadyApi, bahukA vidyate nizA // 121 // kSaNamAtramihodyAne, vatsa ! vizramyatAM tataH // vinIyate yathA | sarve-vavidhodvahanazramaH // 122 // AmetyuktvA tato rAja-putro vRkSasya kasyacit // mUlAikSiNatastasthau, parimoSI tu vAmataH // 123 // anyonyaM hantumicchantI, vijetuM vAdinAviva // alIkanidrayA dhUrta-praSTau suSupatuzca tau ! // 124 // bhAravAhAstu te zrAnta-suptA vizrabdhacetasaH // tIvrAM tandrAmavindanta, tAdRzAM. sulabhA hi sA! | // 125 // utthAya srastarAdakSaH, kumArastu zanaiH zanaiH // kRpANapANiranyasya, tarormUlamazizriyat // 126 // apramatte zramaNavat , kumAre tatra saMsthite // nisviMzapANinistriMzaH, samuttasthau sa taskaraH // 127 // nihatya bhArikA- | stAMzca, kumAraM yAvadakSata // AkRSTAsiH purobhUya, tAvatsopyevamabravIt // 128 // puraluNTAka re ! pApa !, vizvastajanaghAtaka ! // ciraM kRtasya pApasya, phalamAnuhi sAmpratam ! // 129 // ityuktvA gacchatastasya, pAdau kha na so'. cchinat // chinnamUlastarurivA-patacaurastato bhuvi // 130 // proce caivaM parityakta-jIvitAzo nRpAGgajam // ahaM UTR-1
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 300 / / bhujaGgamAhAna-zcauro'bhUvaM mahAbalaH // 131 // iha zmazAne bhUmyantaH, sadanaM mama vidyate // tatrAsti me khasA, 'vIra- | matI' saMjJA kumArikA // 132 // abhijJAnAya tadarsi, mamAdAya mahAmate ! // gatvAmuSya vaTasyAdhaH, zabdayestAM sulocanAm // 133 // mabhUmivezmano dvAre, tayA codghATite sati ||taamududyaakhilN dravya-mAdadIthA mdrjitm||134|| pazcAttu sasukhaM tatra, tiSTheranyatra vA brajeH // tenetyuktaH kumArastaM, vAkyairAzvAsayacchubhaiH // 135 // tasminmRte tu tatkhagaM, lAtvA gatvA vaTAntike // zabditA tena sambhrAtA, sA dvaarmudghaattyt|| 136 // tAM ca dRSTvA jagannetra-kairavAkarakaumudIm // iyaM hi smarasarvasva-miti dadhyau nRpAtmajaH // 137 // saumya ! kastvaM kimartha vA-'' yAsIriti tayA ca sH|| pRSTo'vAdIdyathA vRttaM, tataH sAntaradUyata // // 138 // kRtAvahitthA proce ca, khAminnehi gRhAntare // vIraH sopyavizattatra, tasmai sApyAsanaM dadau // 139 // atha nAthastvamevAsya, bhUghanasya dhanasya ca // ityudI thi dhUrtA sA, vAsavezmodaghATayat // 140 // talpaM ca praguNIkRtya, smAha vizramyatAmiha // ahaM tu tvatkRte kAnta!, I gozIrSadravamAnaye // 141 // tayetyuktaH kumAropi, bheje talpamanalpadhIH // tasyAM bahirgatAyAM ca, cetasIti vyaci. ntayat // 142 // nyAyazAstre hi vizvAsaH, sarvasyApi niSidhyate // vizeSatastu nArINA-marINAM ca vicakSaNaH // 143 // strINAM dviSAM vA vizvAso, vizvAsaM janayejjanam // iyaM tu strIripuzceti, vizvAsArhA na sarvathA // 144 // dhyAtveti talpe vinyasya, vasanacchannadArukam // tato dUre tirodhAya, tasthau sundrnndnH||145||bhirhntumshkyo yaH, UTR-1
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 301 // so'tra supto haniSyate // ityUI tasya talpasya, nyastA yaMtrazilAbhavat // 146 // tadA ca sA zilA dasyu-khasrA - caturthamadhyayaMtraprayogataH // pAtitA'cUrNayattUrNaM, tAM zayyAM zarakANDavat // 147 // tato mayA hataH suchu, bhrAtRghAtIti vAdinIm // yanam (4) dhRtvA kezeSu tAmeva-mavAdItpArthivAgajaH // 148 // kapaTairapi mAM hantu-mAH ! pApe ! kaH prabhubhavet ? // zAmyetti vaDavAvahni-rghanairapi ghanAghanaiH ? // 149 // ityuktvA tAM sahAdAya, bhUgehAnnirjagAma sH|| rUpaM nirUpya rakto'pi, viraktastatkukarmaNA // 150 // atha dhairyanidhestasya, mukhAjamiva vIkSitum // pUrvAcalazirodeza-mAruroha nabhomaNiH // 151 // bhUpAbhyarNaM tato gatvA, nizAvRttaM nivedayan // hato dasyuH khasA tasyA-''nIteyamiti so'bravIt | // 152 // medinImandiraM tacA-dIdRzanmedinIpateH // nRpopi vittaM tatrasthaM, sarva tatsvAminAmadAt // 153 // nijAGgajAzca kamala-senAkhyAM kamalekSaNAm // dadau bhUpabhuve bhUpa-stacaritraizcamatkRtaH // 154 // zataM gajendrAn grAmAMzca, sahasramayutaM hayAn // lakSaM padAtIniSkAMzca, tasmai prayutamArpayat // 155 // paurA api purIdasyu-hantAraM tamapUjayan // guNavAn rAjamAnyazca, yadvA kena na pUjyate ? // 156 // tato bhUmIbhujAdatte, prAsAde saptabhUmike // tasthau nRpAtmajazcitte, bibhranmadanamaMjarIm // 157 // prApto'pi bhUpateH putrI, lakSmI kIrttiJca bhUyasIm // tA nodatArayacittA-dahomoho'ti dustyajaH !||158||athaanydaa kumArasya,khasaudhe tasthuSo'ntike // AgAtkAcidvazA dattA''sanA copavizatpuraH // 159 // kimarthamAgatAsIti, tena pRSTA ca sAbravIt ? // ahaM madanamaMjaryA, preSitAsmi UTR-1
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 302 / / tavAntike // 160 // tayetyuktaM ca he kAnta !, mAM viyogAgnitApitAm // nijasaGgamagozIrSa-dravairnirvApaya drutam // 161 // anyaca mattamAtaGga-bandhaM taskaramAraNam // duSTastrIdambhaveditvaM, nRpanirmitapUjanam // 162 // loke ca vizrutAM kIrti, tavAkayAti vismitA // tvatsaGgamotsukA prANA-napi kRcchAddadhAti sA // 163 // [yugmam ] zrutveti datvA tAmbUlaM, tasyai bhUpAtmajo'vadat // bhadre ! tAM brUhi yannaiva, vidheyotsukatA tvayA ! // 164 // yathA matsaGgamautsukyaM, bAdhate tvAM sulocne!|| tathA tvatsaGgamautsukyaM, bADhaM mAmapi vAdhate ! // 165 // prastAvamantarA kintu, na kiJcitkriyate budhaiH // tataH samayamAsAdya, kariSyAmi samIhitam ! // 166 // ityuktvA sulasAsUnudutikAM visasarja tAm // sApi prAmUmudattasya, vAkyairmadanamajarIm // 167 // anyeSuH karabhArUDhau, tatpituH sevakAvubhau // AyAtau tadgRhe to ca, dRSTvA'modata bhUpabhUH // 168 // tau cAliGgaya dRDhaM baapp-jlaaplaavitlocnH|| soprAkSItkuzalaM ? pitro-statastAvityavocatAm // 169 // pitroH zreyosti kintu tva-dvirahAkulayostayoH // na cettvadarzanaM bhAvi, tadA tUrNa mariSyataH ! // 170 // sotha gatvA nRpaM proce, matpituH sevakAvubhau // mAmAhvAtumihAyAto, tatra tadntumutsahe // 171 smAhorvIzaH punardeya-masmAkaM darzanaM tvayA // tvaddarzanena tRptAH smaH, pIyUSeNeva no vayam // 172 // ityuditvA nRpastasmai, datvA cAbharaNAdikam // samaM tena nijAM putrI, prAhiNotsapariccha // 173 // tataH puryA bahiH senAM, nivezya sakalAM nijAm // ekena syandanenAsthA-tpUrmadhye bhUpabhUH khayam // 174 // UTR-1
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 303 // yAminyAH prathame yAme, rahastAM dUtikAM prati // prAhiNotsevakaM caikaM, sopi gatveti tAM jagI // 175 // senAM prasthApya nRpabhU- rathenaikena tiSThati // kRte madanamaMjaryA-stattAmAnaya satvaram // 176 // tato gatvA tayA kSipraM, proktA madanamaMjarI // pArthe bhUpabhuvo harSo-phullAGgA''gAtsakhIyutA // 177 // sopi rAgAmayakSINa-dAkSyamandAkSalocanaH // syandanedhyAropayattA-maho sarvakaSAH striyaH ! // 178 // sotha prerya hayAn puryA, niryAto'nIkamAgataH // prayANaM kArayAmAsa, DhakkAvAdanapUrvakam // 179 // gacchan prayANairacchinna-rdezamulaMghya bhUbhRtaH // kumAraH pAdapAkINA, prApadekAM mahATavIm // 180 // pramadvarAnarAn garjA-ravairjAgarayanniva ||dhaaraasaarairbhuvN siJcaM-stadA cAgAd ghanAgamaH // 181 // Rtau tatrApi rAtputraH, pitroH snggntumudytH|| na tasthau kvApi cakrAGga, iva mAnasamantarA // 182 // tatrAraNye bajattasya, sainyaM ca bahu bhillavAn // rurodha kopi bhillezaH, srotovegamivAcalaH // 183 // tadbhilaiH prabalaibhinnaM, kumArasyAbalaM balam // dizodizaM nanAza drAga, meghavRndamivAnilaiH // 184 // sainye naSTepi sulasA-sutaH prAjyaparAkramaH // yukto madanamaMjaryA, rathenaikena tasthivAn // 185 // yudhyamAnazca tadbhilla-balaM prabalamapyalam // sa zarairarupadudrAva, dhvaantmNshuriyaaNshubhiH|| 186 // tato naSTaM nijAnIkaM, dRSTvA bhillaprabhuHkhayam // yuddhAyADhaukata krodha-daSToSTho niThuraM bruvan // 187 // ghorAghAtanirghoSai-strAsayantau vanecarAn // pRSaktaiH satatonmuktaiH, kurvANau vyoni maNDapam // 188 // anyonyamuktanArAca-gharSaNotpannavahninA // anabhraM vidhududyotaM, darzayantI muhu UTR-1
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 304 // muhuH // 189 // sAzcarya vanadevIbhi-/kSitau vIrakuarau // tatastau cakraturbANA-bANi tulyabalau ciram // 190 // | [tribhirvizeSakam ] na tvekopi jayaM lebhe, tato dadhyau nRpAtmajaH // jayyo'sau naujasA tasmA-cchalenApi jayAmyamum // 191 // vimRzyeti dharAdhIza-sUnurmadanamaMjarIm // kAritodArazRGgArAM, puraH khasya nyavIvizat // 192 // tAM ca prekSya surIkalpa-rUpAM mohitamAnasam // kumArastIkSNabANena, hRnmarmaNi jaghAna tam // 193 // tataH sa bhillabhUmIzaH, patitaH pRthivItale // ghAtavyathAkulopyevaM, kumAraM pratyabhASat // 194 // ahaM hi smaravIreNa, hatapUrva stvayA hataH // tanmayAyaM hata iti, smayaM mAsma kRthA vRthA // 195 // ityudIrya mRte tasmin , bhUpabhUH khapariccha|| dam // prekSamANopi naiziSTa, naMSTvA kvApi gataM tadA // 196 // ekenaiva syandanena, tato gacchannapAGgajaH // ullaMghya * tAmaraNyAnI-mekaM gokulamAsadat // 197 // nirgatya gokulAca dvau, puruSo tamapRcchatAm // va yAsyatIti sa smAha, yAmi zaGkhapure hyaham // 198 // AvAmapi tvayA sArdha-mAgacchAvo yadIcchasi ? // iti tAbhyAM punaH pRSTo'vAdIdomiti bhUpabhUH // 199 // rathe cAzcI yojayantaM, tamevaM tAvavocatAm // astyatra mArge kAntAraM, krUrazvApadasaGkulam // 200 // cauro duryodhanAhvAna-statra tiSThati durjayaH // matto hastI gviSazca, vyAlo vyAghrazca dAruNaH // 201 // tadadhvAnamamuM muktvA, saumya ! gacchAdhunAmunA // sopadravaM hi panthAna-mRjumapyAzrayeta kaH ? // 202 // proce kamArosminneva, mArge gacchata nirbhayAH // sasukhaM prApayiSyAmi, yuSmAn zaGkhapure drutam // 203 // tacchutvA UTR-1
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhya / / 305 // yanam (4) to narAvanye, cAdhvanInA dhanAnvitAH // celustena samaM mInA, ivAbdhiH srotasA saha // 204 // tadA caiko jaTAjUTa-mukuTAGkitamastakaH // trizUlakuNDikAdhArI, bhasmoddhUlitabhUghanaH // 205 // mahAvratI sametyaiva-muvAca nRpananda-IX nam // putra ! zaGkhapure devA-nantumemi tvayA samam // 206 // [ yugmam ] kintu matsannidhau kharNa-dInArAH santi kecana // devAnAM balipUjArtha, dattA dhArmikapUruSaiH // 207 // tAnAdatva yathA mArge, bajAmo nirbhayaM vayam // dhane hi nikaTasthe naH, sAzaGkaM syAnmano bhRzam // 208 // ityuditvA kumArAya, sa dhanagranthikAM dadau // AziSazca dadattasmai, cacAla saha saarthikaiH||209|| sa ca gAnena nRtyena, ceSTAbhirgatibhiH kharaiH // kathAbhirvividhAbhizcA-'raayatpathikAn | pathi // 210 // na tasya vyazvasIdbhikSu-veSasyApi nRpAtmajaH // avizvAsaH zriyAM mUla-mityantaH paricintayan // 211 // vAhAMzca vAhayaMstUrNa, kAra tArAntarjagAma sH|| tadA ca rAjaputrAdIn , jaTilaH so'bravIdidam // 212 // ekaM gokulamastyatra, kalagokulasaGkulam // varSArAnaM tatra cAhaM, gatavarSe sthito'bhavam // 213 // tatratyAnAM ballavAnA-matyarthaM vallabhosmyaham // sarveSAmAtmanAM tasmA-tte'dya dAsyanti bhojanam // 214 // gatvA''gacchAmi tadyAvatAvadatra pratIkSatAm // karomi saphalaM janma, yathAtithyaM vidhAya vaH // 215 // ityuktvA sa vratI gatvA-''nIya dadhyAjyapAyasam // kumAramavadatputra !, kRtArtheya mama zramam // 216 // pratyutpannamatiH so'tha, proce maulI vyathAsti me|| RSibhojyaM ca no kalpyaM, tannedaM bhokSyate mayA // 217 // ityuktvA vArayannetra-saMjJayA sArthikAMzca sH|| kuziSyA UTR-1
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 306 / / " iva gurvAjJAM, te tu tAM naiva menire // 218 // viSamizraM ca tadbhojyaM, bhuktvA drAg mRtyumApnuvan // tato'dhAvaccharAnmuJcan kumAraM prati sa vratI // 219 // kumAro'pyardhacandreNa, hatvA marmANi marmavit // pAtayAmAsa taM pRthvyAM, tataH sopyevamatravIt // 220 // ahaM duryodhanAhvAna - zrauraH kenApyanirjitaH // tvayaikenaiva vANena, prApitaH prANasaMzayam // 221 // tvadvIryaM vIkSya tuSTonta-vaicmi te sUnRtaM vacaH // vAmato'smAdgirermadhye, nadyorasti surAlayaH // 222 // tasya pazcimabhAge ca, sajitA vidyate zilA // tAM prerya pravizervAma-bhAgasthe bhUmidhAmani // 223 // tatrAsti rUpalAvaNya - puyAGgI navayauvanA || nAmnA jayazrIH patnI me, draviNaM cAtipuSkalam // 224 // tatsarvamAtmasAtkuryA dadyAzcAgniM mRtasya me / / vadannevaM kSaNAddasyu - dIrghanidrAmavApa saH // 225 // tato dArUNi saMmIlya, taM prajvAlya mahIzasUH // rathamAruhya tatprokte,yayau devakule drutam // 226 // zilAM codghATya tenoccaiH zabditA dasyusundarI // madhyesaudhaM samehIti, sametya tama bhASata // 227 // tadrUpaM ca jagajjaitraM, kumAro yAvadaikSata // taM jaghAnApahastena, tAvanmadanamaMjarI // 228 // iti cAkhyanmayA sakhyaH, pitarau svajanAstathA // tyaktAstava kRte tvaJcA - 'trapaH kAmayase parAm // 229 // tato'sau mA bhavatvasyA, viSAda iti cintayan // vihAya vittayuktAM tAM, rathArUDhaH puro'calat // 230 // laGghamAnazca gahanaM, gahanaM strIcaritravat // pulindavRndamutrasta - mapazyannazyaduccakaiH // 231 // kimasti mattahastIti, dhyAyaMzcAyaM vyalokayat // yAvaMtsarvAdizastAva - dadarzakaM mataGgajam // 232 // udastena khahastena, pAtayantaM patatriNaH // mUlAdapyunmUlayantaM, pAdapAn UTR-1
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 307 // caturthamadhya| sindhuvegavat // 233 // madAmbunirjharaklinnaM, sitaM sitamarIcivat // ugradantaM mahApAdaM, kailAsamiya jnggmm||234||tN | | yanam (4) / mattAnekapaM prekSya, prastAM madanamaMjarIm // AzvAsyodatarattUNe, spandanAnnRpanandanaH // 2 ca saMmukhaM tasya, dhairyAdharitabhUdharaH // taM ca vaJcayituM nyAstha-duttarIyaM tadagrataH // 236 // prahartuM tatra dantAbhyAM, nIcai-* jarjAtaM ca taM gajam // ullutyArohadatyartha, khedayitvA mumoca ca / / 237 // rathamAruhya gacchaMzca, puro vyAnaM vilokya | sH|| hitvA rathamagAttasya, saMmukhaM vikasanmukhaH // 238 // tamAyAntaM prati vyAghraH, krodhoDuSitakesaraH // pucchamAcchoTayan vyAtta-vakro yAvadadhAvata // 239 // tAvadvAmakaraM vastrA-veSTitaM nyasya tanmukhe // jaghAnAparapANisthakRpANyA niSkRpaH sa tam // 240 // punaH zatAGgamAruhya, puro gcchnntucchdhiiH|| dUrAdadhvani niHzUkaM, dandazUkaM dadarza sH||241 // atyutkaTasphaTATopaM, bhAsuraM mnnikaantibhiH||dhmniisphaarphuutkaarN,prcnnddN yamadaNDavat // 242 // lohitAkSaM kAlakAnti-mAyAntaM vIkSya taM bhayAt // kamprAGgI vyalagatpatyuH, kaNThe madanamaMjarI // 243 // [yugmam] bhujaGgAdbhIra ! mA bhaiSI-rityuttavA bhUpabhUstataH // tannetragativANi, stambhayAmAsa vidyayA // 244 // AhituNDikavadbhariH, krIDayitvA mumoca tam // itthaM kathaJcidulaMghyA-'raNyaM zaGkhapure yayau // 245 // yacca tasya balaM bhila-balAnaSTamabhUtpurA // tadapyanyena mArgeNA-''yayau bhUpabhuvontike // 246 // taM cAyAntaM samAkarNya, sundaro bhUpurandaraH // abhyAjagAma sAnandaM, nandanaM draSTumudyataH // 247 // abhyAyAntaM kumAropi, zrutvA tAtaM sasambhramaH // gatvA nanAma UTR-1
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 308 / / bhUpITha-nyastazastakhamastakaH // 248 // tataH pramodAzrujala-klinnanetro dharAdhavaH // tamAliMgya nivezyAGke, mUrdhni jaghau muhurmuhuH // 249 // uttambhitadhvaje baddha-toraNe khapure ca tam // priyAdvayAnvitaM hastyA-rUDhaM praaviivishnnRpH||250|| tato gato gRhe'naMsI-tsa savitrIM vadhUyutaH // putra ! tvamakSayo bhUyA, iti sApyAziSaM ddau|| 251||bhojnaanntrN | pitrA, pRSTaH putro yathAtatham // sarva khavRttamAcakhyau, sarveSAM vismayAvaham // 252 // tato rAjJA yauvarAjye, sthApito | modayan janAn // kurvANo vividhAH krIDAH, sa kAlaM kazcidatyagAt // 253 // anyadAnaGgabhUpAjJA-varttinaM janayan al janam // drumAn vibhUSayan sarvAn , mAnavAniva yauvanam // 254 // mAninImAnakuTTAka-kalakokilakUjitaH // mattadvirephajhaMkAra-mukharIkRtadigmukhaH // 255 // viprayuktavadhUdhairya-luNTAkamalayAnilaH // madamutpAdayan yUnAM,prAvatata madhUtsavaH // 256 // [tribhirvizeSakam ] tadA ca rantumudyAnaM, pArthivaH paurasaMyutaH // yayau kRtAhvAnamiva, | vAtodbhUtadrupallavaiH // 257 // samaM madanamaMjaryA, tatrAgAdbhapabhUrapi // savismayaM sakAmaMca, paurdaarairniriikssitH||258|| dolAndolanapAnIya-krIDApuSpoccayAdibhiH // sa tatra kAntayA sAkaM, reme haririva zriyA // 259 // rAmaM rAmaM yathAkAma, vinodairvividhairatha // aparAhne purAdhIzaH, samaM pauraiH pure yayau // 260 // ratipriyaH kumArastu, visRSTAnyaparicchadaH // priyAdvitIyaH suciraM, rantvA yAvatpure vrajet // 261 // tAvatprANapriyA tasya, daSTA duSTena bhoginA // utsaGge nyapatatpatyu-rdaSTAhamiti vAdinI // 262 // tato maMtrAdibhiryAva-tAM cikitsati bhUpabhUH // tAvatsA garala UTR-1
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana | caturthamadhyayanam (4) / / 309 // vyApA-mUchitA'bhUdacetanA // 263 // tato vipannAM tAM jJAtvA, kumAro mohamohitaH // ruroda rodasIkukSimbha. ribhiH paridevanaiH // 264 // dadhyau caivaM vinAmuSyAH, kathaM jIviSyate mayA // vallabhAnAM viyogo hi, vaDherapyatiricyate // 265 // tadavazyaM praveSTavyaM, mayA vahrau sahAnayA // valpA hi sahyate pIDA, bhUripIDApahA budhaiH // 266 // iti dhyAtvA citAM kRtvA, tatra kAntAM nidhAya ca // pravivikSuH khayaM yAva-jvalayAmAsa so'nalam // 267 // tAvattatrAjagmatujhe, devAdvidyAdharottamau // ityUcatuzca taM sadya-staduHkhaM vIkSya duHkhitau // 268 // hutAze hotumAtmAnaM, kuto hetostvamIhase ? // na hISTaM vidyate kiJcit , prANinAM prANitAhate ! // 269 // kumAraH smAha kAntA me, vipannA pannagAdiyam // vinA cainAM na zaknomi, jIvituM tacchraye'nalam // 270 // jIvayAvo jIvitezAM, tava tanmA mRthA vRthA // ityuktvA maMtritairnIraiH, khecarau tAmasiJcatAm // 271 // tataH sA vItanidreva, vikasalocanA khayam // saMvRtya svAGgamuttasthau, kumArasya mudA samam // 272 // athApRcchaya kumAraM khe-carayorgatayostayoH // ghorAndhakAranikare, jAte ca kSaNadAkSaNe // 273 // puramadhye'dhunA gantuM, na yuktamiti cintayan // sapriyo bhUpabhUH | pratyA-sannadevakule yayau // 274 // [ yugmam ] udyotAyA''nayAmyagni-mityuditvA gatazca saH // AttAgniH punarAyAti, yAvaddhayAyannijAM priyAm // 275 // tAvadAlokamadrAkSI-nmadhyedevakulaM sphuTam // tata Agatya sAzakaM, sa kAntAmiti pRSTavAn // 276 // AdAya vahnimahAya, nivRttena mayA priye ! // dRSTo mahAnihAlokaH, so'dhunA kiMna UTR-1
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 310 / / dRzyate ? // 277 // sA proce khakarasthasya, vahverdIptasya vAyunA // Aloka iha saMkrAnto, dRSTo bhAvI priya ! tvayA // 278 // tataH priyAyai datvAsiM, nidhAya bhuvi jAnunI // dhamatyadhomukho dhUma-dhvajaM yAvannRpAGgajaH // 279 // tAvattasyAH karAtkoza-vihIno'sistadagrataH // papAta gurunirdhAto, vidyudaNDa ivAmbudAt // 28 // kRpANaH kozahIno'ya-mapatadbhUtale kutaH ? // sambhrAntenA'tha tenaiva-mapRcchayata nitambinI // 281 // saMmohavyAkulaM cetaH, sAmprataM me'bhavadbhRzam // tato'yaM nyapatatpANeH, kRpANa iti sA'bravIt // 282 // tato jvalanamujvAlya, rAtriM tatrAtivAhya ca // prAtarjAyApatI khIya-saudhe tau muditau gatau // 283 // vRttAntaM taM ca bandhUnA-mUcatuH khedaharSa* dam // sukhaM cAbhajatAM nityaM, paJcagocaragocaram // 284 // anyadA bhUpabhUrvAha-vAhanArtha bahirgataH // ninye'raNye' pahRtyAzu, kakrazikSitavAjinA // 285 // tatra cAyaM bhramanneka-madrAkSIcaityamuttamam // kimihAdbhutavIkSArtha, siddhasa- | mA''gataM divaH // 286 // caityasya tasya pArthe ca, kalpadruriva jaGgamaH // caturjJAnadharaH sAmya-sudhArasamahodadhiH | | // 287 // titrAtaiH parivRtaH, purandara ivAmaraiH // AzrayaH zreyasAM zreSTha-ratnAnAmiva rohaNaH // 288 // bhAsamAno guruguNai-mahobhiriva bhaaskrH|| jitendriyatvarUpAbhyAM, kalAkelikalAM haran // 289 // cAraNazramaNastena, nayanAnandacandramAH // adarzi sAhasagati-rnAmnA dhAmnA raviM jayan // 290 // [caturbhiHkalApakam ] tataH praNamya taM bhaktyA, prAptAzIrupavizya ca // zuzrAva bhUpabhUdharma-dezanAM klezanAzinIm // 291 // tatra ca prekSya puruSAn , paJca cAri UTR-1
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhya. yanam (4) / / 311 / / trakAMkSiNaH // kumAro'vasaraM prApya, papraccheti kRtAJjaliH // 292 // rUpalAvaNyatAruNya-puNyAH paJca narA amii|| khAmin ! dIkSAM jighRkSanti, kutohetostvadantike // 293 // gururjagAda camarI-saMjJA pallIha vidyte|| dharaNIdharanAmAsI-dbhillezastatra durdhrH|| 294 // anyadA nRpabhUH kazci-dAgAttaddhavi sainyayuk // senAmanAzayattasya, bhillezo bhillavRndayuk // 295 // nAzite bhillacake ca, kumAreNa tarakhinA // stenezastena yuyudhe, na tvekopyjytprm||296|| tataH kumAraH khAM nArI, purazcake manoramAm // tAM ca prekSya kSubdhacittaM, sovadhIgilabhUpatim // 297 // kumAre ca gate paJca, sodarAH zabaraprabhoH // tadAyayurvipannaM cA-pazyan jyeSThasahodaram // 298 // tataste vairazuddhyartha, rthaadhvaanmnushritaaH|| prAptAH zaGkhapure'drAkSu-staM kumAraM bhaTairvRtam // 299 // kumAramAraNacchidraM, vIkSamANAzca te'nyadA // udyAne dadRzuH sAyaM, taM strImAtraparicchadam // 300 // tadA tanmAraNopAyaM, teSu dhyAyatsu bhoginA // daSTA tasyAganA tAM ca, kumAro jJAtavAn mRtAm // 301 // tatastayA samaM mohAt , kumAre martumudyate // AyAtaM khecarayugaM, kRpayA tAmajIvayat // 302 // vihAyodyAnamAsanne, gatvA devakule tataH // vimucya kAminI tatra, kumAro vahnaye yayau // 303 // cirAlabdhacchalAste tu, channaM devakule sthitAH // atrAgatamamuM hanma, iti paJcApyacintayan // 304 // anyAnivArya caturaH, caturazchadmakarmaNi // tadvighAtaikaniSTho'sthA-kaniSTho dvArasannidhau // 305 // vismerakautukaH 1 tau ciraM cakratuyuddhaM / iti 'ga' saMjJakapustake / UTR-1
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 312 // so'tha, tajjAyArUpamIkSitum // cirasaGgopitaM dIpa-mAvizcakre samudkAt // 306 // tato nirIkSya taM jAtA-nurAgA saivamabravIt // saumya ! tvaM bhava bharttA me, mariSyAmi na cedaham // 307 // mugdhe ! tvAM kAmaye kAma, vibhemi tvatpateH param // tenetyuktA ca sA krUrA-zayA punaradovadat // 308 // adhunAhaM haniSyAmi, svapatiM tava pshytH|| tanmA bhaiSIstayetyuktaH, sa dIpaM niravApayat // 309 // acintayaca yo martu-mudyato'bhUtsahAnayA // kAntaM tamapi | duSTeyaM, mayi raktA jighAMsati ! // 31 // haridrArAgayA tanme, kRtamaGganayAnayA // viSavallImiva krUro-do nArI hi kaH zrayet ? // 311 // asyA duSTastriyA yogA-dvidyate mRta eva yaH // vipakSasyApi tasyAtha, mAraNaM no na | yujyate // 312 // tatsarvathA varAkaM taM, jIvayiSyAmi sAmpratam // tatraivaM cintayatyeva, so'pyAgAdAttapAvakaH // 313 // AgacchatA mayodyoto, dRSTaH kuta ihAdhunA // khakAntAmityapRcchacca, tataH sA kuTilAbravIt // 314 // | khapANisthajvaladvaDhe, prakAza iha saGkramAt // dRSTo bhAvIti tanmene, saralaH so'pi sUnRtam // 315 // atha patyAH pradAyAsiM, tasmin dhamati pAvakam // kozAtkRpANamAkRSya, ghAtaM yAvanmumoca sA // 316 // tAvatkRpArasAmbhodhi-rasau bhilAdhipAnujaH // apahastena hatvAsiM, pAtayAmAsa bhUtale // 317 // taca strIcaritaM proce, sodarANAM sa dAruNam // tato viraktAH sarve'mI, vrataM lAtumihAyayuH // 318 // kumAredaM tava prokta-meSAM vairAgyakAraNam // tadAkAtisambhrAntaH, kumAro dhyAtavAniti // 319 // aho ! caritraM nArINAM, dAruNebhyo'pi dAruNam // aho! UTR-1
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 313 // tanmanasAM krUra-bhAvo vyAghrAdijitvaraH // 320 // dhyAtuM vaktuM ca yannaiva, zakyaM dhIdhanavAgmibhiH // nAryo raktA || caturthamadhyaviraktAzca, viceSTante tdpyho!||321|| yaH premNA manyate vAmAH, khaprANebhyo'pi vllbhaaH|| adhyavasyanti tama- yanam (4) pi, hantuM hetuM vinApi tAH // 322 // api vArAMnidherApo, gaGgAyAH sikatAkaNAH // mIyante dhIdhanaiH kaizci-naiva strIcaritaM punaH // 323 // dhyAyantyanyadvadantyanya-nAryaH kurvanti cetarat // yA mAyAzAkinIgrastA-stAsu rajyeta kaH sudhiiH?||324|| tanmAM dhigastu nirlajaM, yena tasyAH kRte mayA // ahAri tadyazo hAri,kulazca malinIkRtam // 325 // yadvA viveko vairAgyaM, pANDityaM saMyamo damaH // tAvatsyAtprANinAM yAva-nna syuste ramaNIvazAH // 326 // saMsAre ca sukhaM strIbhya-stAzcaivaMvidhaceSTitAH // tanme saMsAravAsena, kRtaM duHkhaughadAyinA ! // 327 // dhyAtvetyAdi gurUnatvA, jagAdevaM nRpAGgajaH // khAminnidaM caritraM me, yatpUjyaiH pratipAditam // 328 // ahaM hyeSAM bhrAtRghAtI, tasyA duSTastriyAH patiH // nirviSNosmi bhavAdasmA-nizamya caritaM nijam ! // 329 // sadyaH prasadya tanmayaM, dIkSAM datta munIzvarAH ! // aihikAmuSmikAnanta- sukhAGkarasudhApagAm ! // 330 // tatastairdIkSito dIkSA-matyugrAM paripAlya sH|| sudustapaM tapastatvA, kramAnnirvANabhAgabhUt // 331 // yathA cAyaM sudhIdravya-nidrAM pariharan purA // dasyunA tadbhaginyA ca, nAvazyata kathaJcana ! // 332 // prAnte ca bhAvato jAgra-tparatrApyabhavatsukhI // anyopyevaM dvidhA jAgra-dubhayatra sukhI bhavet // 333 // iti sundarabhUpanandanarSe-zcaritaM citrakaraM nizamya samyaka // bhavikaH zivakAM UTR-1
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 314 / / * kSibhirdidhApi, zrayaNIyaH pratibuddhajIvibhAvaH // 334 // iti dravyabhAvanidrAtyAge'gaDadattasAdhukathA // * pratibuddhajIvI san kiM kuryAdityAha-'navIsase' ityAdi-na vizvasyAtpramAdeSviti gamyate, ayaM bhAvaH-bahujanAdRta tvAt pramAdA nAnarthakAriNa iti vizrambhavAnna bhavet ,paNDito vidvaan| Azu zIghramucitakRtyeSu pravartitavyamiti prajJA yasya sa AzuprajJaH, kutazcAyamAzuprajJo ? yato ghorA raudrAH satatamapi prANApahAriNo muhUrtAH kAlavizeSA divasAdya* palakSaNaM caite, kadAcicchArIrabalAt ghorA apyamI na prabhaviSyantItyata Aha-abalaM balarahitaM mRtyudAyino muhUrtA-1 | nirAkartu visoDhuM vA asamarthaM zarIraM vapuH, uktaJca-"satthagIjalasAvaya-vIsUiAvAhiahivisAIhiM // jajaramiNaM * sarIraM, uvakkamehiM bahuvihehiM // 1 // ja UsAsAyattaM, dehaM jIvassa kayalikhaMbhasamaM // jaraDAiNiAvAsaM, kA kIrau tattha dIhAsA ! // 2 // " tarhi kiM kAryamityAha-bhAruNDapakSIva carA'pramattaH, yathA bhAruNDapakSI apramattazcarati, | tathA tvamapi pramAdarahitazcara, vihitAnuSThAnamAsevakha, anyathA tu yathA bhAruNDapakSiNaH pazyantareNa saha sAdhAraNasya | madhyavartticaraNasya sambhavAtsalpamapi pramAdyato'vazyameva mRtyuH, uktaJca-"ekodarAH pRthaggrIvA, anyAnyaphalakAM-| kSiNaH // pramattA hi vinazyanti, bhAruNDA iva pakSiNaH // 1 // " tathA tavApi pramAdyataH saMyamajIvitAdbhaza eveti | sUtrArthaH // 6 // amumevArtha spaSTayannAha UTR-1
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 315 // mUlam- care payAiM parisaMkamANo, jaM kiMci pAsa iha mannamANo // lAbhaMtare jIvia vUhaittA, pacchA pariNAya malAvadhaMsI // 7 // vyAkhyA-caredgacchenmuniriti zeSaH, padAni pAdanikSeparUpANi parizaGkamAnaH, mA me saMyamavirAdhanA bhUyAditi paribhAvayan tathA 'jaM kiMcitti' yatkiJcidduzcintitAdyapi pramAdapadaM pAzamiva pAzaM bandhahetutayA manyamAno jAnAnaH, ayaM bhAvaH- yathA bhAruNDapakSI padAni parizaGkamAnazcarati, yatkiJciddavarakAdyapi pAzaM manyamAnastathA sAdhurapyapramattazcaret / nanu ? yadi parizaGkamAnazcarettarhi pUrvoktadoSaparihArArthamAdita evA'nazanaM kurutAmityAzaGkAnirAsArthamAhalAbhAntare apUrvArthaprAptirUpe sati, ayaM bhAvaH-yAvadviziSTaviziSTatarasamyagdarzanajJAnAdyavAptiritaH sambhavati tAva- didaM jIvitaM prANadhAraNarUpaM bRMhayitvA, akAlopakramarakSaNena annapAnopayogAdibhizca vRddhiM nItvA pazcAllAbhavize-ar paprApteruttarakAlaM parijJAya sarvaprakArairavabudhya yathedaM nedAnIM prAgvadguNavizeSArjanakSamaM, na cAtastAdRzI nirjarA, na ca | jarayA vyAdhinA cAbhibhUtaM tattathAvidhadharmadhyAnaM prati samarthamiti jJaparijJayA jJAtvA tataH pratyAkhyAnaparijJayA bhaktaM pratyAkhyAya sarvathA jIvitanirapekSo bhUtveti bhAvaH, malApadhvaMsI karmamalavinAzI syAditi zeSaH, yadvA malAzrayatvAnmala audArikaM zarIraM, tadapadhvaMsI syAttannirapekSo bhavediti bhAvaH / tato yathAgamaM pravarttamAnasya yAvallAbhaM dehadhAraNamapi guNAyaiveti sthitam / iha ca yAvallAbhaM dehadhAraNe maNDikadasyurudAharaNam , tatrAyaM vRddhavAdaH / tathAhi UTR-1
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 316 / / veNNApure tunna- kAro maNDikasaMjJakaH // parakhaharaNAsakto - 'bhavanmAyAniketanam // 1 // sa ca me traNamastIti, jAnubaddhapaTaccaraH // rAjamArge sthitazcakre, vAsare tunnakAratAm // 2 // rAtrau tu dhanadhAmabhyo, dhanaM hRtvA purAdvahiH // udyAnasthe bhUmigehe, nicikSepAnuvAsaram // 3 // tatra cAsItkhasA tasya, kanyakA prAptayauvanA // kUpacaiko'bhavattatro-pakaNThanyastaviSTaraH // 4 // yaM ca pralobhyAnayati, sa cauro bhAravAhakam // tamupAvIvizatkUpapArzvasthAsane tatvasA // 5 // pAdazaucamiSAtpAde dhRtvAndhau nyakSipacca tam // itthaM tasyAtyagAtkAlo, muSNataH sakalaM puram // 6 // pizAcamiva taM dhartu, purArakSopi nAzakat // pUrvokto mUladevAhna - statra cAbhUnnRpastadA // 7 // tata udvejitAstena, rAkSaseneva dasyunA || paurAH sarve mUladeva - bhUpamevaM vyajijJapan // 8 // khAmin ! kenApi caureNa, pratyahaM muSNatA puram // vrataM vinApi nirgrantho, nirmame nikhilo janaH ! // 9 // sa ca grahItuM kenApi zakyate na mahIpate ! | pAhi pAhi prajAH sarvA - stasmAdasmAdupadravAt ! // 10 // sadyastaM nigrahISyAmItyuktvA paurAn visRjya ca // nRpazcakrenyamArakSaM, taM dhartu so'pi nAzakat ! // 11 // tato nizi svayaM zyAmAM - zukaM prAvRtya bhUpatiH // zaGkAsthAneSu babhrAma, na tu taskaramaikSata ! // 12 // zrAnto bhUpastato yAvatsabhAyAmakhapItkvacit // kotrA - stIti vadaMstAva - tatropeyAya maNDikaH // 13 // ahaM kArpaTiko'smIti, samayajJo'vadannRpaH // ehi tvAmIzvaraM kurve, maNDakopyevamabravIt // 14 // bhujiSya iva bhUjAni - stato maNDikamanvagAt // svakAryasiddhayai dakSo hi, nIcama - UTR-1
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 317 // pyanuvartate / // 15 // tato dhanigRhe kvApi, kRtvA kSAtraM mlimlucH|| AkRkSatsAravastUni, bhAnusUnurasUniva // 16 // caturthamadhyataJca sarva parAskandI, zirasyAropya bhUpateH // puraskRtya ca taM kRSTa-kRpANo bhUgRhaM yayau // 17 // madhye bhUmigRhaM , yanam (4) bhUpa-mAnIyottArya vIvadham // kSAlayA'syAtitheH pAdA-viti jAmimuvAca saH // 18 // tataH kUpopakaNThasthe, pIThe | * sA vinivezya tam // pAdazaucacchalAdyAva-ttasya pAdamupAdade // 19 // tAvattanmRdutAmaja-jitvarImanubhUya sA // madirAkSI mRdubhUta-cittA citte vyacintayat // 20 // eSa satpuruSo bhukta-pUrvarAjyo'sti nizcitam // janmato bhAravAhasya, pAdasparzo hi nedRzaH ! // 21 // narottamamamuM tanna, kUpe kSepsyAmi sarvathA // dhyAtveti sA zanairevaM, tamuvAca || manasvinI // 22 // kUpe'tra bahavaH kSiptAH, pAdazaucamiSAnmayA // tvAM tu kSepsyAmi naivAtra, tvanmahimnA vazIkRtA ! // 23 // tato drutamitaH khAmin !, yAhi kRtvA kRpAM mayi // anyathA tvadhunA bhAvi, maraNaM dhruvamAvayoH! | // 24 // tannizamya valasyAyaM, samayo neti cintayan // AnItavittavinyAsa-vyagre caure nanAza saH // 25 // gate / ca rAjJi naSToya-mityUce sA tu sodaram // kaGkalohAsimAdAyA-'nubhUpaM sopyadhAvata // 26 // taM sannikRSTamAkRSTakRpANaM prekSya pArthivaH // nilIyAsthAcatvarastha-pASANastambhasannidhau // 27 // kopAndho maNDikastu drAk , sa evAyaM pumAniti / / kaMkAsinA patstambha, chittvA taM vagRhe yayau // 28 // pATacaro jAnubaddhA-valepArdrapaTaccaraH // prAtazca tunnakAratvaM, gatvA rAjapathe vyadhAt // 29 // bhUpopi khagRhe gatvA-'tivAhya rajanIM ca tAm // taM draSTuM niragA UTR-1
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 318 / / drAja-pATikAkapaTAdvahiH // 30 // taM ca prekSyApaNadvAre, tIkSNaprekSApaNo nRpaH // rAtridRSTAnumAnena, pratyabhijJAtavAn drutam // 31 // dadhyau ca nizi vAjIva, yo javena brajannabhUt // sa evAyaM dine khaJja, iva vyAjena ceSTate ! // 32 // khavezmani tato gatvA-'bhijJAnAkhyAnapUrvakam // tamAkArayituM kSamApaH, prAhiNonnijasevakAn // 33 // tairAhUtaH sa cauropi, manasyevamamanyata // na hataH sa naro nUna-muttAlena mayA nizi ! // 34 // sambhAvyate narAdhIzaH, sa eva ca pumAn sudhIH // mAM hi pratyabhijAnIyA-dbhUjAniH kathamanyathA ? // 35 // iti dhyAyan yayau rAjJaH, samIpe sa malimlucaH // taJcopAvivizadbhUpo, mahAbuddhimahAsane // 36 // AlApayan sudhAkalpai-staJcAlApaiH sagauravam // ityUce pArthivo mahyaM, dIyatAM bhaginI nijA // 37 // dRSTvA me bhaginIM nAnyo, niragAnmadgahAbahiH // tatsa evAyamityanta-nizcikAya sa taskaraH // 38 // vasA me gRhyatAM khAmi-nityUce ca dharAdhavam // nRpopi cArarUpADhyA-mupayeme tadaiva tAm // 39 // maNDikaM ca mahAmAtyaM, cakre nItividAM varaH // dravyeNa kAryamastIti, taM ca rAjA'nyadA'vadat // 40 // tato'tipracure vitte, datte tena mahIpatiH // taM bahvamAnayadbhayo-'pyanyadAnAyayaddhanam // 41 // evaM punaH punaH kurva-stadvittaM sakalaM nRpaH // AnAyayadvidagdhA hi, kArya buddhayaiva kurvate ! // 42 // kiyanmAtramatha dravya-masti tvatsodarAntike // ityanyadA tatvasAra- maprAkSIca kSamAprabhuH // 43 // dhanametAvadevAbhUda-svetyukte tayA ca rATU // lekhyakasyAnusAreNa,tatpaurANAmadApayat // 44 // maNDikaJca pracaNDAjJo, viDambya niviDaM UTR-1
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 319 / / nRpaH // zUlAmAropayatpApa-kAriNAM hi kutaH sukham ? // 45 // yathA cAyaM mUladeva-nRdevena malimlucaH // akAryakAryapi dravya-lAbhaM yAvadadhAryata ! // 46 // evaM munIndrairapi bhUridoSa-nidAnamapyaGgamudArasatvaiH // AnirjarAlAbhamapekSaNIya-mupekSaNIyaM ca tato'nyathAtve // 47 // iti yAvallAbhaM dehadhAraNe maNDikadRSTAnta iti sUtrArthaH // 7 // | samprati yaduktaM jIvitaM bRMhayitvA malApadhvaMsI syAditi tatkiM khAtaMtryeNaiva ! utAnyathetyAhamUlam-chaMda niroheNa uvei mukkhaM, Ase jahA sikkhiavammadhArI // puvAI vAsAiM carappamatto, tamhA muNI khippa muvei mukkhaM // 7 // __ vyAkhyA-chandonirodhena khacchandatAniSedhena upaiti mokSaM muktiM, ayaM bhAvaH- gurupArataMtryeNa khAgrahaviraheNa ca tatra tatra pravartamAnopi saMklezavikalatayA na karmabandhabhAk kintvavikalacaraNatayA nirjarAmevApnoti, gurupArataMtryeNApravartamAnazcAgrahagrahagrastatayA anantasaMsAritvAdyanarthabhAgeva bhavati, yaduktaM-"chachaTTamadasamaduvAlasehiM mAsaddha| mAsakhamaNehiM // akarito guruvayaNaM, aNaMtasaMsArio hoI // 1 // " tatsarvathA guruparataMtreNaiva muninA bhAvyaM uktaJca"nANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte a|| dhaNNA AvakahA e, gurukulavAsaM na muMcaMti // 1 // " atra dRSTAntamAha-'Ase' ityAdi-azvasturago, yathA zikSito valganotplavanadhAvanAdizikSA grAhito, varmadhArI sannAhadharastato vizeSaNakarmadhArayaH, anena zikSakaparataMtratayA khAtaMtryApohamAha, tatoyamarthaH-yathAzvaH khAtaMtryaM vihAya pravarta UTR-1
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 320 // mAno raNAGgaNe no vairibhirupahanyate, iti tanmokSaM prApnoti, khataMtrastu pUrvamazikSito raNasthAnaM prAptastairupahanyate, * atra cAyaM sampradAyaH* tathA Tekena bhUpena, dvayoH kSatriyaputrayoH // dattAvazvakizorau dvau, zikSAyai poSaNAya ca // 1 // tatraikaH kAla-* yogyaista-mAhAraiH poSayan zubhaiH // azikSayadvAjikalA, valganotplavanAdikAH // 2 // anyastvasmai zubhaM vastu, ko dadAtIti cintayan // tuSAdikaM dadau taM ca, gharaTe'vAhayatsadA ||3||raajnyaa dattaM ca tadyogyaM, bubhuje svayameva sH|| na ca vAjikalAM tasmai, zikSayAmAsa kAJcana !||4||anydopsthite yuddhe, rAjJoktAviti to narau // AgacchataM yuvAM tUrNa-mAruhyAcaM nijaM nijam // 5 // tatastau turagArUDhI, prAptau bhUbharturantikam // tadAjJayA prAvizatAM, madhyeyuddhamudAyudhau // 6 // tayorekaH sAdicittA-nuvRttyA saJcaran hyH|| sadyo jagAma saGgrAma-pAraM zikSAguNAnvitaH // 7 // anyastu duSTazikSAvAn , zubhazikSAvinAkRtaH // tatrApi bhramimArebhe, gharaTTakaniyuktavat // 8 // yaMtrabhrameNa | bhrAmyantaM, taM ca prekSya turaGgamam // azikSitoyamityanta-vidAMJcakruH pare bhaTAH // 9 // tatastatsAdinaM hatvA, jagR- | hustamarAtayaH // vijJeyA bhAvanA caivaM, dRSTAntasyAsya dhIdhanaiH // 10 // Adyo yathAzvo nijasAdipAra-taMtryAtsamipAramavApa sadyaH // dharmArthinopyevamavApnuvanti, saMsArapAraM gurupArataMtryAt // 11 // iti vAjidvayakathA // ata eva ca 'puvAiMti' pUrvANi pUrvoktapramANAni varSANi ca cara, satatamAgamoktakriyAM sevakha, apramattaH pramAdaparihartA, UTR-1
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 321 / / 'tamhatti' tasmAtvAtaMtryavimuktAdapramAdAcaraNAdeva muniH kSipramupaiti mokSaM, atra pUrvANi varSANi iti ca etAvadA. ra yuSAmeva cAritrapariNAmaH syAditi darzanArthamuktamiti sUtrArthaH // 8 // nanu ? yadi chandonirodhena muktistantikAle * evAyaM kriyatAmityAzaGkAnirAsArthamAha mUlam- sa putvamevaM na labheja pacchA, esovamA sAsayavAiANaM // visIaI siDhile Auammi, kAlovaNIe sarirassa bhee // 9 // vyAkhyA-sa iti yattadornityAbhisambandhAt yaH pUrvamapramatto na syAt so'pramAdAtmakaM chandonirodhaM 'puvamevaMti' | evaM zabdasya upamArthatvAt pUrvamiva antyakAlAt prAgiva na labheta na prApnuyAt pazcAdantyakAlepi, kiJca 'esovamatti' eSopamA iyaM sampradhAraNA yadvayaM pazcAddharma kariSyAma iti zAzvatavAdinAM nirupakramAyuSkatayA zAzvatamivAtmAnaM * manyamAnAnAM yujyetApi, na tu jalabuddhadasamAnAyuSAmanyeSAM, tathA cAyamuttarakAlepi chandonirodhamanApnuvan vipI dati, kathamahamakRtadharmakarmA paratra narakAdivedanA anubhaviSyAmIti vaiklavyamanubhavati, zithile AtmapradezAnmuJcatyAyuSi kAlena mRtyunA upanIte Dhaukite zarIrasya bhede sarvazATAt pRthagbhAve tasmAdAdita eva pramAdaH parihartavya iti sUtrArthaH // 9 // kathaM punaH pUrvamiva pazcAdapi chandonirodhaM na labhate ? ityAha UTR-1
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 322 // mUlam-khippaM na sakkei vivegameuM, tamhA samuThThAya pahAya kAme // __samecca logaM samayA mahesI, appANurakhkhI caramappamatto // 10 // vyAkhyA-kSipraM tatkSaNa eva na zaknoti vivekaM dravyato bahiHsaGgatyAgarUpaM, bhAvataH kaSAyApohAtmakaM, etuM gantu kartumityarthaH / kRtaparikarmA hi drutaM tatparityAgaM kartumalaM, na tu tadanyaH, atrodAharaNaM, brAhmaNI tathA hyeko dvijo'nyatra, gatvA deze mahAmatiH // sAGgAn vedAnadhItyAgA-skRtakRtyo nijaM gRham // 1 // tasmai caikena vipreNa, surUpA khasutA dade // lokAzca dakSiNAbhistaM, vedajJaM dhaninaM vyadhuH // 2 // tataH sa strIkRte bhUrI nalaMkArAnakArayat // sApi tAn paridhAyAsthA-dbhUSitaiva divAnizam // 3 // tAM cetyuvAca tatkAntaH, kAnte ! | parvotsavAdiSu // paridheyAH pariSkArA, na tu pratidinaM tvayA // 4 // taskaropadravaH prAnta-grAme batra bhavedazam // KIna cottArayituM zakyA, drutamete tadAgame // 5 // sAtha smAha yadA khAmi-nAyAsyantIha dasyavaH // etAnuttArayi pyAmi, tadAhamavilambitam // 6 // ityuktvA sA tathaivAsthA-nna tu tAnudatArayat // suzikSAmapi manyante, dakSaMmanyA na jantavaH // 7 // caurAH kecicca tAM nityaM, maNDitAM dRSTapUrviNaH // tasyA eva gRhe'nyedhu-vivizurjagRhuzca tAm // 8 // nityaM snigdhAzanAtpIna-pANipAdA tadA ca sA // kaTakAdyapanetuM drAk , nAnabhyAsAdabhUt prabhuH // 9 // tatastasyAH karau chittvA, lAtvA ca kaTakAdikam // pATacarA yayustUrNa, pApAnAM hi kuto dayA ? // 10 // yathA UTR-1
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ * uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 323 // ca sA prAk parikarmahInA, tadApanetuM na zazAka bhUSAH // kartuM vivekaM na tathA paropi, kSipraM prabhuH syAtparikarmahInaH | // 11 // iti dvijavadhUkathA // na ca marudevyudAharaNamatra vAcyamAzcaryarUpatvAttasya, yata evaM tasmAtsamutthAya pazcAddharma kariSyAmItyAlasyatyAgenodyamaM kRtvA prahAya parityajya kAmAn icchAmadanAtmakAn sametya jJAtvA lokaM prANisamUha 'samayatti' samatayA samazatrumitratayA maharSiH san yadvA maha ekAntotsavarUpo mokSastamicchatItyevaM zIlo mahaSI san , AtmAnurakSI kugatigamanAdibhyo'pAyebhya Atmano rakSakaH carApramattaH pramAdarahitaH, iha ca pramAdaparihArAparihArayo raihikamudAharaNaM vaNig mahilA, tatra cAyaM sampradAyaH, tathA hi naigamaH khagRhe kopi, naanaashilpvidhaayinH|| muktvA karmakarAn vANi-jyArtha dezAntare yayau // 1 // tAMzca karma- | | karAMstasya, mahilA khakhakarmasu // na prAyuta zubhairvAkyaiH, khAGgasaMskAratatparA // 2 // na ca teSAmadAtkAlo-papannaM bhojanAdikam // sIdanto yayuranyatra, sarve karmakarAstataH // 3 // tatastattatkRtyahAnyA, vyanezatpracuraM dhanam // taca IK kharUpamAyAto-'jJAsItsarvaM gRhaprabhuH // 4 // alakSmIvattato gehA-tpramadAM tAM pramadvarAm // niSkAzyAnyAM niHkhakanyAM, so'vRnnodbhubhirdhnaiH|| // 5 // tadvandhUzcaivamUce ce-dAtmAnaM rakSayatyasau // tadA pariNayAmyenA-manyathA tu na sarvathA // 6 // tadAkarNya kanI jJAta-paramArthA mahAmatiH // rakSiSyAmyahamAtmAna-mityUce khajanAnnijAn // 7 // tatastAM pariNIyAgA-tpunardezAntare vaNik // nAgabhUSAdikaM cakre, pramAdaM tadazA tu sA // 8 // AlApayantI UTR-1
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 324 / / madhurai-rAlApaiH zravaNAmRtaH // dAsakarmakarAdIMzca, prAyuta khakhakarmaNi // 9 // prAtarAzAdikaM teSAM, bhojanaM samaye dadau // akAlaparihINaM ta-dvetanaM ca yathoditam // 10 // evamAvarjitAH sarve, tayA karmakarAdayaH // sodyama khakhakarmANi, cakrire prativAsaram // 11 // itthaM pramAdAdAtmAnaM, rakSantI sA manakhinI // naiva vyanAzayatkiJci-dapi kRtyaM dhanaM tathA // 12 / / gRhazotha gRhe prApta-stAmudIkSyApramAdinIm // sarvakhakhAminI cakre, muditastadguNai zam K // 13 // ityapramAdo mahate guNAya, bhavedihaivApaguNAya cAnyaH // tasmAtparatrApi bhavedguNAyA-'pramAda eveti carApramattaH // 14 // iti vaNikapatnIkatheti sUtrArthaH // 10 // pramAdamUlaM ca rAgadveSAviti sopAyaM tattyAgamAha mUlam-muhaM muhaM mohaguNe jayaMtaM, aNegarUvA samaNaM caraMtaM / phAsA phusaMtI asamaMjasaM ca, na tesu bhikkhu maNasA pausse // 1 // ___ vyAkhyA-muhurmuhurvAraM vAraM mohopakAriNo guNA mohaguNAH zabdAdayastAn jayantamabhibhavantaM, anekAni kArkazyakurUpatvAdIni rUpANi yeSAM te anekarUpAH zramaNaM muniM carantaM saMyamAdhvani gacchantaM, spRzanti khAni svAni iMdriyANi gRhyamANatayA iti sparzAH, zabdAdayaste spRzanti, gRhyamANatayaiva sambadhnanti, 'asamaMjasaM catti' cazabdasthAvadhAraNArthatvAdasamaJjasameva ananukUlameva yathAsyAttathA na teSu bhikSuH, 'maNasatti' apergamyatvAnmanasApi, AstAM vAcA kAyena ca, pradviSyAt , ayaM bhAvaH-amanojazabdAdiSu kathaJcidindriyaviSayatvamApanneSu aho eSAma| niSTatvamiti na cintayet na vA tAn pariharediti sUtrArthaH // 11 // tathA UTR-1
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana caturthamadhyayanam (4) / / 325 / / mUlam-maMdA ya phAsA bahulohaNijjA, tahappagAresu maNaM na kujjaa| rakkhija kohaM viNaija mANaM, mAyaM na seve payahija lohaM // 12 // vyAkhyA-mandayanti vivekinabhapi janamajJatAM nayantIti mandAH, ca samuccaye, sparzAH zabdAdyAH, bahUn lobhayanti mohayantIti bahulobhanIyAH, anena teSAmAkSepakatvamuktaM, 'tahappagAresutti' apergamyamAnatvAttathAprakAreSvapi bahulobhanIyeSvapi mRdusparzamadhurarasAdiSu manazcittaM na kuryAnna nivezayet , evaM ca pUrvasUtreNa dveSasya parihAra uktaH, anena ca rAgasya, sa ca kathaM syAdityAha-rakSennivArayetkrodhaM, vinayedapanayanmAnamahaGkAraM, mAyAM paravaJcanabuddhirUpAM na seveta na kuryAt , 'payahijatti' prajahyAllobhamabhiSvaGgarUpaM, tathA ca krodhamAnayoddeSAtmakatvAnmAyAlobhayozca rAgarUpatvAtrodhAdinigraha eva rAgadveSaparihAra iti sUtrArthaH // 12 // atha yaduktaM 'tamhA samuTThAya pahAya kAme' ityAdi-tatkadAcicarakAdiSvapi syAditi zaGkApohArthamAha mUlam-je saMkhayA tucchaparappavAI, te pijadosANugayA parajjhA / ee ahammutti dugaMcchamANo, kaMkhe guNe jAva sarIrabheotti bemi||13|| // ii cautthamajjhayaNaM sammattaM // UTR-1
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 326 / / vyAkhyA--ye ityanirdiSTakharUpAH saMskRtAH kRtrimazuddhimanto na tu tatvavedinaH, ata eva tucchA yadRcchAbhidhAyitayA niHsArAH, parapravAdinaH paratIrthikAste premadveSAnugatA jJeyA iti zeSastathAhi sarvathA sUnRte jinavAkyepi yA kadAgrahAdapratItiH sA na rAgadveSAbhyAM vineti bhAvanIyaM, ata eva 'parajjhatti' dezyatvAt paravazA rAgadveSagrahagrastatayA tadvazAH, yadi te IdRzAstarhi kiM kAryamityAha - ete adharmahetutvAdadharmA ityamunolekhena jugusamAnA unmArgagAmino'mI iti tatkharUpamavadhArayan na tu nindan, nindAyAH sarvatra niSedhAt evaMvidhazca kiM kuryAdityAha- kAMkSedabhilaSedguNAn jJAnadarzanacAritrAdIn jinAgamoktAn, kiyatkAlamityAha - yAvaccharIrabhedo | dehAt pRthagbhAvo maraNamiti yAvat, anena ca jaineSveva samutthAnaM kAmaprahANaM ca tAtvikamanyatra tu na tAdRzamiti sUcitamiti sUtrArthaH // 13 // iti bravImIti prAgvat // ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNimahopAdhyAya zrImuni vimalagaNi ziSya bhujiSyopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau caturthAdhyayanaM sampUrNam // 4 // lklklknn Deneme UTR-1
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ SRAGIRACTRAGRAGRAGRAPARANORY PRACRAGRAGIRAGS / / 327 / / "sUri zrIvijayAnanda, vijayAnandakArakam / "AtmArAma" iti khyAtaM, vande sadguNalabdhaye // 1 // " // iti caturthAdhyayanaM sampUrNam // " vallabhavijayastveSa, ziSyaziSyasya ziSyakaH / nityaM smarati yaM bhaktyA, sa dadAtu sadA sukham / / 1 // " UTR-1
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha paJcamAdhyayanam // / / 328 // kAmamaraNIyA sArabhada iti uktaM caturthAdhyayanamathAkAmamaraNIyAkhyaM paJcamamArabhyate / asya cAyamabhisambandha ihAnantarAdhyayane kAMkSedguNAn / yAvaccharIrabheda iti vadatA maraNaM yAvadapramAdo vidheya ityuktaM, maraNaM ca kati bhedaM ? kiM heyaM ? kiJcopAdeyamityanena sambandhenAyAtamidaM, tatosa prArambhe maraNavibhAgo niyuktikRtA proktaH saMkSepAttAvaducyate / tathAhi-"AvIi 1 ohi 2 aMtima 3 valAyamaraNaM 4 vasahamaraNaM ca 5 // aMtosalaM 6 tambhava 7 bAlaM 8 tahapaMDiaM9 mIsaM 10 // 1 // chaumatthamaraNa 11 kevali 12 vehAyasa 13 giddhapiTTamaraNaM ca 14 // maraNaM bhattapariNNA 15 iMgiNi 16 pAovagamaNaM ca 17 // 2 // " iti saptadazavidhamaraNam , tatra vIcirvicchedaH aMtaramityarthastadabhAvAdavIci, nArakatiryagUnarAmarANAmutpattisamayAtprabhRtinijanijAyuHkarmadalikAnAmanusamayamanubhavanAdvicaTanaM tatpradhAnaM maraNamavIcimaraNaM 1 / avadhirmaryAdA, tatazca yAni nArakAdibhavanibandhanatayA AyuHkarmadalikAnyanubhUya mriyate, mRto vA yadi punastAnyevAnubhUya mariSyati tadA tavyAvadhimaraNaM, sambhavati hi gRhItojjhitAnAmapi karmadalikAnAM punargrahaNaM, pariNAmavaicitryAt / evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyaM 2 / antebhavamantikaM, ayaM bhAvaH-yAni nArakAdyAyuSkatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRto vA na punastAnyanubhUya mariSyati tavyato'ntikamaraNaM, evaM kSetrAdiSvapi vAcyaM 3 / "valA UTR-1
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana paJcamamadhyayanam (5) yamaraNaMti" valatAM saMyamAnnivartamAnAnAM, duzcaraM tapazcaraNaM kartuM vrataM moktuJcAzaknuvatAM kathaJcidasmAkamasmAnmuktirastu iti dhyAyatAM yanmaraNaM tadvalanmaraNaM, etaca bhagavatapariNAmAnAM munInAmeva syAt 4 / vazena iMdriyaviSayaviSayeNa paravazatvena ArtA dIpazikhAvalokanAkulapataGgavadAkulitA vArtAsteSAM maraNaM vazArttamaraNaM 5 / antaH zalyaM lajjAdivazAdanAlocitadurAcArarUpaM yeSAM te antaHzalyAsteSAM maraNamantaHzalyamaraNaM, idazcAtIva duSTaM yadAhuH-"eaM sasallamaraNaM, mariUNa mahAbhae duraMtaMmi // suciraM bhamaMti jIvA, dIhe saMsArakaMtAre // 6 // "tanbhavatti" yasmin bhave sAmprataM prANI varttate tadbhavayogyamevAyurvaTvA punastatkSayeNa yadA mriyate tadA tadbhavamaraNaM, idazca saMkhyAtavarSAyuSAM nRtirazcAmeva, na tvasaMkhyAtavarSAyuSAM nRtirazcAM, devanArakANAM ca, teSAM punaranantaraM tadbhavAbhAvAt 7 / bAlAnAM mithyAdRzAmaviratasamyagdRzAM vA maraNaM bAlamaraNam 8 / paNDitAnAM sarvaviratimabhyupagatAnAM maraNaM paNDitamaraNam 9 / mizrANAM bAlapaNDitAnAM dezaviratAnAM maraNaM mizramaraNam 10 / chadmasthAnAM matizrutAvadhimanaHparyAyajJAnavatAM vatinAM | maraNaM chadmasthamaraNam 11 / kevalinAM utpannakevalAnAM maraNaM kevalimaraNam 12 / vihAyasi AkAze bhavaM vaihAyasaM, ayaM bhAvaH-UrdU vRkSazAkhAdAvudvandhanena bhRgupAtakUpapAtazastrAdibhirvA maraNaM vaihAyasamaraNaM 13 / gRdherupalakSaNatvAcchakunikAzivAdibhizca spRSTaM sparzanaM yatra tadbhraspRSTa, idazca mRtagajAdizavAntaH pravizya gRdhrAdyairAtmAnaM bhakSayataH syAt 14 / bhaktaM bhojanaM tasya, upalakSaNatvAt pAnAdezca / parijJA, idaM mayA bhUrizo bhuktametaddhetukaJcAyadyamiti, UTR-1
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 330 / / jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA parityAgo bhaktaparijJA tathA maraNaM bhaktaparijJAmaraNam 15 / iMgyate pratiniyatadeza eva cezyate yatra tadiGginImaraNaM, idaJca caturvidhAhArapratyAkhyAnavato niyamitapradeze svayamevodvarttanAdi kurvato muneH syAt 16 / pAdapo vRkSaH, upazabdaH sAdRzye, tataH pAdapamupagacchati sAdRzyena prApnotIti pAdapo pagamanaM, ayaM bhAvaH - yathA pAdapaH patitaH samaM viSamamiyacintayannizcalamAste paraprayogAttu kampate, tathAyamapi bhagavAn yadaGgaM prathamato yatra same viSame vA patitaM tattatraiva sthApayati na tu khatazcalayatIti 17 / idaJcAntyamaraNatrayaM yadyapi vaimAnikatvamuktilakSaNasamAnaphaladaM yaduktaM - " eaM pacakkhANaM, aNupAleUNa suvihio sammaM / vemANio ya devo, havijja ahavA vi sijjhejA // 1 // " tathApi viziSTaviziSTatara viziSTatamadhRtimatAmevottarottaraM sambhavatIti vizeSAt prathamaM kanIyaH, dvitIyaM madhyaM, tRtIyaM jyeSThamiti dhyeyaM / eSu ca sAdhvInAmAdyameva / yadAhuH"saGghAvi a ajAo, sadhevi a paDhamasaghayaNavajjA | save vi desavirayA, paJcakhANeNa u maraMti // " atra hi pratyAkhyAnazabdena bhaktaparijJaiva jJeyA / iGginImaraNaM tu viziSTataradhRtisaMhananavatAmeva syAdityAryikAniSedhAdevAvasIyate, pAdapopagamanaM tu viziSTatamadhRtimatAM vajrarSabhanArAcasaMhananavatAneva syAduktaJca - "paDhamaMmi a saMghayaNe, vahaMto selakuDasAmANo / tesiMpi a vuccheo, caudasaputrANa bucchee // 1 // " ityuktaH saMkSepAnmaraNavibhAgo vistaratastu bRhaTTIkAto jJeyaH / eSAJca madhye "dhIreNa vi mariavaM, kAuriseNa vi avassa mariavaM / tamhA aba UTR-1
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana pacamamadhyayanam (5) / / 331 / / 2 ssamaraNe, varaM khu dhIrattaNe maraNaM // 1 // saMsAraraMgamaJjhe, dhIvalasannaddhabaddhakaccho u / hatUNa mohamalaM, harAmi |* | ArAhaNapaDAgaM // 2 // " ityAdi dhyAtvA dhIraiH paNDitamaraNamupAdeyamanyattu heyamityalaM prsnggen| sAmprataM suutrmnugmyte| mUlam-aNNavaMsi mahohaMsI, ege tiNNe duruttare / tattha ege hApaNNe, imaM paNhamudAhare // 1 // ___ vyAkhyA-arNava ivArNavo'dRSTaparapAratayA bhava eva tasmin , mahAnoghaH pravAho bhavaparamparAtmako yatra sa mahauSaH tasmin , eko rAgadveSAdisahabhAvarahitaH, tIrNa iva tIrNaH tIraprApta ityarthaH / duruttare duHkhenottarituM zakye | bhavArNave eva, tatra sadevamanujAsurAyAM parSadi, ekastIrthakaranAmakarmodayAdanuttarAvAptavibhUtitayA advitIyaH, sa hi ekadA eka eva bhavatItyevamuktaM, mahatI nirAvaraNatayA aparimANA prajJA kevalajJAnalakSaNA yasya sa tathA, | imamanantaravakSyamANaM praSTavyArtharUpamudAharedudAhRtavAniti sUtrArthaH // 1 // tathA hi| mUlam-santime a duveThANA, akkhAyA maarnnNtiaa| akAmamaraNaM ceva, sakAmamaraNaM tahA // 2 // vyAkhyA-"saMtitti" vacanavyatyayAt sto vidyate, ime pratyakSe, caH pUraNe, dve dvisaMkhye, tiSThantyanayorjantava iti | sthAne, AkhyAte, prAktanatIrthakarairapikathite / maraNamevAnto nijAyuSaH paryanto maraNAntastasmin bhave mAraNAntike, te eva nAmataH prakAzayati, akAmamaraNaM vakSyamANalakSaNaM, caH samuccaye, eveti pUrtI, sakAmamaraNaM tathA vakSyamANameveti sUtrArthaH // 2 // keSAM punarime ? kiyadvAraM ? cetyAha UTR-1
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 332 // mUlam--bAlANaM akAmaM tu, maraNaM asaiM bhve| paMDiANaM sakAmaM tu, ukkoseNaM saI bhave // 3 // || __vyAkhyA-bAlA iva bAlAH sadasadvivekavikalAsteSAM akAmaM, 'tutti' tuzabdasya evakArArthatvAdakAmameva maraNa-|| masakRdvAraMvAraM bhavette hi viSayAbhiSvaGgAnmaraNamanicchanta eva mriyante, tata eva ca bhavATavImaTanto bhUyo bhUya-1stadeva maraNamAsAdayanti, paNDitAnAM cAritravatAM saha kAmenAbhilASeNa vartate iti sakAmaM sakAmamiva sakAmaM, sakAmatvaJca maraNAgame trAsAbhAvAt , tadabhAvazca tAdRzAM maraNasyotsavabhUtatvAt / yadAhuH-"saJcitatapodhanAnAM, nityaM kA vrataniyamasaMyamaratAnAm // utsavabhUtaM manye, maraNamanaparAdhavRttInAm // 1 // " na tu paramArthatasteSAM maraNaM prati sakAmatvaM. maraNAbhilASasya niSiddhatvAduktaM hi-"mA mA hu viciMtejA, jIvAmi ciraM marAmi a lahaMti / jaha icchasi tari je, saMsAramahoahimapAraM // 1 // " tu zabdaH pUrvApekSayA vizeSadyotakaH, tacca maraNaM "ukkoseNaMti" utkarSopalakSitaM kevalisambandhItyarthaH, akevalino hi saMyamajIvitaM dIrgha spRhayeyurapi, muktiprAptiritaH syAditi / kevalinastu kRtakRtyatayA tadapi necchanti AstAM bhavajIvitamiti tanmaraNasyaivotkarSeNa sakAmatA / "saiMti" | sakRdekavArameva bhavet , jaghanyena tu zeSacAritriNAM saptASTa vA vArAn syAdityAkUtamiti sUtrArthaH // 3 // athA- | | nayoyoH sthAnayorAcaM sthAnamAha* mUlam-tasthimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desi / kAmagiddhe jahA bAle, bhisaM kUrAiM kubaI // 4 // | UTR-1
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana paJcamamavyayanam (5) // 333 // vyAkhyA-tatreti tayorakAmamaraNasakAmamaraNAkhyayoH sthAnayormadhye idaM vakSyamANaM prathama sthAnaM mahAvIreNa caramatIrthakRtA, tatraiko mahAprajJa iti sAmAnyokterabhivyaktinimittamidaM "desi" prruupitN| kiM tadityAha-kAmeSu icchAmadanAtmakeSu gRddho'bhikAMkSAvAn kAmagRddhaH, yathetyupadarzanA), bAla uktarUpo bhRzamatyartha karANi raudrANi prANivyaparopaNAdIni karmANIti zeSaH, "kuvaitti" karoti zaktI satyAM, azaktI tu tandulamatsyavanmanasApi kroti| tAni ca kRtvA prakramAdakAma eva mriyate iti sUtrArthaH // 4 // idameva spaSTayatimUlam-je giddhe kAmabhoesu, ege kUDAya gacchai / na me diTTe pare loe, cakkhudihA imA raI // 5 // | vyAkhyA-ya ityanirdiSTanAmA gRddho lampaTaH, kAmau ca zabdarUpAkhyau, bhogAzca sparzarasagandhAhAH, kAmabhogAsteSu ekaH kazcidatikrarakarmA kUTAya gacchati / tatra kUTaM dravyato mRgAdibandhanaM, bhAvato mithyAbhASaNAdi, tasmai pravartate ityarthaH / sa hi mAMsAdilubdhatayA mRgAdibandhanAnyArabhate, midhyAbhASaNAdIni ca sevate, preritazca kaizcidvakti, / "na me" iti, na mayA dRSTaH paraloko bhUtabhAvijanmAtmakaH, kadAcidviSayaratirapi tAdRzyeva syAdityAha, cakSuSA dRSTA cakSudRSTA, iyaM ratiH kAmajanitA cittaprahAttiH tatkathaM dRSTatyAgAdadRSTaprArthanayAtmAnaM vaJcaye? iti tasyAzaya iti sUtrArthaH // 5 // punastadAzayameva vyaJjayati (1) cittaprasattiH UTR-1
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 334 // mUlam-hatthAgayA ime kAmA, kAliA je annaagyaa| ko jANai pare loe, asthi vA natthi vA punno||6|| vyAkhyA-hastAgatAH khAdhInatayA hastaprAptA ime pratyakSAH kAmAH zabdAdyAH, kAlikA anizcitakAlAntaraprAptayo ye anAgatA bhAvibhavasatkAH, kathaM punaramI anizcitalAbhAH ? ityAha-ka ityatra punaH zabdasya vyavahitasya sambandhAtkaH punarjAnAti ? naiva kazcidityarthaH / yathA paraloko'sti vA ? nAsti vA? tataH sandigdhe paraloke kaH pratyakSAn kAmAn vihAya kAlikakAmArtha yateteti tasyAbhiprAya iti sUtrArthaH // 6 // kazcittu jJAtaparalokopi kA| mAMstyaktumazakta idamAha mUlam-jaNeNa saddhiM hokkhAmi, ii vAle pagabbhai / kAmabhogANu rAeNaM, kesaM saMpaDivajai // 7 // | vyAkhyA-janena lokena sArddha saha bhaviSyAmi, ayaM bhAvaH, bahurjano bhogAsaGgI tadahamapi tadgatiM gamiSyAmi ! | na hi iyAn jano mUDha ityamunA prakAreNa bAlo'jJaH pragalbhate dhAryamavalambate / alIkavAcAlatayA svayaM naSTaH parAnapi nAzayati / na ca kimbahunApi janenonmArgaprasthiteneti cintayati ! sa caivaM kAmabhogAnurAgeNa klezamiha paratra ca sampratipadyate prApnotIti sUtrArthaH // 7 // yathA cAyaM klezaM prApnoti tathA prAhamUlam--tao se daMDaM samArabhai, tasesu thAvaresua / aTTAe va aNaTTAe, bhUaggAmaM vihiMsai // 8 // vyAkhyA-tataH kAmabhogAnurAgAtsa dhRSTo daNDaM manodaNDAdikaM samArabhate pravarttayati, traseSu dvIndriyAdiSu, UTR-1
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana paJcamamadhyayanam (5) / / 335 / / sthAvareSu ca pRthivyAdiSu, arthAya vittaprAptyAdikAryAya, anarthAya vA yadAtmano mitrAdervA nopayujyate tasmai | nirarthakamityarthaH / nanu nirarthakamapi kiM kopi daNDamArabhate ? Arabhata eva tAdRzapazupAlavat // tathAhi kopyajApAlaH, saMniveze kvacidvasan // ajAzcArayituM nitya-maTatisma banAntare // 1 // ajAbaje | ca madhyAhne, nyagrodhadrumamAzrite // tasya chAyAmupAzritya, sopyuttAnatayA'khapIt // 2 // laghunA dhanuSA muktai-baMda rAsthibhiranvaham // vaTasya tasya patrANi, chidrayAmAsa cAsakRt // 3 // krIDApareNa tenaivaM, prAyo viddhaakhilcchdH|| nyagrodho nirmame nityA-bhyAsAdvA kiM na sAdhyate ? // 4 // tatra caikonyadA bhrAmya-nAgato gotrividrutaH // bhUpabhUstaM tathAbhUtaM, vaTaM vIkSya visiSmiye ! // 5 // kenaivamasya parNAni, chidritAnyakhilAnyapi ? // ityapRcchaca tamajApAlaM bhUpAlanandanaH // 6 // so'vAdIkrIDayaitAni, chidritAni mayA sakhe! // tatastasmai bahu dravyaM, datvA rAjAGgajo janau // 7 // maduktamaya'netre tvaM, yadi sphoTayituM sphuTam // prabhUyase tadA kArya, samagraM mama siddhyati // 8 // sa proce cetsa puruSaH, pArthavartI bhavenmama // tadAhaM bhavataH kAya, kartuM zaknomi nAnyathA // 9 // pazupAlaM tato nItvA, puramadhye nRpAtmajaH // channamasthApayadrAja-mArgAsanne niketane // 10 // dAyAdazca nirja rAja-pATikAyai vinirgatam // tasyAdarzayadasyAzu, netre sphoTye iti bruvan // 11 // sopi cApavimuktAbhyAM, | golikAbhyAM tadIkSaNe // pakkasphoTakavatsadyo-'sphoTayatsvayamasphuTaH // 12 // tataH samprAptasAmrAjya-stamAhUya sa UTR-1
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 336 / / bhUpabhUH // pazupAlamuvAcaivaM, behi kaM te varaM dade ? // 13 // so'bravIdyatra tiSThAmi, dehi grAmaM tameva me // tatastasmai dadau rAjA, tadiSTaM tuSTamAnasaH // 14 // so'tha grAme tatra tumbI-rikhUzcAvApayadbahUn // niSpannaM ca guDaM tumbaiH, sAkaM khAdannidaM jagau // 15 // "aTTamaTU pi sikkhijA, sikkhina niratthayaM // aTTamaTTappasAeNa, khajae guDa-13 tuMbayaM // 16 // " itthaM gAyana pratidina-mamandAmodameduraH // pazupAlaH sukhaM kAla-mativAhayati sma sH|| 17 // | yathAyamarthana vinA vaTasya, patrANi vivyAdha dRzau tu sArtham // anyopi janturvitanoti daNDA-rambhaM tathA sArthamana rthakaJca // 18 // iti pazupAlakathA // daNDamArabhata ityuktaM, na cAso daNDArambhamAtreNAvatiSThate, kintu "bhRaggA| maMti" bhUtAH prANinasteSAM grAmaH samUhastaM vividhaiH prakArairhinasti vyApAdayati, anena daNDatrayavyApAra ukta iti ra suutraarthH||8||kimymetaavdev karotItyAha mUlam-hiMse bAle musAvAI, mAille pisuNe saDhe / bhuMjamANe suraM maMsaM, seameaMti mannai // 9 // * vyAkhyA-hiMsro hiMsanazIlaH san , bAlo mUDho, mRSAvAdI mithyAbhASaNazIlaH, 'mAileti' mAyA paravaJcano- ** pAyacintanaM tadvAn , pizunaH paradoSaprakAzakaH, zaTho veSaviparyAsAdinA AtmAnamanyathAbhUtaM darzayati, maNDikacau khat / ata eva ca bhujAnaH, surAM madyaM, mAMsaM ca, zreyo'tiprazasyametaditi manyate, upalakSaNatvAdbhASate ca / "na mAMsaSel bhakSaNe doSo, na madye na ca maithune" ityAdIti sUtrArthaH // 9 // tathA UTR-1
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana paJcamamadhyayanam (5) / / 337 / / mUlam-kAyasA vayasA matte, vite giddhe a itthisu / duhao mala saMciNai, sisuNAguva maTiaM // 10 // vyAkhyA-'kAyasatti' sUtratvAtkAyena, vacasA vacanena, upalakSaNatvAnmanasA ca, matto dRptaH / tatra kAyena matto madAndhagajavat yatastataH pravRttimAn , yadvA aho! ahaM balavAn rUpavAMzceti cintayan , vacasA khaguNAn khyApayan aho! ahaM sukhara iti vA dhyAyan, manasA ca madAdhmAtacetAH, aho! ahamavadhAraNazaktimAniti vA manyamAno vitte dhane gRddho gRddhimAn / cazabdo bhinnakramaH, tataH strISu ca gRddhaH / tatra vitte gRddha ityanena adattAdAnagrahaNam | tadbhAvabhAvitvAttasya / tathA strISu gRddha ityanena tu maithunAsevitvamuktaM, sa hi striyaH saMsArasArabhUtA manyate vakti ca / "satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH // asminnasAre saMsAre, sAraM sAraGgalocanA // 1 // " tadAsaktazca | maithunaM sevata eveti / tataH sa kiM kuryAdityAha-'duhaotti' dvidhA rAgadveSAbhyAM malamaSTaprakAraM karma saJcinoti |banAti, ka iva kimityAha-zizunAga ivAlasa iva mRttikAM, sa hi snigdhatanutayA bahIrajobhiravaguNDyate, tAmeva cAznAtIti bahirantazca malamupacinoti, tatazca kharataradinakarakaranikarasparzataH zuSyannihaiva klizyate / tathAyamapyupacitakarmavazAdihaiva janmani klizyate vinazyati ceti sUtrArthaH // 10 // idameva spaSTayatimUlam-tao puTTo AyaMkeNa, gilANo paritappai / pabhIo paralogassa, kammANuppehi appaNo // 11 // vyAkhyA-'taotti' sa evaikaH tato vA daNDArambhAdhupArjitamalAdanuspRSTo'bhibhUtaH, kena ? AtaGkena AzughA UTR-1
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 338 // tinA zUlavizucikAdirogeNa glAno mandaH paritapyate, bahirantazca khidyate / prabhItaH prakarSaNa trastaH 'paralogassatti' paralokAt, ArSatvAtpaJcamyarthe SaSThI, kuta evaM? yataH karma kriyAM anuprekSate ityevaMzIlaH karmAnuprekSI, kasya ? AtmanaH, sa hi hiMsAdikAM svaceSTAM smaranmayA na kiJcicchubhamAcaritaM! kintu sadaivAjarAmaravaceSTitamiti dhyAyan manasi rogeNa vapuSi ca khidyate / bhavati hi viSayalolupamanasopi prAyaH prANatyAgasamaye'nutApaH ! yaduktaM-"bhavitrI bhAvAnAM pariNatimanAlocya niyatAM, purA yadyatkiJcidvihitamazubhaM yauvanamadAt // punaH pratyAsanne mahati paralokaika* gamane, tadevaikaM puMsAM vyathayati jarAjIrNavapuSAm // 1 // " iti sUtrArthaH // 11 // etadeva vyaktIkarotimUlam-suA me narae ThANA, asIlANaMca jA gaI // bAlANaM kUrakammANaM, pagADhA jattha veannaa||12|| vyakhyA-zrutAni 'me' mayA narake sthAnAni kumbhIvaitaraNyasipatravanAdIni, tatkimiyatApi paritapyata ityAhaazIlAnAM ca durAcArANAM yA gatirnarakAdikA sApi zrutA, kIdRzItyAha-bAlAnAmajJAnAM krUrakarmaNAM hiMsAdiraudrakarmakAriNAM pragADhAH prakRSTA yatra yasyAM gatau vedanAH zItoSNAdyAH / tatazca mamApyevaMvidhAnuSThAnasya tAdRzyeva gatiriti dhyAyan paritapyata iti sUtrArthaH // 12 // kiJca* mUlam-tatthovavAiaM ThANaM, jahA me tmnnussuaN|| ahA kammehiM gacchaMto, so pacchA paritappai // 13 // vyAkhyA-tatra narakeSu upapAte bhavamopapAtikaM sthAnaM sthitiH yathA yena prakAreNa syAditi zeSaH, me mayA tadi UTR-1
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana paJcamamadhyayanam (5) / / 339 // | tyanantaroktamanuzrutamavadhAritaM, gurubhya iti zeSaH / ayaM bhAvaH-garbhajatve hi garbhAvasthAnAvasthAM yAvacchedabhedAdiduHkhA| nAmantaramapi syAt , aupapAtikatve tvantarmuhUrttAnantarameva mahAvedanodaya iti kutastadantarasambhavaH ? tathA ca 'ahA- | kammehiti' yathAkarmabhirgamiSyamANagatyanurUpaiH karmabhistIvratIvratarAdyanubhAvAnvitairgacchan tadanurUpameva sthAnaM sa iti bAlaH pazcAdityAyuSi hIyamAne paritapyate, yathA dhigmAM duSkarmakAriNaM ! kimadhunA mandabhAgyaH karomi ? ityAdi zocatIti sUtrArthaH // 13 // amumevArtha dRSTAntadvArA dRDhayannAha-- mUlam-jahA sAgaDio jANaM, samaM heccA mhaaphN| visamaM maggamoiNNo, akkhe bhaggaMmi soyi|14| vyAkhyA-yathA zAkaTiko gaMtrIvAhakaH 'jANaMti' jAnan samamupalAdirahitaM hitvA tyaktvA mahApathaM rAjamArga viSamaM mArgamavatIrNo gantuM pravRtto'kSe dhuri bhane khaNDite zocati, dhigme jJAnaM! yadahaM jAnannapAyamavApamiti sUtrArthaH // 14 // athopanayamAhamUlam-evaM dhammaM viukamma, ahammaM pddivjiaa|vaale maccumuhaM patte, akkhe bhaggeva soai // 15 // vyAkhyA-evamiti zAkaTikavat dharma zubhAcAraM vyutkramya ulaMghya adharma hiMsAdikaM pratipadya khIkRtya bAlo mUDho mRtyumukhaM maraNagocaraM prAptaH akSe bhagna iva zocati, ayaM bhAvaH- yathA'kSabhaGge zAkaTikaH zocati tathAyamapi maraNAvasthAyAmAtmAnaM zocati, hA ! kimetanmayA kRtamiti sUtrArthaH // 15 // zocanAnantaraJca kimasau karotItyAha UTR-1
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 340 / / mUlam - tao se maraNaMtaMmi, bAle saMtassaI bhayA // akAmamaraNaM marai, dhutte vA kaliNA jie // 16 // vyAkhyA- tata ityAtaGkotpattau zocanAnantaraM 'setti' sa bAlaH, maraNamevAnto maraNAntastasminnupasthite iti zeSaH, bAlo rAgAdivyagracittaH saMtrasyati vibhetItyarthaH / kutaH ? bhayAnnarakagatigamanasAdhvasAt, anena tasyAkAmatvamuktaM, sa ca tathApi maraNAnna mucyata ityAha- akAmasyAnicchato maraNamakAmamaraNaM tena mriyate, sUtre cArSatvAt dvitIyA, narakaJcAsau gacchati, tatra cAsau zocatIti zeSaH / ka iva kIdRzaH san ? dhUrtta iva dyUtakAra iva, vAzabdasyopamArthatvA kalinA ekena prakramAddAyena jitaH, yathA hAyamekena dAyena jitaH sannAtmAnaM zocati, tathAyamapyatitucchairatucchasaMklezaphalairmartya bhogairdivyasaukhyaM hArito duHkhI san zocatIti sUtrArthaH // 16 // prastutamartha nigamayitumAha-mUlam - eaM akAmamaraNaM, bAlANaM, tu paveiaM / etto sakAmamaraNaM paMDiANaM suNeha me // 17 // vyAkhyA - etadanantarameva duHkRtakarmaNAM paralokAdvibhyatAM yanmaraNamuktaM tadakAmamaraNaM bAlAnAmeva, 'tu' zabdasya evArthatvAt praveditaM prarUpitaM tIrthakarAdibhiriti zeSaH / paNDitamaraNaprastAvanAmAha - 'ettotti' ito'kAmamaraNAdanu sakAmamaraNaM paNDitAnAM sambandhi zRNutAkarNayata me mama vadata iti zeSa iti sUtrArthaH // 17 // yathA pratijJAtamevAhamUlam -- maraNaM pi sapuNNANaM, jahA me tamaNussuaM / vippasannamaNAghAyaM, saMjayANaM vasImao // 18 // vyAkhyA-'maraNamapi AstAM jIvitamityapizabdArthaH bhavatIti gamyate sapuNyAnAM puNyavatAM kiM sarvamapi ? UTR-1
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana paJcamamadhyayanam (5) / / 341 // netyAha-yathA yenaprakAreNa me mama kathayata iti zeSaH / taditi pUrvasUtropAtaM, anuzrutamavadhAritaM bhavadbhiriti gamyaM, kIdRzaM ? maraNamityAha-'vippasannaMti' vividhairbhAvanAdibhiH prakAraiH prasannA maraNepyanAkulacetaso viprasannAstatsambandhi maraNamapi viprasannaM, tathA na vidyate AghAtaH pIDAtmakastAdRzayatanayA paraprANinAmAtmanazca vidhivatsaMlikhitazarIratayA yasmiMstadanAghAtaM, keSA ? punaridamityAha-saMyatAnAM cAritriNAM 'vusImaotti' ArSatvAvazyavantaH vazyAnyAyattAni prastAvAdindriyANi vidyante yeSAM te vazyavantasteSAM, etacArthAtpaNDitamaraNameva, tatoyamarthaH-yathA khetatsaMyatAnAM vazyavatAM viprasannamanAghAtaM ca bhavati tathA nA'nyaprANinAmiti sUtrArthaH // 18 // kiJcamUlam-Na imaM savesu bhikkhusu,na imaM savesu gaarisu|naannaasiilaa agArasthA,visamasIlA ya bhikkhuNo19 / __ vyAkhyA-nedaM paNDitamaraNaM 'savesu bhikkhusutti' sUtratvAtsarveSAM bhikSUNAM paradattopajIvinA tinAmiti yAvat , kintu keSAJcidevopacitapuNyAnAM bhAvabhikSUNAM / tathA ca tadgRhasthAnAM durApAstameva, ata evAha-nedaM sarveSAmagAriNAM, sarvacAritriNAmeva tatsambhavAt , sarvacAritrapariNAme tu sati teSAmapi tattvato yatitvAt / kuta evaM ? yato nAnAzIlA anekavidhavratA agArasthA gRhasthA anekavidhabhaGgakopetatvAddezavirateH / viSamazIlAca visadRzazIlAzca bhikSayo, na hi sarvejinamatapratipannA apyanidAnino'vikalacAritriNo vA mriyante ! tarhi va tIrthAntarIyAH? iti sUtrArthaH // 19 // viSamazIlatAmeva bhikSUNAM samarthayitumAha UTR-1
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 342 // * mUlam-saMti egehiM bhikkhUhi, gAratthA sNjmuttraa| gAratthehi a satvehiM, sAhavo sNjmuttraa||20|| * vyAkhyA-santi vidyante ekebhyaH kupravacanabhikSubhyaH 'gAratyatti' sUtratvAdagArasthAH saMyamena dezaviratyAtmakena | uttarAH pradhAnAH saMyamottarAH, kutIrthikabhikSavo hi jIvAstikyAdirahitAH sarvathA'cAritriNazceti kathaM tebhyaH samyagdRzo dezacAritriNo gRhiNaH saMyamottarA na syuH ? kiJca agArasthebhyazca sarvebhya iti, anumativarjasarvottamadezaviratiM prAptebhyo'pi sAdhavaH saMyamottarAH sampUrNasaMyamAnvitatvAtteSAM / atra ca vRddhavAdo yathA-kopi zrAddhaH sAdhu papraccha, zrAddhasAdhvoH kimantaramiti ? sAdhurUce merusarSapAntaraM / tadAkAkulIbhUtaH punaH papraccha, kuliGgizrAddhayoH kimantaraM? muniH smAha tadeva, tataH prasAdamAsasAdeti / uktaJca-"desikkadesavirayA, samaNANaM sAvagA suvihiaannN|| tesiM parapAsaMDA, saimaM pikalaM na agchati // 1 // " tadevaM bhikSUNAmapi teSAM cAritrAbhAvAt paNDitamaraNAbhAva eveti sUtrArthaH // 20 // nanu kutIrthikabhikSavopi nAnAliGgadharA eva, tatkathaM tebhyo gRhasthAH saMyomattarAH ? | | iti sandehApohAyAha| mUlam-cIrAjiNaM nagiNiNaM, jaDI saMghADi muNddinnN| eAiM pina tAiMti, duHsIlaM pariAgayaM // 21 // | vyAkhyA-cIrANi ca cIvarANi, ajinaM ca mRgAdicarma, cIrAjinaM / 'nagiNiNaMti' ASatvAnnAgnyaM, 'jaDitti' bhAvapradhAnatvAnnirdezasya jaTitvaM, saMghATI vastrasaMhatijanitA kaMthetyarthaH, 'muMDiNaMti muMDatvaM, etAnyapi nijanijaprakri UTR-1
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyabanam (5) / / 343 // yAkalpitAni vratiliGgAnyapi, kiM ? punargArhasthyamityapizabdArthaH, na naiva trAyante narakAdidurgataH, kamityAha-duHzIlaM uttarAdhyayana |KI durAcAraM 'pariAgayaMti' paryAyAgataM pravrajyAparyAyaM prAsaM, ApatvAca yAkArasyaikasya lopH| na hi kaSAyakaluSaceta | so'tikaSTaheturapi bahirbakavRttirnarakAdikugatinivAraNAyAlaM ! tato na liGgadhAraNaM vaiziSTyaheturiti sUtrArthaH // 21 // nanu ? kathaM gRhAyabhAvepi teSAM durgatiriti ceducyatemUlam-piMDolaeva dussIle, naragAo na muccii| bhikkhAe vA gihatthe vA, subbae kamaI divaM // 22 // __ vyAkhyA-'piMDolaecatti' vA-zabdo'pi zabdArthastatazca piNDAvalagako'pi khIyAhArAbhAvato bhakSyasevakopi, Ine AstAM gRhAdimAn , duHzIlo narakAtvakarmopasthApitAt sImantakAdena mucyate / tatra codAharaNaM tathAvidhadramakaH____ tathAhi dramakaH kopi, pure rAjagRhe'bhavat // sa ca bhikSAkRte nityaM, babhrAma sakale pure // 1 // vaibhAragiripA vastha-mudyAnaM sa gatonyadA // udyAnikArthamAyAtaM, janaM bhuJjAnamaikSata // 2 // tataH sa tatra bhikSArtha, paryabhrAmyanmuhurmuhuH // vadannucaiH kharaM dIna-vacAMsi rasalolupaH // 3 // na tu kopi dadau tasmai, bhAgyahInAya kiJcana // tataH pradvi- | TacittaH sa, duSTadhIrityacintayat // 4 // amI hi kukSimbharayo, bhakSayantyakhilaM khayam // dInAya na tu me khalpakamapi yacchanti nirdyaaH||5|| tadamUnupavaibhAraM, niviSThAn duSTacetasaH // kayAcicchilayA tUrNa, cUrNayAmIti cinta 1 piNDaM paradattagrAsamavalagate sevate iti piNDAvalagaH sa eva piNDAvalagakaH / PYAROMAN.VERY UTR-1
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 344 / / yan // 6 // vaibhAragirimAruhya, sa krodhAdhmAtamAnasaH // sarvAtmanA vilagyaikA, zilAM gurvImacIcalat // 7 // [yugmam ] tasyAM viluNThitAyAM drAka, sa pRthak sthAtumakSamaH // luNThastayA samaM tasyA, evAdhastAdupAyayau // 8 // tatastayA kSuNNatanuH sa raudra-dhyAnAnubandhI dramako vipadya // tamastamAyAM bhuvi nArakatvaM, madhye'pratiSThAnamavApa pApAt // 9 // iti dramakakathA / tato na bhikSutvamAtraM kugatinivArakaM, nanu ? tarhi tatvataH kiM sugatiheturityAha'bhikkhAe vatti' bhikSAmatti bhuMkte iti bhikSAdaH, vA vikalpe, anena vratI proktaH, gRhastho vA, suSTu zobhanaM niraticAratayA samyagbhAvAnugatayA ca vrataM zIlapAlanAtmakaM yasyeti suvrataH, kAmati gacchati divaM devalokaM / mukhyatayA vratapAlanasya muktihetutve'pi divaM kAmatIti kathanaM jaghanyato'pi devalokAvAptiritaH syAditi sUcanArtha, anena | ca vratapAlanameva tatvataH sugatiheturiti proktamiti sUtrArthaH // 22 // atha yairRtairgRhastho'pi divaM yAti tAnyAha| mUlam-AgArisAmAiaMgAI, saDI kAraNa phaase| posahaM duhao pakhaM, egarAiM na hAvae // 23 // ___ vyAkhyA-AgAriNo gRhiNaH sAmAyikaM samyaktvazrutadezaviratirUpaM tasyAGgAni niHzaGkatAkAlAdhyayanANuvratAdirUpANi agArisAmAyikAMgAni 'sahItti' zraddhAvAna kAyena upalakSaNatvAnmanasA vAcA ca 'phAsaetti' spRzati | sevate, tathA pauSadhaM AhArapauSadhAdikaM 'duhao pakhaMti' prAkRtatvAt dvayorapi sitetararUpayoH pakSayoH caturdazIpUrNimAditithiSu 'egarAiMti' apergamyamAnatvAdekarAtrimapi kevalarAtrisambandhinamapItyarthaH, upalakSaNatvAccaikadinamapi UTR-1
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana paJcamamadhyayanam (5) / / 345 / / na hAvaetti' na hApayenna hAni prApayet , rAtrigrahaNaM tu divA vyAkulatayA kartumazaktau rAtrAvapi pauSadhaM kuryAditi | sUcanArtha / iha ca sAmAyikAGgatvenaiva siddhe yadasya bhedenopAdAnaM tadAdarakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 23 // prastutamevArthamupasaMharannAhamUlam-evaM sikkhAsamAvaNNe, gihavAse vi subbe|muccii chavipanAo, gacche jakkhasalogayaM // 24 // ___ vyAkhyA-evamuktanyAyena zikSayA vratAtmikayA samApanno yuktaH zikSAsamApannaH gRhavAsepyAstAM dIkSAparyAya itya pizabdArthaH, suvrataH zobhanavrato mucyate muktimApnoti, kuta ityAha-'chavipavAotti' chavistvak, parvANi jAnukUrparAdIni, tayoH samAhAre chaviparva tadyogAdaudArikaM dehamapi chaviparva tasmAttatazca gacchet yAyAt, yakSA devAH, samAno loko'syeti salokaH tasya bhAvaH salokatA sAdRzyamityarthaH, yakSaiH salokatA yakSasalokatA tAM / iyaM ca devagatAveva syAdityarthAddevagatiM / anena ca paNDitamaraNAvasare prasaGgAdvAlapaNDitamaraNamuktamiti sUtrArthaH // 24 // atha prastutaM paNDitamaraNameva phalopadarzanadvAreNAhamUlam-aha je saMvuDe bhikkhU, duNhamannayare siaa|sbdukkhpphiinne vA, devevAvi mhiddddie|| 25 // vyAkhyA-athetyupadarzane, yaH kazcitsaMvRtaH pihitasamagrAzravadvAro bhikSurbhAvasAdhuH sa ca dvayoranyatara ekataraH sthAt, yayoIyorakataraH syAttAvAha-sarvANi yAni duHkhAni kSutpipAsAbhISTaviyogAniSTasaMyogAdIni taiH prakarSaNa UTR-1
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||346 / / punaranutpAdalakSaNena hIno rahitaH sarvaduHkhaprahINo vA syAditi sambandhaH, sa ca siddha eva devo vA syAt , apiH sambhAvane, sambhavati hi saMhananAdi vaiklanyAnmuktaraprAptau devo'pi syAditi, kIka ? maharddhika iti sUtrArthaH // 25 // yatrAsau devo bhavati tatra kIdRzA AvAsAH kIdRzAzca devA ityAhamUlama-uttarAI vimohAiM, juimNtaannuputvso| samAiNNAiM jakkhehiM, AvAsAiM jasaMsiNNo // 26 // vyAkhyA-uttarA uparivartino'nuttaravimAnAkhyA vimohA iva vimohA alpavedAdimohanIyatvAt , dyutimanto dIptimantaH, 'aNuputvasotti' AnupUrvyA krameNa vimohAdivizeSaNaviziSTAH, saudharmAdiSu hi anuttaravimAnAnteSu / pUrvApUrvApekSayA prakarSavantyeva vimohatvAdIni vizeSaNAni / tathA samAkIrNA vyAptA yakSairdevairAvAsAH, prAkRtatvAnnapuMsakaliGgatvaM sarvatra / devAstu tatra yazakhinaH zlAghAnvitAH // 26 // tathAmUlam--dIhAuA iDDimaMtA,samiddhA kaamruuvinno|ahunnovvnnsNkaasaa,bhujo accimAlippabhA // 27 // ___ vyAkhyA-dIrghAyuSazcirajIvinaH, Rddhimanto ratnAdisampadupetAH, 'samiddhA' atidIptAH, kAmarUpiNaH abhilASAnurUparUpavidhAyinaH, anuttareSvapi tacchaktiyuktatvAt , adhunopapannazaMkAzAstatkAlotpannadevakalpAH, anuttareSu hi varNajhutyAdi yAvadAyustulyameva syAt , 'bhujotti' bhUyAMsaH prabhUtA ye arcirmAlinaH sUryAstadvat bhA yeSAM te tathA / na tvekasyArkasya tAdRzI dyutirastIti sUtrArthaH // 27 // upasaMhartumAha UTR-1
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana paJcamamadhyayanam (5) / / 347 / / mUlam-tAni ThANANi gacchaMti,sikkhittA saMjamaM tavaM / bhikkhAe vA gihatthe vA,je saMti prinivuaa28|| __ vyAkhyA-tAnyuktarUpANi sthAnAni AvAsAn gacchanti zikSitvA'bhyasya, saMyama saptadazabhedaM, tapo dvAdazabhedaM, bhikSAdA vA gRhasthA vA, prAkRtatvAdvacanavyatyayaH, ye zAntyA upazamena parinirvRtAH vidhyAtakaSAyAnalAH zAntiparinirvRtA bhavantIti zeSa iti sUtrArthaH // 28 // etaca vijJAya maraNapi mahAtmAno yathAbhUtA bhavanti tathAhamUlam--tesiM succA sapujANaM, saMjayANaM vusiimo| na saMtasaMti maraNaMte, sIlavaMtA bahussuA // 29 // vyAkhyA-teSAmanantaroktakharUpANAM yatInAM zrutvA AkarNya pUrvoktasthAnAvAptimiti zeSaH / kIdRzAnAmityAhasatAmindrAdInAM pUjyAH satpUjyAsteSAM saMyatAnAM saMyamavatAM 'busImaotti' prAgvat , na saMtrasyanti godvijante maraNAnte upasthite zIlavantazcAritravanto bahuzrutA AgamavacaHzravaNazuddhadhiyaH, ayaM bhAvaH-ajJAtadhArmikagatayo'nupArjitadharmANazca maraNAdudvijante, yathA kvA'smAbhirgantavyamiti, na tu nizcitasadgatigamanA upArjitadharmANaH / yadAhuH"carino nirupakliSTo, dharmo hi mayeti nirvRtaH khasthaH / maraNAdapi nodvijate, kRtakRtyospIti dharmAtmA // 1 // " iti sUtrArthaH // 29 // itthaM sakAmamaraNakharUpamabhidhAya ziSyopadezamAha 1 vazyAnyAyattAni prastAvAdindriyANi vidyante yeSAM te vazyavantasteSAm // UTR-1
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 348 // | mUlam-tuliA visesamAdAya, dayAdhammassa khaMtie / vippasIeja mehAvI, tahAbhUeNa appnnaa||30|| vyAkhyA-tolayitvA parIkSya, bAlamaraNapaNDitamaraNe, vizeSaJca bAlamaraNAt paNDitamaraNasya viziSTatvaM, AdAya gRhItvA dayAdharmasya ca, yatidharmasya ca, casya gamyatvAt vizeSamazeSadharmAtizAyitvalakSaNamAdAya kSAntyA kSamayA karaNabhUtayA viprasIdet prasannatAM bhajet , na tu kRtadvAdazavarSasaMlekhanatathAvidhatapakhivannijAGgulibhaGgAdinA kaSAyamavalambeta medhAvI maryAdAvartI, tathAbhUtena yathAmaraNakAlAtpUrvamanAkulamanA abhUt maraNakAle'pi tathAsthitenAtmanopalakSita iti sUtrArthaH // 30 // viprasannazca kiM kuryAdityAhamUlam-tao kAle abhippee, savI taalismNtie| viNaija lomaharisaM, bheaMdehassa kaMkhae // 31 // | vyAkhyA-tataH kaSAyopazAnteranantarakAle maraNakAle abhiprete abhirucite, kadA ca maraNamabhipretaM ? yadA yogA | notsarpanti, 'sahItti' zraddhAvAn tAdRzaM maraNabhayotthaM antike samIpe gurUNAmiti zeSaH vinayedapanayedromaharSe, hA ! ahaM mariSyAmItyabhiprAyodbhavaM romAJcaM, kiJca bhedaM vinAzaM dehasya kAMkSediva kAMkSettyaktaparikarmatayA, na tu maraNAsaM||zayA, heyatvAttasyA iti sUtrArthaH // 31 // nigamayitumAha mUlam-aha kAlammi saMpatte,AghAyAya smussyN| sakAmamaraNaM marai,tihamannayaraM muNitti bemi // 32 // || UTR-1
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 349 / / vyAkhyA--atha maraNAbhilASAnantaraM kAle maraNakAle samprApte "nipphAiA ya sIsA, sauNI jaha aMDayaM payateNaM // bArasa saMvacchariaM, aha saMlehaM to karei // 1 // " ityAdinA krameNa samAyAte, AghAtAya saMlekhanAdikrameNa vinAzAya 'samussayaMti' syAdivyatyayAtsamucchrayasyAntaH kArmaNadehasya bahiraudArikAGgasya, kiM kuryAdityAha - sakAmasyeva sAbhilASasyeva maraNaM sakAmamaraNaM tena mriyate, trayANAM bhaktaparijJeGginIpAdapopagamanAnAmanyatareNa sUtratvAdvibhaktivyatyayaH sarvatra muniH sAdhuriti sUtrArthaH // 32 // iti bravImiti prAgvat // even vesves Neves ve vesves vegves iti zrItapAgacchIya mahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNimahopAdhyAya zrImunivimalagaNiziSyopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau paJcamAdhyayanaM sampUrNam // 5 // ukala kala kala kala kala kala kara paJcamamadhya yanam (5) UTR-1
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha SaSThAdhyayanam // / / 350 // // arhan // uktaM paJcamAdhyayanamathakSullanimranthIyAkhyaM SaSThamArabhyate, asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane maraNavibhaktiruktA tatra cAnte paNDitamaraNamuktaM tacca vidyAcaraNasampannAnAM nirgranthAnAmeva syAt iti tatkharUpamanenocyate | ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdau niyuktikAroktaM paJcanirgranthakharUpaM bRhaTTIkAto jJeyamatra tu sUtramevAnusriyate, taccedaM mUlam--jAvaMtavijA purisA, save te dukkhsNbhvaa| luppaMti bahuso mUDhA, saMsAraMmi aNaMtae // 1 // / vyAkhyA-yAvanto yatparimANAH, na vidyate vidyA tatvajJAnAtmikA yete avidyAH, puruSA narAH, sarve te duHkhasya sambhava utpattiryeSu te duHkhasambhavAH / IdRzaH santo lupyante dAridyAnyante, bahuzo'nekazaH mUDhA hitAhitavivekaM pratyasamAH , saMsAre bhave anantake antarahite, anena nimranthakharUpajJApanArthaM tadvipakSa ukta iti bhaavniiyN| atra cAyaM kathAnakasampradAyastathAhi| ekaH kopi pumAn dauHsthyo-padruto bhAgyavarjitaH // kRSyAdi kurvannapi no, tatphalaM kiJcidAsadat // 1 // tato hAdvinirgatya, draviNopArjanAya saH // upAyAn vividhAn kurvan , bhUyo babhrAma bhUtale ||2||n tu kiJcidapi | | prApa, dhanamudyamavAnapi // apyudyataiH zvabhiriva, na zrIH puNyaM vinApyate // 3 // niSphalabhramaNenAtha, nirviNNaH sa UTR-1
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 351 / / gRhaM prati // nyavarttiSTa vinAlAbha-mudyamo hi latho bhavet // 4 // sa cAnyadA kacidrAme, nizi vAsArthamAgataH // tasthau devakule sthAnA-vAptistatraiva tAdRzAm // 5 // tatra tatrasthite pazya-tyeva devakulAttataH // vidyAsiddhaH | kumbhapANiH, puruSaH ko'pi niryayau // 6 // so'pi taM kumbhamabhyarcya - vAdIdatimanoramam // kuru vAsagRhaM zayyAsanabhAryAdisaMyutam // 7 // tenAtha kAmakumbhena, tadukte nirmite'khile // tatra sthitvA'bhukta bhogAn so'GganAbhiH sahAdbhutAn // 8 // saahAra prabhAte ca tatsarvamapi satvaram // tatsvarUpaM tadakhilaM, duHsthamartyo dadarza saH // 9 // dadhyau caivaM niSphalena, kimAyAsena me'munA // enamevAtha seviSye, kAmitArthasuradrumam // 10 // dhyAtveti sevanaM tasya kurvan vinayapUrvakam // sa tanmano vazIcakre, vinayAdvA na kiM bhavet 1 // 11 // tataH siddhapumAnUce, brUhi kiM te samIhitam 1 // vinA samIhAM sevA hi, na kenApi vidhIyate // 12 // sa smAhAhaM janmato'pi, dAridryeNAsmi vidrutaH // na cApnomi dhanaM kiJcit prayatairvividhairapi // 13 // dausthyasyaivApanodAya, bambhramImi mahItale // trigdhaM mitramivopAntaM, na tu tanme vimuJcati // 14 // tvAJcopakAriNaM prekSya, hRdyavidyAsudhAmbudam // dArigrISmasantApa- samuttaptaH zritosmyaham // 15 // tat prasadya mahAbhAga !, tathA kuru yathA mama // tvadvatsukhopabhogaH syA-tsanto hyAzritavatsalAH // 16 // tacchrutvA dhyAtavAn siddha-pumAnevamaho ! ayam // duravasthAparAbhUto, jAyate bhRzamAturaH // 17 // trataM satpuruSANAJca dInAdInAmupakriyA // tadasyopakRtiM kRtvA, karomi saphalaM januH SaSThamadhya* yanam (6) UTR-1
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 352 // vetyUce siddhavidyaH, kimu vidyAM dadAmi te // vidyAbhimaMtritaM kumbha-mathaveti nigadyatAm // 20 // | bhogAbhogotsukaH sotha, vidyAsAdhanabhIrukaH // vidyAdhivAsitaM kumbha-meva dehItyuvAca tam // 20 // vidyAsiddha statastasmai, sadyastaM kalazaM dadau // dakSaH kakSIkRte hyarthe, vilamba nAvalambate // 21 // duHsthamopi taM kumbha-mAdA| yAmodameduraH // yayau tUrNa nijagrAma-miti dadhyau ca cetasi // 22 // dezAntaraprAptayA kiM, pInayApi tayA zriyA // yAM vidviSo na pazyanti, yA ca mitrairna bhujyate // 23 // ityaso ghaTamAhAtmyAt , kRtvA vezmAdi kAmitaM // khacchandaM bubhuje bhogAn , bandhumitrAdibhiH samam // 24 // khataH siddheSu bhogeSu, kimabhiriti buddhayaH // tadA | kRSyAdikoNi, mumucustasya bandhavaH // 25 // dhenvAdInAM pazUnAJca, rakSAM cakune te jddaaH|| nazyanti sma tatastepi, tiSThadvA kimarakSitam ? // 26 // sukhIkRto'munA bandhu-yukto'hamiti sammadAt // pItAsavo'nyadA skandhA-hita. 2 kumbho nanata sH|| 27 // unmattasya karAttasya, vicyutaH kalazastataH // sadyo'bhUcchatadhA bhAgya-hInasyeva mano rthH|| 28 // kumbhaprabhAvaprabhavaM, bhavanaM vibhavAdi ca // tato gandharvanagara-miva tUrNa tirodadhe // 29 // kumnotthayA prAcyayA ca, sampadA rahitA bhRzam // tataste'nvabhavaduHkhaM, sarve'nyapreSyatAdibhiH // 30 // atha prAgeva tAM vidyAmagrahISyatsa cetsvayam // ekasya tasya bhaGge'nya-makariSyattadA ghaTam // 31 // vidyAM vinA tu kalazaM, tAdRzaM kartumakSamaH // nityaM daurgatyasAGgatyA-datyantaM vyAkulo'bhavat // 32 // yathA pramAdAdanupAttavidyaH, sa mandadhIduHkhamiheva UTR-1
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 353 / / leme // tathAGgino'nyepi labha'nti tatva - jJAnaM vinA duHkhamanekabhedam // 33 // iti vidyAhInatve duHsthaka sUtrArthaH // 1 // yatazcaivaM tato yatkArya tadAha mUlam -- samikkhaM paMDie tamhA, pAsa jAipahe bahU // appaNA saccamesijjA, mittiM bhUpasu kappae // 2 // vyAkhyA - samIkSya Alocya paNDitastattvAtattvavivekaniSNaH, 'tamhatti' yasmAdevamavidyAvanto lupyante tasmAt, kiM samIkSyetyAha- 'pAsetyAdi' - pAzA iva pAzA atyantapAravazyahetavo bhAryAdisambandhAsta eva tIvramohodayAdihetutayA jAtInAmekendriyAdijAtInAM panthAnastatprApakatvAnmArgAH pAzajAtipathAstAn bahUn prabhUtAn vidyAraha - tAnAM viluptihetUna, kiM kuryAdityAha - AtmanA svayaM na tu paroparodhAdinA, sadbhyo jIvebhyo hitaH satyaH saMyamastaM eSayedgaveSayet, kiJca maitrIM mitrabhAvaM bhUteSu pRthivyAdiprANiSu kalpayetkuryAditi sUtrArthaH // 2 // aparaJca - mUlam - mAyA piA husA bhAyA, bhajjA puttAya orsaa| nAlaM te mama tANAya, luppaMtassa sakammuNA // 3 // vyAkhyA - pUrvArdha spaSTaM, navaraM 'husatti' khuSA putravadhUH, 'orasatti' urasi bhavA aurasAH svayamutpAditA ityarthaH, nAlaM na samarthAste mAtrAdayo mama trANAya rakSaNAya lupyamAnasya svakarmaNA jJAnAvaraNIyAdineti // 3 // tatazcamUlam - eamahaM sapehAe, pAse samia daMsaNe / chiMda gehiM siNehaM ca na kaMkhe puvasaMthavaM // 4 // 1 AtmanepadasyAnityatvAdayaM prayogaH samarthanIyaH / / SaSThamadhya yanam (6) UTR-1
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 354 / / vyAkhyA - evamanantaroktamartha khaprekSayA khabuddhyA 'pAsetti' pazyedavadhArayet, zamitamupazamitaM darzanaM prastAvAnmithyAtvAtmakaM yena sa rzamitadarzanaH samyagdRSTiH san, 'chiMdatti' sUtratvAt chiMdyAt, gRddhiM viSayAbhiSvaGgarUpAM lehaJca khajanAdiprema, na naiva kAMkSedabhilaSet pUrvasaMstavaM pUrvaparicayaM, ekagrAmoSito'yamityAdikaM, yato na kopi duHkhotpattau atrAmutra vA trANAya dharme vineti sUtradvayArthaH // 4 // enamevArthe vizeSato'nRdyAsyaiva phalamAha mUlam - gavAsaM maNikuMDalaM, pasavo dAsaporusaM / sabameaM caittA NaM, kAmarUvI bhavissasi // 5 // vyAkhyA--gAvazca azvAzca gavAvaM, atra gozabdena dhenavo vRSabhAzca gRhyante, pazutve'pyanayoH pRthagupAdAnamatyantopayogitvena prAdhAnyAt, maNayazca candrakAntAdyAH, kuNDalAni ca karNAbharaNAni maNikuNDalaM, upalakSaNaM caitatvarNAdInAM sarvabhUSaNAnAJca / pazavo'jaiDakAdayaH / dAsAzca gRhajAtAdayaH 'porusaMti' sUtratvAt pauruSeyaM ca puruSasamUho dAsapauruSeyaM / sarvamevaitat pUrvoktaM tyaktvA hitvA saMyamAGgIkAreNeti bhAvaH, kAmarUpI bhaviSyasi, ihaiva vikaraNAdyanekalabdhiyogAt paratra ca devabhavAteriti sUtrArthaH // 6 // punardvitIyagAthoktasatyakharUpameva vizeSata AhamUlam - thAvaraM jaMgamaM ceva, dhaNaM dhannaM uvakkharaM / paJcamANassa kammehiM, nAlaM dukkhAo moaNe // 6 // 1 athavA samyakUprakAreNa itaM prAptaM darzanaM samyaktvaM yena sa samitadarzanaH etAdRzaH saMyamI // ga. gha. UTR-1
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 355 / / vyAkhyA - sthAvaraM gRhArAmAdi, jaGgamaM palyAdi, 'cevatti' samuccaye, dhanadhAnye pratIte, upaskaraM gRhopakaraNaM, etAni karmabhiH pacyamAnasya jIvasya nAlaM, na prabhUNi duHkhAdvimocane iti sUtrArthaH // 6 // tatazcamUlam - ajjhatthaM sabao savaM, dissa pANe piAyae / na haNe pANiNo pANe, bhayaverAo uvarae // 7 // vyAkhyA - 'ajjhatthaMti' sUtratvAdadhyAtmasthaM, tatrAdhyAtmaM manastatra tiSThatIti adhyAtmasthaM, tacceha prastAvAtsukhAdi sarvata iSTasaMyogAniSTaviyogAdihetubhyo jAtamiti zeSaH, sarva sakalaM 'dissatti' dRSTvA priyAdikharUpeNAvadhArya, casya gamyamAnatvAtprANAMzca jIvAn "piAyaetti' priya AtmA yeSAM te tathA tAn, bahuhiraNyakoTimUlyenA'bhayakumArAprAptayavamAtrakAleyadRSTAntena dRSTvA na hanyAt prANinaH prANAn indriyAdIn prANina ityatra jAtitvAdekavacanaM " 1 yathA rAjagRhe sabhAsthitena zreNikanRpeNa proktaM, samprati nagare kiM vastu sulabhaM svAdu cAsti ? kSatriyAH procurmAMsaM sama khAdu cAsti / tadA abhayakumAreNa cintitaM, ete nirdayA: / yathA punarapyevaM na jalpeyustathA kuryAm / tato rAtrau sarvakSatriyagRheSu pRthak pRthak gatvA abhaya evamavAdIt / bho kSatriyAH ! rAjaputrazarIre mahAvyAdhirutpannosti ! yadi manuSyasatkaM kAleyamAMsaM TaMkadvaya mitaM dIyate tadA sa jIvati nAnyatheti vaidyairuktamasti ! tato yUyaM rAjJo grAsajIvino bhavadbhirevaitatkAryaM karttavyaM ! / tadA ekenoktaM dInArasahasraM gRhANa paraM mAM muJca. anyatra gaccha ! abhayena tadgRhItam / evaM rAtrau pratigRhaM paribhramya tairdattAni bahUni dInAralakSANyAdAya prabhAte nRpasabhAyAM taddhanaM kSatriyebhyo darzitaM proktaJca / aho ! gatadine yUyamevamavadata ! yanmAMsaM sulabhamiti, adya tu etAvatA dravyeNApi tanmAMsaM mayA na prAptaM ! / tato lajjitA abhayena hakkitA mAMsabhakSaNaniyamaM prApitAzca / atrArthe zlokaH - "svamAMsaM durlabhaM loke, lakSeNApi na labhyate / alpamUlyena labhyeta, palaM parazarIrajam " SaSThamadhya yanam (6) UTR-1
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 356 // 2 kIdRzaH sannityAha-bhayaM ca bhItiraM ca dveSo bhayavairaM tasmAduparato nivRttaH sanniti sUtrArthaH // 7 // evaM hiMsAzra vanirodhamuktvA zeSAzravanirodhamAhamUlam-AdANaM narayaM dissa, nAyaija taNAmavi / doguMchI appaNo pAe,diNNaM bhuMjija bhoaNaM // 8 // _ vyAkhyA-AdIyate ityAdAnaM, dhanadhAnyAdi, narakahetutvAnnarakaM dRSTvAvadhArya nAdadIta na gRhNIyAttRNamapi, AstAM hirnnyaadi| kathaM tarhi jIvanamityAha-'doguchitti' jugupsate AtmAnaM AhAraM vinA dharmadhurAdharaNAkSamamityevaM zIlo jugupsI, na tu rasAdilampaTaH, AtmanaH sambandhini pAtre, na tu gRhasthapAtre, tatra bhujAnasya pazcAtkarmAdidoSasambhavAt , dattaM gRhasthairiti zeSaH, bhuJjIta bhojnmaahaarN| anena parigrahAzravaparihAra uktaH, tadevaM tanmadhyapatitastadhaNena | gRhyate iti nyAyAnmRSAvAdAdattAdAnamaithunalakSaNAzravatrayanirodha ukta eveti sUtrArthaH // 8 // evaM paJcAzravavirama| NAtmake saMyame prokte yathA pare vipratipadyante tathA darzayitumAhamUlam-ihamege u maNNaMti, appaccakkhAya pAvagaM / AyariaM vidittA NaM, sabadukkhA vimuccai // 9 // ___ vyAkhyA-iha jagati eke kecitparatIrthikAH, tuH punararthe, manyante abhyupagacchanti upalakSaNatvAtprarUpayanti ca, yathA apratyAkhyAya anivArya pAtakaM prANAtipAtAdi 'AyariaMti' AcArikaM nijanijAcArabhavamanuSThAnaM tadeva | viditvA yathAvadavabudhya sarvaduHkhAt zArIramAnasAdvimucyate, yadAhuH-"paJcaviMzatitatvajJo, yatra tatrAzrame rataH // jaTI UTR-1
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana SaSThamadhyayanam (6) / / 357 / / muNDI zikhI vApi, mucyate nAtra saMzayaH // 1 // teSAM hi jJAnameva muktikAraNaM, na caitaccAru, na hi rogiNAmapyopadhAdijJAnAdeva rogAbhAvaH, kintu tadAsevanAdeva, tarhi bhAvarogebhyo jJAnAvaraNAdikarmabhyopi mahAvratAtmakapaJcA| jopalakSitakriyAM vinA kathaM muktiriti ? te caivamanAlocayanto bhavaduHkhAkulitA vAcAlatayaiva AtmAnaM svasthaya| ntIti // 9 // tathA cAhamUlam-bhaNaMtA akaritA ya, baMdhamokkhapaiNNiNo / vAyAvIriametteNaM, samAsAsaMti appayaM // 10 // vyAkhyA-bhaNantaH prakramAt jJAnameva muktyaGgamiti bruvantaH, akurvantazca muktyupAyAnuSThAnaM, bandhamokSayoH pratijJA- | bhyupagamo bandhamokSapratijJA tadvanto bandhamokSapratijJino, vidyate bandhamokSAvityevaMvAdina eva, na tu tathAnuSThAyinaH / / vAgvIrya vacanazaktirvAcAlateti yAvat , tadevAnuSThAnazUnyaM vAgyIyamAnaM tena samAzcAsayanti, jJAnAdeva vayaM muktiM yAsyAma iti khasthayantyAtmAnamiti sUtradvayArthaH // 10 // na ca tadvAgvIya trANAya sthAdityAha bhAsA,kao vijaannusaasnnN| visaNNA pAvakammehi, baalaapNddiamaanninno||11|| vyAkhyA-na naiva citrA prAkRtasaMskRtAdikA trAyate rakSati bhASA vacanAtmikA pApebhya iti zeSaH, syAdetadacintyo hi maNimaMtrauSadhInAM prabhAva iti maMtrAdyAtmikA bhASA trANAya bhAvinItyAzaGkApohAyAha-kuto vidyAyA vicitramaMtrAtmikAyA anuzAsanaM zikSaNaM vidyAnuzAsanaM trAyate pApAna kuto'pi, tanmAtrAdeva muktau zeSAnuSThAnavaiya UTR-1
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 358 // * yaprasaGga iti bhAvaH / ye tu vidyAnuzAsanaM trANAyetyAhuste kIdRzA ityAha-'visaNNatti' vividhaM sannA manAH pApaka masu hiMsAdhanuSThAneSu satatakAritayeti bhAvaH, kutazcaivaM ? yataste bAlA mUDhAH paNDitamAtmAnaM manyanta iti paNDitamAninaH, ayaM bhAvaH-ye bAlAH paNDitamAninazca na syuste khayaM samyagajAnAnAH paraM pRccheyustadupadezAca duSkarmANi tyajeyarna ta teSa viSaNNA evAsIran ! ye tu bAlAH paNDitamAninazca te tu khayamajJA api jatvagarvAdanyaM jJAnina manAzrayanto viSaNNA eva syuriti sUtrArthaH // 11 // atha sAmAnyatayaiva muktipathapratyarthinAM doSamAha* mUlam-je kei sarIre sattA, vaNNe rUve a sbso| maNasA kAyavakkeNaM, save te dukkhasaMbhavA // 12 // vyAkhyA-ye keciccharIre saktA lAlanAbhyaanodvartanAdibhirbaddhAgrahAH, tathA varNe gauravatvAdike, rUpe saundaryeH | *ca zabdAta sparzAdiSu ca saktA AsaktAH, 'sabasotti' sUtratvAtsarvathA khayaM karaNakAraNAdibhiH sarvaiH prakAraiH, manasA | kathaM vayaM pInadahA varNAdimantazca bhaviSyAma iti dhyAnAt , kAyena rasAdhupabhogena, vAkyena rasAyanAdipraznarUpeNa, sarve te jJAnAdeva muktirityAdivAdino duHkhasambhavA ihAmutra ca duHkhabhAjanamiti sUtrArthaH // 12 // yathA caite duHkhabhAjanaM tathA darzayannapadezasarvakhamAhamUlam-AvannA dIhamaddhANaM, saMsAraMmi aNaMtae / tamhA sabadisaM passa, appamatto prive|| 13 // vyAkhyA-ApannAH prAptA dIrghamanAdyanantaM adhvAnamivAdhvAnaM, anyAnyabhavabhramaNarUpaM mArga, saMsAre anantake apa UTR-1
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana yanam (6) // 359 // | ryavasAne duHkhAnyanubhavantIti zeSaH 'tamhatti' yasmAdevamete muktimArgavairiNo duHkhasambhavAstasmAt 'sabadisaMti' sarva-II SaSThamadhyadizaH prastAvAdazeSabhAvadizoSTAdazabhedAH "puDhavi 1 jala 2 jalaNa 3 vAyA 4 mUlA 5 khaMdha 6 gga 7 porabIA ya 8 // bi 9ti 10 cau 11 paNiditiriA 12 ya nArayA 13 devasaMghAyA 14 // 1 // saMmucchima 15 kammA 16 kammabhUmiganarA 17 tahataraddIvA 18 // bhAvadisAo dissati, saMsArI niayameAhiM // 2 // " itigAthAdvayoktAH pazyan apramattaHpramAdarahitaH, yathA teSAM ekendriyAdInAM virAdhanA na syAnna ca teSu punarutpattirbhavati tathA parivrajeH saMyamAdhvani yAyAH suziSyeti sUtrArthaH // 13 // kathaM parivrajedityAhamUlam-bahiA uDDamAdAya, nAvakaMkhe kayAivi / puvakammakkhayaTThAe, imaM dehaM samuddhare // 14 // vyAkhyA-bahirbhUtaM saMsArAditi gamyate, Urddha sarvoparisthitamarthAnmokSamAdAya gRhItvA mayaitadartha yatitavyamiti | nizcitya nAvakAMkSeviSayAdikaM nAbhilaSet kadAcidapi upasargaparISahAkulitatAyAmapi aastaamnydaa| evaJca satyA* kAMkSAkAraNaM dehadhAraNamapyayuktamityAzaGkApohArthamAha-pUrva pUrvakAlabhAvi yatkarma tatkSayArtha imaM pratyakSaM dehaM samuddha ret ucitAhArAdibhiH paripAlayet , taddhAraNasya vizuddhihetutvAttatpAte hi bhavAntarotpattAvaviratiH syAduktaJca-"savattha saMjamaM saMjamAo appANameva rakkhijA // muccati ativAyAo, puNo visohI na yaavirii||1||" tato nirabhipvaGgatayA zarIroddharaNamapi karttavyamiti sUtrArthaH // 14 // dehapAlane ca nirabhiSvaGgatAvidhimAha UTR-1
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 360 // mUlam-vigiMca kammaNo heDaM, kAlakaMkhI parivae / mAyaM piMDassa pANassa, kaDaM labhrUNa bhkkhe||15|| ___ vyAkhyA-vivicya pRthakkRtya karmaNo jJAnAvaraNAdehetumupAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyAdikaM, kAlamanuSThAnAvasaraM kAMkSatItyevaM zIlaH kAlakAMkSI parivrajediti prAgvat , mAtrAM yAvatyA saMyamanirvAhastAvatI jJAtveti zeSaH, piNDasya odanAdeH, pAnasya ca sauvIrAdeH, khAdyakhAdyAnAdAnaM tu yateH prAyastatparibhogAsambhavAt , kRtaM khArthameva vihitaM gRhasthairiti zeSaH, prakramAt piNDAdikameva labdhvA prApya bhakSayediti sUtrArthaH // 15 // bhuktazeSaJca na dinAnta- rabhuktaye sthApyamityAhamUlam-sannihiM ca na kuvijA, levamAyAi saMjae / pakkhIpattaM samAdAya, niravikkho parivae // 16 // ___ vyAkhyA-sannidhiH samayoktyA dinAntare bhojanArtha bhaktAdisthApanaM taM na kurvIta, caH pUrvApekSayA samuccaye, lepa- - mAtrayA yAvatA pAtraM lipyate tAvantamapi sannihiM na kuryAdAstAM bahuM, saMyato muniH, kimevaM pAtrAghupakaraNasannidhirapi na kartavya ityAha- pakkhItyAdi' pakSIva pakSI, pAtraM patadvahAdibhAjanaM, upalakSaNatvAccheSopakaraNaJca samAdAya gRhItvA nirapekSo nirabhilASaH parivrajedayaM bhAvaH- yathA pakSI pakSasaJcayamAdAya yAti tathAyamapi pAtrAdikamiti, tatazca pratyahamasaMyamapalimanthabhIrutvAt pAtrAdisannidhikaraNama na doSAyeti sUtrArthaH // 16 // kathaM punanirapekSaH parivrajedityAha UTR-1
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana SaSThamadhyayanam (6) // 361 // mUlam-esaNAsamio lajU , gAme aNiao care / appamatto pamattehi, piMDavAyaM gavesae // 17 // _ vyAkhyA-eSaNAyAmudgamotpAdanagrahaNagrAsaviSayAyAM samita upayukta eSaNAsamitaH, anena nirapekSatvamuktaM, 'lajUtti' lajjA saMyamastadvAn , grAme upalakSaNatvAnnagarAdau ca aniyatavRttizcaret viharet , anenApi nirapekSatavoktA, caraMzca kiM kurvItetyAha-apramattaH san pramattebhyo gRhasthebhyaste hi viSayAdisevanAsaktatvAtpramattA ucyante piNDapAtaM bhikSAM gaveSayaditi sUtrArthaH // 17 // itthaM saMyamakharUpaprarUpaNadvArA nirgranthakharUpamuktaM, na caitannijamatikalpitamityAha mUlam-evaM se udAhu aNNuttaranANI aNuttaradaMsI aNuttaranANadasaNadhare arahA NAyaputte bhayavaM vesAlie viAhietti bemi // 18 // vyAkhyA-evamanena prakAreNa 'se' iti, sa khAmI 'udAhutti' udAhRtavAn uvAcetyarthaH / anuttarajJAnI sarvotkRSTajJAnavAn / tathA'nuttaraM sarvotkRSTaM pazyatItyanuttaradarzI / sAmAnyavizeSagrAhitayA ca darzanajJAnayorbhedaH / yadAhuH"jaM sAmaNNaggahaNaM, daMsaNama visesi nANaMti" anuttare jJAnadarzane yugapadupayogAbhAvepi labdhirUpatayA dhArayatItyanuttarajJAnadarzanadharaH / pUrvavizeSaNAbhyAM hi jJAnadarzanayorupayogasya bhinnakAlatoktA, tatazyopayogavallabdhidvayamapi minnakAlaM bhAvIti vyAmohaH kasyacinmAbhUdata uktamanuttarajJAnadarzanadhara iti na paunarutyaM / arhan tIrthakaro, UTR-1
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 362 // jJAta udArakSatriyaH sa ceha siddhArthastatputro jJAtaputraH zrIvarddhamAnajinaH, bhagavAn samapraizcaryAdimAn , vizAlAH ziSyA yazaHprabhRtayo vA guNA vidyante yasya sa vaizAlikaH, 'viAhietti' vyAkhyAtA sadevamanujAsurAyAM parSadi dharmasya kathayiteti sUtrArthaH // 18 // iti bravImIti prAgvat // yaayiyaayiyaay IF iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyo zapAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau SaSThamadhyayanaM sampUrNam // 6 // illai UTR-1
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 363 / / KKYK " sUriM zrIvijayAnandaM, vijayAnandakArakam / "AtmArAma" iti khyAtaM vande sadguNalabdhaye // 1 // " // iti SaSThamadhyayanaM sampUrNam // " ballabhavijayastveSa, ziSyaziSyasya ziSyakaH / nityaM smarati yaM bhaktyA sa dadAtu sadA sukham // 1 // " UTR-1
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ "atha saptamAdhyayanam" / / 364 / / ||AUMvyaakhyaatN SaSThamadhyayanaM sAmpratamaurabhrIyAbhidhaM saptamaM prastUyate, asya cAyaM sambandhaH, ihAnantarAdhyayane nirmanyatvaM uktaM, tacca rasagRddhaH parihArAdeva syAt , tatparihArastu vipakSe doSadarzanAttacca dRSTAntopadarzanadvArA sphuTaM syAditi rasagRddhidoSadarzakorabhrAdidRSTAntapratipAdakamidamArabhyate, ityanena sambandhenAyAte'sminnadhyayane dRSTAntapaJcakaM vAcyaM yadAha niyuktikRt-"uranbhe 1 kAgiNi 2 aMbaea 3 vavahAra 4 sAyare ceva 5 // paMcee diTuMtA, orambhIaMmi || ajjhayaNe // 1 // " tatrAdAvurabhradRSTAntAbhidhAyakamidamAdisUtrammUlam-jahA esaM samuhissa, koi posija elayaM / oaNaM javasaM dijA, posenjAvi sayaMgaNe // 1 // vyAkhyA-yathetyudAharaNopadarzane, Adizyate vividhakAryeSu AjJApyate parijano'sminnAgata ityAdezaH prApUrNa-* kastaM samuddizya yathA'sau sameSyati samAyAtazcainaM bhokSyata iti vicintya kazcitparalokanirapekSaH poSayet elakamU-* raNakaM, kathamityAha-odanaM bhuktazeSaM tadyogyazeSAnnopalakSaNaJcaitat yavasaM mudmASAdi ca dadyAttadagrato Dhaukayet , poSayet , punarvacanamasyAdarakhyApanArtha, apiH sambhAvane, saMbhAvyate hi kopyevaMvidho gurukamati, khakAGgaNe khakIyagRhaprAGgaNe, anyatra hi niyuktaH kadAcinnaudanAdi dadAtIti khakAGgaNa ityuktamiti sUtrArthaH // 1 // tato'sau kIrazo bhavatItyAha UTR-1
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana saptamAdhya. yanam (7) / / 365 // - mUlam-tao se puDhe parivUDhe, jAyamee mahodare / pINie viule dehe, AesaM parikaMkhae // 2 // ___ vyAkhyA-tata ityodanAdibhojanAtsa ityurabhraH, puSTa upacitamAMsatayA puSTimAn , parivRDhaH samarthaH, jAtamedA | upacitacaturthadhAtuH, ata eva mahodaro bRhajjaTharaH, prINitastarpito yathAkAlamupaDhaukitAhArAdibhireva, vipule vizAle dehe sati AdezaM parikAMkSatIva parikAMkSati / iha ca urabhrArbhakasya prAghUrNakAbhikAMkSAbhAve'pi yadevamuktaM tadAdezayogyo'sau jAta iti janairucyamAnatvAt , tadyogyazca tamicchatItyupacArAducyate, yathA hi varAhA kanI varamanicchantyapi tamicchatItyucyate, iti sUtrArthaH // 2 // tatazcamUlam-jAva na ei Aese, tAva jIvai se duhI / aha pattaMmi Aese, sIsaM chittUNa bhujjai // 3 // ___ vyAkhyA-yAvanneti na samAyAti Adezo'tithistAvajIvati prANAn dhArayati sa urabhro duHkhI, vadhyamaNDana- | mivAsyaudanAderadanasya dAnaM / ahetyAdi-athAnantaraM prApte Agate Adeze ziro mastakaM chitvA dvidhA vidhAya bhujyate tenaiva khAminA prAghUrNakayukteneti zeSaH / atra cAyaM samprAdAyaH tathA hi nagare kvApi, gRhasthaH ko'pi niSkriyaH // urabhravAlakaM kaJcit , pupoSA'tithihetave // 1 // mugdhatvamaJjulAkAraM, kRtakarNAvacUlakam // trapitAGgaM haridrAdi-rAgAlaGkRtabhUdhanam // 2 // tazAtipInavapuSaM, gRhA UTR-1
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 366 / / dhipatibAlakAH // krIDAprakArairvividhaiH, krIDayAJcakuranva ham // 3 // [yugmam ] tazca dRSTvA lAlyamAnamutkopaH ko'pi tarNakaH // vimuktaM goduhA mAtrA, gopitaM na papau payaH // 4 // lihatI taM tataH snehA-ddhenuH papraccha vatsakam // kuto hetoridaM dugdhaM, na pivasyadya nandana ! // 5 // so'vAdIdbhojana ramyaiH, sarve'smatkhAminandanAH // urabhraM poSayantyenaM, lAlayanti ca putravat // 6 // mandabhAgyAya mahyaM tu, na kAle paayyntypH|| na ca yacchanti pUrNAni, zuSkANyapi tRNAnyaho ! // 7 // pati bhedena tanmAta-mano me dUyate * bhRzam ! // ata eva ca na kSIra-madya sadyaH pivAmyaham // 6 // tacchrutvA gaurjagau vatsa !, kimatrArthe viSI dasi ? // urabhrapoSaNaM hyeta-dAturArpaNasannibham // 9 // rogiNA'bhyarthyamAnaM hi, nizcitAsannamRtyunA // yathA pathyamapathyaM vA, sarva tasmai pradIyate // 10 // jJeyaM vatsa! tathaiveda-murabhrasyApi poSaNam // lapsyate niyataM mRtyu-mAgate'bhyAgate hyasau // 11 // zuSkastokatRNAvApti-rapyasau zobhanA tataH // upadravavinimuktaiH, suciraM jIvyate yayA // 12 // jananyetyuditaH premNA, tarNakaH stanyamApibat // prAghUrNakAH samAjagmu-statvAmisadane'nyadA // 13 // tamuramaM tato hatvA, gRhezastAnabhojayat // nighnanti hi parAn svalpA-yApi svArthAya nirdayAH ! // 14 // taJca dRSTvA hanyamAna-mamAnaM bhItamAnasaH // nApAnmAtuH payaH sAya-mAyAtAyAH sa tarNakaH // 15 // dugdhApAnanidAnaM ca, pRSTo mAtrA'bravIditi // mAtaradya kutopyatrA-''yayuH prAghUrNakA ghanAH // 16 // tato vyAttAnanaH kRSTa-jihvAgro UTR-1
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana saptamAdhya. yanam (7) / / 367 // vihvalekSaNaH // hato'smatkhAminA dInaH, sa meSo vikharaM rasan ! // 17 // tAM dazA tasya dRSTvAhaM, na payaH pAtumu| tsahe // bhavanti mRducittA hi, paraduHkhena duHkhitaaH!||18|| dhenurjagau suta ! tadaiva mayA tavokta-mUrNAyupoSaNa* mihAturadAnadezyam // tattasya duHkhamapahAya dhRtiM vidhAya, mAM prazrutAmanugRhANa gRhANa dugdham // 19 // ityurana | dRSTAnta iti sUtrArthaH // 3 // evaM dRSTAntamuktvA tamevAnuvadan dArzantikayojanAmAhamUlam-jahA khalu se urabbhe, AesAe samIhie / evaM bAle ahammihe, Ihai narayAuaM // 4 // vyAkhyA-yathA yena prakAreNa khalu nizcaye sa iti pUrvoktakharUpa urabhra AdezAya prAghUrNakArya samIhito'sAvAdezAya bhAvIti kalpitaH san AdezaM parikAMkSatItyanuvartate, evamanenaiva nyAyena bAlo mUDhaH, adharmaH pApamiSTo yasthAsau adharmeSTaH, yadvA atizayenAdharmo'dharmiSTaH, Ihate vAJchati tadanukUlAcaraNena narakAyuSkaM narakajIvitamiti sUtrArthaH // 4 // uktamevArtha prapaJcayan sUtratrayamAhamUlam-hiMse bAle musAvAI, addhANaMmi vilove| anna dattahare teNe, mAI kannu hare saDho // 5 // itthIvisayagiddhe a, mahAraMbhapariggahe / bhuMjamANe suraM maMsaM, parivUDhe paraM dame // 6 // ayakakkarabhoI a, tuMdille cialohie / AuaM narae kaMkhe, jahA esava elae // 7 // UTR-1
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 368 // vyAkhyA-hiMsraH khabhAvata eva prANighAtakaH, bAlojjJaH, mRSAvAdI asatyabhASakaH, adhvani mArge vrajato janAniti zeSaH, vividha sarvakhaharaNAdinA lumpatIti vilopakaH, anyairadattaM haratIti anyAdattaharaH, steno grAmapurAdiSu cauryeNa kalpitavRttiH, mAyI vaJcanaikacittaH, 'kaM nu haretti' kamiti kasvArtha nu vitarke hariSyAmItyadhyavasAyI kaMnuharaH, zaTho vakrAcAraH // 5 // strISu viSayeSu ca gRddhaH, caH samuccaye, mahAnaparimita Arambho bhUrijantUpamardako vyApAraH parigrahazca dhanadhAnyAdisaJcayo yasya sa tathA, bhuAnaH khAdana surAM madyaM mAMsaM, parivRDhaH puSTamAMsazoNitatayA nAnAkriyAsamarthaH, ata eva paraMdamo'nyeSAM damayitA // 6 // ajasya chAgasya karkaraM yadbhakSyamANaM karkarAyate taceha prastAvAdatipakkaM mAMsaM tadbhojI, ata eva tundilo bRhajaTharaH, citalohitaH puSTazoNitaH, zeSadhAtUpacayopalakSaNametat , AyurjIvitaM narake sImantakAdau kAMkSatIva kAMkSati, tadyogyakArambhitayA kamiva ka ivetyAha-'jahA esaM va elaetti' Adezamiva yathA eDakaH proktarUpaH / iha ca hiMsetyAdinA sAryazlokadvayenArambharasagRddhI prokte, AuamityAdinA zlokArthena tu durgatiprAptirUpopAya ukta iti suutrtryaarthH||7|| atha sAkSAdaihikApAyaM sUtradvayenAha-13 mUlam-AsaNaM sayaNaM jANaM, vittaM kAme abhuNjiaa| dussAhaDaM dhaNaM hiccA, bahu saMciNiArayaM // 8 // tao kammagurU jaMtU, paJcuppannaparAyaNe / aeva AgayAese, maraNaMtaMmi soaI // 9 // vyAkhyA-AsanaM, zayanaM, yAnaM vAhanaM, vittaM, kAmAMzca zabdAdIn , bhuktvopabhujya, duHkhena saMhiyate mIlyate UTR-1
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana saptamAdhyayanam (7) // 369 // * iti duHsaMhRtaM dhanaM hitvA dyUtAdyasadyayena, bahu prabhUtaM saJcityopAya' rajo'STaprakAraM karma // 8 // tataH karmasaJcayA nantaraM karmaguruH karmabhArito jantuH, pratyutpannaM vartamAnaM tasmin parAyaNastatparaH pratyutpannaparAyaNaH / "etAvAneva loko'yaM yAvAMnindriyagocaraH" iti nAstikamatAnusAritayA paralokanirapekSa ityarthaH / 'aevatti' ajaH pazuH sa ceha prakramAdurabhrastadvat / 'AgayAesetti' sUtratvAt Adeze prAghurNake Agate sati, anena prapaJcitavedivineyAnugrahAyoktamapyurabhradRSTAntaM smArayati, kimityAha-maraNarUpaH antaH avasAnaM maraNAntastasmin zocati / ayaM bhAvaH ze samAgate urabhraH zocati tathA'yamapi, dhigmAM ! viSayavyAmohitamatimupArjitagurukarmANaM ! hA! kvedAnI | mayA gantavyamityAdi pralApataH khidyate, nAstikasyApi prAyastadA zokasambhavAditi sUtradvayArthaH // 9 // aihikamapAyamuktvA pArabhavikamAhamUlam-tao AuparikkhiNe, cuA dehA vihiNsgaa|aasuriiaN disaMbAlA, gacchaMti avasA tmN||10|| vyAkhyA-tataH zocanAntaraM 'Autti' AyuSi tadbhavasambandhini jIvita parikSINe sarvathA kSayagate cyuto bhraSTo | * dehAdvihiMsako vividhaiH prakAraiH prANighAtakaH 'AsurIaMti' asurA raudrakarmakarmaThAsteSAmiyaM AsurI tAM dizaM bhAvadizaM narakagatimityarthaH, bAlo ajJo gacchati avazaH paravazaH, sarvatra bahuvacananirdezastu eka eva naitAdRzaH kintu bhUyAMsa iti sUcanArtha, 'tamaMti' tamoyuktAM gativizeSaNazcaitat, yaduktaM-nicaMdhayAratamasA, vavagayagahacaMdasUra UTR-1
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 370 / / NakkhattA // nirayA aNaMta viaNA, paNahasaddAivisayA ya // 1 // iti sUtrArthaH // 10 // samprati kAkiNyAmradRSTAntadvayamAha__ mUlam-jahA kAgaNie heDaM, sahassaM hArae nro||aptthN aMbagaMbhuccA, rAyA rajaMtu hArae // 11 // vyAkhyA-yatheti dRSTAntopadarzane kAkiNyA rUpakAzItitamabhAgarUpAyAH 'heuMti' hetoH kAraNAtsahasra dazazatAtmakaM dInArANAmiti gamyate, hArayennaraH pumAn / ihAsau sampradAyaH tathA hi durgataH ko'pi, bhrAmaM bhrAmaM mahItale // upAyairvividhairniSka-sahasraM samupArjayat // 1 // vavale saha sArthena, tadAdAya gRhaM prati // janmabhUmirjanminAM hi, nAnyadeze'pi vismaret // 2 // vidhAya kAkiNIreka-rUpakasya sa cAdhvani // ekaikAM kAkiNIM nityaM, vyayatismA'zanAdinA // 3 // anyadA kAkiNImekAM, vismArya kvApi so'calat // dUraMgatazcatAM smRtvA, cetasIti vyacintayat // 4 // kAkiNyekAvaziSTA me, vismRtA bhojanAspade // itastRtIyadivase, lapsye cAhaM gRhaM nijam // 5 // tadekakAkiNIheto-ranyarUpakabhedanam // prAtarbhAvIti tAmeva, vyAghuTya drutamAnaye // 6 // dhyAtveti kvApi saGgopya, sa dravyanakulaM drutam // nyavartiSTa vimUDhA hi, khalpArtha bhuurihaarinnH!|| 7 // gopyamAnazca taM dravya-nakulaM ko'pi dRSTavAn // tasmin gate tu taM hatvA, tatastUrNa sa naSTavAn // 8 // so'tha tadvismRtisthAna-mavApto duHsthapUruSaH // tatrAgatena kenApi, hRtAM na prApa kAkiNIm // 9 // UTR-1
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 371 / / tato'sI dravyanakula-sthApanasthAnamAgataH // nApazyattatra tamapi, dhUrtadhAmnIva sUnRtam // 10 // kRcchAllabdhe tatasta saptamAdhya. smin , dhane naSTe sa nirdhanaH // prAptapraNaSTanayana, ivoccairduHkhamAsadat // 11 // tataH sa duHkhAtizayAdvimUDha-IN yanam (7) manA nijaM dhAma jagAma niHkhaH // alpasya hetobahuhAritaM khaM, nininda cA''pattaTinInimamaH // 12 // iti kaakinniidRssttaantH|| ____ tathA 'apatthaMti' apathyamAmraphalaM bhuktvA rAjA rAjyaM nRpatvaM turavadhAraNe bhinnakramazca tato hArayedeva, sambhava tyeva hi tasyApathyabhojino rAjyahAraNamityakSarArthaH, bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam__tathA hi pArthivaH ko'pi, shkaarphlpriyH|| bahUni bubhuje tAni, rsnaarslolupH|| 1 // tebhyo'jIrNamabhUttasma, tato jajJe visUcikA // ajIrNa khaluH sarveSAM, rogANAmAdikAraNam // 2 // tatastaM vividhopAyai-racikitsaMzcikisakAH, // nIrogatve ca jAte te, procurevaM mahIpatim ||3||rogoymdhunaasmaabhiH, zamitopi kathaJcana // punazcUtaphalAkhAde, bhAvI mRtyuprado drutam // 4 // tairityukto nRpo dadhyau, satsu mAkandazAkhiSu // nAhaM zakSyAmi hAtuM tat-phalAni rslmpttH||5|| dhyAtvetyacchedayatsarvA-nmAkandAn viSaye nije // AtmahatorvimUDhA hi, bahUnAmupapAtakAH! // 6 // anyadA prAbhRtAyAtau, dvAvazvau vakrazikSitau // Aruhya bhUpasacivau, vAhakelyAMprajagmatuH // 7 // valgAkarSaNatastUrNa, calantau tau ca vAjinau // araNyaM ninyaturdeza-mulaMghya nRpamaMtriNau // 8 // tayozca zrAntayo UTR-1
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 372 / / statra, khayaM saMsthitayornRpaH // uttIrya dhIsakhasakhaH, pravizatvApi kAnane // 9 // vAryamANopyamAtyena, tatra cata- | tarostale // niSadya pakvapatitA-nyaspRzattatphalAni sH||10|| tAni cAdAya jivantaM, maMtrItyUce mahIdhavam // apathyAhArato jantu-vinazyati viSAdiva // 11 // taddarzanaM sparzanaJcA-prANazcaiSAM na te'rhati // strINAmivaiSAM spa diau, manaHsthairya hi no bhavet // 12 // sthairyAbhAve ca bhogo'pi, syAdeSAM jIvitApahaH // tatkimpAkaphalAnIva, tyAjyAnyetAnyapi prabho ! // 13 // tenetyukto'pi ko doSaH ?, syAdebhiriti cintayan // bubhuje tAni bhUpo hi, dustyajA rsgRddhtaa!|| 14 // suptasiMha iva daNDaghaTTanA-dutthito laghu tataH phalAzanAt // AmayaH sa nRpatiM vyanAzaya-nna hyapathyanighasaH zubhAvahaH // 19 // ityapadhyAmraphalAzane nRpadRSTAnta iti suutraarthH||11|| evaM dRSTAntadvayamabhidhAya dArzantikayojanAmAhamUlam-evaM mANussagA kAmA, devkaamaannmNtie|shssgunniaa bhujo, AuMkAmA ya diviA // 12 // ___ vyAkhyA-evamiti kAkiNyAmrakasadRzA manuSyANAmamI mAnuSyakAH kAmA viSayA devakAmAnAmantike samIpe kimityevamata Aha-sahasraguNitAH sahasralakSaNena guNakAreNa guNitA divyakAmA iti sabandhaH, bhUyo bahUn vArAn manuSyAyuHkAmApekSayA iti zeSaH, AyurjIvitaM kAmAzca zabdAdayo divibhavA divyAsta eva divyakA anena caite 1 maMtrisahitaH // UTR-1
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ utarAdhyayana / / 373 / / SAmatibhUyastvaM sUcayan kArSApaNasahasrarAjya tulyatAmAha / iha ca pUrva 'devakAmANamaMtietti' kAmamAtropAdAne - spi 'AuM kAmA ya diviA' ityatra yadAyupopyAdAnaM tattatratyAyuSkAdInAmapi manuSya jIvitAdyapekSayAtibhUyastvakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 12 // manuSyakAmAnAmeva kAkiNyAgraphalopamatAM bhAvayitumAha- mUlam - aNegavAsAnauA, jA sA paNNavao tthiii| jANi jIaMti dummehA, UNe vAsasayAU // 13 // vyAkhyA--anekAni bahUni tAni cehAsaMkhyeyAni varSANAM vatsarANAM nayutAni saMkhyAvizeSA anekavarSanayutAni prAkRtatvAtsakArasyAkAraH / nayutAnayanopAyastvayaM - " caturazItivarSalakSA pUrvAGgaM, taca pUrvAGgena guNitaM pUrva / pUrva caturazItilakSAhataM nayutAGga, nayutAGgamapi caturazItilakSAhataM nayutamiti" / kA nAmaivamucyate ityAha- 'jA seti' prajJApakaH ziSyAn pratyAha- yA sA bhavatAmasmAkaJca pratItA / 'paNNavaotti' prakRSTaM jJAnaM prajJA sA vidyate yasyAsau prajJAvAn, na ca kriyAvikalaM jJAnaM prakRSTaM syAditi prajJAzabdena kriyApyAkSipyate, tatazca prajJAvato jJAnakriyAvataH sthitirdevabhavAyurlakSaNA adhikRtatvAddivyakAmAzca bhavantIti zeSaH, yAnyanekavarSanayutAni divyasthiterdivyakAmAnAM ca viSayabhUtAni jIyante hArayanti taddhetubhUtAnuSThAnAkaraNeneti bhAvaH / durmedhaso durmatayo viSayavivazAH prANina iti gamyate, kva punastAni hArayantItyAha - Une varSazatAyuSi prabhUte hyAyuSi pramAdAdekavAraM hAritAnyapi punararjyante, asmiMstu saMkSiptAyuSyekadApi hAritAni hAritAnyeva, zrIvIrakhAmitIrthe ca prAyo nyUnavarSazatAyuSaH saptamAdhya yanam (7) UTR-1
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 374 / / eva prANina ityevamucyate / ayaM ceha samudAyArthaH, guruH ziSyAnuddizyopadizati, asaMkhyavarSanayutAni ko'rthaH | palyopamasAgaropamANi jJAnakriyAvato munerdevalokeSu sthitiH prakramAtkAmAzca sarvotkRSTA bhavantItyasmAkaM jinavacaH zraddadhatAM pratItamevAsti / durmedhasastu ihatye khalpAyuSi tucchakAmabhogeSu lolupA dharmAkaraNena tAM sthiti tAn kAmAMzca hArayantIti / dRSTAntadAoNntikayojanA tvevaM, manuSyANAmAyurviSayAzcAtikhalpatayA kAkiNyAmraphalopamAH, surANAmAyuHkAmAzcAtipracuratayA kArSApaNasahasrarAjyatulyAstato yathA dramako rAjA vA kAkiNyAmraphalakRte kArSApaNasahasraM rAjyaM ca hAritavAnevamete'pi durdhiyo'lpataramanuSyAyuH kAmArtha prabhUtAn devAyuH kAmAn hArayantIti sUtrArthaH // 13 // samprati vyavahArodAharaNamAha-- mUlam-jahA ya tiNNi vaNNiA, mUlaM cittUNa niggyaa| egotthalahae lAbhaM, ego mUleNa Agao // 14 // vyAkhyA-yatheti nidarzanopanidarzane, cazabdaH pUrvoktadRSTAntApekSayA samuccaye, trayo vaNijaH mUlaM nIvIM gRhItvA nirgatAH khasthAnAt sthAnAntaraM prati prasthitA iSTasthAnaM gatAca, tatra ca gatAnAmeko vANijyakalAkalitaH, atra eteSu madhye labhate lAbhaM viziSTadravyopacayAtmakaM, ekasteSvevA'nyataro yastathA nAtinipuNo nApyatyantAnipuNaH sa mUladhanena yAvadgRhAnnItaM tAvataivopalakSita AgataH svasthAnaM prApa iti sUtrArthaH // 14 // tathA| mUlam-ego mUlaMpihArittA, Agao tattha vaannio| vavahAre uvamA esA, evaM dhamme viANaha // 15 // UTR-1
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana saptamAdhyayanam (7) / / 375 // vyAkhyA-eko'nyataraH pramAdaparo dyUtamadyAdiSvatyantamAsaktaH mUlamapi hArayitvA nAzayitvA AgataH prAptaH khasthAnamiti zeSaH, tatra teSu madhye vaNigeva vANijaH, atra ca sampradAyaH___ tathA hi puryA kvApyeko, babhUvebhyo mahAdhanaH // samprAptayauvanAstasya, jajJire nndnaastryH|| 1 // teSAM sahasraM dInArAn , datvA pratyekamekadA // tadbhAgyAdiparIkSArtha-mityuvAca sa naigmH|| 2 // gatvA pRthak purIvitte-neyatA vyavahRtya ca // kAlenaitAvatA''gamyaM, yuSmAbhiH sakalairiha // 3 // tataste taddhanaM lAtvA, gatvA cAnyAnyanIti // pRthak pRthak pattaneSu, tasthuH susthitacetasaH // 4 // teSveko'cintayat praiSIt , parIkSArtha pitA hi naH // toSaNIyaH | sa tadbhUri-dhanopArjanayA mayA // 5 // cazcApuruSakalpo hi, pumarthAsAdhakaH pumAn // pumartheSu ca sarveSu, pradhAnaM gRhiNAM dhanam // 6 // tadupArjanayogyaM ca, vayo me vartate'dhunA // dvitIyameva hi vayo, draviNopArjane kSamam // 7 // yaduktaM-"prathame nArjitA vidyA, dvitIye nArjitaM dhanam // tRtIye na tapastaptaM, caturthe kiM kariSyati // 8 // " vimRzyeti dyUtamadha-vezyAdi vyasanojjhitaH // yathocitaM vyayan vitta-madanAcchAdanAdinA // 9 // vyApAra vividhaM kurvan , anarvANaM sa vaannijH|| upArjayadbahu dravyaM, vyApAro hi surdrumH||10|| dvitIyo'cintayadvitta-masti bhUyastaraM hi nH|| vinArjanAM bhujyamAnaM, kintu tatkSIyate kSaNAt // 11 // tanmayA rakSatA mUlaM, bhoktavyaM dhanamarjitam // dhyAtveti nAtibhUyAMsaM, sa 1 uttamam / UTR-1
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 376 / / vANijyodyamaM vyadhAt // 12 // viziSTAhAravasana - gandhamAlyavibhUSaNaiH // vyayati smA'khilaM vittaM sa ca nityamupArjitam // 13 // dadhyau tRtIyo durbuddhiH, saMkhyAtumapi duHzakam // paryAptamasti no gehe, vittaM vArIva vAridhau // 14 // tathApi vArdhakA dRddho, vardhamAnaspRhAkulaH // sudUre prAhiNodasmA - napasmAro guNAniva // 15 // tadravyopArjanopAyAn, hitvA saMklezakArakAn // bhokSye'haM nIvikAvitta - meva vahnirivendhanam // 16 // dhyAtveti taddhanaM dyUta - vezyAmadyAmiSAdibhiH // gandhamAlyAGgarAgaizvA - cirAtsarvaM vyanAzayat // 17 // atho yathoktakAlAnte, te trayaH khagRhaM yayuH // teSvAdyaM tatpitA tuSTaH, sarvasvasvAminaM vyadhAt // 18 // dvitIyaM tu sutaM geha-vyApAreSu niyuktavAn // sa cAnnAdi sukhaM lebhe na tu zrIkIrtigauravam // 19 // chinnamUlaM tRtIyaM tu, svasaudhAnnirakAzayat // sa ca bhUyastaraM duHkhaM lebhe 'nyapreSyatAdibhiH // 20 // kepyAhurvaNijo'bhUvaM strayo vANijyatatparAH // teSveko bhAgyavAn labdha-lAbho'modata bandhuyuk // 21 // lAbhavyayI mUlayuto'parastu, babhUva bhUyo vyavahartumutkaH // lAbhaM vinA mUladhana bhogI, lebhe tRtIyastu bhujiSyabhAvam // 22 // iti vaNikyadRSTAntaH // atha dRSTAntopanayaprastAvakaM sUtrapazcArdhamanutriyate, vyavahAre vyApAre upamA eSA'nantaroktA, evaM vakSyamANanyAyena dharme dharmaviSaye enAmevopamAM vijAnIteti sUtrArthaH // 15 // kathamityAha mUlam - mANusattaM bhave mUlaM, lAbho devagaI bhave / mUlaccheeNa jIvANaM, naragatirikkhattaNaM dhuvaM // 16 // UTR-1
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana saptamAdhyayanam (7) // 377 // vyAkhyA-mAnuSatvaM manujajanma bhavenmUlamiva mUlaM, khargApavargAdyuttarottaralAbhahetutvAt / tathA lAbha iva lAbho ? narajanmApekSayA viSayasukhAdibhirviziSTatvAddevagatirdevatvAvAptirbhavet , mUlacchedena naragatihAnyAtmakena jIvAnAM nArakatvaM ca dhruvaM nizcitaM idamiha pAramparyam-"yathA kepi trayaH saMsAriNo jIvA naratvaM prAptAH, teSveko mArdavArjavAdiguNADhyo madhyamArambhaparigrahavAn mRtvA mUlarakSakavaNigvat kArSApaNasahasrasthAnIyaM nRtvameva lebhe| dvitIyastu samyaktvacAritrAdiguNAnvitaH sarAgasaMyamAllabdhalAbhavaNigvallAbhatulyAM devagati prAptaH / tRtIyastu hiMsAmRSAvAdAdisAvadyayogayuktazchinnamUlavaNigvat mUlacchedadezyAM narakatiryaggatimAsasAdeti sUtrArthaH // 16 // mUlacchedameva spaSTayatimUlam-duhao gai bAlassa, AvaI vhmuuliaa| devattaM mANusattaM ca, jaM jie lolayA saDhe // 17 // vyAkhyA-'duhaotti' dvidhA gatiH prakramAnarakagatitiryaggatirUpA bAlasya rAgadveSAkulasya syAditi gamyate / tatra ca gatasya 'Avaitti' Apat syAt, sA ca kIdRzItyAha-badhastADanaM mUlamAdiryasyAH sA tathA, mUlazabdAcca chedabhedabhArAropaNAdiparigrahaH / labhante hi prANino narakatiryakSu vividhA vadhAdyApadaH, kimityevamata Aha-devatvaM mAnuSatvaM ca yajitopahAritaH 'lolayA saDhetti' lolatA mAMsAdilAmpaTyaM tadyogAjIvopi lolatetyuktaH, zaTho vizvastajanavaJcakaH, iha lolatAzabdena paJcendriyavadhAdikamupalakSate, tato'nena narakaheturuktaH, yaduktaM-"mahAraMbhayAe mahApariggahiyAe kuNimAhAreNaM paMciMdiavaheNaM jIvA nirayAuaMniacchaMtitti' zaTha ityanena tu zAThyamuktaM, taca tiye UTR-1
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||378 // ggatihetuH, yadAhuH-"tiriAu gUDhahiao, saDho sasallo samajiNaitti" ayaM cAtra bhAvArthaH- yato'yaM bAlo | narakatiryaggatihetubhyAM lolatAzAThyAbhyAM devatvanaratve hAritastato'sya dvividhaiva gatiH sambhavatIti sUtrArthaH // 17 // punarmUlacchedameva spaSTayati| mUlam-tao jie saI hoi, duvihaM duggaiM gae / dullahA tassa ummaggA, addhAe sucirAdavi // 18 // vyAkhyA-tato devatvanaratvAbhAvAt 'jietti' sarva vAkyaM sAvadhAraNamiti nyAyAjita eva hArita eva 'saiMti' sadA bhavati dvividhAM narakatiryagrUpAM durgatiM gataH, kutazcaivaM ? yato durlabhA tasya bAlasya 'umaggatti' sUtratvAdunmajA narakatiryaggatinirgamanarUpA addhAyAmanAgatakAle sucirAdapi prabhUtAyAmapi bAhulyApekSayA caivamuktaM, anyathA hi kecidekabhavenaiva tata uddhRtya muktimapi labhanta iti sUtrArthaH // 18 // itthaM pazcAnupUrvyA mUlahAriNi pUrvamupanayamupadarya mUlapravezini tadupadarzanAyAhara mUlam-evaM jiaMsapehAe, tuliA bAlaMca pNddi|muuliaNte pavesaMti,mANusaM joNimiti je // 19 // | vyAkhyA-evaM uktanItyA jitaM devatvanaratve hAritaM bAlaM 'sapehAetti' samprekSya samyagAlocya, tathA tolayitvA guNadoSavattayA paribhAvya bAlaM paNDitaM ca maulika mUladhanaM te mUlapravezakavaNiksadRzAH pravezayanti ye mAnuSAM yonimAyAnti, bAlatvaM tyaktvA taducitapAMDityAsevanAditi sUtrArthaH // 19 // kathaM manuSyayonimAyAntItyAha UTR-1
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana saptamAdhya. yanam (7) / / 379 / / mUlam-vemAyAhiM sikkhAhiM, je narA gihisuvvyaa| uviMti mANumaM joNiM, kammasaccA hu pANiNo // 20 // ___ vyAkhyA-vimAtrAbhirvividhapariNAmAbhiH zikSAbhiH prakRtibhadrakatvAderabhyAsarUpAbhiH, uktaJca-"cauhi ThANehiM / jIvA maNussAuaM nibaMdhaMti, taMjahA-pagatibhaddayAe, pagativiNIayAe, sANukosayAe, amacchariayAetti" ye narAH gRhiNazca te suvratAzca dhRtasatpuruSavratA gRhisuvratAH, satpuruSavrataJca laukikA apyevamAhuH-"vipadhuccaiH stheyaM padamanuvidheyaM ca mahatAM, priyA nyAyyA vRttimalinamasubhaGge'pyasukaram // asanto nAbhyAH suhRdapi na yAcyastanudhanaH, satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArAvratamidam // 1 // " AgamoktavratadhAraNaM tveSAM na sambhavati, devagatihetuvAttasya / yattadonilAbhisambandhAt te upayAnti prApnuvanti mAnuSIM yoni, kimityevamata Aha-'kammetyAdi' hu yasmAt satyAnyavandhyaphalAni karmANi jJAnAvaraNIyAdIni yeSAM te satyakarmANaH, sUtratvAdyatyaye karmasatyAH prANinaH iti sUtrArthaH // 20 // atha labdhalAbhopanayamAhamUlam-jesiM tu viulA sikhkhA, mUliaMte aitthiaa|siilvNtaa savisesA,adINA jaMti devayaM // 21 // vyAkhyA-yeSAM tu vipulA niHzaGkitAdirUpadarzanAcArAdiviSayatvena vistIrNA zikSA grahaNAsevanAtmikAstIti zeSaH, maulikaM mUladhanarUpaM mAnuSatvaM te narAH 'aitthiatti' atikramyollaMghya zIlavantaH, aviratasamyagdRSTyapekSayA sadAcAravantaH, viratAviratApekSayA tvaNuvratavanto viratApekSayA punarmahAvratAdimantaH, saha vizeSeNa uttarottaraguNa UTR-1
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 380 // pratipattirUpeNa vartante iti savizeSAH, ata evA'dInAH, kathaM vayamamutra bhayiSyAmaH? iti vaiklavyavikalAH, yAnti devatAM devatvaM aidaMyugInajanApekSayA cetthamuktaM, viziSTasaMhananAdisAmagrIsadbhAve tu mokSamapi yAntIti | sUtrArthaH // 21 // uktamartha nigamayannupadezamAha| mUlam-evamadINavaM bhik, AgAri ca viaanniaa| kahaM nu jiccamelikkhaM,jiccamANo na saMvide // 22 // vyAkhyA-evamuktanyAyena lAbhAnvitaM adInavantaM dainyarahitaM bhikSaM manimagAriNaM ca gRhasthaM vijJAya vizeSaNa tathAvidhazikSAvazAddevanaragatiprAptirUpeNa jJAtvA kathaM kena prakAreNa nu vitarke 'jicaMti' sUtratvAt jIyeta hArayedvivekI viSayakaSAyAdibhiriti zeSaH / 'elikkhaMti' IdRzaM devatvAdilakSaNaM lAbha, kathaM ca jIyamAno hAryamANo na 'saMvidetti' sUtratvAnna saMvitte na jAnIte ? api tu saMvitta eva, saMvidAnazca yathA na jIyate tathA yateteti : iti sUtrArthaH // 22 // samudradRSTAntamAha-- | mUlam-jahA kusagge udagaM, samuddeNa samaM minne| evaM mANussagA kAmA, devakAmANamaMtie // 23 // _ vyAkhyA-yatheti dRSTAntopanyAse, kuzAgre darbhakoTau yadudakaM jalaM tatsamudreNa samudrajalena samaM minuyAt , ayaM bhAvaH-yathA kopyajJaH kuzAgrabindumAdAya samudrajalamiyadevAsti nAdhikamiti mAnaM kuryAt, na ca kuzAgrajalasamudrajalayostulyatvamasti / evaM mAnuSyakAH kAmA devakAmAnAmantike samIpe, ayamAzayo yadyapi kazciccakravartyAdi UTR-1
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 381 / / manuSyakAmAn devakAmopamAn manyata, paraM kuzAgrajalabindusamudravanmanuSyadeva kAmAnAM mahadevAntaramiti sUtrArthaH // 23 // uktamevArthaM nigamayannupadezamAha - mUlam - kusaggamittA ime kAmA, saMniruddhammi Aue / kassa heuM purA kAuM, jogakkhemaM na saMvide // 24 // vyAkhyA-kuzAgramAtrA darbhAgrasthitajalavadatyalpA ime kAmA manuSyasambandhino bhogAste'pi na palyopamAdimAne dIrghe AyuSi tataH 'kassa heDaMti' prAkRtatvAt kaM hetuM kiM kAraNaM 'purAkAuMti' puraskRtyAzritya, alabdhasya lAbho yogo labdhasya pAlanaM kSemastayoH samAhAre yogakSemaM, aprAptaviziSTadharmAvAptiM prAptasya ca tasya pAlanaM na saMvitte na jAnAti jana iti zeSaH, ayaM bhAvaH - yogakSemAjJAne hi bhogAbhiSvaGga eva heturmanuSya bhogAzca dharmaprabhAvaprabhavadivya bhogApekSayA'tyalpAH tatastattyAgato bhogAbhilASiNApi dharma eva yatanIyamiti sUtrArthaH // 24 // itthaM dRSTAntapaJcakamuktaM, tatra cAdau urabhradRSTAntena bhogAnAmAyatAvapAyabahulatvamuktaM, apAyabahulamapi yanna tucchaM na tatparihartuM zakyata iti kAkiNyAmraphaladRSTAntAbhyAM tattucchatvaM darzitaM, tucchamapi lAbhacchedAtmakavyavahArAbhijatayA AyavyayatolanAnipuNa eva tyaktuM zakta iti vaNigvyavahAradRSTAntaH, AyavyayatolanA ca kathaM kAryeti samudrAta ca divyakAmAnAmabdhijalopamatvamuktaM, tathA ca teSAmupArjanaM mahAnAyo'nupArjanaM tu mahAn vyaya iti tatvatI zi tamiti dhyeyaM / iha ca yogakSemAsaMvedane kAmAnivRtta eva syAditi tasya doSamAha- saptamAdhya yanam (7) UTR-1
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 382 / / mUlam - iha kAmA niaTTassa, attaTThe avarajjhai / soccA neAuaM maggaM, jaM bhujjo paribhassai // 25 // vyAkhyA - iheti manuSyatve jinamate vA prApte iti zeSaH, kAmebhyo'nivRtto'nuparataH kAmAnivRttastasya Atmano'rtha AtmArthaH svargAdiraparAdhyati, anekArthatvAddhAtUnAM bhrazyati / kutazcaivamityAha zrutvA upalakSaNatvAtpratipadya ca naiyAyikaM nyAyopapannaM mArga ratnatrayarUpaM muktimArga, yadyasmAdbhUyaH punaH paribhrazyati, kAmanivRttiM pratipanno'pi gurukarmatvAttataH pratipatati / ye tu zrutvApi na pratipannAH, zravaNaM vA yeSAM nAsti te'pi kAmAnivRttA eveti bhAva iti sUtrArthaH // 25 // yastu kAmebhyo nivRttastasya guNamAha mUlam - iha kAmaniaTTassa, attaTThe nAvarajjhai / pUidehaniroheNaM, bhave devitti mesu // 26 // vyAkhyA-iha kAmebhyo nivRttaH kAmanivRttastasyAtmArthaH khargAdirnAparAdhyati na bhrazyati, kutaH punarevaM ? yataH pUtiH kuthito deha audArikaM zarIraM tasya nirodho'bhAvaH pUtidehanirodhastena kAmanivRtto bhaveddevaH saudharmAdikalpavAsI / upalakSaNatvAt siddho vA / ityetanmayA zrutaM paramagurubhya iti zeSa iti sUtrArthaH // 26 // tadanu yadasau prApnoti tadAha mUlam - iDDI jui jaso vaNNo, AuM suhamaNuttaraM / bhujjo jattha maNussesu, tattha se ubavajjai // 27 // vyAkhyA- RddhiH kharNAdikA, dyutiH zarIrakAntiH, yazaH parAkramakRtA prasiddhiH, varNo gAmbhIryAdiguNotthA UTR-1
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana / / 383 / / lAghA, gauratvAdirvA, AyurjIvitaM, sukhaM yatheSTaviSayAvAptiH, anuttaraM sarvotkRSTamidaJca sarvatra yojyate / etAni yatrayeSu manuSyeSu bhavanti prAcyasya bhUyaH zabdasyeha yogAt bhUyaH punastatra teSu sa upapadyate jAyate iti sUtrArthaH // 27 // evaJca kAmAnivRttyA yasyAtmArtho vinazyati sa bAlaH, itarastu paNDita ityarthAduktaM, samprati sUtratrayeNa punastayoH kharUpamupadazyapadezamAha mUlam - bAlassa passa bAlattaM, ahammaM paDivajiA / ciccA dhammaM ahammiTThe, naraesu uvavajjai // 28 // vyAkhyA- bAlasya mUDhasya pazya bAlatvaM, kiM tadityAha - adharma viSayAsaktirUpaM pratipadyAGgIkRtya tyaktvA dharma bhogatyAgarUpaM 'ahammiTThetti' prAgvannarake upalakSaNatvAdanyatra durgatau upapadyate // 28 // tathA-mUlam -- dhIrassa passa dhIrataM, savadhammANuvattiNo / ciccA adhammaM dhammiTThe, devesu uvavajjai // 29 // vyAkhyA - dhiyA rAjate iti dhIro buddhimAn, parISahAdyajayyo vA dhIrastasya pazya dhIratvaM sarvadharma kSAntyAdirUpamanuvarttate tadanukUlAcaraNena khIkarotItyevaMzIlo yaH sa sarvadharmAnuvarttI tasya sarvadharmAnuvarttinaH / dhIratvamevAhatyaktvA adharma bhogAbhiSvaGgarUpaM 'dhammiTThetti' iSTadharmA deveSUpapadyate // 29 // tataH kiM kartavyamityAha-mUlam - tuliA NaM bAlabhAvaM, abAlaM cetra paMDie / caiUNa bAlabhAvaM, abAlaM seva e muNitti bemi // 30 // // ii sattamajjhayaNaM sammattaM // saptamAdhya yanam (7) UTR-1
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 384 / / vyAkhyA-tolayitvA bAlabhAvaM bAlatvaM, 'avAlaMti' bhAvapradhAnatvAnirdezasya abAlatvaM, caH samucaye, 'eveti' sUtratvAdanukhAralopaH, tatazca evamanantaroktanyAyena paNDitastattvajJaH tyaktvA bAlabhAvaM 'abAlaMti' abAlatvaM sevate muniriti sUtratrayArthaH // 30 // iti bravImIti prAgvat // iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyopAdhyAyazrI bhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau saptamAdhyayanaM sampUrNam // 7 // 30 33 UTR-1
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / 385 / / " sUriM zrIvijayAnandaM, vijayAnandakArakam / "AtmArAma" iti khyAtaM vande sadguNalabdhaye // 1 // " // iti saptamAdhyayanaM sampUrNam // " vallabhavijayastveSa, ziSyaziSyasya ziSyakaH / nityaM smarati yaM bhaktyA sa dadAtu sadA sukham // 1 // " UTR-1
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
_