Book Title: Panchsangraha Tika Part_4
Author(s): Chandrashi Mahattar, Malaygiri
Publisher: Shravak Hiralal Hansraj
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600030/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIjinAya namaH // // zrIpaMcasaMgrahaTIkA - nAga cotho // mUlakartA - ( zrIcaM mahattara ) - TIkAkAra - ( zrImalayagirijI ) pAvI prasiddha karanAra. paMti zrAvaka hIrAlAla haMsarAja ( jAmanagaravAlA ) 1966. sane 1710 A. zrIkailAsasAgarasUri jJA zrImahAvIra jaina ArAdhanA kendra kovA ( gAdhInagara) pi 382009 - kiM. ru. 9-5-0 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAmanagara jainannAskarodaya lApakhAnAmAM DApyu. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAga 101 // // zrIjinAya nmH|| // atha zrIpaMcasaMgrahaTIkA prArabhyate // ( caturtho nAgaH) ___ mUlaka -( zrIcaMdarSimahattara )-TIkAkAra-( zrImalayagirijI) upAvI prasiHkaranAra-paMDita zrAvaka hIrAlAla haMsarAja (jAmanagaravALA) saMpratyuttaraprakRtiviSayAM tAM cikIrSurAha // mUlama ||-michttss canahA / dhuvodayANaM tihA na ajahannA // sesavigappA 'vi. hA / sabavigappA na sesANaM // 4 // vyAkhyA-mithyAtvasyA'jaghanyA sthityudIraNA catuvidhA, tadyathA-sAdiranAdirbuvA adhruvA ca. tatra mithyAdRSTeH prazramaM samyaktvamutpAdayato mi. cyAtvasya prayamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAM jaghanyA sthityudoraNA, sA ca sAdiradhruvAca. samyaktvAcca pratipatato'jaghanyA, sA ca sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruve anna Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA vasaM vyatnavyApekayA. tathA dhruvodayAnAM paMcavidhajJAnAvaraNacakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNapaMcavi- nAga dhAMtarAyataijasasaptakavarNAdiviMzatisthirAsthirazunAzunAgurulaghunirmANAkhyAnAM saptacatvAriM zasaMkhyAnAmajaghanyA sthityudIraNA vidhA triprakArA, tadyathA-anAdirbuvA adhruvA ca. ta17zA zrAhi-jhAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakacakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNarUpANAM caturdazaprakRtI. nAM vINakaSAyasya svaguNasthAnasya samayAdhikAvalikAzeSe vartamAnasya jaghanyA sthityudIraNA, sA ca sAdiradhruvA ca, zeSA sarvApyajaghanyA, sA cA'nAdiH sadaivanAvAt. dhruvAdhruve pUrvavata. taijasasaptakAdonAM trayastriMzatsaMkhyAnAM nAmaprakRtInAM jaghanyA sthityudIraNA sayogikevalicaramasamaye prApyate, sA ca sAdiradhruvA ca, tato'nyA sarvApyajaghanyA, sA cA'nAdiH, dhUvAnave pUrvavat. etAsAmeva mithyAtvAdiprakRtInAmaSTacatvAriMzatsaMkhyAkAnAM zeSavikalpA) natkRSTAnutkRSTajaghanyarUpA vidhA hiprakArAstadyathA-sAdayo'dhruvAzca. tathAhi-etAsAmutkR- // 102 maTA sthityudIraNA mithyAdRSTerutkRSTe saMkleze vartamAnasya kiyatkAlaM prApyate, tataH samayAMtare tasyApyanutkRSTA, tato he api sAdyadhruve, jaghanyA ca prAgeva nAvitA. zeSANAM ca prakRtInAM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM jAga TIkA dazottarazatasaMkhyAnAM sarve'pi vikalpA natkRSTAnutkRSTajaghanyAjaghanyarUpA vividhAstadyathA4 sAdayo'dhruvAzca. sAdyadhruvatvaM cAdhruvodayatvAcAvanIyaM. kRtA sAdyAdiprarUpaNA // 7 // saMpratyahAdasya svAmitvasya ca pratipAdanArthamAha // mUlam ||-saamitnkssaavyaa / hasikameNa tullAna // bAhulleNaM visesa / jaM jA. - tANa taM vo // 4 // vyAkhyA-svAmitvAzadau iha sthityudIraNAdhikAre sthitisaMkra. meNa tulyau bAhulyena veditavyau, yathA sthitisaMkrame svAmitvamADedazca prAgannihitastatrApi bAhulyenAvagaMtavya ityarthaH. vizeSastu yo yAsAM vidyate taM tAsAM vakSye // 40 // etadeva nAvayati // mUlam ||-aNtomuhunhiinnaa / samme mIsaMmi dohi missa // zrAvaliyugeNa hINA / baMdhukkosANa paramAI // 4e // vyAkhyA-mithyAtvasya sthitiH saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANA aMtarmuhUoMnA satI samyaktve nadIraNAyogyA, mizre samyagmithyAtve punaH saiva mithyAtvasthiti:nyAmaMtarmuhUrtAcyAM honA nadIraNAyogyA. zyamatra nAvanA-saptatisAga Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM ropamakoTIkoTIpramANA mithyAtvasya sthitimizyAvRSTinA satA baghA, totarmuhU kAlaM yA- nAga 4 - vat tatraiva mithyAtve stritvA samyaktvaM pratipadyate, tataH samyaktve samyagmithyAtve cAMtarmudU. naunAM mithyAtvasthiti sakalAmapi saMkramayati. saMkramAvalikAyAM cAtItAyAmudIraNAyogyA, 10 tatra saMkramAvalikAtikame'pi sAMtarmuhUoMnaiva. tataH samyaktavasyAMtarmudUonasaptatisAgaropamA koTIkoTopramANA natkRSTAsthitirudIraNAyogyA, tataH kazcitsamyaktve'pyaMtarmuina sthitvA samyagmithyAtvaM pratipadyate. tataH samyagmithyAtvamanunnavataH samyagmithyAtvasyAMtarmuhUrtahikonA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANA natkRSTA sthitirudIraNAyogyA. tathA nadaye sati baMdhotkRSTAnAM jJAnAvaraNa. paMcakAMtarAyapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayataijasasaptakavarNAdiviMzatinirmANAsthirAzunAgurulaghumithyAtvaSoDazakaSAyatrasabAdaraparyAptapratyekaduHsvaradurlagAnAdeyAyazaHkIrnivaikriyasaptakapaMceMzi- * \?cthmm 2 yajAtimasaMsthAnopaghAtaparAghAtocchvAsAsAtavedanIyodyotAzunnavihAyogatinIcairgotrarUpANAM SaDazItiprakRtInAM paramA natkRTA sthitirAvalikAcikena hInA nadIraNAyogyA. tathAhi Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 185 // sAM prakRtInAmutkRSTAM sthitiM badhvA baMdhAvalikAyAmatItAyAmudayAvalikAta nRparitanoM sa kalAmapi sthitimudIrayati tata sAmAvalikA chikahonA utkRSTA sthitirudIraNAyogyA. ida samyaktvasyAMtarmuhUrttamadAbedaH samyagmithyAtvasyAMtarmuhUrttahikaM baMdhotkRSTAnAM tvAvalikA hikaM, tattadayavatazca svAminaH || 4 || // mUlam // - maNuyANupuvizrAhAra-devaduga suhumavigalatiyagANaM // zrayAvassa ya parivaruNa - maMtamuhuhINamukkoso // 50 // vyAkhyA - manujAnupUrvyAhArakasaptakaM, devadhikaM devagatidevAnupUrvIkSaNaM, sUkSma trikaM sUkSmAparyAptasAdhAraNarUpaM, vikalatrikaM dvitricaturiMDiyajAtirUpaM zrAtapanAma, ityetAsAM saptadazaprakRtInAM yA natkRSTA sthitiH, sA natkRSTabaMdhAtmatipata sati aMtarmuhUrtena hInA nadIraNAyogyA. iyamatra jJAvanA - iha kazvittathAvidhapariNAmavizeSato narakAnupUrvyA natkRSTAM sthitiM viMzatisAgaropamakoTI koTI pramANAM badhdhvA tataH zupariNAma vizeSato manuSyAnupUrvyAH paMcadazasAgaropamakoTI koTI pramANAM bahumArajate. tata stasyAM manuSyAnupUrvIsthitau badhyamAnAyAM prAvalikAyA napari baMdhAvalikAdInAmAvalikAta nAga // 108 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMcasaM naparitanI sarvAmapi narakAnupUrvI sthitiM saMkrAmayati. tato manuSyAnupUryA api viMzatisAga- nAga ropamakoTIkoTIpramANA sthitirAvalikAmAtrahInA jAtA, manuSyAnupUrvI ca banan jaghanye nApyaMtarmuhU kAlaM yAvadvadhAti. // taccAMtarmudUrjamAvalikonaviMzatisAgaropamakoTIkovyAstrudhyati baMdhAnaMtaraM ca kAlaM kRtvAza anaMtarasamaye manuSyAnupUrvImanunnavatastasyA natkRSTA sthitiraMtarmuhUrtonA viMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANA nadoraNAyogyA. nanu manuSyagaterapi paMcadazasAgaropamakoTIkoTyo baMdheno. skRSTA sthitiH prApyate, tazrA manuSyAnupUryA api, na tvekasyA api viMzatisAgaropamakoTI. - koTyaH, tata nanne api saMkramotkRSTa saMkramotkRSTatvAvizeSe ca kathaM manuSyagateriva manuSyAnu pUrvyA api pAvalikAtrikahInA natkRSTA sthitirudoraNAyogyA na navati ? tadayuktaM, manuSyAanupUrtyA anudayasaMkramotkRSTatvAt. naktaM ca prAk-'maNuyANupucimIsaga / AhAragadevajuya- 1r vigalANi // suhumAitigaM tichaM / aNudayasaMkamaNA nakosA // 1 // ' anudayasaMkramotkRTAnAM coktayuktyAMtarmuDhonAyA evotkRSTasthiterudIraNAyogyatvAt, manuSyagatistUdayasaMkramo Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga TIkA prakRtyaMtara paMcasaM tkRSTA, tatastasyA pAvalikAtrikahInaivotkRSTA sthitirudIraNAyogyA. tathA AdArakasaptakamapra- - manena satA tadyogyotkRSTasaMklezenotkRSTasthitikaM baI tatkAlotkRSTasthitikasvamUlaprakRtyannina prakRtyaMtaradalikaM ca tatra saMkramitaM, tatastatsarvotkRSTAMtaHsAgaropamakoTIkoTIsthitikaM jAtaM. // 1 // baMdhAnaMtaraM cAMtarmuhUrtta sthitvA AhArakazarIramAranate. taccAratnamANo labdhyupajIvanenautsu kyatnAvataH pramAdanAgnavati. tatastasya pramattasya sata AhArakazarIramutpAdayata AhArakasaptakasyAMtarmuhUrnonA natkRSTA sthitirudIraNAyogyA. tathA kazcittathAvidhapariNAmavizeSanAvato narakagaterutkRSTAM sthiti viMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANAM badhvA tataH zunapariNAmavizepannAvato devagatarutkRSTAM sthiti dazasAgaropamakoTIkoTIpramANAM bahumAranate. tatastasyAM devagatisthitau badhyamAnAyAM prAvalikAyA napari baMdhAvalikAhInAmAvalikAta naparitanI sa mapi narakagatisthiti saMkramayati. OM tato devagaterapi viMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANA sthitirAvalikAmAtrahInA jAtA. OM devagatiM ca banana jaghanyenApyaMtarmuhUrtta kAlaM yAvanAti. taccAMtarmuhUrtamAvalikonaviMzatisA m||100 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 108 nA garopamakoTI koTyAsTyati. baMdhAnaMtaraM ca kAlaM kRtvA anaMtarasamaye devo jAtaH, tatastasya devatvamanujavato devagateraMtarmuhUrtonA viMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANA utkRSTA sthitirudI - yogya javati nanUktayuktyanusAreNAvalikAdhikAMtarmuhUrteneti prApnoti, kathamucyate aMtamuhUrtoti ? naiSa doSaH yatazvAvalikAprakepe'pi tadaMtarmuhUrtameva kevalaM vRhattaramavagaMtavyamiti. evaM devAnupUrvyApi vAcyaM evaM zeSANAmapi prakRtInAM natkRSTA sthitirudIraNAyogyA yathAyogyaM jAvanIyA. taccAmUSAmanudayasaMkramotkRSTa sthitInAM prakRtInAmaMtarmuhUrtonA nRtkRSTAsthitirudIraNAyogyA javatu AtapanAmadhotkRSTaM tatastasya baMdhodayAvalikA hikara hitaivotkRSTA sthitirudIraNAprAyogyA prApnoti, kathamucyate aMtarmuhUrtoneti ? tadayuktaM, zrAtapanAmno'nudaya - dhotkRSTatvAt. anudayabaMdhotkRSTAnAM cAMtarmuhUrttenAyA evotkRSTa sthiterudIraNAyogyatvAt tatrAtapanAmna iyaM jJAvanA - iha deva evotkRSTasaMkleze vartamAna ekeMzyiprAyogyAlA mAtapasthAvaraikeMzyijAtInAmutkRSTAM sthitiM badhnAti, nAnyaH, sa ca tAM ca badhdhvA tatraiva devanave aMtarmuhU kAlaM yAvanmadhyama pariNAmo'vatiSThate tataH kAlaM kRtvA bAdarapRthvI kAyikeSu madhye samutpadya - bhAga 4 // 10 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM - TIkA // 1 // te. samutpannazca san zarIraparyAptyA paryApta AtapanAmodaye vartamAnastadudIrayati. tata evaM sati tasyAMtarmuhUoMnaivotkRSTA sthitirudIraNAyogyA navati. AtapagrahaNaM copalakSaNaM. tenAnyAsAmapyanudayabaMdhotkRSTAnAM sthAvaraikeMghiyajAtinarakahikatiryagchikaudArikasaptakAMtyasaMhanananijJapaMcakarUpANAmekonaviMzatisaMkhyAnAM prakRtInAmaMtarmuhUrnonA natkRSTA sthitirUdIraNAyogyA veditavyA. tatra sthAvaraikeMzyi jAtyo vanA prAgevoktA. narakahikasya tu tiyaDiyo manuSyo vA natkRSTAM sthiti badhvA, natkRSTasthitibaMdhAnaMtaraM catasRSvadhastanapR. thivISu madhye anyatarasyAM pRthivyAM samutpadyate. tasya ca prathamasamaye narakagateraMtarmuhUrnena hI. nA sarvApi sthitiviMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANA nadIraNAyogyA navati. na varaM narakA. nupUrvyA apAMtarAlagatau, tathA nArakastiyagchikaudArikasaptakAMtyasaMhananAnAmutkRSTAM sthiti / badhdhvA tato madhyamapariNAmaH san tatraivAMtarmuhUrta sthitvA tiryaktUtpannastAmutkRSTAM sthitimaMta- Mduutonaamudiiryti. nizapaMcakasyApyanudaye natkRSTAM sthitimutkRSTena saMklezena badhvA tatAta. - mudUrne gate sati nizedaye tAmutkRSTAM sthitimaMtarmuhurnonAmudIrayati. 10 137 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 TIkA 2 10 udayasaMkramotkRSTAnAM ca prakRtInAM manujagatisAtavedanIyasthirAdiSaTkahAsyAdiSaTkave. datrayazunavihAyogatiprazramasaMsthAnapaMcakaprathamasaMhananapaMcakoJcairgotrarUpANAme konaviMzatsaMkhyAnAmAvalikAtrikonA nakRSTA sthitirudIraNAyogyA veditavyA. AvalikAtrikaM ca baMdhAvali. kAsaMkramAvalikodayAvalikArUpamavagaMtavyaM, sarvatrApi ca yAvatA kAlena nyUnatvaM tAvAna ajhAbedaH, nadayavaMtastUdIraNAsvAminaH // 5 // // mUlam // hayasesAtibaThiI / pallAsaMkhejamettiyA jAyA // tIse sayogipaDhame / samaye nadIraNukosA // 51 // vyAkhyA-iha pUrva tIrthakaranAmnaH sthitiH zuradhyavasAyairapavalpavartya paddhyopamAsaMkhyeyatnAgamAtrA zeSIkRtA. tasyA etAvanmAtrAyA hatazeSAyAH sthiteH sayogikevalinaH prazrame samaye yA nadIraNA sA natkRSTA nadoraNA. yataH sarvadaivotkarSato 'pi iyanmAtraiva sthitirutkRSTA tIrthakaranAmna nadIraNAprAyogyA prApyate, nAdhiketi, AyuSAM 3 tu caturNAmapi svasvotkRSTasthitibaMdhAdUrdhvamudayaprazramasamaye natkRSTA sthityudIraNA. tadevamukta mutkRSTasthityudIraNAsvAmitvaM // 51 // saMprati jaghanyasthityudIraNAsvAmitvamAha // 10 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga : paMcasaM // mUlam ||-nykulaayvuuuoy / savvaghAI kasAyanidANaM // azhINasaMtabaMdho / ja- ___ hananadIrago ataso / / 52 // vyAkhyA-atrasastrasavipakaH sthAvaraH, jayajugupsAtapodyotATIkA bana nAM, sarvaghAtinAM ca kaSAyANAM zrAdyavAdazAnAM nijJapaMcakasya ca, sarvasaMkhyayA ekaviMzatipra. 10 // kRtInAmatijaghanyasthitisatkarmA atijaghanyAlinavakarmabaMdhazca satkarmA pekSayA samaM manAk adhikaM vA anninavakarma badhnanityarthaH, jaghanyodIrako javati. baMdhAvalikAyAmatItAyAM jaghanyAM sthitimudIrayatItyarthaH hAtapodyotavarjAnAmekonaviMzatiprakRtInAM dhruvabaMdhitvAta, Ata. podyotayostu pratipadAnAvAt anyatra jaghanyatarA sthiti prApyate. iti sthAvara evoktasva. rUpa AsAM prakRtInAM jaghanyasthityudIraNAsvAmI. // 5 // // mUlam ||-egiNdiyjogaannN / pamivarakA baMdhiLaNa taveI // baMdhAlicaramasamae / ta. dAgae lesajAINaM // 53 // vyAkhyA-ekeMziyANAmevodIraNAMprati yA yogyAH prakRtayastA ekeMzyiyogyAH, ekeMzyijAtisthAvarasUdamasAdhAraNanAmAnaH, tAsAmekeDiyo jaghanyasthiti satkarmA pratipakSAH prakRtIbadhvA tatra ekeMzyijAtahitricatuHpaMceMzyijAtIH sthAvarasUkSma // 10 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA |10|| sAdhAraNAnAM trasabAdarapratyekanAmAni tata evaikeMdiyajAtyAdiprakRtI babhran tadedI ekeMdiyajAtyAdiprakRtivedI baMdhAvalikAcaramasamaye jaghanyAM sthityudIraNAM karoti. iyamatra jAvanAekaeNpriyaH sarvajaghanya sthitisatkarmA hariyAdijAtIH sarvA zrapi paripATyA vannAti tatastadvaMdhAnaMtara mekeMyijAtiM bahumArajate tato baMdhAvalikAyAzcaramasamaye tasyA ekeMzyijAterjaghanyAM sthityudIraNAM karoti. ida baMdhAvalikAyA anaMtarasamaye baMdhAvalikAprazramasamaye bA api latA nadIraNAmAyAMti, tato jaghanyA sprityudIraNA na prApyate iti baMdhAvalikAyAzvaramasamaye ityuktaM, yAvatA kAlena pratipakSabhUtAH prakRtInAti tAvatA kAlena nyUnA ekaidiyajAteH sthitirbhavati, tataH stokatarA prApyate iti pratipakSabhUtaprakRtibaMdhopAdAnaM evaM sthAvara sUkSmasAdhAraNAnAmapi jAvanA karttavyA, kevalameteSAM pratipakSabhUtAH prakRtayasvasavAdara pratyekanAmAno baMdhayitavyAH, ' tadAgae sesajAiAMti ' tasmAdekeMdiyajAvAdAgataH zeSajAtInAM jaghanyAM sthityudIra eNAM karoti, atrApIyaM jJAvanA - ekaiDiyo jaghanya sthitisatkarmA ekeMdiyajavAduddhRtya hIMdi - nAga 4 // 1072 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM yeSu madhye samutpannaH, tataH pUrvabaha hIyijAtimanunavitumAranate; anunnavaprazramasamayAdA- ranya ekeMziyajAtiM dIrghakAlaM bahuM lagnaH, tatastatraiva hIyijAtiM trIyijAtiM caturiMDiyA jAti paMceMziya jAtiM ca krameNa banAti. 13 // evaM ca madAMti catvAryatarmudUrnAnyatikAMtAni. tato dIyijAti bahumAranate. tato baM. 2 dhAvalikAyAzcaramasamaye tasyA hIyijAterekeMyitnavaprAyogyasthitisatkarmApekSayA aMtarmuhU catuSTayabaMdhAvalikAnyUnAyA jaghanyAM sthityudIraNAM karoti. baMdhAvalikAcaramasamayagrahaNe ca - kAraNaM prAgevoktaM. evaM vIDiyacaturiMDiyajAtyorapi nAvanA kAryA. // 53 // // mUlam |'-unngaashniiytiridug-asaarsNghynnnoksaayaannN // maNupuviapaUtaIe / sannimevaM gAgayage // 5 // // vyAkhyA-gAdInAM durlagAnAdeyAyazaHkIrtInAM nIce!. trasya tiryagdhikasya tiryaggatitiryagAnupUrvIrUpasya, asArasaMhananAnAM prathamavarjAnAM paMcAnAM saM. madananAnAM nokaSAyANAM hAsyaratyaratizokarUpANAM, vedAnAM vakSyamANatvAt, nayajugupsayo- stUktatvAdiha nokaSAyazabdena hAsyaratyaratizokA eva gRhyate. tathA manuSyAnupUrvyA aparyApta Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA 1094 // nAmnastRtIyasya ca vedanIyasya sAtAsAtarUpasya sarvasaMkhyayA ekonaviMzatiprakRtInAM saMjJini paMceMr3iye ' igAgayagatti ' ekeziyanavAdAgate jaghanyA sthityudIraNA jayati, jAvanA vi yaM -- ekaiMDiyo jaghanyasthitisatkarmA ekaiMDinavAduddhRtya paryAptasaMzipaMceMDiyeSu madhye samutpannaH, nRtpattiprazramasamayAdArabhya ca durjaganAmakarmAnujavana sunaganAmakarma bRhattara maMtarmuhU kAlaM yAvadvabhAti tataH punarapi durjaganAma bahumAranate. tato baMdhAvalikAyAzcaramasamaye pUrvavadasya durbhaganAmakarmaNo jaghanyAM sthityudIraNAM karoti evamanAdeyAyazaH kIrtyacairgotrANAM baMdho vAcyaH, tathA tejaskAyiko vAyukAyiko vA bAdaraH sarvajaghanya sthiti satkarmA paryApta saMjJitiryakpacai IyeSu madhye samutpannaH, tato bRhataramaMtamuhUrtta kAlaM yAvanmanujagatiM badhnAti tacAnaMtaraM ca tiryaggatiM badhdhumAranate. tato baMdhAvalikAyAzcaramasamaye tasyAstiryaggaterjaghanyAM sthityudIraNAM karoti evaM tiryagAnupUrvyA pi vaktavyaM na varamapAMtarAlagatau tRtIye samaye jaghanyAyAH striterudIraNA vAcyA, tathA saMdanapaMcakasya madhye vedyamAnaM saMhananaM muktvA zeSasaMhananAnAM paMcAnAmapi pratyekaM baMdhakAlo'ti nAga 4 // 1004 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA pA dIrgho vaktavyaH tato vedyamAna saMhananasya baMdho, baMdhAvalikAcaramasamaye ca jaghanyA sthityudI - raNA. hAsyaratyoH sAtavanAvanA, aratizokayorasAtavadveditavyA. tathA ekeMdiyaH sarvajaghanya - manuSyAnupUrvI sthitisatkarmA ekeMyinavAddhRtya manuSyeSu madhye nRtpadyamAno'pAMtarAlagata varttamAno manuSyAnupUrvyAstRtIyasamaye jaghanyAM sthityudIraNAM karoti. tathA ekaiMDiyo jaghanyAparyAtakanAma sthitisatkarmA ekaiMDiyana vADhatyA paryApta saMjhipaMceMdiyeSu madhye samutpannaH, nRtpattiprazramasamayAdArabhya ca paryAptakanAmavRhattaramaMtarmuhUrttaM kAlaM yAbhAti tato'ryAtanAma vadhdhumAranate, tato baMdhAvalikAcaramasamaye pUrvavadasyA'paryAptanAno jaghanyAM sprityudIraNAM karoti tathA ekeMDiyau jaghanyasAtAvedanIya sthitisatkarmA ekairiyanavAduddhRtya paryApta kasaM zipaMcai diyeSu madhye samutpanna nRtpattiprathamasamayAdArabhya ca sAtavedana yamanujavana asAvedanIyaM vRhattaramaMtarmuhUrttaM kAlaM yAvaddadhnAti tataH punarapi sAtaM badhdhumArajate. tato baMdhAvalikAyAzcaramasamaye pUrvabadasya sAtAvedanIyasya jaghanya sthityudIraNAsvAmI, evamasAta vedanIyasyApi dRSTavyaM kevalaM sAtAvedanIyasthAne sAtavedanIyamuccAraNIyaM, nAga 4 // 10 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ casaM nAga4 Ue asAtavedanIyasthAne sAtavedanIyamiti // 5 // // mUlam ||-amaNAgayassa ciraThi / aMte devassa nAragaslAvA // venavaM gaINaM aNu-puNaM tazyasamae // 55 // vyAkhyA-amanaskAdasaMjhipaMceMjhiyAdudhdhRtya deveSu nArakeSu vA madhye samAgatasya cirasthityaMte svasvadIrghAyuHsthityaMte vaikriyAMgopAMgadevagatinarakagatirUpA-2 taNAM tisRNAM prakRtInAM jaghanyA sthityudIraNA devanArakAnupUryozca tRtIye samaye. etayuktaM na vati-asaM jhipaMceMDiyaH sarvajaghanyAM suragatyAdisthiti badhvA, baMdhAnaMtaraM ca dIrghakAlaM tatraiva sthitvA devo nArako vA palyopamAsaMkhyeyatnAgapramANAyurjAtaH, tatastasya devasya nArakasya vA svasvAyuzcaramasamaye vartamAnasya yathAyogaM devagatikriyAMgopAMganAmnAM ca jaghanyA sthityudIraNA, tathA sa evAsaMjhipaMceMzyio devasya nArakasya vA navasyApAMtarAlagatau vartamAno yA zrAsaMkhyaM devAnupUryA nArakAnupUryAzca tRtIyasamaye jaghanyAM sthityudIraNAM karoti. // 55 // 16 // // mUlam ||-veyttiyN dibduiyaM / saMjalagANaM ca paDhamagaThiIe // smyaahigaaligaae| sesAe navamamevi dusu // 16 // vyAkhyA-hAMtarakaraNe kRte sati adhastanI sthitiH pratha. // mUla Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM h TIkA 10e|| mA sthitirucyate. uparitanI tu kSitIyA. tatra prazramasthiteH samayAdhikAyAmAvalikAyAM ze- SAyAM vedatrikasya strIpuMnapuMsakAkhyasya, dRSTidikasya mithyAtvasamyaktvarUpasya, sUve tu prathamA prAkRtatvAtU, saMjvalanAnAM caturNA jaghanyA sthityudIraNA navati. na varaM kSyoH samyaktvasaMjvalanalAnayorupazame'pi, apizabdAtdaye'pi jaghanyA sthityudIraNA veditavyA, zeSANAM tu kapakazreNyAmeva // 56 // -- // mUlam ||-egiNdaagyashhiinn-sttsnniisu mIsanadayate // pavaNo samizjahannaga / samasattavenaviyassate / / 57 // vyAkhyA-atihInasattAkaH palyopamAsaMkhyeyatnAgahInaikasAgaropamamAtrapramANasamyagmithyAtvasyodoraNApagamiSyati, tasmin samaye samyagmithyAtvaM pratipannoMtarmuhUrtacaramasamaye samyagmithyAtvasya jaghanyAM sthityudoraNAM karoti. ekeMziyasatkajaghanyasthitisatkarmaNazca sakAzAdadho vartamAna samyagmithyAtvamudIraNAyogyaM navati. tAva- nmAtrasthitike tasminnevAvazyaM mithyAtvodayasaMnnavatastadughalanasaMnnavAt. tathA pavano vAyukAyikaH svastirAtmasthiteH pramANaM yajaghanyaM pAyopamAsaMkhyeyatnAgamAtrahInau hau sAgaropa 138 10e Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga / __ TIkA 11UGI S masaptanAgau, tatsamavaikriyaSaTkasatkarmA vaikriyasya vaikriyaSaTkasya vaikriyazarIravaikriyasaMghAtavai. kriyabaMdhanacatuSTayarUpasyAMte tadayAMtasamaye jaghanyAM sthityudIraNAM karoti. zyamatra nAvanAbAdaravAyukAyikaH paDhyopamAsaMkhyeyannAgahInasAgaropamahitaptanAgapramANavaikriyaSaTkajaghanya sthitisatkarmA bahuzo vaikriyamAranya carame vaikriyAraMne caramasamaye vartamAno vaikriyaSaTkasya jaghanyasthityudIraNAsvAmI // 5 // // mUlam ||-cnruvsmi modaM / micaM khavinaM surottamo do // nakosasaMjamaMte / jahannagAhAragaDugANaM // 50 // vyAkhyA--saMsAraM paribhraman caturo vArAn mohanIyamupazamayya, tato mithyAtvaM, napalakaNametat, samyaktvaM samyagmithyAtvaM ca kapayitvA tadanaMtaraM suronamaH sarvArthadevo nUtvA manuSyeSu madhye samutpannaH, tato varSASTakAnaMtaramutkRSTaM kAlaM dezonapUrvakoTipramANaM saMyama paripAlya aMte kRtAhArakazarIrasya AhArakasaptakAnunavAMtasamaye 'pAhAragagANatti' AhArakakisya, bahuvacanAdAhArakasaptakasya jaghanyA sthityudIraNA. AhArakasaptakasthitisatkarmA hi dezonapUrvakoTipramANena kAlena pranUtaM kayamupayAti. tato ||11e Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMcasaMdezonapUrvakoTIparyaMte eva jaghanyA sthityudIraNA lanyate ityetaupAdAnaM // 5 // // mUlam ||-khiiraaNtaannN khINe / mibatnakameNa coddasaedaMpi // sesANa sajogate / ni namuhuttagiIgANaM // ee // vyAkhyA-vINAMtAnAM kIlakaSAyAMtAnAM caturdazAnAmapi praka1NNA | tInAM jJAnAvaraNapaMcakacakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNAMtarAyapaMcakarUpANAM kI vINakaSA kI ye mithyAtvakrameNa jaghanyasthityudoraNA, yathA mithyAtvasya nadayayogyAyAM samayAdhikAvali* kAzeSAyAM sthitau jaghanyA sthityudIraNA prAguktA, tathA dIpakaSAyAMtAnAmapi caturdazaprakRtI nAM samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau jaghanyA sthityudIraNA dRSTavyetinAvaH, tathA zeSANAM ma. nujagatipaMceMzyijAtiprathamasaMhananaudArikasaptakasaMsthaunaSaTkopaghAtaparAghAtocchvAsaprazastApazastavihAyogatitrasabAdaraparyAptapratyekasunagasusvaraphuHsvarAdeyayaza-kIrtitIrthakarocairgotralakaNAnAM dhAtriMzatprakRtInAM pUrvoktAnAM ca nAmadhruvodIraNAnAM trayastriMzatsaMkhyAnAM, sarvasaMkhyayA paMcaSaSTisaMkhyAkAnAM sayogikevalicaramasamaye jinamuhUrtasthitikAlA jaghanyA sthityudIraNA, AyuSAmapyudIraNAMte jaghanyA sthityudIraNA veditavyA. tadevamuktA sthityudIraNA. // ee|| 0 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 12200 || saMpratyanunnAgodoraNAvasaraH, tatra caite'rthAdhikArAstadyathA - saMjJAprarUpaNA, zubhAzubhaprarUpaNA, vipAkaprarUpaNA, hetuprarUpaNA, sAdyAdiprarUpaNA, svAmitvaprarUpaNA ca tatra saMjJAzunAzunavipAka hetu sUcanArthamAda -- // mUlam // - zraNujAgudIraNAe / ghAIsannA ya vANasannA ya // sunayAvivAgadeU / visesa tayaM vatraM // 60 // vyAkhyA - ida saMjJA dvidhA, ghAtisaMjJA sthAnasaMjJA ca tatra ghAtisaMjJA tridhA, tadyathA-- sarvaghAtisaMjJA, dezaghAtisaMjJA, praghAtisaMjJA ca sthAnasaMjJA catuHprakArA, tadyathA-- ekasthAnako histhAnaka stristhAnakazcatuHsthAnakazca. ' sujayatti ' zu. kAH, nRpalakSaNametat, prazunAzca tatra matijJAnAvaraNIyAdayo'zunAH, sAtavedanIyAdayastu zubhAH, vipAkazvaturvidhastadyathA - pujalavipAkaH kSetravipAko javavipAko jIvavipAkazva. de. tavo vyakSetrakAlajavanAvanedAtpaMcadhA. ete ca ghAtisaMjJAH zubhAzubhatAvipAkadetavaH, yathA prAkU baMdhodayAvadhI kRtya pratipAditAstathA prasyAmapyanujJAgodIraNAyAM dRSTavyAH kevalaM yo'tra vizeSo nAnAtvaM tamahaM vakSye // 60 // tatra prathamataH saMjJAvizeSamupadarzayannAda - bhAga 4 // 1100 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 TIkA paMcasaM0 ||muulm ||-purisiddhivigghanyckhkhu / cakhkhusammANa gidugaNe vA // maNapaUnapuM- Jo sANaM / vaccAso se sabaMdhasammA // 31 // vyAkhyA-puruSavedastrIvedapaMcaprakArAMtarAyAcakSuzcakSurdarza E nAvaraNasamyaktvAnAmanunAgodIraNA ekasthAnake visthAnake vA veditavyA. zyamatra nAvanA1101 / puruSavedAMtarAyapaMcakAcakSurdarzanAvaraNacakSurdarzanAvaraNAnAM baMdhamadhikRtya catvAryapi rasasthAnAni prAguktAni, tadyathA-ekasthAnako histhAnakasvisthAnakazcatuHsthAnakazca. anunAgodIraNA tve. SAM jaghanyA ekasthAnake histhAnake vA kasmiMzcit, natkRSTA tu sarvotkRSTe histhAnake, na tu tristhAnake catuHsthAnake vA. strIvedasya baMdhamadhikRtya triprakAro rasastadyathA-visthAnakastristhAnakazcatuHsthAnakazca. anunnAgodIraNA tUtkRSTA histhAnake, anutkRSTA tvekasthAnake histhAnake vA. samyaktvasya punarna kimapi prAguktaM baMdhAnAvAtU, nadIraNA tu pravartate, tata iha tasya vizeSa nacyate-samyaktvasya natkRSTAnunAgodIraNA histhAnake, jaghanyA tvekasthAnake, dezaghAtI ca samyaktvasya ekasthAnako histhAnako vA rasaH.. ___ tathA manaHparyAyajhAnAvaraNanapuMsakavedayobaMdhoktasya vyatyAso viparyAso veditavyaH. ya. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA citividho napuMsakavedasya baMdhamadhikRtya rasa naktastatividho napuMsakavedasyodIraNAyAmityarthaH, ta- dyathA-pranaHparyAyajhAnAvaraNasya baMdhamadhikRtya catuHprakArastadyayA-ekasyAnako histhAna kasvisthAnakazcatuHsthAnakaca. nadIraNAM tUtkRSTAmadhikRtya catuHsthAnako rasaH, anutkRSTAM tv110|| dhikRtya catuHsyAna kastristhAnako histhAna kazca, napuMsakavedasya baMdhamadhikRtya rasastriprakArasta. dyayA-catuHsyAna kastristhAnako chisthAnakaca. nadIraNAM tUtkRSTAmadhikRtya catuHsthAnakaH, anutkRSTAM tvadhikRtya catuHsthAnakastristhAnako visthAnakazva. nanu baMdhAnAve kathamudIraNAyAmekasthAnako raso napuMsakavedasya prApyate ? nacyate-kapaNakAle rasaghAtaM kurvatastasyaikasthAnakasyApi rasasya nAvAta. zeSANAM tu dezaghAtiprakRtInAM baMdhasamaya, yA baMdhe catuHprakAro rasasta pA'nunAgodIraNAyAmapi veditavya ityarthaH // 6 // saMprati dezopaghAtinInAmeva ghAtitvamadhikatya vizeSamupadarzayannAha // mUlam ||--desovghaashyaannN / nadaye desova ho sabo vA // desovaghAtitocciya / acakhkhusammanavigghANaM // 6 // vyAkhyA--dezopaghAtinInAM jJAnAvaraNacatuSTayacakSuravadhi // 10 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 2103.4 darzanAvaraNa navaneokaprAya saMjvalanacatuSTayarUpANAmudaye nadIraNodayarUpe nadIraNAyAmityarthaH, dezo vA dezopaghAtI vA, sarvo vA sarvopaghAtI vA raso veditavyaH zracakurdarzanAvaraNasamyaktvapaMcavidhAMtarAyANAM punarudIraNAyAM dezopaghAtyeva dRSTavyaH, na sarvopaghAtI // 62 // // mUtram // - bAI garAM ca paDuca / sabadhAIsa hoi jada baMdho // zragdhAI vA / pasa fear saha // 63 // vyAkhyA sarvaghAtinInAM kevalajJAnAvaraNa kevaladarzanAvaraNavAdazakaSAyamithyAtvanijJapaMcakarUpANAM ghAtisaMjJAM sthAnasaMjJAM ca pratItya yathA baMdhe raso javati, tazrodIraNAyAmapi veditavyaH kimuktaM javati ? yathAmUtra prakRtInAM baMdhe triprakAro rasa naktastadyathA-- catuHsthAnaka stristhAnako hispAnakazca yathA sarvaghAtI tathodIraNAyAmapi dRSTavyaH kevalamutkRSTodIraNAyAM catuHsthAnakaH, anutkRSTodIraNAyAM tu trividho'pi tathA aghAtinInAM prakRtInAmekAdazottara saMkhyAnAmatrodIraNAyAM sthAnamadhikRtya yo vizeSastaM na lAmaH // 63 // pratijJAtameva nirvAdayati || mUlam // - zrAvaracana prAyavanarala - sattatirivigalamaNuyatiyagANaM // maggodAicana nAga 4 // 1103 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA cisaM evaM / gidirisahAzvaehapi // 6 // tirimaNujogANaM mIsa-garuyakharanarayadevapuvIgaM // nAga 4 KANi nacciyaso / nadae nadIraNAe ya // 65 ||vyaakhyaa-sthaavr catuSkasya sthAvarasUkSma sAdhAraNAparyAptarUpasya AtapasyaudArikasaptakasya, tiryaktrikasya tiryaggatitiryagAnupUrvIti. 10 // ryagAyUrUpasya, vikalatrikasya citricaturiMghiyajAtirUpasya, manuSya trikasya manuSyagatimanuSyAnupUrvImanuSyAyUrUpasya, tathA nyagrodhAdInAM nyagrodhasAdivAmanakunjarUpANAM caturNA saMsthAnAnAM, ekeMkSyijAtervavarSajanArAcAdInAM SamA saMhananAnAM, etAsAM sarvasaMkhyayA kSAtriMzatprakRtInAmudayamadhikRtya tiryaGmanuSyaprAyogyANAM, tathA samyagmithyAtvasya gurukharasparzanAmnoH, devanArakAnapUryozca sarvasaMkhyayA saptatriMzatprakRtInAmudaye nadIraNAyAM ca visthAnaka eva ra. so veditavyaH, navaraM samya gmithyAtvasya ghAtisaMjhAmadhikRtya sarvaghAtyeva, zeSANAM tvaghAtI. tedavamukto ghAtitvaM sthAnaM cAdhikRtya vizeSaH // 665 // saMprati zunnAzunatve vizeSamAha- // 1104 / / ||mlm ||-smmttmiisgaannN / asunnaraso sesayANa baMdhutaM // (gAthAI) vyAkhyA-samyaktvamizrayorghAtiprakRtitvAdazunna eva raso veditavyaH, ata eva vAnunnAgamadhikR-1 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cisaM TIkA 105 tyaite prakRtI pApe nacyete. tayuktaM karmaprakRtI-'mIsagasammanamaviya pAvesu' zeSANAM tu nAga 4 prakRtInAM zunnAzunatvaM baMdhoktaM baMdhavad dRSTavyaM. // atha kIdRze anunAgasatkarmaNi vartamAna natkRSTAmanunnAgodIraNAM karoti ? nacyate // mUlam // nakkosudIraNA saMta-yami uThANavajhievi || ( gaathaaii)|| 66 // vyAra khyA-natkRSTAnunAgodIraNA satkarmaNi anunAgasatkarmaNi SaTsthAnapatite'pi veditavyA. etaduktaM navati-yatsarvotkRSTamanunAgasatkarma, tasmin anaMtanAgahIne, vA asaMkhyeyatnAga-2 hIne, vA saMkhyeyatnAgahIne, vA saMkhyeyaguNahIne, vA asaMkhyeyaguNahIne, vA anaMtaguNahIne vA natkRSTAnunAgodIraNA pravartate. yato'naMtAnaMtAnAM spAIkAnAmanunAge kapite'pyanaMtAnaMtA. ni spaIkAni pazcAdavatiSTate. tato'naMtanAge'pi zeSe mUlAnunnAgasatkarmApekSayA anaMtaguNahIne nankRSTAnunAgodIraNA lanyate. kiM punarasaMkhyeyaguNahInAdAvanunnAgasatkarmaNIti ? // // 1105 // // 6 // saMprati vipAkamadhikRtya vizeSamAha // mUlam ||-mohnniynaannvrnnN / kevaliyaM dasaNaM virayavigdhaM // saMpunnadavajIve / na 134 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA 10 panavesu kuNa pAgaM // 6 // vyAkhyA-mohanIyamaSTAviMzatinnedanninaM, jhAnAvaraNaM paMcapra- kAraM, tathA kevalikaM darzanaM darzanAvaraNaM, tathA vIrya vighnaM vIryAtarAyamityetAH paMcatriMzatprakRta- yaH saMpUrNajIvavye pAkaM vipAkaM kurvati, na sarveSu paryApteSu. idamuktaM navati-etAH paMca. . triMzadapi prakRtayo cyataH sakalamapi jovavyamupaghnaMti, paryAyAMstu na sarvAnapi, sarveSAma. pi paryAyANAM daMtumazakyatvAt. yathA medhairatinicitatarairapi sarvAtmanAMtaritayorapi sUryacaMmasorna sarvazrA pranAvo'panetuM zakyate. naktaM ca- suvi mehasamudae / hoza pahA caMdasUrApaM' iti // 6 // // mUtram ||-gurulhugaannNtpe-siesuckhkhuss sesabigghANaM // jogesu gahaNadharaNe nahINaM rUvilvesu // 6 // vyAkhyA-cakSuSazcakSurdarzanAvaraNasya ye gurulaghukA anaMtaprAdezikAH skaMdhAsteSu vipAkaH, tathA zeSANAM vighnAnAmaMtarAyANAM dAnalAnanogopannogAMtarAya rUpANAM grahaNadhAraNe yogyeSu pulavyeSu vipAkaH, na zeSeSu. tathA avadhyoravadhijJAnAvadhi darzanAvaraNayo rUpiyeSveva vipAkaH, nA'rUpijhyeSu yAvatyeva hi viSaye cakSurdarzanAdIni // 1106 / / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ casaM nAga 17 vyApriyaMte, tAvatyeva viSaye cakSurdarzanAvaraNAdInyapi, tata naktarUpo niyamo na virudhyate. // // mUlam ||-lesANaM jaha baMdhe / ho vivAgo na pacana viho ||nvprinnaamk - vA / niguNasaguNANa pariNaIna // 6 // vyAkhyA-naktazeSANAM prakRtInAM, yathA yeSu puja lAdiSu vipAko'nnihitasteSvevodIraNAyAmapi veditavyaH, nakto vipAkaH, saMprati pratyayaH prarUpayitavyaH, pratyayo hetuH kAraNamityeko'yaH. nadIraNAyAzca pratyayaH kaSAyasahito'sahito vA yogasaMjho vIryavizeSaH, sa ca dhiA, navakRtaH pariNAmakRtazca. pariNAmakRto'pi vidhA, nirguNAnAM saguNAnAM ca, pariNatito nirguNapariNAmakRtaH saguNapariNAmakRtazcetyarthaH // 6 // saMprati yAsAM prakRtInAmanunAgodAraNA na guNAguNapariNAmakRtA, nApi lavakRtA, tAM nirdidikSurAha // mUlam ||-nnrtnnuprinnaame / ahiya ahotA vi huMti susarajuyA // minalaghupara- ghAnakova / khagazcanaraMsapatteyA // 70 // vyAkhyA-susvarayuktAH susvarasahitAH, mRulaghupa. rAghAtodyotazunavihAyogatisamacaturasrasaMsthAnapratyekanAmAnaH prakRtayo yadyapi adhikamadhi // 1107 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga ' ca kRtya prAk nAsIrana, tathApi uttaratanumuttaravaikriyamAhArakaM vA, tayoH pariNAme karaNapari gAme najaratanau kriyamANAyAmityarthaH, nadIraNAmadhikRtyAvazyaM navati. tazrA ca sati nAtra kA guNAguNayoH prAdhAnyaM, kiM tUtaratanboreva, tato naitAsAM prakRtInA mudIraNA, vaikriye AhArake 10vA pravartamAnA na guNAguNapariNAmakRtA, nApi navakRtA, kiMtu zarIrapariNAmakRtA veditavyA, // mUlam ||-sungaai naJcagoyaM / guNapariNAmA na desamAINaM // azhINaphagAnataM so nokasAyANaM // 1 // vyAkhyA--'sunagAdi navagoyaM' ityatra SaSTyarthe prathamA. tato'yamarthaH-sunagAdInAM sunnagAdeyayazAkI nAmuccairgotrasya ca, dezAdInAM dezaviratAdInAM dezaviratapramattasaMyatatAdInAmityarthaH, anunAgodIraNA guNapariNAmA guNapariNAmapratyayA veditavyA. karmaprakRtau tvasaMkhyeyA nAgA nadIraNAyogyA guNapariNAmakRtA naktAH. tazrAhi sunagAdipratipakSanUtadurjagAdiprakRtyudayayukto'pi yo dezaviratiM sarvaviratiM vA pratipadyate, ta- 3 syApi dezaviratyAdiguNapranAvataH sunnagAdInAmeva prakRtInAmudayapUrvikodIraNA pravartate ini. tathA strIvedAdInAM navAnAM nokaSAyANAmatijaghanyAnunAgaspAIkAdArabhya krameNAnaMtatamo nA // 1107 / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM TIkA 11 go dezaviratAnAM sarvaviratAnAM ca nadIraNAyogyo guNapariNAmaH kRtaH, karmaprakRtau tveteSAma- - saMkhyeyatnAgA nadIraNAyogyA guNapariNAmakRtA uktaaH||1|| // mUlam ||-jaa jaMmi nave niymaa| nadIrae tAna nvnimittaan|| pariNAmapaJcayAna / sesAna saIsasavaca // 7 // vyAkhyA-yAH prakRtIryasmin nave niyamAnizcayenodIrayati, tAstannavapratyayAH, kimuktaM navati ? tAsAM tanavapratyayA nadIraNA, yathA nArakannavapratyayA narakatrikasya, devannavapratyayA devatrikasya, tiryagnavapratyayA tiryaktikaikahitricaturiMyijAtisthAvarasUkSmasAdhAraNAtapanAnAM, manuSyannavapratyayA manuSyatrikasya, etAnyazca viMzatiprakRtibhyo vyatiriktAH zeSAH pariNAmapratyayodoraNAstA adhruvA eva. yata Ada-'saisasavana' yataH satI vidyamAnA sA nadIraNA sarvatra sarveSu nAveSu sarveSu ca naveSUdIraNA / satI adhruvodayAnAmeva, tataH zeSAH pariNAmapratyayodIraNA adhruvodayA evAvagaMtavyAH, nadI- raNA ca tAsAM pariNAmapratyayA nirguNapariNAmapratyayA dRSTavyA // 7 // // mUlam ||-tibyrghaaiinniy / AsaUguNaM pahANanAveNa // navapaJcazyA savvA / ta. 110 / / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 111 // 2 heva pariNAmapaJcazyA // 3 // vyAkhyA-tIyakaraM ghAtikarmaprakRtozca paMcavidhajJAnAvaraNana- - vavidhadarzanAvaraNanokaSAyavarjamohanIyapaMcavidhAMtarAyarUpAH, cazabdAikriya saptakaM dhruvodayAzca tiryaGmanuSyA guNamAzritya pradhAnannAvena guNapratyayAH prAdhAnyAdityarthaH, anyathA bakSa anyathA pariNAmamapyudIrayaMti. tatasteSAM guNapariNAmapratyayodIraNAstIrthakarAdipratyayA veditavyAH. azravA sarvA api prakRtayo yathAyogaM nave evodIyate. tadyathA-tiryaggatiprAyogyAstiryagnave, manuSyagatiyogyA manuSyannave, narakagatiyogyA narakannave, devagatiyogyA devannave. ataH sa. api prakRtayo navapratyayodIraNA dRSTavyAH. yA sarvA api prakRtIstanatpariNAmavazena pranUtarasAH satIrasparasAH, aTaparasAH satIH pranUtarasIkRtyodIrayaMti sarve'pi jIvAH, iti sa. vA api prakRtayaH pariNAmapratyayodIraNA vaktavyAH, tadevaM kRtA pratyayaprarUpaNA // 73 // saM. prati mAdyAdiprarUpaNA kartavyA, sA ca dhiA mUlaprakRtiviSayA uttaraprakRtiviSayA ca. tatra prazramato mUlaprakRtiviSayAM tAM kurvanAha // mUlam // veyaNieNukosA / ajahannA mohaNIe cananeyA // sesaghAINa tivihaa| // 11 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA yA 1911 // nAmagoyANaNukosA // 4 // sesavigappA 'vihA / save pAnassa honamuvasaMto // satvaga- nAga 4 nasAe / nakkosanadIraNaM kuNa // 5 // vyAkhyA-vedanIye vedanIyasyA'nutkRSTAnunAgodIraNA caturvidhA, tadyathA-sAdiranAdirbuvA adhruvA ca. tathAhi-napazamazreNyA sUkSmasaMparAyaguNasthAnake yahAM sAtavedanIyaM, tasya sarvArthasisiMprAptau prathamasamaye yA nadIraNA, sAtha cotkRSTAnunnAgodIraNA sAdiradhruvA ca. tato'nyA sarvApyanutkRSTA, sA cApramattaguNasthAnakAdau na navati, tataH pratipAte ca navati, tato'sau sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruve annavyannavyApekSayA. tathA mohanIyasyA'jaghanyAnunAgodIraNA caturvidhA, tadyathA-sAdiranAdirbuvA adhruvA ca. tathA mohanIyasya jaghanyAnunAgodIraNA sUkSmasaMparAyasya dapakasya samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau navati. sA ca sAdiradhruvA ca. zeSakAlaM tvajaghanyA, sA copazAMtamohaguNasthAnake na navati, tataH pratipAte ca navati, tato'sau sAdiH, tatsthAnama- // 111 // prAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruve pUrvavat. zeSANAM ghAtiprakRtInAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM ajaghanyAnunnAgodIraNA tri Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaMdhA , tadyayA-anAdirbuvA adhuga ca. tagrAhi-trAsAM prakRtInAM vINakaSAyasya samayAdhi- kAvalikAzeSAyAM sthitau jaghanyAnunAgodAraNA, sA ca sAdiradhruvA ca. tato'nyA sarvApyaja ghanyA, sA cA'nAdiH, sadaivannAvAt. dhruvAdhruve pUrvavat. tathA naamgotryornutkRssttaanunaagodaar111|| NA vidhA, tadyathA-anAdirbuvA adhruvA ca. tathAhi-anayorutkRSTAnunAgodIraNA sayogira kevalini, sA ca sAdiradhruvA ca. tato'nyA sarvApyanutkRSTA, sA cA'nAdidhruvodAraNatvAt, dhru. vAdhrune pUrvavat. ' sesavigappA vidani ' naktavyatiriktAH zeSavikalpA dvividhA hiprakArAstayathA-sAdayo'dhruvAzca. tazrAhi-caturNA ghAtikarmaNAmutkRSTAnutkRSTA cAnunAgodIraNA mi. cyAdRSTau paryAyeNa prApyete, tato he api sAdyadhruve, jaghanyA ca prAgeva nAvitA. tathA nAmagotravedanIyAnAM jaghanyA ajaghanyA cAnunnAgodoraNA mithyAdRSTau paryAyeNa lanyete, tato he api sAdyadhruve, natkRSTA ca prAgeva nAvitA. tathA AyuSaH sarve'pi ledA vividhAstadyathAsAdayo'vAdhruzca, sA ca sAdyadhruvatA adhruvodIraNatvAdavaseyA. tadevaM kRtA mUlaprakRtiviSayA sAdyAdiprarUpaNA // 4 // 5 // saMpratyuttaraprakRtiviSayAM tAM cikIrSurAha Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA // 1113 // // mUlam ||-krkddgurumibaannN / ajahannA minalihUNaNukosA // canahA sAzyava- jaa| vIsAe dhuvodayasunnANaM // 76 // vyAkhyA-karkazagurumithyAtvAnAmajaghanyAnunnAgodIraNA caturvidhA, tadyathA-sAdiranAdirbuvA adhruvA ca. tathAhi-samyaktvaM saMyamaM ca yugapatpratipattukAmasya jaMtomicyAdRSTemithyAtvasya jaghanyAnunnAgodIraNA, sA ca sAdiradhruvA ca. tato'nyasya mithyAdRSTaH sarvApyajaghanyA. sA ca samyaktvAtpratipatataH sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruve pUrvavat, karkazagurusparzayorjaghanyAnunAgodIraNA kevalisamudrAtA. nivartamAnasya SaSTe samaye navati. sA ca sAdiradhruvA ca samayamAtratvAt. tato'nyA sarvApyajaghanyA, sApi kevalisamudrAtAnivartamAnasya saptame samaye sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punara. nAdiH, dhruvAdhruve pUrvavat, tathA mRdulaghusparzayoranutkRSTAnunAgodIraNA caturvidhA, sAdiranAdidhuvA adhruvA ca, tathAhi anayorutkRSTAnunAgodIraNA AhArakazarIrasthasya saMyatasya navati, sA ca sAdiradhruvA ca. tato'nyA sarvApyanutkRSTA, sApi cAhArakazarIramupadarzayataH sAdiH, tatsthAnamaprAptasya pu. r''''' 140 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA // 11 // naranAdiH, dhruvAdhruve pUrvavat. tayA viMzatedhuMvodayAnAM zunaprakRtInAM taijasasaptakasthirazunanirmA- nAga / NAgurulaghuzvetapItaraktavarNasuranigaMdhamadhurAmlakaSAyarasoSNasnigdhasparzarUpANAM sAdivarjA tridhAnutkRSTAnunnAgodIraNA navati. tadyathA-anAdirbuvA adhruvA ca. tathAhi etAsAmukaTAnunAgodIraNA sayogikevalicaramasamaye, tato'nyA sarvApyanutkRSTA, sA cAnAdiH sadaivannA-) vAt, dhruvAdhruve pUrvavat // 6 // ||muutrm ||-ajahannA asunnadhuvo-dayANa tivihA navetivIsAe // sAiadhuvA se. sA / so adhuvodayANaM tu // 7 // vyAkhyA-azunnadhruvodayAnAM trayoviMzateH prakRtInAM paMcavidhajJAnAvaraNacakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNakRSNanIlarannigaMdhatiktakaTurUzItAsthirA. zunnapaMcavidhAMtarAyarUpANAM jaghanyAnunAgodIraNA vidhA, tadyathA-anAdirbuvA adhruvA ca. tathAdi-etAsAM svasvodIraNAparyavasAne jaghanyAnunAgodAraNA, sA ca sAdiradhruvA ca. tato. // 111 nyA sarvApyajaghanyA, sA cAnAdiH sadaivannAvAt. dhruvAdhruve pUrvavat. etAsAM sarvAsAM pUrvo. tAnAM prakRtInAM zeSA naktavyatiriktA vikalyAH, tadyathA-karkazagurumithyAtvatrayoviMzatI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1115 // nAmutkRSTA jaghanyAH, mRlaghuviMzatInAM jaghanyA jaghanyotkRSTAH sAdayo'dhruvAzca. tathAhi- nAga / karkazagurumithyAtvatrayoviMzatInAmutkRSTAnutkRSTA cAnunAgodIraNA mithyAdRSTau paryAyeNa la. jyete, azunaprakRtitvAt. tato he api sAdyadhruve, ajaghanyA ca prAgeva nAvitA. tathA mRdulaghuviMzatInAM jaghanyAjaghanyA cAnunAgodIraNA mithyAdRSTau paryA yeNa lanyete, zunaprakRti) tvAt. tato he api sAdyadhruve, natkRSTA ca prAgeva nAvitA, tathA zeSANAmadhruvodayAnAM dazo ttarazatasaMkhyAnAM sarve natkRSTAnutkRSTajaghanyAjaghanyarUpA vikalpAH sAdayo'dhruvAzca, sA ca sAdyadhruvatA adhruvodIraNatvAdavase yA. kRtA sAdyAdiprarUpaNA // 7 // saMprati svAmitvamannidhAnIyaM. taca hidhA, natkRSTodIraNAviSayaM jaghanyodoraNAviSayaM ca. tatra prazramata natkRSTodIraNAsvAmitvamAha // mUlam ||-daannaa acakhkhUNaM / nakkosAdimmi hINalAissa // suhumassa cakhkhuNo puNa / tiiMdie savapaUtte // 7 // vyAkhyA-dAnAMtarAyAdInAM paMcAnAmaMtarAyaprakRtInAmacakSurdarzanAvaraNasya ca sUdamasya sUdamaikeMziyasya hInalabdhikasya sarvastokadAnAdyacakSurvijJA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA aura nalabdhiyuktasyotpattiprathamasamaye natkRSTAnunnAgodAraNA. tathA trIiiye trIziyasya sarvAniH pa- / ryAptinniH paryAptasya paryApticaramasamaye cakSurdarzanAvaraNasyotkRSTAnunnAgodIraNA // 7 // // mUtam ||-nihaannN paMcaedavi / mazrimapariNAmasaMkiliSssa // paNanokasAyasAe / / 1116 // narae jesimmatto // ue // vyAkhyA-madhyamapariNAmasya tatprAyogyasaMklezayuktasya sa. niH paryAptinniH paryAptasya nizapaMcakasyotkRSTAnunAgodIraNA'tyaMtavizusyAtyaMtasaMkliSTasya vA, nijJapaMcakasyodaya eva na navatIti kRtvA madhyamapariNAmagrahaNaM punaH paMcAnAM nokarAyANAM napuMsakavedAratizokannayajugupsAnAM asAtasya cotkRSTAnunnAgodIraNAsvAmI nairayiko jyeSTasthitika natkRSTasthitikaH, samAptaH sarvAniH paryAptiAnaH paryApto veditavyaH |unn // mUlam ||-pNciNdiytsbaayr-pjtngsaaysussrgiinnN // venavissAsassaya / dera vo jevisammatto // 7 // vyAkhyA-paMceMziyajAtitrasabAdaraparyAptasAtavedanIyasusvaradeva- * gativaikriyasaptakocchvAsarUpANAM paMcadazaprakRtInAM devo jyeSTasthitika natkRSTasthitikastrayastriM zatsAgaropamasthitika ityarthaH, samAptaH sarvAniH paryAptinniH paryAptaH sarvavizuH natkRSTA // 1116 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | 1117 // godIrA || 80 // // mUlam // - sammattamI sagANa | sekAle gahiditti mittaM // dAsaraI pajjata-gasta sahasA devasya // 81 // vyAkhyA - yo'naMtarasamaye mithyAtvaM gRhISyati, tasya sarvasaM kliSTasya samyaktvasamyagmithyAtvayoryathAsaMbhavamudaye sati utkRSTAnujAgodIraNA tathA sadasnAradevasya sarvAGgiH paryAptiniH paryAptasya dAsyaratyorutkRSTAnujAgodIraNA // 81 // // mUlam // gai huMDuvaghAyANi / makhagai nagacananIya goyAeM || neraIna jeDaTii | maNuna te apajasa // 82 // vyAkhyA - narakagatihuMma saMsthAnopaghAtAprazastavihAyogatidurjagaduHsvarAnAdeyAyazaH kIrttinIcairgotrarUpANAM navAnAM prakRtInAM nairayiko jyeSTasthitika na tkRSTasthitikaH, sarvAjiH paryAptiniH paryApto'tisaMkliSTa nRtkuSTAnujAgodIraNAsvAmI tathA aparyAptanAmno manuSyo'paryAptazcaramasamaye varttamAna natkRSTAnujJAgodIraNAsvAmI // 82 // // mUlam // karakaDagurusaMghayaNe / zrIpumasaMgala tirigaINaM ca // paMceMdina tirirako / adhmavAsavvAsAta // 83 // vyAkhyA - karkaza gurusparzayorAdimavarjAnAM paMcAnAM saMhananAnAM, nAga 4 // 1117 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 * strIpuruSavedayoH, AdyatavarjAnAM caturNA saMsthAnAnAM, tiryagjAtezva, sarvasaMkhyayA caturdazapraka- tInAM tiryakapaMceMziyaH saMjJI, aSTavarSAyuraSTame varSe vartamAnaH sarvasaMkliSTa natkRSTAnunAgodIraTIkA NAsvAmI. // 3 // 111 // // mUlam ||-tigpliyaan sammatto / maNuna maNuyagaI nusananaralANaM // paUttA ca. nagazyA / nakosasagAnagANaM tu // 4 // vyAkhyA-tripalyopamAyuSkaH samAptaH sarvAnniH paryAptinniH paryApto manuSyaH sarvavizujhe manuSyagativarSananArAcasaMhananaudArikasaptakAnAHd mutkRSTAnunAgodIraNAsvAmI. tathA paryAptAzcaturgatikAH svasvAyuSAmutkRSTasthitau vartamAnA- strayANAmAyuSAM vizu narakAyuSaH sarvasaMkkiSTA nakRSTAnunAgodIraNAsvAmino navaMti. 5) // mUlam ||-hssttiiipjttaa / tannAmAvigalajAisuhumANaM // zrAvara nigoyaegi-diyA*Namida bAyarA na varaM // 5 // vyAkhyA-hasvasthitikA jaghanyasthitikAH paryAptakAsta- nAmAno hIDiyAdijAtisUkSmanAmakarmAnusArinAmAno vikaleMDiyajAtInAM sUdamanAmnazcotkRSTAnuttAgodIraNAM kurvati. etauktaM navati-tricaturiMjhyiAH sUdamAzca sarvajaghanyasthitI // 1917 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA vartamAnAH sarvaparyAptinniH paryAptAH sarvasaMkliSTA yAsaMkhyaM kSitricaturiMDiyajAtinAmnAM sU- kSmanAmnazcotkRSTAnunnAgodAraNAsvAminaH, hrasva sthitau ca vartamAnAH sarvasaMkliSTA navaMtIti tadupAdAnaM, tathA sthAvarasAdhAraNaikezyi jAtinAmnAM jaghanya sthitau vartamAnA bAdaraikeMjhyiAH savaparyAptiparyAptAH sarvasaMkliSTAH sthAvaranAmnaH sthAvarAH sAdhAraNanAmnaH sAdhAraNAH, ekeMdi yajAterunaye'pi natkRSTAnunAgodIraNAsvAmino veditavyAH, bAdarANAM ca mahAna saMklezo navatIti tapAdAnaM // 5 // // mUlam ||-aahaartnnuupuutt-go ya canaraMsamana ya lahugANaM // patteyakhagaeraghAya / tazyamuttINa ya visuHjhe // 6 // vyAkhyA-dArakatanvA AhArakazarIreNa paryAptaH, A dArakazarIrasaMyutaH, sarvAnniH paryAptitiH paryApta ityarthaH, sarvavizuH samacaturasrasaMsthAna- mRulaghusparzapratyekaprazastavihAyogatiparAghAtAnAM tRtIyasyAzca mUrterAdArakazarIranAmnaH, sa- vasaMkhyayA trayodazaprakRtInAmutkRSTAnunAgodIraNAsvAmI, // 6 // // mUlam ||-nttrvendhi jaI / nakoyassAyavassa kharapuDhavI // niyagagaINaM nnniyaa| 11 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM taie samaeNuputrINaM // 7 // vyAkhyA-uttaravaikriye vartamAno yatiH paryAptaH sarvavizuH na- dyotanAmna natkRSTAmanunAgodIraNAmAdhatte. tathA manuSyadevAnupUryorvizukSAH, narakagatitiryagATIkA nupUryoH saMkliSTAH, nijagatInAM svasvagatInAM tRtIyasamaye vartamAnA utkRSTAnunnAgodIrakA 112 // veditavyAH // 7 // // mUlam ||-jogte sesANaM / sunnANamiyarANa canasuvi gaIsu // pajattukaminche / sulahINesu nahoNaM // 7 // vyAkhyA-sayogikevalinoMte caramasamaye vartamAnasya zeSANAmuktavyatiriktAnAM zunaprakRtInAM taijasasaptakamRdulaghuvarjazeSazunavarNAdinavakAgurulaghusthirazunasulagAdeyayaza korninirmANoccairgotratIrthakaranAnmAM paMcaviMzatisaMkhyAnAmutkRSTAnunAgodIraNA navati itarAsAM cAzunaprakRtInAM matizrutamanaHparyAyakevalajJAnAvaraNakevaladarzanAvaraNamithyA- ma tvaSoDazakAyakarkazaguruvarjazeSakuvarNAdisaptakAsthirAzunnarUpANAmekatriMzatprakRtInAM catakA sRSvapi gatiSu ye mithyAdRSTayaH sarvaparyAptiparyAptA natkRSTe saMkleze vartamAnA natkRSTAnunAgo // 1120 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 dIraNAsvAminaH. tathAvidhajJAnAvaraNadarzanAvaraNayosteSveva caturgatiSu mithyAdRSTiSu avadhi- nAga / KlabdhihIneSu natkRSTAnunnAgodoraNAsvAmitvaM ||naa saMprati jaghanyAnunAgodIraNAsvAmitvamAha // mUlam ||-suykevlinno mAsuya-cakhkhuacakhkhUNudIraNA maMdA // vipulaparamohi1122 gANaM / maNanANohI ugastAvi || e // vyAkhyA-zrutakevalinazcaturdazapUrvadharasya dIpaka pAyasya samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau vartamAnasya matijJAnAvaraNazrutajJAnAvaraNacakSuracakSurdarzanAvaraNAnAM maMdA jaghanyAnunAgodIraNA pravartate, tathA vINakaSAyasya vipulamatimanaHparyAyajJAnasahitasya samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau vartamAnasya manaHparyAyajJAnAvara. sya jaghanyAnunnAgodIraNA, paramAvadhiyuktasya tu koNakaSAyasya samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau vartamAnasyAvadhijJAnAvaraNAvadhidarzanAvaraNayorjaghanyAnunAgodIraNA // 5 // // mUlam ||-khvgmmi vigdhakevala-saMjalaNANaMsanokasAyANaM // sagasaganadoraNete / / 11 / / nidApayalANamuvasaMte // e0 // vyAkhyA-kSapake aMtarAyapaMcakakevalajJAnAvaraNadarzanAvaraNasaMjvalanAnAM navAnAM ca nokaSAyANAM, sarvasaMkhyayA viMzatiprakRtInAM svakasvakodIraNAparyavara 141 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 cisAne jaghanyAnunAgodIraNA navati. tatra paMcavidhAMtarAyakevalajJAnAvaraNakevaladarzanAvaraNAnAM kINakaSAyasya caturNA tu saMjvalanAnAM trayANAM ca vedAnAmanivRttibAdarasya svasvodIraNApaTIkA yavasAne SasmAM nokaSAyANAmapUrvakaraNaguNasthAnakacaramasamaye jaghanyAnunAgodIraNA. tathA 112zAnijJapracalayorupazAMtamohe jaghanyAnunnAgodIraNA lanyate, tasya sarvavizuHitvAt / / e|| // mUlam ||-nihaanidaaiinnN / pamattaviraevi sunamAmi // veyagasammattassa na-sagakhavaNodIraNA carame / / e1 // vyAkhyA-nijJanijJadInAM nijJanijJapracalApracasAstyAna:nAM pramattaviratasya vizudhyamAnasyApramatnatAnnimukhasya jaghanyAnunAgodIraNA pravarnate. tathA dAyikasamyaktvamutpAdayato mithyAtvasamyagmithyAtvayoH kapitayorvedakasamyaktvasya jhAyopazamikasamyaktvasya svarupaNakAle caramodIraNAyAM samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau satyAM pravartamAnAyAM jaghanyAnunAgodIraNA navati. sA ca caturgatikAnAmanyatarasya vizudhyamAna- sya veditavyA / / e1 // // mUlam ||-smmpmivttikaale / paMcapadavi saMjamasta canacanasu // sammAnimudo // 12 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM mIse / AkaNa janavizgoti // e|| vyAkhyA-samyaktvapratipanikAle, apizabdAtsaM- K yamasya ca, sasaMyamasamyaktvapratipattikAle ityarthaH, mithyAdRSTaH sato mithyAtvAnaMtAnubaMdhirUTIkA pANAM prakRtInAM paMcAnAM jadhanyAnunAgodIraNA navati, tasya tadAnImativizuHitvAt. tathA 1123 // - saMyamasya pratipattikAle 'canacanasutti ' SaSTaya] saptamI. catasRNAM catasRNAM prakatInAM jagha nyAnunnAgodIraNA. zyamatra nAvanA-aviratasamyagdRSTeH saMyamapratipanikAle apratyAkhyAnakrodhamAnamAyAlonAnAM jaghanyAnunAgodIraNA, dezaviratasya saMyamapratipanikAle pratyAkhyAnAvaraNakrodhamAnamAyAlotAnA, tathA yaH samyagmithyAdRSTiranaMtarasamaye samyaktvaM pratipatsyate, tasya samyagmithyAtvasya jaghanyAnunnAgodIraNA, samyagmithyAdRSTiH samyaktvaM saMyamaM ca yuga. panna pratipadyate, tathAvizu ranAvAta. kiMtu kevalaM samyaktvameveti kRtvA 'sammAnimuho mIpala se' ityuktaM. tathA caturNAmapyAyuSAM jaghanyasthitikaH svasvajaghanyasthitau vartamAno jaghanya- manunAgamudIrayati. tatra trayANAmAyuSAM saMklezavazAdeva jaghanyaH sthitibaMdho navati, tato jadhanyo'nunAgo'pi tatraiva lanyate, narakAyuSazca vizuvizAjaghanyaH sthitibaMdha iti jaghanyA 1153 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA 1124|| jAgo'pi narakAyuSastatraiva tathA ca sati trayANAmAyupagamatisaMkliSTo jaghanyAnunAgodIrako narakAyupastvativizuddha iti // 92 // // mUlam // - poragalavivAgiyANaM / javAisamae visesamuralassa || suhumApajovAna | bArapajjatvenave // e3 // vyAkhyAyAH pujalavipAkinyaH prakRtayaH, tAsAM sarvAsAmapi navAdisamaye javaprathamasamaye jaghanyAnunAgodoraNA javati etacca sAmAnyenoktamato vizeSamamukasyAH prakRteramuka nadIraka ityevaMrUpaM vakSye tatraiaudArikasya, upalakSaNametat, zradArikaSaTkasya, sUkSmo vAyukAyiko paryApta ko'lpAyurjaghanyAnunAgodIrakaH vaikriyasya vaikriyaTUkasya sa eva vAyukAyiko bAdaraparyApto'lpAyurjaghanyAnunAgodIraNAM karoti. // 93 // // mUlam // - zrappAnabedI | naralaMge nArana tadiyaraMge // nilleviyavenavA / zrasanniyo Agana kUro // 64 // vyAkhyA - -hIM diyo'lpAyuraudArikAMgopAMganAmnaH, udayaprathamasamaye jadhanyAnunAgodIraNAM karoti tathA taditarAMge taditarAMgopAMgasya vaikriyAMgopAMganAmna ityarthaH, yo'saMjJipaMceMddiyaH pUrvo'litaM vaikriyAMgopAMgaM stokakAlaM badhvA svAyuHparyaMte svabhUmikAnusAre bhAga 4 // 1124 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMcasaM cirasthitiko nairayiko jAtaH san krUro'tisaM kliSTaH san nadayaprathamasamaye jaghanyAnunnA godIraNAM karoti // e|| mUlam ||-mibontre kilicho / vIsAe dhuvodayANa suniyANaM // aahaarjiiaahaar1125|| -gassa avisukSpariNAmo // 5 // vyAkhyA-mithyAdRSTiraMtare navApAMtarAlagatau vartamAno 'nAhArako'tisaMkliSTo viMzatisaMkhyAnAM dhruvodayAnAM zulaprakRtInAM taijasasaptakamRdulaghuvarjaze.. pazunavarNAdinavakAgurulaghusthirazunnanirmANarUpANAM jaghanyAnunnAgodIraNAsvAmI. tathA AhArakasaptakasyAhArakayatira vizupariNAmo jaghanyAnunnAgodIraNAM karoti // e5 // mUlam ||-appaa narisahacaraMsa-gANa amaNo ciraTizcanaehaM // saMgaNANaM mnnu| saMghayaNANaM tu suvisukSe // e6 // vyAkhyA-amanA asaMjhipaMceMziyo'lpAyuratisaMklikaSTo navaprathamasamaye vartamAna AhArako vajarSajanArAcasaMhananasamacaturasrasaMsthAnayorjaghanyama- nunAgamudIrayati. alpAyurgrahaNaM saMklezArtha; tathA sa evAsaMjhipaMceMziyazcirasthitika AtmI. yAyAmAyurutkRSTasthitau vartamAna AhArako navaprazramasamaye vartamAno madhyamAnAM caturNA saM 1125 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA 1126|| sthAnAnAM jaghanyAnujAgodIraNAsvAmI iha dIrghAyurgrahaNaM vizuddhaya, tirtha kUpaMceMDiyApekSayA ca prAyo manuSyA alpavalA iti manuSyopAdAnaM // e6 // // mUlam // - huMmobaghAyasAdA-raNANa suhumo sudIda pajjatto // paraghAe lahupajo / zrA yavanajjo ya tajjJeogo || 7 || vyAkhyA - huMrusaMsthAnopaghAtasAdhAraNanAmnAM sUkSmaikeMdiyaH sudIrgha sthitiko'tivizuddhaH paryApto jaghanyAnunAgodIraNAM karoti tathA sa eva sUkSmaikeMyiH zIghraM paryApto'tisaMkliSTaH paryApticaramasamaye varttamAnaH parAghAtanAmno jaghanyAnunAgodIraNAsvAmI. tathA prAtapodyotanAmnostadyogyasta'daya yogyaH pRthivIkAyikaH zarIraparyAptyA paryAsaH prathamasaye varttamAnaH saMkliSTo jaghanyAnunAgodIrakaH // 7 // // mUlam || -bevassa biraMdI | bArasavAsAta manayala hugANaM sannivisuH jhelAhAra - goya patteyamuralasamaM // 78 // vyAkhyA - chAdazavarSAyuDiyo dvAdaze varSe varttamAnaH sevArttasaMhananasya jaghanyAnunAgodIraNAsvAmI, tathA mRdulaghusparzayoH saMjhipaMceMjJiyaH svabhUmikAnusAreNAtivizu cho'nAdArako jaghanyAnunAgodIraNAsvAmI tathA pratyekamaudArikasamaM zradAri bhAga 4 // 1126 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA -1127 // kasyeva pratyekanAmno'pi sUkSmaikeMyi nadayaprazramasamaye varttamAno jaghanyAnunAgodIrako vaktavya ityarthaH // 8 // // mUlam // karakama gurUNa maMthe / viniyaTTe nAma asunadhuviyANaM // jogaMtaMmi navaedaM / ticcastAnajjiyAdimmi // e // vyAkhyA - karkaza gurusparzayoH samudrAtAnnivarttamAne mazrimazre saMhArasamaye jaghanyAnunAgodIraNA tathA navAnAM nAmAzunadhruvodayAnAM prakRtInAM nIlakRSNaDuranigaMdhatiktakaTuzIta rUkSA sthirAzunAkhyAnAM yogyaMte sayogikevalicaramasamaye jaghanyAnunAgodIraNA, tasyaiva sarvavizutvAt tathA tIrthakaranAmna ' prAnajjiyAdimmitta ' - yojikAkaraNAdau prAyojikAkaraNaM nAma kevalisamudrAtAdavagnavati, tatrAGmaryAdAyAM, A maryAdayA kevalidRSTayA yojanaM vyApAraNaM prAyojanaM, taccAtizubhayogAnAmavaseyaM, prAyojanamAyojikA, tasyAH karaNamAyojikAkaraNaM, tadAdau yAvannAdyApi tadArabhyate, anaMtare ca samaye prApsyate, tadA jaghanyAnujAgodIraNA navati AyojikAkaraNe tu prabhUtAnujJAgodIraNA pravarttate iti tadAdAvityuktaM // ee // bhAga 4 // 1127 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 kA paMca // mUlama ||-sesaannN veyaMto / manimapariNAmapariNana kunnsh||pnycsunnaasunaavi ya ciMtiyaNenavivAgI // 10 // vyAkhyA-zeSANAM sAtAsAtavedanIyagaticatuSTayajAti cakAnupUrvIcatuSTayocnnAsavihAyogatihikatrasasthAvarabAdarasUkSmaparyAptAparyAptasunnagadurlagasu11zmA svarapuHsvarAnAdeyayazAkIrtyayaza kIrtinIcaigotroccairgotrAkhyAnAM catustriMzasaMkhyAnAM prakRtI. nAM tattatprakRtyudaye vartamAnAH sarve'pi jIvA madhyamapariNAmapariNatA jaghanyAnunAgodIraNAsvAmino navaMti. saMprati sarvAsAM prakRtInAM sAmAnyena jaghanyotkRSTAnunAgodIraNAsvAmi tvaparijJAnArthamupAyopadezamAha-'paJcayetyAdi ' pratyayaH pariNAmapratyayo navapratyayazca, tathA prakRtInAM zujatvamazulatvaM ca, apicazabdAt, vipAkazcaturvidhaH pujalavipAkAdiH, eta. tsamyak ciMtayitvA parinAvya vipAkI jaghanyotkRSTAnunAgodIraNAsvAmI yathAvad jheyo'vagaMtavyaH, tathAdi-pariNAmapratyayAnunAgodIraNA prAya utkRSTA navati, navapratyayA tu jaghaH nyA, zujAnAM ca saMkleze jaghanyAnunAgodIraNA; azunAnAM ca vizujhe, viparyAse tUtkRSTetyAdi paritnAvya tattatprakRtyudayavatAM jaghanyotkRSTAnunnAgodIraNAsvAmitvamavagaMtavyaM. tadevamuktAnu // 1127 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM nAgodIraNA // 10 // saMprati pradezodIraNAvasaraH, tatra ca hAvaryAdhikArI, tadyathA-sAdyA- diprarUpaNA, svAmitvaprarUpaNA ca. sAdyAdiprarUpaNA ca dhiA, mUlaprativiSayA uttaraprakRtiTIkA viSayA ca. tatra prazramato mUlaprakRtiviSayAM sAdyAdiprarUpaNAM cikiirssuraah113|| // mUlam ||-pNcehmnnukosaa / tihA canadA ya veyamohANaM // sesavigappA 'vidA 24 / savigappAna Anassa / / 101 // vyAkhyA-paMcAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyanAmago trAkhyAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTA pradezodoraNA tridhA triprakArA, tadyathA-anAdirbuvA adhruvA ca. tathAhi-etAsAmutkRSTA pradezodIraNA guNitakauze svasvodIraNAparyavasAne labhyate, sA ca sAdiradhruvA ca, tato'nyA sarvApyanutkRSTA, sA cAnAdirdhavodIraNatvAt. dhruvAdhruve annavyannavyApekayA, tathA vedanIyamohanIyayoranutkRSTA pradezodIraNA caturdhA catuHprakArA, tadyathA-sAdiranAdirbuvA adhruvA ca. tazrAhi vedanIyasyotkRSTA pradezodIraNA pramattasaMyatasyA'pramanannAvAnimukhasya sarvavizuHsyA* mohanIyasya punaH svodIraNAparyavasAne sUkSmasaMparAyasya, tato yorapyeSA sAdyadhruvA, tato ||112nn 142 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 nyA sarvApyanuRSTA, sApi cApramanaguNasthAnakAtpratipatato vedanIyasya, upazAMtamohaguNa- 1 sthAnakAca pratipatato mohanIyasya sAdiH, tattatsthAnamaprAptasya yorapyanAdiH, dhruvAdhruve pU. TIkA vata. 'sesavigappA duvikSati ' etAsAM saptAnAmapi mUlaprakRtInAM zeSA naktavyatiriktA vi. 113 // kalpA jaghanyAjaghanyotkRSTarUpA yA prakArAstadyathA-sAdayo'dhuvAca. tazrAdi-etA. sAM saptAnAmapi saMkliSTe miyAdRSTI jaghanyA pradezodIraNA, sA ca sAviradhruvA ca. saMklezapa. riNAmAsa vyutasya mithyAdRSTarapyajaghanyA, tataH sApi sAdiraghunA ca. utkRSTA ca progavanA. vitA. AyuSaH sarve'pi vikalpA jaghanyAjaghanyotkRSTAnutkRSTA vividhAstadyathA-sAdayo'dhuvAzca. sA ca sAdyadhruvatA adhruvodIraNatvAdavaseyA. // 11 // saMpranyunaraprakRtInAM sAdyAdinarUpaNAzramAha // mUlam ||-tividaa dhuvodayANaM / mista canavidA aNukkosA // sesavigappA suvi- hA / sahavigappA ya sesANaM // 172 / / vyAkhyA-dhruvodayAnAM saptacatvAriMzasaMkhyAnAmanuskRSTA pradezodIraNA trividhA triprakArA, tadyathA-anAdirbuvA adhruvA ca. tagrAhi-paMcavi. // 13 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMcasaM dhajJAnAvaraNapaMcavidhAMtarAyacaturvidhadarzanAvaraNarUpANAM caturdazaprakRtInAM kIlakaSAyasya gu- nAga 4 ga Nitakauzasya svasvodIraNAparyavasAne utkRSTA pradezodIraNA sA ca sAdigdhruvA ca, tato'. nyA sarvApyanukRSTA, sA cAnAdirdhavodIraNatvAt. dhruvAdhruve pUrvavat, tathA taijasasaptakavarNAdi. 1121 // viMzatisthirAsthirazunnAzunAgurulaghunirmANanAnAM trayastriMzatsaMkhyAnAM prakRtInAM guNitakarmA) zasya sayogikevalinazcaramasamaye natkRSTA pradezodIraNA. sA ca sAdiradhruvA ca, tato'nyA sa. ApyanutkRSTA, sA cAnAdidhruvodIraNatvAt tAsAM, dhruvAdhuve pUrvavat. tathA mithyAtvasyAnutkRSTA pradezodIraNA caturvidhA, tadyathA-sAdiranAdirbuvA adhruvA ca. natrAhi-mithyAdRSTeH sasaMya. maM samyaktvaM pratipatnukAmasya mithyAtvasyotkRSTA pradezodIraNA, sA ca sAdiradhruvA ca, tato. 'nyA sarvApyanutkRSTA, sApi ca samyaktamatpatipatato navatIti sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruve pUrvavat. ' sesavigappA duvidani ' uktazeSavikalpA jaghanyAjaghanyotkRSTa- // 1131 // rUpAhividhAstadyathA-sAdayo'dhruvAzca. tazrAdi-sarvasAmapyuktaprakRtInAmatisaMkliSTapariNAme mithyAdRSTau jaghanyA pradezodIraNA lanyate, atisaMkliSTapariNAmapracyavane cAjaghanyA, tato Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1132 // 6 api sAdhuve. natkRSTA ca prAgevaM jAvitA, zeSANAM coktavyatiriktAnAM prakRtInAM dazotarazatasaMkhyAnAM sarve'pi vikalpA jaghanyAjaghanyotkRSTAnutkRSTA dvividhAstadyathA---sAdayo'dhruvAca sA ca sAdyadhruvatA adhruvodIraNatvAdavaseyA kRtA sAdyAdiprarUpaNA // 102 // saMprati svAmitvamanidhAnIyaM tacca dvidhA, nRtkRSTapradezodIraNAsvAmitvaM jadhanya pradezodIraNAsvAmitvaM ca tatra prathamata natkRSTapradezodIraNAsvAmitvamAda // mUlam // - zraNunnAgudIraNAe / hoMti jahannAe sAmilo jena // jeThapaesodIrAsAmI te ghAikammANaM // 103 // vyAkhyA -ghAtikarmaNAmanunA godIra lAyA jaghanyAyA ye pUrva svAmino nihitAsta eva ghAtikarmaNAmutkRSTapradezodIraNAyA api svAmino veditavyAH, api cedamatisaMkSiptamuktamiti vizeSato nAvyate-- avadhijJAnAvaraNavarjAnAM caturNAM jJAnAvaraNAnAM cakSuracakSuH kevaladarzanAvaraNAnAM ca kIlakaSAyasya guNitakarmIzasya samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau varttamAnasyotkRSTA pradezodIraNA, avadhijJAnAvaraNAvadhidarzanAvaraNayoH punaravadhilabdhirahitasya kIlakapAyasya samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitAvutkRSTA pradezodI nAga dha // 113 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1133 // raNA, nizapracalayorupazAMtakaSAyasya pramattasaMyate zrapramattajJAvAnimukhe styAniitrakasya, mi. thyAtvAnaMtAnubaMdhikaSAyAlAmanaMtarasamaye samyaktvaM saMyamasahitaM pratipattukAmasya mithyAdRSTezvaramasamaye samyagmithyAtvasya samyaktvapratipattyupAMtya samaye zrapratyAkhyAnAvaraNaka pAyAlAmaviratasamyagdRSTeranaMtarasamaye sarvaviratiM pratipattukAmasya, pratyAkhyAnAvaraNakaSAyANAM dezaviratasyAnaMtarasamaye sarvaviratiM pratipattukAmasya, saMjvalanakrodhamAnamAyAlojAnAM tattadvedakasya svodaya paryavasAne, vedatraya saMjvalanalojayostattachedakasya rUpakasya samayAdhikAvalikAca ramasamaye, dAsyAdipaTkasyA pUrvakaraNa guNasthAnakacaramasamaye, sarvatra guNitakarmIzasyotkRSTa pradezodIraNA veditavyA // 103 // // mUlam // - veyaliyANa pamatto / apamattattaM jayAnupamivajje || saMghayApalagataNuDuga | nakoyANaM tu apamatto // 104 // vyAkhyA - vedanIyayoH sAtAsAtarUpayoH pramatto yadAnaMtarasamaye apramattatvaM pratipadyeta pratipatsyate sa natkRSTapradezodIraNAsvAmI, tasya sarvavizuddhatvAt tathA prathamasaMdananavarjaze pasaMdananapaMcakavai kriyAhArakarUpazarIra saptakodyotanAmnAma bhAga 4 // 1133 / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 4 TIkA paMcasaMpramana natkRSTapradezodIraNAsvAmI // 14 // ||muulm ||-tiriyge deso / aNupucigaIla khAna sammo // unnagAInIyA / viraapabhuchina sammo // 105 // vyAkhyA-tiryaggatarutkRSTapradezodIraNAsvAmI dezavirato 113 // veditavyA. tayA catasRNAmAnupUrvINAM tasyAM tasyAM gatau tRtIye samaye devanarakagatyozca kA. 2 yikasamyagdRSTirutkRSTapravezodIraNAsvAmI. tazrA yo viratimanyucito'naMtarasamaye saMyama prati patsyane, sa evAviratisamyagdRSTi gAdInAM, duHsvarasya vakSyamANatvAtU, unaMgAnAdeyAyaza:kIrtInAM nIcaigotrasya cotkRSTapradezodIrakaH // 10 // // mUlam |-devniryaangaannN / jahanna jiguiruprasAe // iyarAkaNaM iyarA / aSThamavAseSvAsAka // 106 // vyAkhyA-devanArakAyuSoryAkramaM devanArako jaghanyotkRSTasthitiko guruduHkhodaye vartamAnau natkRSTapradezodIrako vaktavyau, etauktaM navati-devo dazavarSa sahasrAyuHsthitiko guruduHkhodaye vartamAno devAyuSa natkRSTapradezodIrakaH, tathA nairayikastrayastriMzatsAgaropamAyuHsthitiko guruduHkhodaye vartamAno nArakAyuSa natkRSTapradezodIrakaH, pranUtaM // 13 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM hi khamanunnavana pranUtAna puglAna parisATayatIti tadupAdAna; itarAyuSostiryagmanuSyAyu- pAyathAsaMkhyaM tiryaGmanuSyau aSTavarSAyuSau aSTame varSe vartamAnau guruduHkhodayayuktAvutkRSTapradeTIkA zodIraNAsvAminI navataH // 106 / / 113 // // mUlam ||-egtennN ciya jaa| tiriskajoyAna tANa te ceva // niyaniyanAmavisi hA / apajanAmassamaNusujho // 17 // vyAkhyA--ekAMtenAvazyatayA tirazcAmevodayaMprati yA yogyAH prakRtayastAsAmekezyijAtihIMiiyajAtitrIyijAticaturiMDiyajAtipAtapasthAvarasUkSmasAdhAraNanAmnAmaSTAnAM ta eva nijanijanAmaviziSTAH, yauzyijAtisthAvaranAmnorbA daraikeMziyaH pRzrivIkAyikaH sarvavizuHH, AtapanAmnaH kharabAdarapRthivIkAyikaH, sUkSmasya paparyAptasya sUkSmaH, sAdhAraNa vikaleMziyajAtinAmnAM tattannAmAnaH, sarvavizukSa natkRSTapradezodIra5 NAsvAminaH, tathA aparyAptanAmnaH saMmUrDimo manuSyo'paryAptazcaramasamaye pravarttamAnaH sarvavi- zuH natkRSTapradezodAraNAsvAmI // 10 // // mUlama ||-jogNtudiirgaannN / jogate usarasusarasAsANaM // niyaganakevalINaM / sa. // 13 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcavisusta sesANaM // 10 // vyAkhyA-yAgyatAdArakANA yaag| syaaaaNgkvl| ate carAga masamaye nadIrako yAsAM tA yogyaMtodIrakAstAsAM manujagatipaMceMkSyijAtitaijasasaptakaudATIkA na rikasaptakasaMsthAnaSaTkaprazramasaMhananavarNAdiviMzatyaguruladhUpaghAtaparAghAtavihAyogativikAsa / 1136 // bAdaraparyAptapratyekasthirAstrirazunAzunasunagAdeyayaza kIrtinirmANatIrthakaroccaiotrarUpANAM hiSaSTisaMkhyAnAM sayogikevalI caramasamaye natkRSTa pradezodIrakaH, tathA susvaraduHsvarayoH svaranirodhakAle, nacvAsanAmna nacchvAsanirodhakAle sayogikevalinAmutkRSTapradezodIrakaH, asyAM cotkRSTapradezodIraNAyAM sarvatra guNitakarmAzo veditavyaH, zeSANAM ca prakRtInAM yAsAmu. tkRSTapradezodIraNAsvAmitvaM // 107 // saMprati jaghanyapradezodIraNAsvAmitvamAha // mUlam ||-tppaangkilisstthaa / savANaM hoti khaviyakammaMsA // nahINaM tave / maMdAe suhIyagrAkaNaM // 10 // vyAkhyA-ye yAsAM prakRtInAmudIrakAstaudIrakANAM ca madhye. tisaMkliSTAste tatprAyogyasaMkliSTAstAsAM maMdAyA jaghanyapradezodIraNAyAH ipitakarmIzAH svAra mino veditavyAH, tadyathA-avadhijJAnAvaraNavarjajJAnAvaraNacatuSTayAvadhidarzanAvaraNavarjadarza // 1136 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA // 13 // nAvaraNatrayapaMcaviMzatividhacAritramohanIyamithyAtvavedanIyahikAnAM mithyASTiH paryApto'ti- saMkliSTo jaghanyapradezodIraNAsvAmI, nizapaMcakasya tatprAyogyasaMkliSTaH sahI paryAptaH samyaktvavedI mithyAtvaM gaMtumanAH samyaktvasya, mizravedI mithyAtvaM gaMtumanA mizrasya, gaticatuSTaya paMceMziyajAtyaudArikasaptakavaikriyasaptakataijasasaptakasaMsthAnaSaTkasaMhananaSadkavarNAdiviMzatiparAghAtopaghAtAgurulaghUcbvAsodyotavihAyogatihikatrasabAdaraparyAptapratyekasthirAsthirazunAzunasutnagarnaMgasusvaraduHsvarAdeyAnAdeyayazAkIrtyayazaHkI[JcairgotranirmANapaMcavidhAMtarAyarUpANAmekonanavatiprakRtInAmatisaMkliSTaH saMjhiparyAptaH, AhArakasaptakasya takSedI tatprAyogyasaMkliSTaH, AnupUrvINAM tatprAyogyasaMklezayuktaH, Atapasya kharapRthvIkAyikaH sarvasaMkliSTaH, ekeMziyajAtisthAvarasAdhAraNAnAM bAdaraH sarvasaMkliSTaH, sUkSmasya sUkSmaH, aparyAptasyAparyAptamanuSyo navacaramasamaye kSitricaturiMDiyajAtInAM yathAkrama vitricaturijhyiAH sarvasaMkliSTA navAMtasamaye ja- ghanyapradezodIraNAsvAminaH. tIrthakaranAmnazca yAvadAyojikAkaraNa na navati, tAvajjaghanyApradezodIraNA. 'nahINami. 1137 13 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMpa TIkA // 113 // tyAdi' adhyorabaMdhijJAnAvaragAvadhidarzanAvaraNayostachedI avadhijJAnAvaraNAvadhidarzanAvaraNa- nAra - vedI sarvasaMkliTo jaghanyapradezodIraNAsvAmI, avadhijJAnaM hyu-pAdayato bahavaH pujalAH parikSI. yA iti tahedigrahaNaM, tayA caturNAmAyAyuSAM svasvanUmikAnusAreNa sukhI jaghanyapradezodIraNAsvAmI; tatra nArakAyuSo nArako dazavarSasahasrapramANasthitikaH, sa hi zeSanArakApekSayA sukhI, zeSAyudhAM ca svasvotkRSTasthitau vartamAnAH // 17 // naktasyaivArgasya saMgrAhikA . yamanya kartRkI gAnA-nukkosudIraNAe / sAmI su na guNiyakammaso // zyagae khaviyaJ kammo / tajjogudIragakilicho // 1 // sugamA, tadevamannihitA saprapaMcamudIraNA, saMpratyupazamanApratipAdanAvasaraH, tatremAdisUtraM ||muulm ||-desuvsmnnaa savANa / hoza sabovasAmaNA mohe // apasavapasanhA jA / / 7 karaNuvasamasAe ahigAro // 110 // vyAkhyA-iha hiMdhA napazamanA, tadyathA-dezopaza manA sarvopazamanA ca, tatra dezopazamanA sarveSAmapi karmaNAM navati, sarvopazamanA tu modanIyasyaiva; dezopazamanAyAzvAmUnyakArghikAni, tadyathA-dezopazamanA, anudayopazamanA, kaxi Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 113 // aguNopazamanA, aprazastopazamanA ca. sarvopazamanAyA zramUni tadyathA - sarpopazamanA, udayopazamanA, guNopazamanA, prazastopazamanA ca tatra dezopazamanA divA, karaNakRtA kararahitA ca. sarvopazamanA tu karaNakRtaiva karaNAni yathApravRnApUrvAnivRttisaMjJAni taiH kRtA tadviparItA karaNarahitA yA saMsAriNAM jIvAnAM girinadIpASANavRttatAdisaMjavatyathAmavRttAdikaraNasAdhyakriyAvizeSa maMtareNApi vedanAnujavanAdibhiH kAraNairupajAyate, tasyAzca saMpratyanuyogo vyavavinnaH, tadvetRNAmanAvAt tato'prazastA ca yA kAralopazamanA tayA adhikAraH, tatra bahuvaktavyatvAtprathamataH sarvopazamanA vAcyA tatra caite arthAdhikArAstadyazrA - prazramasamyaktvotpAdaprarUpaNA, dezavira tilAMjaprarUpaNA, sarvaviratilAbhaprarUpaNA, anaMtAnubaMdhivisaMyojanA, darzanamohanI pakSapaNA, darzanamohanIyopazamanA, cAritramohanIyopAmanA ca // 110 // tatrAdau samyaktvotpAdaprarUpaNArthamAda // mUlam // sabvuva samAjogo / pajjattapAyeM disa lisunaleso // pariyatnamANa sunapagai-baMdhagotIto // 111 // vyAkhyA - mithyAtvasya sarvopazamanAya yogyo'doM mithyA nAga 113 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA ||114nnaa dRSTirazeSaparyAptiH paryAptaH paMceMdriyaH saMjJI nRpazamalabdhyupadezazravaNalabdhiprayogalabdhitrikayuktaH karaNakAlAtprAgapyaMtarmuhUrttaM kAlaM yAvat zunalezyastejaHpadmazukla lezyAnyatamalezyAyuktaH, tathA parAvarttamAnAnAM prakRtInAM zujAnAmeva baMdhakaH, tatra tiryagmanuSyo vA prathamasamyaktvamutpAdayan devagatiprAyogyAnAM devaddikapaMcaizyi jAtivaikriyazarIravaikriyAMgopAMgaprathamasaMsthAnaparAghAtocchvAsaprazasta vihAyogatitrasAdidaza kasAta vedanI yoccairgotrarUpANAmekaviMzatisaMkhyAnAM baMdhakaH, devo nairayiko vA prathamasamyaktvamutpAdayan manujagatiprAyogyANAM manujaThika paMceMdijAtiprathama saMsthAnaprathama saMdana naudA rikazarIraudA rikAMgopAMgaparAghAtocchvAsa vi. dAyogatitrasAdidazaka sAMtavedanIyocairgotrarUpANAM dvAviMzatisaMkhyAnAM baMdhakaH, saptama pRthvInArakaH punaryadi prathamasamyaktvamutpAdayati, tatastasya tiryagvikanIcairgotre, vaktavyazeSaM tadeva uttarottarasamayeSu cAtIva vizudhyamAnaH pratisamayamanaMtaguNavizuddhyA pravarddhamAnazunAdhyavasAyazcaturgatikAnAmanyatamaH // 111 // // mUlam // asunasune aNubhAge / aAMtaguNadAzivuTThipariNAmo || aMtokomAko nAga // 1140 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA / 1141 // mI - vizna zrAnaM prabaMdhato // 112 // vyAkhyA- - azutreSu anujAgeSu anaMtaguNahAnipravRpariNAmaH zubheSu cAnunAgeSvanaMta guNavRddhikaraNapravRttapariNAmataH koTI koTI sthitika yurvajanAM saptAnAmapi karmaNAmekasyA api sAgaropamakoTI koTyA madhye'vasthApita sthitisattAkaH. tathA ' yAnaM prabaMdhatotti ' AyuSkamabadhana, prativizuddhapariNAmo hi nAyurbaMdha mArana - te iti tarjanaM // 112 // // mUlam // baMdhAduttarabaMdhaM / palinuvamasaMkhanAgakaNUlaM // sAgAre navanuge / to kukaralAI | 112 // vyAkhyA - - pUrvasmAtpUrvasmAdvaMdhADuttaramuttaraM baMdhaM palyopamasya saMkhyeyena jAgena nyUna nyUnaM kurvan, idamuktaM javati -- sthitibaMdhe'pi ca pUrNe pUrNe sati anyaM sthitibaMdhaM pabyopamasya saMkhyeyena jAgena nyUnaM kurvan, azujAnAM ca prakRtInAM badhyamAnAnAmanunAgaM disthAnakaM banan, tamapi pratisamayamasaMkhyeyaguNadInaM zujAnAM ca catuHsthAnakaM badhana tamapi pratisamayamanaMtaguNavRddhaM, tathA matizrutAjJAnavinaMgajJAnAnAmanyatamasmin sAkAropayoge varttamAnastrINi karaNAni yathApravRttAdIni krameNa karoti // 112 // nAga // 1141 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | 1142 // !! mUlam // - paDhamaM pradApavattaM / bIyaM tu niyaTTi tazyamaNiyaTTI || aMtomuhuttiyA / navasamagraM ca ladai kamA // 113 // vyAkhyA - prathamaM yathApravRttaM dvitIyamapUrva, tRtIyamanivRttikaraNaM, enAni trINyapi karaNAni pratyekamAMta mauhUrtikAni, karaNatrayAnaMtaraM ca kramAtkrameNa caturthImupazamAdAmAMta dUrttikIM sajate // 116 // saMprati karaNAnAmeva svarUpamAvizcikIrSurAda - // mUlam // prAsu dosu / jahannanakkosiyA nave sohI // jaM para samayaM anava - sAyA logA asaMkhejA // 114 // vyAkhyA - AdyayordvayoH karaNayoryathApravRttanivRttyAkhyayorjaghanyA utkRSTA ca zuddhirbhavati, yato yasmAdAdyayoH karaNayoH pratisamaya madhyavasAyA vizodhirUpA nAnAjIvApekSayA asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAH, tata zrAdyayordvayoH karaNayoH pratisamayaM jaghanyA utkRSTA ca vizodhirbhavati, tAzca vizodhayaH, evaM yathApravRttakarale prazramasamaye vizeodhayo nAnAjIvApekSayA asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAH, tato dvitIyasaye vizeSAdhikAH, tato'pi tRtIye samaye vizeSAdhikAH, evaM tAvadvAcyaM yAvaccaramasamayaH, nAga dha // 1143 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA | 1143 // evamapUrvakaraNe'pi dRSTavyaM ete ca vizeoSyadhyavasAyA yathApravRttApUrvakaraNayoH saMbaMdhinaH sthApyamAnA viSamacaturasraM kSetramAstRAMti tayorupari cAnivRttikaraNAdhyavasAyA muktAvalIsaMsthitAH // 114 // sthApaneyaM -- etadevAda - jAga // 1143 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM TIkA 115 // // sthaapnaa|| 01 00000000000022 017 00000000000020 017 000000000017 01500000000016 aparva0 10 0000000014 000000013 600000012 0000011 DODOV 20007 1005 yathApra0 144 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1145 // // mUlam // paisamayamAMtaguNA / sohI nAmuddItirijJAnaM // bahANA jIvANaM / ie dvAmuddIna ekkA // 115 // vyAkhyA - trayANAmapi karaNAnAM pratisamayamUImukhI zuddhinaMtaguNA veditavyA, tadyathA - prathama samayazuddhyapekSayA dvitIyasamaye zuddhiranaMtaguNA, tatoSpi tRtIyasamaye anaMta guNA, evaM yAvadanivRttikaraNacaramasamayaH, zrAdyayostu chayoH karaNayostiryaGmukhI zuddhiH SaTsvAnA SaTsthAnapatitA, tadyathA - prathamasamayagatA zuddhiH SaTsthAviziSTA, dvitIyasamayagatA padUsthAnaviziSTA, evaM yAvadapUrvakaraNa caramasamayaH, tRtIye tvanivRttiMkarale pratisamayaM sakalajIvApekSayApyekaikamevAdhyavasAyasthAnaM, tathAhi -- anivRtti - karaNasya prathamasamaye ye varttate, ye ca vRttAH, ye ca' varttiSyaMte, teSAM sarveSAmapyekamevAdhyavasAsthAnaM, dvitIyasamaye'pi ye varttate, ye ca vRttAH, ye ca varttiSyaMte, teSAmapi sarveSAmekamevAdhyavasAyasthAnaM, kevalaM prathamasamayajJAvivizeodhisthAnApekSayA anaMtaguNavizuddhaM, evaM tAvaddAvyaM yAvattasyAnivRttikaraNasya caramasamayaH, tatastRtIye karaNe ekaiva zodhirUrdhvamukharUpA, na dvitIyA tiryamukhI // 115 // tatra yathApravRttakaraNa eva vizodhitAratamyamupadarzayannAda 144 jAga // 114 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1146 // // mUlam // - gaMtuM saMkheUMsaM / pradApavattassa hIrAjA sohI || tIe ya paDhamalamaye / guliyAna klosA // 116 // vyAkhyA - yathApravRna karaNasya saMkhyeyaM jAgaM gatvA carasamaye yA jaghanyA zuddhistasyAH sakAzAtprathame samaye natkRSTA vizodhiranaMtaguNA. iyamaMtra jAvanA-yathApravRttakaraNasya prathamasamaye yA sarvajaghanyA vizodhiH sA sarvastokA, tato dvitIye samaye jaghanyA vizodhiranaMtaguNA, tato'pi tRtIye samaye jaghanyA vizodhiranaMtagulA evaM tAvadvAcyaM yAvadyathApravRttakaraNasya saMkhyeyo jAgo gato navati tataH prathamasamaye tkRSTa vizeodhiranaMtaguNA, tato yato jaghanyasthAnAnnivRttastasyoparitanI jaghanyA vizodhiraayer, Fast ye samaye utkRSTA vizeodhiranaMtaguNA, tata napari jaghanyA vizodhiranaMtaguNA, evamupadhazva ekaikA vizeodhiranaMtaguNA tAvadvAcyA yAvazJcaramasamaye jaghanyA vi zodhiH // 116 // tathA cAha // mUlam // - evaM ekvaMtariyA / dehuvAraM jAva dIpajaMte // tatto nakkosAna | navaruvariM hoNaMtaguNA // 117 // vyAkhyA - evaM pUrvoktaprakAreNa saMkhyeyanAgAtparata Aramya a nAga // 114 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM. nAga ! TIkA 114 // dha napari ca ekAMtaritA vizodhiranaMtaguNA tAvahAcyA yAvahInaparyaMto jaghanyavizodhiparyava- sAna; saMkhyeyannAgamAtrAzcotkRSTA vizuHkSyo'dyApyanuktAH saMti, tatastAH krameNoparyupari anaMtagugA vaktavyAH, tadevamukaM yathApravRttakaraNaM / 11 // saMpratyapUrvakaraNasya svarUpamAvizcikIrSurAha // mUlam ||-jaa nakosA paDhame / tIleNaMtA jahaniyA bIe // karaNe tIe jeThA / evaM jA sabakaraNaMpi // 110 // vyAkhyA-prazrame yathApravRtta karaNe caramasamaye yA natkRSTA vi. zodhistasyAH sakAzAd hitIye'pUrvAkhye karaNe prathame samaye jaghanyA vizodhiranaMtaguNA, ta. syA api sakAzAtprazramasamaye eva jyeSTA natkRSTA vizodhiranaMtaguNA, tato hitIye samaye jaghanyA vizodhiranaMtaguNA, tato'pi tasminneva hitIye samaye natkRSTA vizodhiranaMtaguNA, ta. to'pi tRtIye samaye jaghanyA vizodhiranaMtaguNA, tato'pi tasminneva tRtIye samaye utkRSTA vizodhiranaMtaguNA, evaM pratisamayaM tAvahAcyaM yAvatsakalamapi karaNaM parisamApyate // 11 // // mUlam ||-apuvkrnnsmgN / kuNa apuve zme na canAri // viza ghAyaM rsghaayN| guNaseDhI baMdhagakSaya // 11e / vyAkhyA-apUrvakaraNena samakaM yugapadyasminneva samaye apU Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA 1148 // rvakaraNe pravizati tasmAdeva samayAdArabhyetyarthaH, imAn vakSyamANAMzcaturaH padArthAn pUrvAn karoti, atI kAle na kadAcanApi pUrva kRtAH, tAnevAda - sthitighAtaM, rasaghAtaM, guNazreNiM, baMdhakAM ca // 119 // tatra prathamataH sthitighAtasvarUpavyAvarNanAyAda ||muulm||-nkko seNaM bahusAga - rAzi iyareNa pallasaMkhaMsaM // viya zraggAnu ghAyajJa / aMta muhUtela TiikhaMDaM // 120 // vyAkhyA-sthitisatkarmaNo'grimanAgADutkarSeNa prabhUtAni sAgaropamAli prabhUtasAgaropamapramANaM, itareNa jaghanyena palyopamAsaMkhyeyanAgamAtraM sthitikhaMkamaMtarmuhUrtena kAlena ghAtayati, ghAtayitvA ca dalikaM yatra sthitiradho na khaMDayiSyati tatra prakSipati, tataH punarapi adhastAtpajyopamAsaMkhyeyanAgamAtra sthitikhaMDa maMtarmuhUrtena kAlena ghAtayati, prAguktaprakAreNaiva ca nipati, evamapUrvakaraNAdvAyAH prabhUtAni sthitikhaM sahasrANi vyatikrAmati, tathA ca sati pUrvakaraNasya prathame samaye yatispratisatkarmAsIt tattasyaiva caramasamaye saMkhyeyaguNahInaM jAtaM, tadevamuktaH sthitighAtaH // 120 // saMprati rsghaatprtipaadnaarymaad|| mUlam // - sunAeMtamuhutte / hAirasakaMDagaM asataMsaM // kiraNe vikhaMDA-taM - nAga 4 // 1148 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA 114 mana rasakaMDagasahassA // 11 // vyAkhyA-sthitikhamAnAM kiraNa natkaraNa pravRttaH san azunnAnAM prakRtInAM rasakaMDakamanunAgasatkarma, anaMtAMzamanaMtavinnAgAtmakamaMtarmuhUrtena vinAzayati, kimuktaM navati? azunaprakRtInAM yadanunnAgasatkarma, tasyAnaMtatamaM nAga muktvA zeSAnanunnAganAgAn sarvAnapyaMtarmuhUrtena kAlena vinAzayati, tataH punarapi tasya prAguktasyAnaMtatamasya nAgasyAnaMtatamaM nAga mukttA zeSAnanunnAgannAgAn sarvAnaMtarmuhUrtena kAlena vinAzayati; evamanekAnyanunAgakhamasahasrANi ekaikasmin sthitikhaMbhe vyatikAmaMti. tathA cAha' tamminarasakaMDagasahassA' tasmin sthitikhaMbhe ekaikasmin rasakaMmakasahasrANi gaLaMti; sthitikhaMDAnAM ca sahasrarapUrvakaraNaM parisamApyate; tadevamukto rasaghAtaH // 11 // saMprati gu. zreNimAha // mUlam ||-ghaashynin daliyaM / ghettuM ghetuM asaMkhaguNaNAe // sAhiyakaraNakAlaM / nadayAnadaraei guNaseDhiM // 12 // vyAkhyA-ghAtitA yA sthitistanmadhyAlikaM gRhItvA nadayasamayAdArabhya pratisamayamasaMkhyeyaguNavRddhyA racayati, tadyathA-nudayasamaye stokaM, vi. // 14 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaMtIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, tato'pi tRtIye samaye asaMkhyeya guNaM, evaM tAvaktavyaM yAvatsAdhi- kakaraNakSyakAlaH, manAk samadhikA apUrva karaNAnivRttikaraNakAlasamayAH, eSa prazramasamayaTIkA gRhItadali kanikSepa vidhiH, evaM hitIyAdisamayagRhItAnAmapi dalikAnAM nikSepavidhidRSTavyaH |115nnaa anyacca guNazreNiracanArtha prathamasamaye yaddatikaM gRhyate tatstokaM, tato'pi vitIyasamaye asaM. khyeyaguNaM, tato'pi tRtIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, evaM tAvaktavyaM yAvaguNazreNikaraNacaramasamayaH apUrvakaraNAnivRnikaraNasamayeSu cAnunnavataH kramazaH kIyamANeSu guNazreNidalikanike. paH zeSe zeSe navati, napari ca na vAhate // 15 // // mUlam ||-krnnaaiie apuro / jo baMdho so na hoI jA aplo // baMdhagA sA tuli-gAna viza kaMgAe // 13 // vyAkhyA-apUrvakaraNasyAdau prazramasamaye yo baMdhaH prA1 rabdhaH sa baMdhakAsA nucyate. kiyaMtaM kAlaM yAvatsa prArabdho baMdho baMdhakAkSA nacyate ? ata A ha-yAvadanyo baMdho na navati, na prArabdho baMdho yAvanna samAptiM yAtItyarthaH, sA ca baMdhakAsthitikaMDakAcyA sthitighAtakAlena tulyA. idamuktaM navati-sthitighAtasthitibaMdhau yu // 15 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM jAga TIkA // 1151 // gapadAranyete, yugapadeva ca niSThAM yAta iti // 13 // ||muulm ||-jaa karaNAIe liI-karaNaMte tIe hoza saMkhaMso // ( gAthAI) vyAkhyA- apUrvakaraNasyAdau prathamasamaye yA sthitiH sA sthitighAtasahasraiH khaMmitA satI karaNAMte a pUrvakaraNasya caramasamaye saMkhyeyAMzA navati, saMkhyeyatnAgamAtrA navati, saMkhyeyaguNahInA navatI tyarthaH. etacca prAgapi prastAvAmuktaM, tadevamuktamapUrvakaraNaM // saMpratyanivRnikaraNapratipAdanArthamAha // mUlam ||-aNIyaTTIkaraNama / muttAvalisaMciyaM kuNa // ( gAthAI ) // 124 // vyAkhyA-ato'pUrva karaNAdUrdhvamanivRttikaraNaM karotyAranate, tacca kathaMnUtamityAha-muktAvalosaMsthitaM, anivRttikaraNe hi adhyavasAyasthAnAni muktAvalIsaMsthitAni navaMti, etacca) prAgevoktaM, tata etadapi anivRttikaraNamannedAnmuktAvalIsaMsthitamityuktaM // 14 // // 11 // // mUlam // evamaniyahikaraNe / nighAyAINi hoti canarovi // saMkheGase sese / paDhamavizaMtaraM ca nave // 15 // vyAkhyA-evamapUrvakaraNakrameNAnivRnikaraNe'pi sthiti Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM TIkA // 115 // ghAtAdayazcatvAro'pi padAryA navaMti pravatai te; caM cAnivRttikaraNAkSAyAH saMkhyeyeSu nAgeSu ga- teSu satsu ekasmiMzca saMkhyeyatame nAge zeSe tiSTati aMtarmuhUrnamAtramadho muktvA mithyAtva syAMtarakaraNamaMtarmuhUrtapramANaM prazramasthiteH kiMcitsamadhikaM navati, prshrmsthitishc-||15|| // mUlam ||-aNtmuhuniymenaaii| dovi nimmabaI baMdhagAe // guNaseDhisaMkhannAgaM / aM. tarakaraNeNa na kiraI // 16 // vyAkhyA-prazramasthitimaMtarakaraNaM ca ete he api aMtarmuda. pramANe yugapanirmApayati, tathA tadaMtarakaraNaM aninavasthitibaMdhAcyA anninavasthitibaMdhakakAlapramANena kAlena karoti. tazrAhi-aMtarakaraNaprazramasamaya evAnyaM sthitibaMdhaM mithyAtvasyAratnate, sthitibaMdhAMtarakaraNe ca yugapadeva parisamApayati. tathA guNazreNisaMbaMdhinaH saMkhyeyannAgAH prazramaditIyasthityAzritAstiSTaMti, ekaM tu guNazreNeH saMkhyeyatamaM nAgamaMtarakaraNadalikena sahotkirati vinAzayati // 126 // saMprati aMtarakaraNasya vidhimAda // mUlam ||-aNtrkrnnss vihI / ghettuM ghettuM vizna manAna / daliyaM paDhamaThievi | chuna tahA navarimAe // 127 // vyAkhyA-aMtarakaraNasyAyaM vidhiH-yaduta aMtarakaraNa sthi // 11 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1153 // termadhyAddalikaM karma paramANvAtmakaM gRhItvA gRhItvA prathamasthitau prakSipati, tathA naparitanyAM dvitIyasthitau ca evaM ca pratisamayaM tAvatprakSipati yAvadaMtarakaraNadalikaM sakalamapi kIyate, aMtarmuhUrtena ca kAlena sakaladalikakayaH // 123 // // mUlam // - igaduga AvalisesA / nahi paDhamAe nadIraNAgAlA || paDhamaThie nadIraNa - bIyAnaei AgAlo || 128 // vyAkhyA - iha prathama sthitau vartamAna nadIraNAprayogela yatprathama sthitereva dalikaM samAkRSyodayamamaye prakSipati, sA nadIraNA, yatpunardvitIya sthite: sakAzIrAprayogeNa samAkRSyodaye prakSipati sa ' AgAla iti ' nadIraNAyA eva vizeSapratipattyarthamidaM dvitIyaM nAma pUrvasUribhirAveditaM. nadayodIraNAbhyAM ca prathama sthitimanujavan tAvano yAvadAvalikAdhikaM zeSaM tiSTati tasmiMzca sthite AgAlo na bhavati, kiMtu kevalA nadIraNaiva. sApyudIraNA tAvatpravarttate yAvadAvalikA zeSA na javati zrAvalikAyAM ca zeSInUtAyAmudIraNApi nivarttate, tataH kevalenaivodayena tAmAvalikAmanujavati; prakarayojanA tve- ekachayAvalikAzeSAyAM prathamasthitau yathAsaMkhyamudIraNAgAlau na bhavataH, prathama sthitezva 145 'nAga // 115 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM TIkA // 115 // sakAzAd yadeva gachati sA nadIraNA, dvitIyAyAzca sthiteH sakAzAdyadAgacchati sa AgAla iti // 127 // // mUlam // - zravalimettaM nadayeza | veznaM vAi navasamajhAe // navasAmiyaM tanave / sammattaM morakabIyaM jaM // 125 // vyAkhyA - tadAvalikAmAtraM prathamasthitisatkaM kevalenaivodayena vedayitvA anubhUyopazamAchAyAM tiSTati upazamAdAyAM pravizati tasyAM copazamAr3AyAM sthitasya sataH prathamasamaye evopazamikasamyaktvaM javati tacca mohasya bIjaM kAraNanUtaM, tadaMtareNa mokSasyAbhAvAt // 129 // || mUlam // - varimari aNubhAgaM / taM tihA kuNai carimamityudaye || desaghAI samaM / iyareNaM mitramIsAI // 130 // vyAkhyA - preyamasthiticaramasamaye mithyAtvAdaye vamAno mithyAdRSTiruparitanasthiterdvitIyasthiteH saMbaMdhinAM karmaparamANUnAmanujAgaM tridhA karoti, anujAganedena tridhA dvitIyasthitigataM mithyAtvadalikaM karotItyarthaH tadyathA - zu6marddhavizaddhamavizadaM ca tatra zuddhaM samyaktvaM tacca dezaghAtirasena samanvitaM karoti. viza nAga // 118 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 4 paMcasaM0 TIkA 155 // samyagmithyAtvaM, avizuI mithyAtvaM. ete ca itareNa sarvaghAtinA rasena samanvite karoti.. dopamikasamyaktvalAnaprathamasamayAdevAranya mithyAtvasya samyaktve samyagmithyAtve ca gusaMkramaH pravartate // 130 // sa caivaM mUlam-samme provo mIse / asaMkhana tassa saMkhana samme // pa samayaM 2 khevo aMtamuhuttAna vinaan||11|| vyAkhyA-aupazamikasamyaktvalAnaprathamasamaye stoko da. likanikepaH samyaktve, tato mizre tasminneva prathamasamaye asaMkhyeyaguNaH, tato'pi hitIye samaye samyaktve asaMkhyeyaguNaH, tato'pi tasminneva hitIye samyagmithyAtve asaMkhyeyaguNaH, ityevamuktena prakAreNa pratisamayaM kepo guNasaMkramarUpastAvad dRSTavyo yAvadaMtarmuDUna, tadUz2a punaH prAgannihitasvarUpo vidhyAtasaMkramaH pravartate. // 11 // // mUlam ||-gunnsNkmenn eso / saMkAmo hoza sammamIsesu // aMtarakaraNaMmi dina kuNai jana sappasaguNo // 132 // vyAkhyA-eSa prAganihitasvarUpaH saMkramo mithyAtvasya samyaktvamizrayonavati, guNasaMkrameNAnaMtaroktasvarUpaH saMkramo veditavya ityarthaH, yato'sA // 1155 / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA 1156 / / vaMtarakaraNe sthitaH saprazastaguNaH saha prazastena prazasyena guNenopazamikasamyaktvalakSNena vate iti saprazastaguNaH san saMkramaM karoti tasmAdaMtarakaraNe sthitasya guNasaMkramaH pravarttate iti, taDukaM -- -- guNasaMkame avanaM / tigANa asujANa pudhakaraNAdI' iti zrapUrvakarale ca mithyAtvasya baMdhaH pravarttate, tasya vedyamAnatvAt, aMtarakaraNe ca tasyodayA'jAvAt baMdho na pravarttate, tatra guNasaMkramaH pravarttate // 132 // // mUlam // - guNasaMkameNa samagaM / tinnivi dhakkaMti prAnavajjAeM || mittassana igaDaga / prAvali selAe paDhamAe || 133|| vyAkhyA - yAvakulasaMkramaH pravarttate, tAvadAyurvajanAM satAnAM karmaNAM sthitighAto rasaghAtoguNazreNirvA pravarttate yadA tu guNasaMkramastiSTati nivarttate, tadA guNasaMkrameNa samaM tisro'pi sthitighAtarasaghAtaguNazreya stiSTati tathA mithyAtvasya yAbAlikA prathama sthitau zeSIbhUtA na javati, tAvat sthitighAtarasaghAtau pravartete, AvalikAmAtrazeSIbhUtAyAM tu prathamasthitau na javataH nathA yAvanmithyAtvasya prathama sthitiryAva likAzeSA na javati, tAva kulazreNirapi pravarttate, ghyAvalikAzeSAyAM tasyAM guNazreNirna - bhAga 4 // 1156 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM _ nAga / TIkA 1157 vati. nanarAIsya tvakarayojanA iyaM-mithyAtvasya ekadhyAvalikAzeSAyAM prapramasthitau ya- yAsaMkhyaM sthitighAtarasaghAtau guNazreNizca tiSTaMtIti // 13 // // mUlam ||-nvsNtaa aMte / vihIe nakkaTTiyassa daliyasta // anavasANavisesA / ekarasudana nave tiehaM // 13 // vyAkhyA-napazAMtAzayA aupazamikasamyaktvAkSAyA aMte paryaMte kiMcitsamadhikAvalikAzeSe vartamAnastrayANAmapi hitIyasthitigatAnAM samyaktvAdipuMjAnAM dalikamadhyavasAyavizeSeNa samAkRSyAMtarakaraNe paryaMtAvalikAyAM pratipati; tatra prazramasamaye pranUtaM, hitoyasamaye stokataraM, evaM tAvahAcyaM yAvadAvalikAcaramasamayaH, tAni caivaM dalikAni kipyamANAni goputrasaMsthAnasaMsthitAni navaMti. tata AvalikAmAtre aMtarakaraNasya zeSe sati adhyavasAya vizeSAdamISAM trayANAmekatarasya dalikasyodayo navati; idamu. taM navani-yadi tadAnIM zunnaH pariNAmastaIi samyaktvadalikasyodayaH, madhyamazcetpariNAmastarhi samyagmithyAtvadalikasya, jaghanyazcettato mithyAtvadalikasyeti // 14 // // mUlam ||-gvliyaasesaae / navasamaprajJAe jAva ga samayaM // asunapariNAmato // 115 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | 1158 // koi / jAi sAsAyagettaMpi // 135 // vyAkhyA - nRpazAMtAdvAyAM jaghanyataH samayazeSAyAmutkarSataH SaDAvalikAzepAyAmazunapariNAmato anaMtAnubaMdhyudayalakSaNAt kazvitsAsAdanatvamapiyAti pratipadyate sa ca niyamAttadanaMtaraM mithyAtvameva pratipadyate // 135 // // mUlam // - samAM samagaM / savaM detaM ca koi paDivajje || navasaMtadaMsaNI so / - tarakara jAva || 136 // vyAkhyA - samyaktvenopazamikasamyaktvena samaM ko'pi kazvitsarvaviratiM dezaviratiM vA pratipadyate, taduktaM zatakavRdaccUla - ' navasammasammadidhi aMtarakaraNe vina koi desaviraIpi lanera, koi pamattApamattajJApi, sAsAyalo purA na kiMpi laneti' nRpazAMtadarzanazcopazamikasamyagdRSTizca tAvadavagaMtavyo yAvadaMtarakaraNe sthito'vatiSThata iti, tadevaM kRtA samyaktvotpAdaprarUpaNA // 136 // saMprati cAritramohanIyasyopazamanA yathoktakrameNa vistareNAnidhAtavyA, cAritramohanIyasya copazamako vedakasamyagdRSTirayato dezayataH sarvavirato vA pravarddhamAnazunapariNAmaH tathA cAha // mUlam || - vegasammadina / sohI aAe ajayamAIyA // karaNaDugeNa navasammaM nAga // 115 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga TIkA |115 paMcasaM0 / caritamohassa ceti // 137 // vyAkhyA-vedakasamyagdRSTayaH kAyopazamikasamyaktvAH pa. parityaktasaMklezA vizodhyAyAM ca vartamAnA ayatAdayo'viratAdayo'viratadezaviratasaviratA zcAritramohanIyasyopazamaM napazamArtha karaNahikena yathApravRttApUrvAkhyena yathAyogaM ceSTate, anucarA navaMti. tRtIyena tu karaNena sAkSA'pazamakA eva navaMtIti karaNahikena ceSTaMta ityu. taM. // 17 // saMpratyeteSAmevAviratAdInAM lakSaNamAha // mUlam ||-jaannnnghnnnnupaalnn-virn viraIza aviranannasi // AzmakaraNaduge. eNaM / paDivara doehamantrayaraM / / 130 // vyAkhyA-virateryad jJAnaM grahaNaM pAlanaM ca, taiH katvA virato navati, tatra yastrividhaM trividhena sAvadyAdhitaH sa sarvavirataH, yastu dezato vi. / rataH sa dezavirataH, jJAnagrahaNapAlanarUpazujannaMgavya tirekeNa cAnyeSu naMgeSu vartamAno'virataH, zyamatra nAvanA-iha jJAnagrahaNapAlanarUpaisviniH padairaSTau naMgAH, tatra cAyeSu niyamAdavirato, yato vratAni dhuNAkaranyAyena pAlitAnyapi na phalavaMti navaMti, kiM tu samyagjJAnasamyaggrahaNapurassaraM pAlitAni, tatrAyeSu caturSu samyagjJAnAnAvaH, nattareSu ca triSu samyaggraha Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMcasaM samyapAlanAnAvaH, tata AyeSu saptasu naMgeSu vartamAno niyamAdavirataH, carame tu naMge inAga vartamAno dezato viratedezavirataH, sa cAnekaprakArastadyathA-ko'pyekANuvratI, ko'pi kSya NuvratI, evaM yAvatkarSataH paripUrNavAdazavratadhArI pratyAkhyAtasakalasAvadyakarmA kevlmnum|116|| timAtrasevakaH, anumatirapi tridhA, tadyathA pratisevanAnumatiH pratizravaNAnumatiH saMvAsAnuma satizca. tatra yaH svayaM parairvA kRtaM pApaM zlAghate, sAvadyAraMnopapatraM vA azanAdyupabhukte, tasya pra. tisevanAnumatiH. yadA tu putrAdinniH kRtaM pApaM zRNoti, zrutvA cAnumatate, na ca pratiSedhati, tadA pratizravaNAnumatiH. yadA punaH sAvadyAraMnnapravRtteSu putrAdiSu kevalamamatvamAtrayukto navati, nAnyatkiMcitpratizRNoti zlAghate vA, tadA saMvAsAnumatiH, tatra saMvAsAnumatimAtrameva yaH sevate, sa caramo dezavirataH, sa cAnyasarvazrAvakANAM guNonamaH, yaH punaH saMvAsAnumate- rapi virataH sa sarvavirata ucyate. anayozca yordezaviratisarvaviratyoranyatarAM viratimAdime- // 16 // na yathApravRttApUrvAkhyena karaNacikena pratipadyate, ida yadyavirataH san yathokte he karaNe karoti, tato dezaviratiM sarvaviratiM vA pratipadyate; atha dezaviratastarhi viratameva. atha kasmAdde. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 1161 // zavira tisarvavityorlAne tRtIyamanivRttikaraNaM na javati ? ucyate - iha karaNa kAlAtprAgapyaMtarmuhUrttakAlaM yAvatpratisamayamanaMtaguNavRzyA vizuddhyA pravarddhamAno'zujAnAM karmaNAmanunA - gaM sthAnakaM karotItyAdi tadeva vaktavyaM yAvat yathApravRttakaraNaM, tadapi ca tathaiva vaktavyaM, tato'pUrvakaraNaM, tadapi ca tathaiva, navaramiha guNazreNirnavaktavyA; apUrvakaraNAyAM ca parilamAtAyAmanaMtarasamaye niyamAddezaviratiM sarvavitiM vA pratipadyate, tato'nivRttikaraNaM tRtIyamida nAvApyate // 138 // || mUlam // - nadayAvaliyA nRppiM / guNaseDhI kulai saha cariteA // aMto asaMkhagulAe / tattiyaM vaDhae kAlaM || 135 || vyAkhyA - karAiye vyatikrAMte nadayAvalikAyA pari saha cAritreNa dezacAritreNa sarvacAritreNa vA samakAlaM pratisamayamasaMkhyeyaguNanayA guNazreNimaMtarmuhUrta kAlaM yAvatkarotiH kasmAdaMtarmuhUrttaM kAlaM yAvakulazreogaM karoti ? parato - 'pi netyata Aha-' tattiyaM vahue kAlaM ' yatastAvanmAtra maMtarmuhUrttakAlaM yAvadatazyaM vardhate pravardhamAnapariNAmo bhavati, tata nurdhvaM tvaniyamaH, tathAhi -- ko'pi pravarddhamAnapariNAmo ja. 146 bhAga 4 // 1261 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116zA vati, ko'pyavasthitapariNAmaH, ko'pi hIyamAnapariNAmaH, tato yadi pravaImAnapariNAmo naranAga 4 vati, tata Urdhvamapi guNazreNiM pravaImAnAM karoti. azya dIyamAnapariNAmastarhi dIyamAnAM, avasthitapariNAmazcAvasthitAM, svannAvasthe hInapariNAme vA dezavirate sarvavirate vA sthitighAtarasaghAtau na navataH // 13 // // mUlam ||-prinnaampvennN / gamAgamaM kuNa karaNarahinavi // praanognchcrnno| karaNe kALaga pAve // 10 // vyAkhyA-pariNAmapratyayataH kathaMcitpariNAmahAsAtkAraNA. tU dezavirato viratiM pratipannaH, sarvavirato vA dezaviratimaviratiM vA, tataH sa nyo'pi tAM pUrvapratipannAM dezaviratiM sarvaviratiM vA karaNarahito'pi pratipadyate. evamakRtakaraNo'nekazo'pagamAgamaM karoti. yaH punarAnogato'pratipattyA naSTacaraNo dezavirateH sarvaviratervA paribhraSTo mithyAtvaM ca gato nUyo'pi jaghanyenAMtarmuhUrnena kAlena, natkarSataH pranUtena kAlena pUrvaprati- ||116sh pannAmapi dezaviratiM sarvaviratiM vA naktaprakAreNa karaNena kRtvA karaNajhyapurassarameva pratipadyate. .. ||muulm ||-prinnaampnycennN / canavihaM hAi vaTTa vAvi // pariNAmavayAe / guNa Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 TIkA 1163 // sAr3he tanayaM syaz // 11 // vyAkhyA-pariNAmapratyayena pariNAmAtkAraNAcaturvidhaM catvA- raH prakArA yayA navaMti, evaM hIyate vaIte vA guNazreNiriti vinnaktipariNAmena saMbadhyate. idamuktaM navati-yadi dIyamAnaH pariNAmo navati, tarhi tathA tathA pariNAmahAnimadhikatya guNazreNizcaturghA hIyate, tadyathA-kadAcidasaMkhyeyannAgena, kadAcitsaMkhyeya nAgena, kadAcitsaMkhyeyaguNena, kadAcidasaMkhyeyaguNena. atha pariNAmaH pratisamayaM pravAIte, tarhi tatpariNAmAnusAreNa guNazreNirapyuktaprakAreNa vaIte. yadi punaravasthitapariNAmo navati, tarhi tAvanmAtrAmeva guNazreNimAracayati. eSA caivaM dalikApekSayA dRSTavyA, kAlataH punaH sarvadApi tAvanmAtreNaiva, yAvacca dezaviratiM sarvaviratiM vA paripAlayati tAvaNazreNimapi samaye karo. ti. tadevamukto dezaviratisarvaviratilAnaH // 14 // saMpratyanaMtAnuvaMdhinAM visaMyojanA naNyate ||muulm ||-smmuppaaynnvihinnaa / canagazyA sammadiThipaUttA // saMjoyaNAvi jo| etti / nanaNa paDhamaThiyaM kareMti // 14 // vyAkhyA-samyaktvotpAdavidhinA samyaktvotpAdanaNitakaraNatrayarUpeNa prakAreNa caturgatikAH samyagdRSTayo vedakasamyagdRSTayaH paryAptAH, tatrA // 1163 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1164 // viratasamyagdRSTayazcaturgatikA api dezaviratAstiyaico vA manuSyA vA sarvaviratAstu manuSyAH saMyojanAn anaMtAnubaMdhino viyojayaMti nAzayaMti, na punaratrAMtarakaraNaM kurveti, tadajAvAcca prathamasthitimapi na kurveti aMtarakaraNasya hyastanI sthitiH prathamasthitirityucyate dvitIyA tu dvitIyA, tatoMtarakaraNakaraNAnAve prazramasthitimapi na kurvetIti / 142 / atraiva vizeSamAha // mUtram || -navarige karaNaduge / daliyaM guNasaMkameNa tesiM tu // nAsei tana pacA / aMtamuhuttAsajJAvanvo || 143 // vyAkhyA - uparitane karahi apUrvakaraNAnivRttikaraNAkhye, teSAmanaMtAnubaMdhinAM dalikaM paramANvAtmakaM guNasaMkrame poilanAsaMkramAnuviddhena nAzayati, zeSakAyatvena sthApayati zranivRttikaraNe ca vartamAnaH san guNasaMkramAnuvileno chalanAsaMkramena niravazeSAn vinAzayati, kiMlvadhastAdAvalikAmAtraM muMcati, tadapi ca stibukasaMkrameesa vedyamAnasu prakRtiSu saMkramayati, tatoMtarmuhUrtAtparato'nivRttikaraNa paryavasAne zeSakarmaNAmapisthitighAtarasaghAta guNazreNayo na javaMti, kiMtu svanAvastha eva bhavati caturviMzatisatkarmA. devamuktAtAnubaMdhinAM trisaMyojanA. ye tvAcAryA anaMtAnubaMdhinAmupazamanAmapi manyaM nAga 4 // 1164 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 165 // te tanmatenopazamanAviviH mazItivRneH saptatikAvRttervA vaseyaH // 143 // saMprati darzanamohanIyakapaNAvidhimAda // mUtram // -- daMsaNa khavaNassariho / jiekAlI na pumaDavAsuvariM // zAsakamA karAI | kariyaguNasaMkamaM tadaya || 144 // vyAkhyA - darzanaM mithyAtva samyagmithyAtvasamyatvarUpaM tasya kRpaNA, tasyA ardo yogyo jinakAlIyo jina viharaNakAla saMbhavI prathama saMdananI ca ' matti ' manuSyagatau vartamAno jIvo varSASTakasyopari varttamAno'naMtAnubaMdhivisaMyojanakrameNa yathApravRttAdIni trINi karaNAni, tathA guNasaMkramaM ca kRtvA sAkalyena kapayati iyamatra jAvanA - darzana mohanIyapaNArthamabhyudyatastrINi karaNAni karoti, tadyathAyathApravRtta kara rAmapUrvakaraNamanivRttikaraNaM ca etAni ca trINyapi karaNAni prAgiva vaktavyAni. navaramapUrvakaraNasya prazramasamaye eva guNasaMkrameNa mithyAtvasamyagmithyAtvayorda likaM samyaktve prakSipati uchalanAsaMkramamapi tayorevamArajate, tadyathA - prathamaM sthitikhamaM bRhattaraM ghAtayati, tato dvitIyaM vizeSahInaM, evaM tAvaddaktavyaM yAvadapUrvakaraNacaramasamayaH || 144 || nAga 4 // 126 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 4 paMca tathA cAha A // mUlam ||-apuckrnnsmgN / guNanavalaNaM kare doeIpi // (gAthAI) vyAkhyATIkA apUrvakaraNasamakaM apUrvakaraNaprathamasamayAdArayetyaH , guNasaMkramamuhalanaM ca yornudityo1116|| mithyAtvayoH karoti // // mUtram ||-tkrnnaaii jaMtaM / siMtasaMkhannAgoMtaM // 145 // ( gAyAI ) vyAkhyAtatkaraNAdAvapUrvakaraNAdau yasthitisatkarmAtIta, tattasyaiva karaNasyAMte caramasamaye saMkhye yatnAIM gamAtraM navati, prazramasamayApekrayA saMkhyeyaguNahInaM navatItyarthaH // 15 // // mUlam ||-evN hi baMdhovi du / pavisai aniyaTTikaraNasamayammi // apuvaM guNaseTiMvi' / rasakaMjhANi baMdhaM ca // 146 // vyAkhyA-evamanena prakAreNa sthitisatkarmanyAyena sthitibaMdho'pi veditavyaH, apUrvakaraNaprazramasamaye yAvAn sthitibaMdha AsIt, tadapekSayA tasyaivApUrvakaraNasya caramasamaye saMkhyeyaguNahIno navatItyarthaH, tato'nivRnikaraNasamaye pravizati, tatra ca praviSTaH san prazramasamayAdevArajyA'pUrvI guNazreNiM apUrva sthitighAta rasaghAtaM, // 1166 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ InAma TIkA paMcasaM apUrvaM ca sthitibaMdha karnumAranate // 146 // A ||muulm || desuvasumaNanikAyaNa-nidattirahiyaM ca hoza dichitigaM // ( gAthAI ) - vyAkhyA-anivRnikaraNaprazramasamaye eva ca dezopazamanAnikAcanAnidhattirahitaM darzanatri. // 116 // ke navati. dezopazamanAdInAM trayANAM karaNAnAM madhye naikamapi tadAnIM darzanatrikasya karaNaM pravartate ityarthaH. darzanamohanIyavikasya ca sthitisatkarmasthitighAtAdinnirghAtyamAnamasaMjhipaMceMziyasthitisatkarmasamAnaM navati. tataH sthitikhaMDasahasrapRthaktve gate sati tu caturiMzyisthitisatkarmasamAnaM, tato'pi tAvanmAtreSu khaMDeSu gateSu trIyisthitisatkarmasamAnaM, tato'pi tAvanmAtreSu khaMDeSu gateSu hazyisthitisatkarmasamAnaM, tato'pi tAvanmAtreSu khaMDeSu gateSvekeMdiyasthitisatkarmasamAnaM, tato'pi tAvanmAtreSu khaMbheSu gateSu palyopamasaMkhyeyatnAgamAtrapramANaM ) navati // etadevAha // mUlam |-kamaso asaNicanAre-diyA tulaM ca Thiza saMtaM // 17 // vikhaMDasarahassAI / ekkeke aMtaraMmi garchati // palinavamasaMkhase / dasaNasaMte tana jAe !! 147 / / vyA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1168 // khyA- nivRttikaraNAdArabhya kramazo'piM caizyi caturiMDiyA ditulyaM sthitisatkarma vaktavyaM. ekaikasmiAMtare sthitikhaMDasahasrANi sthitighAtasahasrANi vrajaMti, jAvanA prAgeva kRtA. evaM palyopamasaMkhyeyanAgamAtre darzanamohanIyatritayasya satkarmaNi jAte sati yadbhavati tatsAMpratamucyate // 147 // 148 // // mUlam // saMkhejjAsaM khijjA | jAgA khaMmei sadasaso tevi || to missa asaMkhA / saMkhijjA sammamIsANaM // 149 // vyAkhyA - palyopamasaMkhyeyanAgamAtrasthitike darzanamohanatra jAte sati saMkhyeyAn jAgAna khaMDayati iyamatra jAvanA - pabyopamasaMkhyeyajAgamAtrasya sthitisatkarmaNa ekaM saMkhyeyanAgaM muktvA zeSAnazeSAnapi saMkhyeyAn nAgAn trayANAmapi mithyAtvAdInAM vinAzayati tataH prAgmuktasya saMkhyeyanAgasya ekaM saMkhyeyajAgaM muktvA zeSAnapi saMkhyeyAn jAgAn vinAzayati evaM te saMkhyeyanAgAH khaMDyamAnAH sahazo'pi vrajeti tato mithyAtvasyAsaMkhyeyAn jAgAna khaMDayati, samyaktvasamyagmithyAtvayostu saMkhyeyAn jAgAn // 149 // nAga 4 // 126 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga / TIkA // 116 // // mUlama // tano bahukhaMDaMte / khaMDa nadayAvalIrahiyamijaM // tatto asaMkhanAgA / sa- mmAmIsANa khaMDeza // 150 / / vyAkhyA-tato'nena vidhinA sthitikhaMmAnAM pranUtAnAmaMtenadayAvalikArahitaM sakalamapi mithyAtvaM khaMjhayati vinAzayati. tadAnI ca samyaktvasamyagmithyAtvayordalikaM paDhyopamAsaMkhyeyanAgamAtramavatiSTati. amUni ca sthitikhaMmAni khaMDyamAnAni mithyAtvasatkAni samyaktvasamyagmithyAtvayoH prakSipati, samyagmithyAtvasatkAni sabhyakve, samyaktvasatkAni tvavastAtsvasyAne iti. tadapi ca mithyAtvadalikamAvalikAmAtra stibukasaMkramaNa samyatve prakSipati. mithyAtvasya cAvalikAmAtrAyAM sthitau satyAM, tata karca samyaktvasamyagmithyAtvayorasaMkhyeyAna nAgAna khaMDaMyati eko'vaziSyate. tatastasyApyasaMkhyeyAna nAgAna khaMDayati, ekaM muMcati. evaM katipayeSu sthitikhaMbheSu gateSu samyagmithyAtvamAvalikAmAtraM jAtaM, tadAnI ca samyaktvasya sthitisatkarma varSASTakapramANaM vidyate, sa cA. varSapramANasamyaktvasatkarmA tatkAle sakalapratyUhApagamato nizcayanayamatena darzanamohanIya. sya rUpaka nacyate // 15 // NA 147 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcarsa0 TIkA 1170 // // mUlam | aMtamuhutiyakhamaM / tatto nakkirai nadayasamayAna || niskivaI asaMkhaguNaM / jA guNaseDhI paredI // 151 // vyAkhyA - tato nizcayanayamatena rUpakatvajJavanAdUrdhvaM samyaktvasya sthitikhaMDa maMtarmuhUrtapramANamutkirati ghAtayati, taddalikaM hRdayasamayAdArajya prakSipati taccaivamudayasamaye stokaM, tato dvitIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, tato'pi tRtIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, evaM tAvaddaktavyaM yAvakulazreNIziraH, tata UrdhvaM vizeSahInaM vizeSahInaM tAvadyAva caramA sthitiH // 151 // // mUtram // - nakkira asaMkhaguNaM / jAva ducarimaMpi aMtime khaMDe || saMkheUM to khaMDa5 | guNaseDhIe tadA dei // 152 // vyAkhyA - tato dvitIya sthitikhaMDa maMtarmuhUrtapramANaM pUrva - smAdasaMkhyeyaguNaM triti khaMDayani, prAguktaprakAreNa ca nadayasamayAdAratrya nikSipati evaM pUrvasmAtpUrvasmAdasaMkhyeyaguNaM sthitikhaMmamutkirana tAvaktavyo yAvad hicaramaM sthitikhaMmaM vicaramAcca sthitikhaMmAdaMtimaM sthitikhaMDa saMkhyeyaguNaM, tasmiMzcAMtime sthitikhame khaMDyamAne saMkhyeyaM jAgaM guNazreNyAH khaMDayati, anyAzca taduparitanI: saMkhyeyaguNAH sthitIrutkIrya tada nAga // 117 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA ca likamudayasamayAdAracyAsaMkhyeyaguNatayA prakSipati. tadyathA-nadayasamaye stokaM, tato vi. tIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, tato'pi tRtIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, evaM tAvazAcyaM yAvaguNazre giziraH, ata ma tatkIryamANameva dalika, tato na tatra prakSipati. carame ca sthitikhaMDe / 1971 // , natkIrNe sati asau kapakaH kRtakaraNa nucyate. // 15 // // mUlam ||-kykrnno takAle / kAlaMpi kare canasudhi gaIsu // vezyaseso seDhI / annayaraM vA samAruha // 153 // vyAkhyA-kRtakaraNaH san kazcitkAlamapi karoti, kRtvA ca tatkAlaM catasRNAM gatInAmanyatamasyAM gatAvutpadyate, tadevaM prasthApako manuSyaH, niSTApaka stu catasRSvapi gatiSu navati. naktaM ca-' padhvaNA na maNuslo / nivvago hoi canasuvi gaIsu' yadi punastadAnIM kAlaM na karoti, tarhi veditazeSo'nunavitasamyaktvazeSaH dAyikasayasa myagdRSTiH san anyatarAM zreNiM kapakazreNimupazamazroNaM vA samArohati. vaimAnikeSveva ba hAyuSka napazamazreNiM, abajJAyuSkastu kapakazreNiM, caturgatibajJAyuSkastu na kAmapi zreNimityarthaH // 153 // ayodhyeta kINasaptakaH katime nave modamupayAti ? nucyate Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1173 // // mUlam // --- tazyacanratre tammitra / javaMmi siti daMsaNe khIle // jaM devanirayasaMkhAcha / caramadedesu te hoMti / / 154 // vyAkhyA - -- tRtIye caturthe tasmin vA jave kIle darza ne darzanamohanIye sidhyaMti jIvAH kuta ityAha- payasmAtkAraNAtkIelasaptakA devanArakAH saMkhyevarSAyuSkeSu javaMti nRtpadyaMte, caramadedeSu vA javaMti caramadehA vA javaMti, tatastRtIye caturthe tasmin vA jave sidhyatItyucyate iyamatra jAvanA - -- devagatau badhAyuSaste saptakakSayaM kRtvA deveSu madhye nRtpadyaMte, ye tu narakeSu baddhAyuSkAste narakeSu tato devannavAnnara kanavAhA samAgatya manuSyA bhUtvA mokSaM yAMtIti tRtIyajuve sidhyatItyucyate. ye tu tiryaGmanuSye*vasaMkhyeyavarSAyuSkeSu madhye baghAyuSkAste saptakakayaM kRtvA tanmadhye nRtpadyaMte, tato deveSu devajavAtsamAgatya manuSyA bhUtvA mokSaM yAMtIti caturthe nave sidhyatItyabhidhIyate. ye tvavAyuSkAH saptakaM rUpayaMti te caramadehA ucyate. te ca saptakakSayAnaMtaraM rUpakazreNimeva pratipadyate, iti tasminneva nave sidhyaMti naktA darzanamohanIyasyopazamanA. saMpati cAritramodanIyasyopazamanA jAyate sA ca kIlasaptakasya vaimAnikeSveva ba nAga // 117 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0: TIkA // 1173 // chAyuSkasya javati, prabandhAyuSkastu rUpakazreNimArohati yastu vedakasamyagdRSTiH sannupazamazreNiM patipadyate so'niyato bAyuSko'badhAyuSko vA, sa ca keSAMcinmatenAnaM tAnubaMdhino visaMyojya caturviMzatisatkarmA san pratipadyate, keSAMcitpunarma tenopazamayyApi tato visaM yo jitAnaMtAnubaMdhikaSAya upazamitAnubaMdhikaSAyo vA san darzanatritayamupazamayati // 154 // tathA cAda || mUlam || - zrahavA daMsaNamohaM / paDhamaM navasAmaittu sAmane || vizvA praNudayANaM / paDhamahiI AvalI niyamA // 155 // paDhamuvasamuvasesaM ( sapAdA gAthA ) vyAkhyA - athaveti prakArAMtare, prAdau darzanamohanIyaM rUpayitvA nRpazamazreNiM pratipadyate, athavA darzanamodanIyaM prathamamupazamayyApi pratipadyate kathamupazamayyetyata Aha- zrAmaNye saMyame sthitvA, upazamanAvivizva prAguktaH karaNatrayAnugo veditavyaH, navaramaMtarakaraNaM kurvan anuditayormithyAtvasamyagmithyAtvayoH prathama sthitirAvalikAmAtrA niyamAdveditavyA, samyaktvasya cAMtarmudUrtapramANA, utkIryamANaM ca dalikamaMtarakaraNe trayANAmapi samyaktvamazramasthitau prakSipati, nAga // 117 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcarsa0 TIkA 11174 // zeSaM prathamopazamavat prathamApazaimikasamyaktvavacheditavyaM // 155 // // mUlam // - aMtamuhuttAna tassa / vijJAnasaMkesavisohina // pamattazyarattaNaM bahuso / ( pAdonA gAthA ) || 156 // vyAkhyA - aMtarakaraNapravezasamayAdArabhyAMtarmuhUrte'tikrAMte gusaMkramAvamAne vidhyAtasaMkramastasya samyaktvasya javati kimuktaM javati ? vidhyAtasaMkrameNa mithyAtvasamyagmithyAtvayordalikaM samyaktve pravizatIti evaM darzanamohanIyatritaye nRpazAMte saMklezavizodhivazAtpramattatvamitaraccApramattatvaM bahuzo 'nekazo'nubhUya cAritramohanIyopazamanAya yatate // 16 // kathamityAha || mUlam // - puravi tinnina karaNAI | kareI tajJyaMmi eva purA jena || aMto komA koDI | baMdhaMsaM taM ca sattaedaM // 157 // vyAkhyA - cAritramohanIyopazamanArthaM punarapi trIyApravRttApUrvA nivRttyAkhyAni karaNAni karoti, karaNavaktavyatA prAgvad dRSTavyA. kevalamaMtra tRtIye karaNe jedastameva darzayati -- aMtaH koTIkoTImAnaM baMdhaM satkarma ca saptAnAmAyudai karaNa zramasamaye karoti, tatra yadyapi prAgukteSvapi kara leSvetAvAn baMdhaH satkarma ca nAga // 1174 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMga TIkA 1175 // saptakarmaNAM prApyate, tathApyatra baMdhasatkarmaNI tadapekSayA asaMkhyeyaguNahIne dRSTavye, iti vi zeSaH, karmaprakRtau tvatra satkamatiH sAgaropamakoTI koTI pramANamuktaM, baMdha stvaMtaH sAgaropamakoTIpramANaH, taduktaM - ' aMtokoDAkomI | sattaM aniyahilo na nadahINaM // baMdho aMtokomI ' // mUlam // - vikhaM nakkosaMpi / tassa pallassasaMkhatamanAgaM || viyakhaMDabahusadasse / sekvekkaM jaM jassimo || 158 // vyAkhyA - sthitikhaMmamutkRSTamapi palyopamasaMkhyeyanAgamAtraM khaMDayati, tathA tasya prAktanabaMdhasya pabyopamasaMkhyeyanAgamAtraM dApayitvA dApayitvA anyaM sthitibaMdhaM karotIti zeSaH tatra yadyapi saptAnAmapi karmaNAM palyopamasaMkhyeyanAgamamAlo dhAta uktastathApi evaM satkarma dRSTavyaM tadyazrI - nAmagotre sarvastoke dInasthitikatvAt tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAMtarAyANi vizeSAdhikAni, svasthAne tu parasparaM tubyAni, tato'pi mohanIyaM vizeSAdhika, sthitikhaMDa sadasreSu ca bahuSvatikrAMteSu ekaikaM yatka - roti tayaM maNiSyAmaH || 158 // tadevAha // mUlam || - karaNassasaMkhajAge / sase asa limAiyAsammo // baMdho kameNa pallaM / nAga 1175 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcavIsagatIsANana divaDhaM // 15 // vyAkhyA-karaNasyAnivRttikaraNasya saMkhyayeSu nAgeSu ga- nAga 4 teSu satsu, ekasmina zeSa asaMhicezyiAdInAM samo baMdhaH krameNa navati; sa caivaM-ani TIkA vRttikaraNasya saMkhye yeSu nAgeSu gateSvekasmina zeSe asaMjhipaMceMDiyabaMdhatulyaH sthitibaMdho na. vati, tadanaMtaraM sthitikhaMDapRthakve gate sati caturiMghiyabaMdhatulyaH sthitibaMdhaH, tato nUyo'pi sthitikhaMDapRthaktve gate sati trIMzyibaMdhatulyaH sthitibaMdhaH, tata evameva hIDiyabaMdhatulyaH, to to'pyevamevaikezyibaMdhatulyaH, tato'pi sthitibaMdhasahasreSu gateSu viMzatikayoviMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANayornAmagotrayorityaH, paDhyopamamAtrasthitibaMdho navati, triMzatkAnAM tu jJAnAvaraNadarzanAvaraNaaMtarAyavedanIyAnAM sAIpalyopamamAtraH // 15 // // mUlam |-mohassa doNi pallA / saMtevihu evameva appabahU // paliyamittaMmi bNdhe|| anno saMkheGaguNahINo // 160 // vyAkhyA-mohanIyasya au paDhyopamau sthitibaMdhaH, sthi- // 16 // tisatkarmaNi cAlpabahutvaM baMdhakrameNa vaktavyaM. tadyathA-sarvastokaM nAmagotrayoH, tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAMtarAyANAM vizeSAdhikaM, tato mohanIyasya vizeSAdhikaM; tathA yasya Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA / / 1177 // yasya karmaNo yadA yadA palyopamapramANaH sthitibaMdho bhavati tasya tasya tadA tadA tatkAlAdAranyAnyo'nyaH sthitibaMdhaH saMkhye yaguNahIno javati tatazcedAnIM nAmagotrayoH pabyopamapramAlA sthitibaMdhAdanyaM sthitibaMdha saMkhyeyaguNadInaM karoti zeSANAM tu karmaNAM pabyopamasaMkhyeyajAgahInaM // 160 // tataH- // mUlam // - evaM tIsArA pulo / pallaM mohasta hoi hu divaddhaM // evaM mohepanaM / sesAyaM pallasaMkhaMso / / 161 || vyAkhyA - evamuktena prakAreNa sthitibaMdhasahastreSvatikrAMteSu triMzatakAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAMtarAyANAM sthitibaMdhaM palyopamapramANaM karoti, mohanIyasya tu sAIpalyopamamAtraM, tato jJAnAvaraNIyAdInAmanyaH sthitibaMdha: saMkhyeyagulAhIno bhavati, mohanIyasya tu saMkhyeyanAgahInaH, ta evaM pUrvakrameNa sthitibaMdhasahastreSvatikrAMtaSvityarthaH, mohanIyasya sthitibaMdhaH pabyopamapramANo z2avati, tato mohanIyasyApyanyaH sthitibaMdhaH saMkhye yaguNahInaH pravarttate, tadAnIM ca zeSakarmaNAM sthitibaMdhaH paDhyopamasaMkhyeyanAgamAtrapramANo veditavyaH || 161 / / 148 nAga // 117 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | 1178|| // mUlam // - vIlagatI sagamodArA / saMtayaM jahakammeNa saMkhaguNaM // pallA saMkhejaMso / nAgoyA to baMdho || 162 || vyAkhyA -- viMzatikatriMzatka mohAnAM satkarma yathAkramaM saMkhyeyaguNaM vaktavyaM, tadyagrA - sarvastokaM nAmagotrayoH satkarma, tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNatarAyavedanIyAnAM saMkhyeyaguNaM, svasyAne tu parasparaM tulyaM, tato'pi mohanIyasya saMkhyeyaguNaM, mohanIyasya payopamamAtre sthitibaMdhe jAte sati nAmagotrayoranyaH sthitibaMdho'saMkhyeyaguNano javati, palyopamAsaMkhyeyanAgamAtro bhavatItyarthaH atra satkarmApekSayA zralpabahutvaM ciMtyate--sarvastokaM nAmagotrayoH satkarma, tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAMtarAyANAmasaMkhyeyaguNaM, svasthAne tu parasparaM tukhyaM, tato'pi mohanIyasya saMkhyeyaguNaM // 162 // tataH // mUlam // - evaM tIsApi hu / ekkapahAreNa mohalIyamsa || tIsagaasaMkhajAgo | vizbaMdho saMtayaM ca jave // 163 // vyAkhyA - evaM pUrvoktena prakAreNa sthitibaMdha sahasreSvatikrAMteSvityarthaH, jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAMtarAyANAM sthitibaMdho'saMkhyeya guNahIno navati, palyopamAsaMkhyeyanAgamAtro bhavatIti tAtparyArthaH idAnIM ca satkarmApekSayA alpabahu nAga // 1178 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 TIkA 117 // tvaM ciMtyate-sarvastokaM nAmagotrayoH satkarma, jJAnAvaraNIyAdInAM caturNAmasaMkhyeyaguNaM, sva- sthAne tu parasparaM tuvyaM, tato mohanIyasya saMkhyayaguNaM, tataH sthitibaMdhasahasreSu gateSu satsu ekaprahAreNa ekahelayaiva mohanIyasya paDhyopamAsaMkhyeyatnAgamAtro, jJAnAvaraNIyAdInAM tu saMkhyeyaguNahInaH sthitibaMdho navati, satkarmApi caivameva navati. atrAspabahutvamucyate-savastokaM nAmagotrayoH satkarma, tato mohanIyasyAsaMkhyeyaguNaM tato'pi jhAnAvaraNIyAdInAM caturNAmasaMkhyeyaguNaM, svasthAne tu parasparaM tulyaM // 163 // // mUlam ||-viisgasNkhnnaage / mohaM pagana ghA tazyassa // vIsANa tana ghaaii| asaMkhannAgaMmi vanaMti // 165 // vyAkhyA-tataH sthitibaMdhasahasreSu gateSu ekahelayaiva viMzatikayo magotrayoradhastAdasaMkhyeyaguNahIno mohanIyasya sthitibaMdho navati. atra sthitibaMdhamAzrityArapabahutvaM ciMtyate-sarvastoko mohanIyasya sthitibaMdhaH, tato nAmagotrayorasaM- khyayaguNaH, svasthAne tu parasparaM tulyaH, sthitito jJAnAvaraNAdInAM caturNAmasaMkhyeyaguNaH, svasthAne tu parasparaM tulyaH. sthitibaMdhasahasreSvatikrAMteSu pazcAttRtIyasya vedanIyasya ghAtIni 17 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cisaM0 TIkA 18NA jJAnAvaraNadarzanAvaraNIyAMtarAyANi adhojAtAni atra sthitibaMdha mAzrityAlpabahutvaM ciMtyatesarvastoko mohanIyasya sthitibaMdhaH, tato nAmagotrayorasaMkhyeyaguNaH, svasthAne tu tayoH parasparaM tukhyaH, tato'pi jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAmasaMkhyeyaguNaH, svasthAne tu parasparaM tulyaH, tato'pi vedanIyasyAsaMkhyeyaguNaH, tataH sthitibaMdhasahasreSu gateSu satsu viMzatikayornAmagotrayora saMkhyeyamAge ghAtIni jJAnAvaraNIyAdIni trINi vadhyaMte nAmagotrApekSayA jJAnAvaraNIyAdInAM sthitibaMdho 'saMkhyeya guNahIno javatItyarthaH pratApabahutvaM sarvastokomo - hanIyasya sthitibaMdhaH, tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAmasaMkhyeyaguNaH, svasthAne tu parasparaM tulyaH, tato'pi nAmagotrayorasaMkhyeyaguNaH, svasthAne tu parasparaM tulyaH, tato'pi vedanIyasyAsaMkhyeyaguNaH // 164 // // mUlam // - zrasaMkhasamayabadhANu-dIraNA hoi tammi kAlammi || dese ghAi rasaMto / maNapajjavaaMtarAyaNaM // 165 // vyAkhyA yasmin kAle sarvakarmaNAM pabyopamAsaMkhyeyajJAgamAtraH sthitibaMdho jAtaH tasmin kAle asaMkhyeyasamayabAnAmudIraNA javati kathameta. -- nAga ||118nnaa Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMcasaM01 davasIyate ? iti cekucyate-iha yadA pasyopamAsaMkhyayanAgamAtraM sthitibaMdhaM karoti, tadA badhyamAnaprakRtisthityapekSayA yAH samayAdihInAH sthitayastA evodIraNAmupagacaMti, nAnyAH, tAzca cirakAlamabajJa eva kINazeSAH saMnavaMtItyasaMkhyeyasamayabajJanAM tadAnImudIraNA. tataH // 11 // sthitibaMdhasahasreSu gateSu dezaghAtinaM rasamanunnAgaM manaHparyavajJAnAvaraNadAnAMtarAyayorbadhAti / / // mUlam ||-laahohiinnN palA / loga acakhkhU suyANato cakhkhU // parinogamaINaMto / viriyasta ase DhigAghAI // 166 // vyAkhyA-pazcAstyitibaMdhasahasreSvatikrAMteSu lAnnAMtarAyAvadhijJAnAvaraNAvadhidarzanAvaraNAnAM dezaghAtinaM rasaM banAti. tato'pi saMkhyeyeSu sthitibaM. dhasahasreSvatIteSu nogAMtarAyAcakSurdarzanAvaraNazrutajJAnAvaraNAnAM dezaghAtinaM rasaM babhrAti. tato'pi saMkhyeyeSu sthitibaMdhasahasreSvatIneSu cakSurdarzanAvaraNasya dezaghAtinaM rasa banAti. tato'pi sthitibaMdhasahasraSvatikrAM teSu parinogAMtarAyamatijJAnAvaraNayordezaghAtinaM rasaM badhAti. tato'pi sthitibaMdhasahasreSu vyatIteSu vIryAtarAyasya dezaghAtinaM rasaM baghAti. eteSAmevAnaMtaroktAnAM karmaNAmazreNigatAH kapakopazamazreNirahitAH sarvaghAtinameva rasaM babhraMti // 16 // 111 / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM TIkA 197zA // mUlam ||-sNjmghaaiinn ta / aMtaramudana na jANa doehaM tu // veyakasAyanayare | sodayatullA ya paDhamAI // 167 // vyAkhyA-vIryAtarAyadezaghAtyanunAgabaMdhAnaMtaraM saMkhyeye. Su sthitibaMdhasahasreSu gateSu satsu saMyamaghAtinAM anaMtAnubaMdhivarjAnAM hAdazakaSAyANAM navAnAM ca nokazayANAM sarvasaMkhyayA ekaviMzatiprakRtInAmaMtarakaraNaM karoti. tatra caturNA saMjvalanAnAmanyatamasya yasya saMjvalanasyodayo yasya ca trayANAM vedAnAmanyatamasya vedasya, ta. yorvedakaSAyAnyatarayoH karmaNoH prazramA sthitiH svodayakAlapramANA navati, anyeSAM caikAdazakapAyANAmaSTAnAM ca nokaSAyANAM prathamA sthitirAvalikAmAtrA // 16 // saMprati catuNI saMjvalanAnAM trayANAM ca vedAnAM svodayakAlapramANamAda // mUlam ||-shriiapumodykaalaa / saMkheUguNo na purisaveyasta // tassavi visesahina / kohe tattovi jahakamaso // 167 // vyAkhyA-strIvedanapuMsakavedayorudayakAlaH puru- vedAdyudayakAlApekSayA sarvastokaH, svasthAne tu parasparaM tulyaH, tataH puruSavedasyodayakAlaH saMkhyeyaguNaH, tasyApi puruSavedasyodayakAlAtkrodhe krodhasyodayakAlo vizeSAdhikaH, tato'pi // 11 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA // 11 // krodhodayakAlAnmAnamAyAlotAnAM yathAkramazo yathAkrameNa vizeSAdhikaH, tadyathA-saMjvala- nakrodhodayakAlAtsaMjvalanamAnasyodayakAlo vizeSAdhikaH, tato'pi saMjvalanamAyAyA vizeSAdhikaH, tato'pi saMjvalanalonnasya vizeSAdhikaH, tatra saMjvalanakrodhenopazamazreNiM pratipannasya yAvadapratyAkhyAnAvaraNakrodhopazamano na navati, tAvatsaMjvalanakrodhasyodayaH, saMjvalanamAnenopazamazreNiM pratipatrasya yAvadapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNamAyopazamo nopajAyate, tAvatsaMjvalanamAyAyA nadayaH, saMjvalanalonenopazamazreNiM pratipatrasya yAvadapratyAkhyAnAvara lonopazamona navati, tAvadvAdarasaMjvalanalonnasyodayaH, tataH paraM sUkSmasaMparAyA, tadevamaMtarakaraNamuparitana nAgApekSayA samasthitikaM, aghonAgApekSayA coktanItyA viSamasthitikamiti // 16 // // mUlam ||-aNtrkrnnenn samaM / vikhaMDagabaMdhaganiSphattI // aMtarakaraNANaMtara- | samaye jAyati sattazme // 16 // vyAkhyA-aMtarakaraNena samaM, samamityavyayaM, tato'ya. marthaH-aMtarakaraNena samAnA sthitikhaMDakasya baMdhakAmayAzca anninavabaMdhAyAzca niSpattiH, 1983 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca ___TIkA 111cyAtidAna kimuktaM navati ? yAvatA kAlena sthitikhaMDakaM ghAtayati, yA anyasthitibaMdha karoti, tAva- nAga 4 tA kAlenAMtarakaraNamapi karoti.trIeyapyetAni yugapadAranate, yugapaniSTAMnayati, aMtarakaraNakA le cAnunnAgakhaMDasahasrANi vyatikrAmaMti, aMtarakaraNasatkadalikasya ca prakSepavidhiraya-yeSAM karmaNAM tadAnIM baMdha nadayazca vidyate, teSAmaMtarakaraNasatkaM dalikaM prazramasthitau hitIsthitau ca pradipati, yA puruSavedodayArUDhaH puruSavedasya. yeSAM tu karmaNAmudaya eva kevalo, na baMdhaH, teSAmaMtarakaraNasatkaM dalikaM prathamasthitAveva prakSipati, na dvitIyasthitAvapi. yathA strIvedodayArUDhaH strI. vedasya. yeSAM punarudayo na vidyate, kiMtu kevalo baMdha eva, teSAmaMtarakaraNasatkaM dalikaM hitIya.. sthitAveva pratipati, na prazramasthitI. yathA saMjvalanakrodhodayArUDhaH zeSasaMjvalanAnAM. yeSAM pu. narna baMdho nApyudayasteSAmaMtarakaraNasatkaM dalikaM paraprakRtiSu, yathA hitIyatRtIyakaSAyANAM, tathA aMtarakaraNAnaMtarasamaye aMtarakaraNe kRte sati hitIye samaye ityarthaH, ime sapta padAryA // 118 yugapajAyate / / 165 // tAnevAha // mUlam ||-eggnnaannunaago / baMdho nabIraNA yasaMkhasamA / aNuputrIsaMkamaNaM / lo Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMcasaM nassa asaMkamo mohe // 170 // bAI bAI usu / zrAvalIsu navareNudIraNaM e3 // paMjhagavenava- samaNA / asaMkhaguNagAe jAvaMtaM // 171 // vyAkhyA-mohe mohanIyasyAnunnAgabaMdho rasa baMdha. ekasthAnakaH, nadoraNA saMkhyeyasamA saMkhyeyavarSapramANA, cazabdAsthitibaMdhaH saMkhyeyavA. 11 // rSikaH, sa ca sarvo'pi pUrvasmAtsaMkhyeyaguNahIno nAvI. tathA mohanIyasya puruSavedasaMjvalana kara catuSTayarUpasya AnupUrvyA krameNaiva saMkramaH, lonasya ca saMjvalanalonasya cAsaMkramaH, tathA / 'baI bahamityAdi ' iha prAk bAI bAI karma baMdhAvalikAyAmatItAyAmudIraNAmAyAtisma, aMtarakaraNe tu kRte tadanaMtarasamayeSu yad yad badhyate karma, tat SaDAvalikAkAlamavasthApyodIraNAmAyAti. tathA paMjhakavedasya napuMsakavedasyopazamanA asaMkhyeyaguNanayA tAvanavati, yAvadaMtazvaramasamayaH, tathAhi-napuMsakavedasya prazramasamaye stokaM pradezAgramupazamayati, tato hitIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, tato'pi tRtIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, evaM pratisamayamasaMkhyeyaguNaM tAvaktavyaM yAvaJcaramasamayaH, paraprakRtiSu ca pratisamayamupazamitadalikApekSayA asaMkhyeyaguzrI tAvatsaMkramayati yAvad vicaramasamayaH, caramasamaye punarupazamasya mAnaM dalikaM, parapraka 115 // 144 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 11 tiSu saMkramyamANadAlakApekSayA asaMkhyeyaguNaM dRSTavyaM. napuMsakavedopazamanAraMnaprathamasamayAdAracya ca sarvakarmaNAmudIraNA dalikApekSayA sarvastokA, ndystvsNkhyeygunnH||17||17|| // mUtram ||-aMtarakaraNapaviTho / saMkhaMsaM mohazyarANaM // baMdhAduttarabaMdha / evaM bIe saMkhaMse // 172 // vyAkhyA-aMtarakaraNe praviSTaH san jIvaH prazramasamaya eva baMdhAuttarabaMdha mohanIyasya saMkhyeyatnAgaM karoti, saMkhyeyaguNahInaM karotItyarthaH. yo hi yadapekSayA saMkhyeyanAgamAtrakalpaH sa tadapekSayA saMkhyeyaguNahIna eveti. mohanIyavarjAnAM tu zeSANAM karmaNAM baMdhA'ttarabaMdhamasaMkhyeyatnAgaM karoti, asaMkhyeyaguNahInaM karotItyarthaH, evaM napuMsakavedamupazama. yati, tapazamanAnaMtaraM ca sthitibaMdhasahasreSvatoteSu, evamanaMtaroktena prakAreNa strIvedamupazamayati // 172 // strIvedasya ca saMkhyeyatame nAge napazAMte yannavati tupdrshynnaad|| mUlam ||-vsNte ghAINaM / saMkhejasamA pareNa saMkhaMso // baMdho sanaedevaM / saMkhejatamaM ma navamate // 173 // vyAkhyA-strIvedasya saMkhyeyatame nAge upazAMte sati ghAtikarmaNAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM saMkhyeyasamAH saMkhyeyavarSapramANo baMdhaH sthitibaMdho navati. // 16 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1187 // parezana ' tataH saMkhye yapramANAtsthitibaMdhAtparo'nyo yaH sthitibaMdho ghAtikarmaNAmuktarUpAyAM pUrvasmAtsaMkhyeyAMzaH saMkhye yajJAgakalpaH saMkhyeyagulahIna ityarthaH tasmAdeva ca saMkhyeyavapramANAtsthitibaMdhAdArabhya dezaghAtinAM kevalajJAnAvaraNa kevaladarzanAvaraNavarjAnAM jJAnAvaraeladarzanAvaraNakarmaNAmekasthAnakaM rasaM badhnAti tata evaM sthitibaMdha sadasreSu gateSu satsu strI veda upazAMto bhavati, tataH strIvede nRpazAMte zeSANAM saptaneokaprAyANAM // 173 // evaM napuMsakavedoktena prakAreNa saMkhyeyatame jAge nRpazAMte kimityAha - 6 // mUlam // - nAmagoyANasaMkhA / baMdhAvAsA asaMkhiyA taie || to savArAvi saMkhA / tatto saMkheUgulahANI // 174 // vyAkhyA - nAmagotrayoH saMkhyeyAH samAH saMkhye yavarSapramAego baMdhaH sthitibaMdho javati, tRtIye tRtIyasya vedanIyAkhyasya karmaNaH sthitibaMdho 'saMkhyeyAni varSANi saMkhyevarSapramANa ityarthaH tasmiMzca sthitibaMdhe pUrNe satyanyaH sthitibaMdho vedanIyasyApi saMkhyeyavarSapramANo bhavati, 'totti ' tasmAddedanIyasatkasaMkhyeyavArSika sthitibaMprati sarveSAmapi karmaNAM sthitibaMdha: saMkhyeyavArSika eva pravarttate sa ca pUrvasmAtpUrva nAga 4 // 1187 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 1 // smAdanyo'nyaH pravartamAnaH saMkhye yaguNahAnyA navati, saMkhyeyaguNahInaH pravarna te ityarthaH, tataH sthitibaMdhasahasreSu gateSu saptApi nokaSAyA upazAMtA navaMti // 17 // // mUlam ||-jN samayaM navasaMtaM / bakaM nadayaniyatayA sesA // purise samakaNAvaliugeNa baI aNuvasaMtaM // 175 // vyAkhyA-yasmin samaye SaT nokaSAyA napazAMtAH, jalasiktadhanakuTTitanUmirajAMsovopazamaM nItAstadA puruSavedasya ekA nadayasthitiH samayamAtrA zeSA, tadAnIM ca sthitibaMdhaH SomazavarSANi, tasmizca samaye ekA nadayasthitiH, yacca samayonAvalikAdhikena kAlena bAmetAvadevAnupazAMtaM varnate. zeSaM sarvamapyupazAMtaM. iyamatra nAvanA-puruSavedasya prathamasthitau ghyAvalikAzeSAyAM prAguktasvarUpa AgAlo vyavavidyate, nadIraNA tu navati, tasmAdeva ca samayAdArabhya SamAM nokaSAyANAM satkaM dalikaM puruSavedena saM. kramayati. kiMtu saMjvalanakrodhAdiSu, yadA ca puruSavedasya satkA prAguktA ekApyudayasthitirati- krAMtA navati, tadAsAvavedako navati. avedakA dAyAzca prazramasamaye samayakSyonAvalikAhikena kAlena yadvaH tadeva kevalamanupazAMtaM tiSTati. zeSaM sakalamapi napuMsakavedoktena prakAreNo Pae // 11 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 jAga 4 TIkA // 1105 pazamitaM, tadapi ca tAvatA kAlenopazamayati. // 175 // etadevAha ||muulm ||-aagaalennN samagaM / paDigahayA phiDa purisaveyasta // solasavAsiyabagho / carabho carameNa udaeNa ! 176 // tAva kAleNaM ciya / purisaM navasAmae avenaso ||bNdho battIsasamA / saMjalagiyarANa nasahassa // 17 // vyAkhyA-yadA puruSavedasya prAguktasvarUpa AgAlo vyavavidyate, tadA tena samakaM tatkAlameva tasya puruSavedasya patadgrahatA zeSadalikasaMkramAghAratA sphiTati apagati. yo'pi ca caramaH paryaMtavartI SoDazavArSikaH sthitibaMdhaH puruSavedasya, so'pi carameNa prazramasthiticaramasamayatnAvinA nadayena sahApagati. yadA ca puruSavedasya sthitibaMdhaH SoDazavArSikastadA saMjvalanAnAM saMkhyeyAni varSasahasrANi sthitibaMdhaH, yadapi cAvedakAprathamasamaye samayakSyonAvalikAhikabAI puruSavedadalikamasti, tadapyavedo vedodayarahitaH san sa upazamako jIvastAvataiva samayakSyonAbalikAhikapramANe- na kAlena puruSaM puruSavedadalikamupazamayati. tapazamanAvidhizcAyaM prathame samaye stokamupazamayati, hitIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, tRtIyasamaye asaMkhyeya 17e| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA 11 rupavara paMcasaM guNaM, evaM tAvatayaM yAvatsamayadhyAnAvalikAhikacaramasamayaH. paraprakRtiSu ca pratisamayaM samayadhyAnAvalikAchikakAlaM yAvadyathApravRttasaMkrameNa saMkramayati. tadyathA-prazramasamaye prajUtaM, hitIyasamaye vizeSadInaM, tRtIyasamaye vizeSahIna, evaM tAvadyAvaccaramasamayaH. tataH purupaveda napazAMtaH, tadAnIM ca saMjvalanAnAM jJAtriMzatsamA hAtriMzaharSapramANaH sthitibaMdhaH. itareSAM jhAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyanAmagotrANAM saMkhyeyAni varSasahasrANi sthitibNdhH||17|| ||muulm ||-ashypddhmsmyaa| kohatigaM ADhaveza navasaminaM // tisu pgidyaaegaa| nadana ya nadIraNAbaMdho // 17 // phiTTati AvalIe sesAe / (sapAdA gAthA ) vyAkhyA-iti yasmin samaye puruSavedasyAvedako jAtastasmAdavedakaprathamasamayAdAranya krodha trikamapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanarUpaM yugapadupazamayitumAranate, napazamanAM ca kuyavataH prathame sthitibaMdhe pUrNe satyanyaH sthitibaMdhaH saMjvalanAnAM saMkhyeyannAgahInazeSANAM ca bha saMkhyeyaguNahInaH, zeSaM sthitighAtAdi tathaiva, saMjvalanakodhasya ca prazramasthitau samayonAvapalikAtrikazeSAyAM patadgrahatApagavati. apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakrodhadalikaM na tatra pra ||1e Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMkSipati, kiMtu saMjvalanamAnAdAviti nAvaH, tato dhyAvalikAzeSAyAM prathamasthitau saMjvalana- nAga 1. krodhasyAgAlo na navati, kiMtUdIrazaiva. sApyudIraNA tAvatpravarttate yAvadekA zrAvalikA zeSA navati. nadayAvalikAyAzcaramasamaye sthitibaMdhazcatvAro mAsAH, zeSakarmaNAM tu saMkhyeyAni vapasahasrANi, saMjvalanakrodhasya ca baMdhodayodoraNAvyavavedaH, tathA cAha-ekasyAmAvalikAyAM zeSAyAmudaya nadIraNA baMdhazca, ete trayo'pi padArthA yugapatsphiTatyapagati, tadAnIM cAprakAra tyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakodhAvupazAMtI. tadA caikAmAvalikAM samayonAvalikAhikaba ca dalika muktvA zeSamanyatsarva saMjvalanakodhasyopazAMta, samayonAvalikAdhikabaI ca dalikaM puruSavedoktena prakAreNopazamayati. // // 17 // tathA cAha // mUlam || selayaM tu purisasamaM // evaM sesksaayaa| veyaza tibugeNa AvaliyA // 15 // ||17e // (pAdonA gAyAH) vyAkhyA-saMjvalanakrodhasya baMdhAdau vyavacinne zeSaM puruSasama puruSavedasamaM vaktavyaM. evaM krotrikokena prakAreNa zeSAnapyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcarsa jvalanamAnamAyAlonarUpAn kaSAyAnupAmayati. yAzca zeSInUtA AvalikAstA uttarasmi- nAga 1 na kaSAye stibukena stibukasaMkrameNa mAne prakSipya vedayati. yadapi ca samayonAvalikAviTIkA kaba sadasti, tadapi tAvatA kAlenopazamayati. tadyathA11ezA prazramasamaye stokamupazamayati, kSitIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, tato'pi tRtIyasamaye a yA saMkhyeyaguNaM, evaM yAvatsamayonAvalikAhikacaramasamayaH, paraprakRtiSu ca samayonAvalikA vikakAlaM yAvadyathApravRttasaMkramaNa pUrvavatsaMkramayati. evaM saMjvalanakocaM sarvAtmanopazamayati. yadeva ca saMjvalanakodhasya baMdhodayodIraNA vyavacinnAstadaiva saMjvalanamAnasya hitiiysthitH| sakAzAlikamAkRSya prazramasthiti karoti vedayate ca. tatrodayasamaye stokaM prakSipati, EtIyasthitAvasaMkhyeyaguNaM, tRtIyasthitAvasaMkhyeyaguNaM, evaM tAvadyAvatprathamasthitezcaramasamayaH. prathamasthitiprathamasamaye ca saMjvalanamAnasya sthitibaMdhazcatvAro mAsAH, zeSANAM tu jJAnAva- 1ezA raNIyAdInAM saMkhyeyAni varSasahasrAgi, tadAnImeva ca vInapi mAnAna yugapadupazamayitumAra. nate. saMjvalanamAnasya ca prathamasthitI samayonAvalikAtrikazeSAyAmapratyAkhyAnapratyAkhyA. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 TIkA tata ekA 11 // nAvaraNamAnadalikAna saMjvalanamAne prakSipati, kiMtu saMjvalanamAyAdAvAvalikAhikazeSAyAM vAgAlo vyavavidyate, tata nadIrazaiva kevalA pravartate, sApi tAvadyAvadAvalikAcaramasamayaH, tata ekA prathama sthiterAvalikA zeSInatA tiSTati, tasmiMzca samaye saMjvalanAnAM au mAsau sthitibaMdhaH, zeSakarmaNAM tu saMkhyeyAni varSANi. tadAnIM saMjvalanamAnasya baMdhodayodIraNA vyavachinnAH, apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNamAnau copazAMtI, tadAnIM ca saMjvalanamAnasya prathamasthiterekAmAvalikAM samayonAvalikAhikabAzca latA muktvA zeSamanyatsarvamupazAMtaM. tadAnImeva ca saMjvalanamAyAyA hitIyasthiterdalikamAkRSya prathamasthitiM karoti vedayate ca. pUrvoktAM saMjvalanamAnasya prathamasthitisatkAmekAmAvalikAM stibukasaMkrameNa saMjvalanamAyA. yAM pradipati, samayonAvalikAhikabAzca latAH puruSavedoktakrameNopazamayati saMkramayati ca. saMjvalanamAyodayaprayamasamaye ca mAyAlonnayochau mAsau sthitibaMdhaH, zeSakarmaNAM tu saMkhyeyAni varSANi, tatsamayAdeta cAranya tisro'pi mAyA yugapadupazamayitumAratnate. tataH saMjvalanamAyAyAH prathamasthitau samayonAvalikAtrikazeSAyAmapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNa // 113 // 150 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca TIkA kA 11emA mAyAdalikaM saMjvalanamAyAyAM na pratipati, kiMtu saMjvalanalone, AvalikAhika zeSAyAM nAga 4 tvagAlo vyavacchidyate. tata nadIrazaiva kevalA pravarnane, sApi tAvadyAvadAvalikAcaramasamayaH, tasmiMzca samaye saMjvalanamAyAlonayoH sthitibaMdha eko mAsaH, zeSakarmaNAM tu saMkhyeyAni vANi. tadAnImeva ca saMjvalanamAyAyA baMdhodayodIraNAvyavacchedaH, apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNamAye copazAMte, saMjvalanamAyAyAzca prathamasthitisatkAmekAvalikA, samayonAvalikAchikabAzca latA muktvA zeSamanyatsarvamupazAMtaM. tato'naMtarasamaye saMjvalanalonasya hitIyasthiteH sakAzAddalikamAkRSya prathama sthitiM karoti vedayate ca. pUrvoktAM ca mAyAyAH prathamasthitisatkAmekAmAvalikAM stibukasaMkrameNa saMjvalanalone saMkramayati, samayonAvalikAvi-Fe kabajJAzca latAH puruSavedakameNopazamayati, saMkramayati ca saMjvalanalone // 17 // // saMprati saMjvalanakrodhAdInAM svasvodayacaramasamaye yAvatpramANaH sthitibaMdho'naMtaramuktastAvatpramAName- 1emA va sAkSAtsUtrakRtsaMvAdayati // mUlama ||-crimudyNmi jahanno / baMgho guNo na hoza navasamage // tayaNaMtarapagaI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 1156 // e / caguNosu saMkhaguNo || 180 || vyAkhyA - ida yaH rUpakazreNyAM rUpakasya saMjvalanakrodhAdInAM svasvacaramodayakAle jaghanyaH sthitibaMdha naktaH, sa nRpazamake higuNo bhavati. tadanaMtara prakRteH punazvaturguNaH, anyeSu tu saMkhyeyaguNa iti tato'pi parasyAH prakRteraSTaguNa 5tyarthaH yathA rUpakamadhikRtya saMjvalanakrodhasya mAsaiyaM jaghanyo baMdhaH, sa copazamake maMdapariNAmatvAd dviguNazvaturmAsapramANo bhavati krodhasya cAnaMtara prakRtirmAnaH, tasya tadAnIM caturgulo javati, tathAhi -- mAnasya rUpakamadhikRtya svacaramodayakAle jaghanyaH sthitibaMdha eko mAsaH, tatastasya krodhacaramodayakAle caturmAsapramANo baMdhaH pravarttamAnaH svajadhanyabaMdhApekSayA caturguNo bhavati tato'pi parA prakRtirmAyA, tasyAstadAnImaSTaguNo baMdhaH, tasyA dipakamadhikRtya svacaramodayakAle jaghanyaH sthitibaMdho'ImAsaH, tataH krodhacaramodakAle caturmAsiko baMdhaH pravarttamAnaH svajaghanyabaMdhApekSayA zraSTaguNo javati tathA mAnasya pakamadhikRtya jaghanyo baMdha eko mAsaH, sa copazamake maMdapariNAmatvAdU higulo himA sapramANo bhavati, mAnasya cAnaMtara prakRtirmAyA, tasyAstadAnIM caturguNaH, pakSApekSayA mA nAga 4 // 1195 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMcasaM sakSyasya caturguNatvAt. tathA mAyAyAH kapakamadhikRtya jaghanyo baMdha ekaH pakSaH, sa copaza- nAga 4 make maMdapariNAmatvAcaramodaye mAsapramANaH pravartamAno higuNo navati. zeSakarmaNAM tu jJA-1 nAvaraNIyAdInAM sarvatrApi saMkhyeyavarSapramANaHsthiti 11emanatara iti // 10 // saMprati saMjvalanalonnavaktavyatAmAha // mUlam // lonasta na paDhamaThiyaM / Thizya Thina ya kuNa tivinnAgaM / dosudalanikevo / taIna puNa kiTTiveyahA // 17 // vyAkhyA-lonnasya hitoyasthitedelikamAkRSya prathamAM sthitiM karoti trivinnAgAM trinnAgopeto. tadyathA-prathamo vinAgo'zvakarNakaraNAkSa. saMjJaH, vitIyaH kiTTikaraNAjhAsaMjJaH, etayozca kSyorapi vinAgayordalikanikepo navati. kimuktaM navati ? hitIyasthitelikamAkRSya hinAgapramANAM prazramAM sthitiM karotIti. tRtIyaH punarvinAgaH kiTTivedanAkSasaMjvalanalonodaye cAzvakarNakaraNAjhAyAM vartamAnaH prathamasamayaeva // 11 // trInapi lolAn apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanarUpAna yugapaJcamayitumAranate // 1 // anyaca yatkaroti prazrame azvakarNAkSAsaMjhe vijAge tadAda Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM mUlam ||-staanni bannamANaga-sarUvanupphAgANi jaM kunnaa|| sAasta kaNakaraNa- 1. -mazrimA kiTTikaraNAcA // 17 // vyAkhyA-saMti vidyamAnAni yAni saMkramitAni mATIkA yAkarmadatikAni pUrvabAisaMjvalanalonadalikAni vA, tAni badhyamAnasvarUpatastatkAlabadhyamA. re|| nasaMjvalanalojarUpatayA, kimuktaM navati ? tatkAlabadhyamAnasaMjvalanalonaspAIkAnAM cAtyaMtaM nIrasAni yatra karoti sA kazvakarNakaraNAjJa. zyamatra nAvanA-azvakarNakaraNAkSAsaMjhe pratha. me vitnAge vartamAnaH saMkramitamAyAdalikenyaH saMjvalanalonasatkenyo vA pUrvaspAIkenyaH pra. tisamayaM dalikaM gRhItvA, tasya cAtyaMtahInarasatAmApAdya, apUrvaM ca pratisamayaM dalikaM gRhNana apUrvANi spaIkAni karoti. AsaMsAraM hi paritramatA na kadAcanApi baMdhamAzritya IdRzAni spAIkAni kRtAni, kiMtu saMpratyeva vizuzvizAtkarotItyapUrvANItyucyate. tazrArUpANi spaIkAni kurvataH saMkhyeyeSu sthitibaMdheSu gateSu satsu azvakarNakaraNA vyatikrAmati. tato ma. madhyamA iitIyA kiTTikaraNAjhA pravarnate, tadAnI ca saMjvalanalolasya sthitibaMdho dinapRthasvapramANaH, zeSakarmaNAM tu varSapRthaktvamAnaH, kiTTikaraNAkSayAM ca pUrvaspAIkenyo'pUrvaspAIke 17 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 jyazca dalikaM gRhItvA pratisamayamanaMtAH kiTTIH karoti. // 12 // saMprati kiTTisvarUpaM pratha- masamaye ca yAvatI: kiTTIH karoti tadetatpratipAdayati ||muulm ||-apurvisohiie / aNunAgoNUNa vinayaNaM kiTTI // paDhamasamayammi ra11enA sapha:-vaggaNANaMtanAgasamA // 103 // vyAkhyA-apUrvayA vizuddhyA anunAgasya manasya manasya ekottaravRhicyAvanena hInasya hInatarasya yAnajanaM sA kiTTiH, kimuktaM navati ? pUrvaspAIkenyo'pUrvaspAIkenyazca vargaNA gRhItvA, tAsAmanaMtaguNahInarasatAmApAdya bRhadaMtarA. latayA yadhyapasthAnaM, yathA yAsAM vargaNAnAmasatkalpanayA anunAgannAgAnAM zataM vyuttaraM ghyucaramekonaraM cAlIta, tAsAmanunAgAnAM yathAkramaM paMcaviMzatiH paMcadazakaM paMcakamiti tAH kiTTayaH, tAzca ekasmin rasaspAIke anunAgaspAIke yA anaMtA vargaNAstasyAmanaMtatame nA ge yAvatyo vargaNAstAvatpramANAH prathamasamaye karoti, tAzcAnaMtAH, nanu tAH kiM sarvajaghanyA- bhanunnAgaspAIkAnunnAgena sadRzI: karoti ? uta tato'pi donAH, nacyate-tato'pi hInAH // // 13 // tathA cAha 117 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1989 // // mUlam // sabvajadannagaphaMga | aAMtaguNahAliyA na tA rasana || paisamayamasaMkhaMso / prAimasamayA na jAvato || 184 // vyAkhyA - yatsarvajaghanyaM rasaspardhakaM, tato'pi rasamadhikRtya tAH kiTIranaMtagupAdAnikA anaMtaguNahInAH karoti tA AdimasamayAtparataH pra tisamayamasaMkhyeyAMzAn pratisamayaM pUrvasmAtpUrvasmAdasaMkhyeyanAgamAtrAH kiTTIstAvatkaroti, yAvadaMtaHkiTTikaraNAjhAcaramasamayaH iyamatra jAvanA - prathamasamaye prabhUtAH kiTTI: karoti, dvitIyasamaye asaMkhyeya guNahInAH, evaM tAvadvAcyaM yAvatkiTTikaraNAhAyAzvaramasamayaH // 184 // // mUlam // - zraNusamayamasaMkhaguNaM / daliyamasana na aNubhAgo // savesu maMdarasamAi - yA daliyaM visesUrAM // 185 // vyAkhyA - anusamayaM pratisamayaM dalikama saMkhyeyaguNaM, tadyathA - prathamasamaye sakalakiTTigataM dalikaM sarvastokaM, tato dvitIyasamaye sakala ki tiM dalikama saMkhyeyaguNaM, tato'pi tRtIyasamaye samasta kiTTigataM dalikama saMkhyeyaguNaM, evaM tAvadvAcyaM yAvatkiTTikaraNAjJayAzcaramasamayaH. 'ataMsana va aNujAgo' iti pratisamayamanugo'tAMza konaMtanAgamAtraH, tadyathA - prathamasamayakRtAsu kiTTiSu sAmAnyenAnujAgaH bhAga 4 // 11 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ casaM0 TIkA 2001 sarvaprabhUtaH, tato'pi dvitIyasamayakRtAsu kihiSvanaMtaguNahInaH, tato'pi tRtIyasamayakRtAsu kiSvinaMtaguNahInaH evaM tAvadvAcyaM yAvatkiTikaraNAjhAcaramasamayaH tathA sarveSu samayeSu maMdarasAdikAnAM jaghanyarasaprabhRtInAM kiTTInAM dalikaM vizeSonaM vaktavyaM, yAvatsarvotkRSTarasA kiTiH iyamatra jAvanA - sarveSu samayeSu yA nirvarttitAH kiTTayastAsAM madhye yA maMdarasAstAsAM dalikaM sarvaprabhUtaM, tato'naMtareNAnujAgenAnaMtaguNenAdhikAyAM dvitIyAyAM kiTTau dalikaM vizeSahInaM, tato'pyanaMtareNAnujJAgenAnaMtaguNenAdhikAyAM tRtIyasyAM kiTTI vizeSahInaM. emanaMtarAnugAdhikAsu kiTTiSu vizeSahInaM vizeSahInaM tAvadvaktavyaM yAvatsarvotkRSTarasA kihiH evaM pratisamayanirvarttitAnAmapi kiTTInAM jAvanIyaM tadyathA - prathamasamayakRtAsu. kiTiSu madhye yA sarvamadAnujAgA kiTTistasyA dalikaM sarvaprabhUtaM tato'naMtareNAnaMtagunAnujAnAdhikAyAM dvitIyakiTTI dalikaM vizeSahInaM tato'pyanaMtareNAnaMtaguNenAnujAgenAdhikAyAM tRtIyakau vizetradInaM evamanaMtarAnujAgAdhikAsu kiTriTaSu vizeSadInaM vizeSadInaM tAvadavaleyaM yAvatprathamasamayakRtAnAM kiTTInAM madhye sarvotkRSTarasA kiTTiriti evaM sarve nAga 8 // 120 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 // paMcasaM vapi samayeSu pratyakaM nAvayitavyaM. // 15 // nAga 4 // mUlam ||-AzmasamayakayANaM / maMdAINaM raso azaMtaguNoM // savvukassarasAva hu| TIkA navarimasamayassatase // 16 // vyAkhyA-AdimasamayakRtAnAM prathamasamayakRtAnAM maMdAdInAM jaghanyaralAdInAM raso yathottaramanaMtaguNo vaktavyaH, tadyathA-prazramasamayakRtAnAM kiTTInAM madhye yA sarvamaMdAnunAgA kiTTI sA sarvastokAnunAgA, tato hitIyA anaMtaguNAnunnAgA, tato'pi tRtIyA anaMtaguNAnunAgA, evaM tAvahAcyaM yAvatprathamasamayakRtAnAM kiTTInAM madhye sarvotkRSTA.. nunAmA kiTTiriti. evaM hitIyAdiSvapi samayeSu kivInAM prarUpaNA kartavyA. tathA sarvotkRSTarasApi sarvotkRSTAnunnAgApi hunizcitamuparitanasamayasya satkA pazcAtsamayatnAvisarvamaMdAnu. nAgakiTyapekSayA anaMtAMza anaMtatamannAge vartate. tadyathA-prazramasamayakRtAnAM kiTTInAM ma.) dhye yA sarvamaMdAnunAgA kiTTI, sA sarvapranUtAnunnAgA kiTTI, tato vitIyasamayakatAnAM // 12 // kiTTInAM madhye sarvotkRSTAnunnAgA kiTTI, sAnaMtaguNahInA, tAhitIyasamayakRtAnAM kiTTInAM * madhye yA sarvamaMdAnunAgA kiTTI, tadapekSayA tRtIyasamayakRtAnAM kiTTInAM madhye sarvotkRSTAnu 51 For Private 8 Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paicasaM0 TIkA 1102 // nAgAnaMtaguNahInA, evaM tAvaddavyaM yAvacaramasamayaH, saMpratyAsAmeva kiTTInAM parasparaM pradezAbvabahutvamucyate - prathamasamayakRtAnAM kiTTInAM madhye yA sarvabahupradezA kiTTI, sA stokapradezA, tato dvitIyasamayakRtAnAM kiTTInAM madhye yA sarvASpapradezA kiTTI sA asaMkhyeyagu pradezA. tato'pi tRtIyasamayakRtAnAM kiTTInAM madhye yA sarvAtpapradezA, sA prasaMkhyeyaguNapradezA. evaM tAvacaktavyaM yAvaccaramalamayaH // 106 // // mUlam // - kiTTI kara chAe / tisu zrAvaliyAsu samayadIlAsu // na paDiggar3hayA doedavi / saThANe navasamami // 107 // vyAkhyA -- kiTTI kara lAiAyAsti sRSvAvalikAsu samayadInAsu patadgradatA na bhavati, apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNalojadalikaM saMjvalana lone na saMkramayatIti jJAvaH, kiMtu tayorddayorapyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNalojayoIlikaM svasthAna evaM sthitamupazamaM nIyate, chghAvalikASAyAM punaH kiTTIkaraNAyAM bAdarasaMjvalanalojasya gAlo na javati, kiMtUdIrazaiva sApi tAvat yAvadAvalikA tathA kiTTIkaraNAdvAyAH saMkhyeyeSu jAgeSu gateSu satsu saMjvalanalojasya sthitibaMdhotarmuhUrnapramANo, jJAnAvaraNadarzanA nAga 4 // 120 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMvaraNAMtarAyANAM dinapRthasvapramANo, nAmagotravedanIyAnAM pranUtavarSasahastramAnaH, tataH kihi- nAga 4 karaNAzayAzcaramasamaye saMjvalanalojasya sthitibaMdhotarmuhUrtapramANaH, kevalamidamaMtarmuhUrtaM sto kataramavaseyaM. jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAmaMtaradorAtrasya, nAmagotravedanIyAnAM kiNciduu10|| navarSadhyapramANaH, AgAlavyavacchedAnaMtaraM ca yA nadIraNAvalikA tasyAzvaramasamayaH kiTTikara NAjhAcaramasamayaH // 17 // // tasmiMzca kiTTikaraNAcaramasamaye yadanUnanirdidikSurAha // mUlam ||-lolassa aNuvasaMtaM / kiTTI nadayAvalIva puvunaM // bAyaraguNeNa samagara / dopadavi lonA samuvasaMtA // 18 // vyAkhyA-kiTTIkaraNAjhayAzcaramasamaye saMjvalanakhojasya anupazAMtaM varttate yad hitIyasthitigataM kiTTIkRtaM dalikaM, yA ca nadayAvalikA kiTTIkaraNAzayAH zeSInUtA, yacca pUrvoktaM samayAnAvalikAhikabamityartha, zeSa sarvamapyupazAMtaM. tazrA tasminneva samaye bAdaraguNena anivRttibAdarasaMparAyaguNasthAnakena samakaM hAvapyapra- // 2203 // tyAkhyAnAvaraNalonAvupazAMtI, kimuktaM navati ? tasminneva samaye dhAvapyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNalonAvupazAMtI, tasminneva samaye anivRttivAdarasaMparAyaguNasthAnakavyavavedazca, na Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // // 1204 || palakSaNametat, bAdara saMjvalanavAjJAdayodariNAnyavayuvazca // 188 // // mUlam // sema taNurAgo / tAvaiyA kiTTina na paDhamatiI / vajjiya asaMkhanAgaM / fire sA // 189 // vyAkhyA - zeSAkSa zeSakAlaM tRtIye trinAge ityarthaH, sUkSmasaMdarAyo javati, tAzca prAkUkRtAH kiTTI dvitIya sthiteH sakAzAtkiyatIH samAkRSya prathama sthitiM tAvatI sUkSmaparAyAdAtulyAM karoti. kiTTikara lAgchAyAstvaMtimamAvalikAmAtra stibukasaMkramaNa saMkramayati, tathA prathamAMtimasamayakRtAH kiTTIrvarjayitvA zeSasamayakRtAH kiTayaH sUkSmasaMparAyAchAyAH prathamasamaye prAya nadayamAgacaMti. ' vaDiyetyAdi ' caramasamayakRtAnAM kiTTI nAmavastAda saMkhyeyajAgaM, prathamasamayakRtAnAM boparitanama saMkhyeyatamaM jAgaM varjayitvA zeSAH kiTTIrudIrayati // 189 // // mUlam // -- gehaMto ya muyaMto / asaMkhajAgaM tu caramasamarthami // navasAmiyabiiya viI / navasaMtaM lana gulaThANaM // 150 // vyAkhyA - dvitIye samaye nadayaprAptAnAM kiTTInAmasaMkhyeyaM nAgaM muMcati, nRpazAMtatvAdaye na dadAtItyarthaH, apUrve cAsaMkhyeyaM jAgamanujava saaga ||1204 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 TIkA paMcasaM nAryamudIraNAkaraNena gRhNAti. evaM grahaNamotI kurvana tAvad jJAtavyo yAvatsUkSmasaMparAyAjhA 1 yAzcaramasamayaH, hitIyasthitigatamapi dalikaM sUkSmasaMparasyAkSaprazramasamayAdArabhya sakalama EC sUkSmasaMparAyaguNasthAnakakAlaM yAvat pUrvavadupazamayati. samayonAvalikAhikabaimapi da105takaM sUkSmasaMparAyAjJAyAzcaramasamaye, jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAmAMtaurtikaH sthi. tibaMdho, nAmagotrayoH SoDazamuhUrtapramANo, vedanIyasya caturviMzatimuhUrnamAnaH, tasminneva caramasamaye hilIyasthitigata sakalamapi mohanIyamupazAMtaM. tata evamupazamitAhitIyasthitiranaMtarasamaye upazAMtamupazAMtamoharUpaM guNasthAnaM banate, mohanIyasyASTAviMzatinapazamitatvena napazamAkSa aMtarmuhUrtapramANaM, tadeva napazAMtamohaguNasthAnaM // 10 // mUlam ||-aNtomuhunmenN / tassavi saMkhejanAgatullAna // guNaseDhIsavAI / tullA ya paesakAlehiM // 19 // (graMthAgraMtha 16000 ) vyAkhyA-aMtarmuhUrnamAtraM tadupazAMtamoha- guNasthAnaka, tasyApi nupazAMtamohaguNasTyAnakakAlasya yaH saMkhyeyaH saMkhyeyatamo nAgastatulyA guNazreNIH karoti: tAzca guNazreNIH sarvAH api sarvA sakalAma yupazAMtaguNasthAna 1205 / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paicarsa kA yAvatpradezApekSayA kAlApektayA ca tulyAH karoti, avasthitapariNAmatvAt. // 15 // T / mUlama -karaNAya novasaMtaM / saMkamaNovaTTaNaM tu dihitigaM // monUNa vilomeNaM / TIkA pariva jA pamaconi // 12 // vyAkhyA-mohanIyasya prakRtijAlamupazAMtaM sat kr10|| gAya karaNayogyaM na javati, saMkramaNoinanApavarnanodIraNAnidhatinikAcanAkaraNAnAmayogyaM javatItyarthaH, saMkramaNamapavarnanaM ca dRSTitrikaM samyavasamyagmithyAtvamithyAtvarUpaM muktvA hopANAM mohanIyaprakRtInAM na navati. dRSTitrike tu saMkramaNamapavarnanaM ca navati. tatra saMkramo mithyAtvasamyAgmithyAtvayoH samyaktve, apavartanA tu prayANAmapi. evaM krodhena zreNiM pratipatrasya dRSTavyaM. yadA tu mAnena zreNiM pratipadyate, tadA mAnaM vedayamAna eva prathamato napuMsakavedokakameNa krodhatrikamupazamayati. tataH krodhokaprakAreNa mAnatrikaM, zeSaM tathaiva. yadA tu mAyayA zreNiM pratipadyate, tadA mAyAM vedayamAna eva prathamato napuMsakavedoktaprakAreNa krodha- ma trikaM, tataH krodhoktaprakAreNa mAyAtrikaM, zeSaM tathaiva. yadA tu lognena zreSi pratipadyatte, tadA lonaM vedayamAna eva prathamato napuMsakavedoktaprakAreNa krodhatrikaM, tato mAnatrika, nato mA ma 1206 / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM 120 yAtrikaM, tata uktamakAreNa lonnatrikamiti. prathamasamaye ca yAni karmANyudIrya te, tAnyudayA- nAma 4 va kAyAM pravezayAta. yAni ca nodIraNAmAyAMti, teSAM dalikAnyudayAvalikAyA bahirgopunAra kArasaMsthitAni viracayati. yaH punarupAMtamohaguNasthAnakAkSAparikSayeNa pratipatati. kimuktaM navati? yenaiva krameNa sthitighAtAdIna kurvannArUDhastenaiva krameNa pazcAnupUrvyA sthitighAtAdIna kurvan pratipatati. sa ca tAvatpratipatati yAvatpramattasaMyataguNasthAnakaM. // 15 // // mUlam ||-nkklittaa daliyaM / paDhamani kuNA bizyanihito // nadayAivisesUNaM / - zrAvalinappi asaMkhaguNaM // 13 // vyAkhyA-napazAMtamohaguNasthAnakAtpratipatanakrameNa saM.. jvalanalonAdIni karmANyanunnavati. tadyathA-prathamataH saMjvalanalonaM, tato yatra mAyodayavyavacchedastata Arabhya mAyAM, tato yatra mAnodayavyavacchedastataH prati mAnaM, tato yava krodhodayavyavavedastata prArabhya krodhaM. zvaM ca krameNAnunavanArtha teSAM hitIyasthitaH sakAzAddalikamapa- // 10 // kRSya samAkRSya prazramasthitiM karoti. nadayAdiSu ca nadayasamayapranRtiSu ca sthitiSu zreNyA vizeSAnaM pratipati. tadyathA-nudayasamaye pranUtaM, tato hitIyasamaye vizeSadInaM, tato'pitR Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pe ratIyasamaye vizeSahInaM. evaM tAvadhAjyaM yAvadudayAvalikAyAzcaramasamayaH. nata udayAvalikA yA upari asaMkhyeyaguNaM, tadyathA-nadayAvalikAyA napari prathamasamaye prAktanAnaMtarasamayada. rIkA likanikSepApekSayA asaMkhyeyaguNaM, nato'pi hitIyasamaye asaMkhyeya guNaM, tato'pi tRtiiys10|| maye asaMkhyeyaguNaM, evamudayavatInAM tAvaktavyaM yAvaNazreNiziraH tataH punarapi prAguktaka mega vizeSadIno dalikanikSepaH // 13 // etadevAha // mUlam ||-jaavshyaa guNaseDhI / udayavaI tAsu dIpagaM parato // nadayAvalimakA guNa seDhI kuNa iyarANaM // 14 // vyAkhyA-yA nadayavatyastatkAlamudayatnAjastAsAM pra. kRtInAM yAvatI guNazreNiryAvaruNazreNIzira ityarthaH, tAvadayAvalikAyA napari prAguktakameNAsaMkhyeyaguNaM dalikanikSepaM karoti. tataH parato hInakaM vizeSahInaM, itarAsAmanudayavatInAM prakRtInAmudayAvalImakRtvA udayAvalikAyAM dalikanikSepamakRtvetyarthaH, tata napari saMkhyeyagu- bhanayA dalikanikSepaH, sa ca tAvadyAvaNazreNIziraH, tataH parataH punarvizeSahIno vizeSahInaH .. ||muulm // .. vejamANasaMjalaNa / kAlato adigamohaguNaseDhI // paDivanikasAnadae / 130 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMcasaM tulA sesehiM kammehiM // 15 // vyAkhyA-mohanIyasya mohanIyaprakRtInAM guNazreNinAga 1 kAlamadhikRtya vedyamAnasaMjvalanakAlAdayadhikA pratipatatA satA prArajyate, samArohakAle guNazreNyapekSyA tu tulyA. tathA yasya kaSAyasyodaye napazamazrelipratipanirAsIt, tsyod120|| yaprAptasya sato guNazreNiH pratipatatAzeSakarmaniHzeSakarmasatkaguNazreNiniH saha tulyA ki rayate. yathA kazcitsaMjvalanakrodhenopazamazreNiM pratipatraH, tataH zreNeH pratipatan tadA saMjvalana kodhamudayena prAptavAn navati, tataH prati tasya guNazreNiH zeSakarmatiH samAnA navati. eva mAnamAyayorapi vAcyaM, saMjvalanalonena punarupazamazreNiM pratipannasya pratipAtakAle prathA masamayAdevAranya saMjvalanalonasya guNazreNiH zeSakarmasatkaguNazreNiniH saha tulyA pravanate, zeSakarmaNAM tu yadA rohata uktaM tadeva pratipatato'pyanyUnAtiriktaM veditavyaM // 15 // // mUlam ||-seddhipddin tamhA / uDAvalIsAsaNovi devesu // eganave uskatto / ca- // 10 // ritamohaM navasamejA // 16 // vyAkhyA-yasmAtkAraNAddevAyurvarjeSu triSvAyuSkeSu zreNiM nArohati, tasmAtkAraNAt zreNitaH patitaH san ya natkarSataH SamAvalikAkAlaM, jaghanyataH sa. 15ra Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasamayamAtraM sAsAdano navati, lo'pyavazyaM mRtvA deveSu madhye samutpadyate. tathA ekasmin nave natkarSatazcAritramohanIya hau vArAvupazamayati, na tRtIyamapi vAraM; yastu hau vArAvupazamaTIkA zreNiM pratipadyate, sa tasmin nave kapakazreNiM na pratipadyate. yastvekaM vAramupazamazreNiM pr11|| tipatrastasya navedapi tasmin nave dapaka zreNiH, evaM kArmagraMthikAnniprAyaH, AgamAnniprAye Na tvekasmin nave ekaiva zreNirna tu he api. t'ktN-'annyrseddhivuuN| eganaveNaM ca savAI' anyatrApyuktaM-mohopazama ekasmin / nave viH syaadsNttH|| yasmin nave tUpa. zamaH / kayo mohasya tatra na // 1 // iti. evaM puruSavedenopazamazreNiM pratipannasya vidhiruktaH // 16 // saMprati strI vedena napuMsakavedena copazamazreNiM pratipadyamAnasya vidhimAha // mUlam ||-'carimasamaye niyago-dayassa zvInapuMsagoNoNaM // samasttusattapanA / kiMtu napuMsokamAra3 // 17 // vyAkhyA-strI napuMsakazca vedena sahAnyo'nyaM parasparasya ve damupazamayati. kimuktaM navati ? strI strIvedamupazamayati napuMsakavedaM ca. napuMsako napuMsakave. damupazamayati strIvedaM ceti. kiMtu napuMsakavede gate sati pUrvakrameNArabdhe satyuktaprakAreNopaza // 21 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA !211|| mayati. iha copazamana karaNe striyA napuMsakasya ca nijakodayasya svavedodayazciramasamaye ekAmudayasthitiM muktvA zeSaM sarvamupazAMta, ivaM ca zamayitvA strInapuMsako vA pazcAtsapta puruvedAdikAH prakRtIrupazamayituM yatate. iyamatra jAvanA - ida strI nRpazamazreNiM pratipannA sa tI prazramato napuMsaka vedamupazamayati, pazcAtstrIvedaM tacca tAvadupazamayati yAvatsvodayasya 6caramasamayaH, tasmiMzca nijakodayasya vicaramasamaye ekAM caramasamayamAtrAmudayasthitiM ca varjayitvA zeSaM sakalamapi strIvedasatkaM dalikamupazamitaM, tatazvaramasamaye gate sati vedakA satI puruSavedahAsyAdiSaTkarUpAH sapta prakRtIryugapadupazamayitumArabhate. zeSaM puruSavedena vA zreNiM pratipannasya dRSTavyaM tathA strIvedena puruSavedena vA upazamazreNiM pratipadyamAno yasmin sthAne napuMsaka vedamupazamayati, taddUraMyAvannapuMsakavedena zreNiM pratipannaH san napuMsaka vedameva kevalamupazamayati, tata UrdhvaM napuMsaka vedaM strIvedaM yugapadupazamayituM lagnaH, sa ca tAvato yAvannapuMsaka vedodayAdyAyA vicaramasamayaH tasmiMzca samaye strIveda nRpazAMtaH, napuMsaka vedasya ca ekA udayamAtrA nadayasthitirvarttate, zeSaM sarvamapyupazAMtaM. tasyAmapyudayasthitAvatikrAMtAyAma bhAga 4 / / 1311 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA 212 / / vedako javati, tataH puruSavedAdikAH saptaprakRtI yugapaDupazamayatIti tadevamuktA sarvopazamanA || 1 || saMprati dezopazamanAmanidhAtukAma Aha // mUlam // - mUlunarakammAeM | pagaviimAi hoi canneyA // dekhakara hidesaM / sa mei jaM desasamaNAto || 18 || vyAkhyA - dezopazamanA mUla karmaNAM mUlaprakRtInAmuttarakarmaNAmuttaraprakRtInAM pratyekaM prakRtisthityAdikAprakRtisthityanujJAgapradezaviSayA caturbhedA catuvidhA javati, iyamatra jAvanA - dezopazamanA didhA tadyathA-- mUlaprakRtiviSayA uttaraprakRtiviSayA ca. ekaikApi caturbhedA, tadyathA - prakRtidezopazamanA, sthitidezopazamanA, anunAgadezopazamanA, pradezadezopazamanA ca zratha kasmAdezopazamanetyabhidhIyate ? ata Ahayat yasmAtkAraNAddezajUtAcyA mekadezabhUtAyAM yathApravRttApUrvakaraNasaMjJitAbhyAM prakRtisthityAdInAM dezamekadezaM zamayatyupazamayati, ato dezopazamanAnidhIyate. dezabhUtAcyAM karaNAjyAmupazAmyatAM dezopazamanA. yadivA dezasya prakRtyAdInAmekadezasyopazamanA dezopazamaneti vyutpatteH // 100 // saMpratyasyA eva tAtparyavizrAMtimAda nAga 4 // 121 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1213|| // mUlam ||-nbttttnvddnn / saMkamakaraNAI hoti nnaaii|| desovasAmiyassA / jA jAga 4 puco sabakammANaM // 19 // // vyAkhyA-dezopazamanayA upazamitasya karmaNa nartanApava-4 - nanasaMkramalakSaNAni karaNAni navaMti, nAnyAni karaNAnyudIraNApranRtIni, eSa dezopazamanA yAH sarvopazamanAto vizeSaH, anayA ca dezopazamanayA mUlaprakRtimuttaraprakRti vA napazamayituM prabhustAvadavaseyo yAvadapUrvo'pUrvakaraNasthAnakacaramasamayaH, iyamatra nAvanA-asyA dezopazamanAyAH svAminaH sarve tiryaMca ekachitricatuHpaMceMziyannedanninnAH, sarve nArakAH, sarve devAH, sarve manuSyAH, te ca manuSyAstAvadyAvadapUrvakaraNAMtasamaya iti. eSA ca dezopazamanA sarveSAmapi karmaNAmavagaMtavyA, na mohanIyasyaiva kevalasya // 1ee // svAmiviSayameva kaMca. na vizeSamAha // mUlam ||-khvgo navasamago vA / paDhamakasAyANa daMsaNatigassa // desovasAmago so / apuvakaraNaMtago jAva // 200 // vyAkhyA-sa dezopazamanAsvAmI dezopazamakaH pra. zramakAyANAM darzana trikasya ca kRpaka napazamako vA tAvadavaseyo yAvatsvasvApUrvakaraNAMta Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 aigaH etaduktaM navati-prazramakaSAyANAM visaMyojakAzcaturgatikA api napazamakA manuSyA:pra. tipanasarvaviratayo darzanatrikasya kapakA manuSyA aviratasarvaviratA napazamakAH sarvaviratATIkA stAvaddezopazamanAkAriNo yAvatsvasvApUrvakaraNacaramasamayo, na parata iti. // 200 // saMpra11mA ti sAdyAdiprarUpaNArthamAha // mUlam ||-saashymaashcnaa / desuvasamaNA aNAsaMtINaM // mUluttarapagaI / sAa dhuvAna adhuvAna / 201 // vyAkhyA-yA mUlaprakRtaya uttaraprakRtayo vA anAdisatyo'nAdisattAkAstAsAM dezopazamanA sAdyAdinedAccaturdhA catuHprakarA, tadyathA-sAdiranAdirbuvA adhruvA ca. tatra mUlaprakRtInAmaSTAnAmapi apUrvakaraNaguNasthAnakAtparataH sA dezopazamanA na pravartate, tataH pratipAte ca nUyo'pi pravarttate iti sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhru3 vA anavyAnAM navyAnAM tvadhruvA. nAvitA mUlaprakRtInAM sAdyAdirUpatayA caturvidhA dezopaza- manA. saMpratyuttaraprakRtInAmanAdisattAkAnAM sA nAvyate-tatra vaikriyasaptakAhArakasaptakamanudhyakSikadevajhikanarakahikasamyaktvasamyagmithyAtvoccairgotrarUpoilanayogyatrayoviMzatitIrthakarA 1213 / / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMcasaM yuzcatuSTayavarjAH zeSAstriMzaduttarazatasaMkhyAH prakRtayo'nAdisattAkAH, tAsAM madhye mithyAtvAna- matAnubaMdhinAM svasvApUrvakaraNAtparato dezopazamanA nopajAyate. zeSakarmaNAM tvapUrvakaraNaguNa sthAnakAtparataH sthAnAtprajyavamAnasya nUyo'pi jAyate, iti sAdiH, tatsthAnamaprAptasya pu115|| naranAdiH, dhruvAdhruve annavyannavyApekSayA. yAstvadhruvA adhruvasattAkAH prakRtayo'naMtaroktA aSTA viMzatisaMkhyAkAstA dezopazamanAmadhikRtya sAdyadhruvAH, tAsAM dezopazamanA sAdiradhruvA cetyarthaH. sA ca sAdyadhruvatA adhruvasattAkatvAdevAvaseyA. // 21 // saMprati prakRtisthAnAnAM sAdyAdiprarUpaNArthamAha ||muulm ||-goyaanyaag doNhaM / canajagaNaM hoza usattaehaM // sAzyamAi canA / sesANaM egagaNassa // 20 // vyAkhyA-iha gotrasya dezopazamanAmadhikRtya ke prakRtisthAne, tadyathA- ekA ca. tatrAnulitoccaigotrasya he, nahalitocairgotrasyaikA. tathA Ayu- So'pi prakRtisthAne, tadyathA- prakRtI ekA ca. tatra abaiparatnavAyuSkasya ekA, bahaparanavAyuSo 3. eteSAM ca caturNAmapi sthAnAnAM dezopazamanA sAdiradhruvA ca, sthAnAnAma // 11 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1216 // pi svayaM sAdhuvatvAt tathA ' canabANa dona sattAhamiti ' atra yathAsaMkhyena padayoja - nA. tatra caturthI mohanIyaM tasya dezopazamanAyogyAni paTU prakRtisthAnAni tadyathA - ekaviMzatiH, caturviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatizca. zeSANi punaranivRttibAdarasaM parAye prApyate iti dezopazamanAyogyAni na javaMti tatrASTAviMzatisthAnaM mithyAdRSTisAsAdana samyagdRSTivedakasamyagdRSTInAM prApyate saptaviMzatisthAna mulitasamyaktvasya mithyAdRSTeH samyagmithyAdRSTervA SaDUviMzatisthAnamuddalitasamyaktvasamyagmithyAtvasyAnAdimithyAdRSTervA. paMcaviMzatisthAnaM SaDUviMzatisatkarmaNo mithyAdRSTeH samyaktvamutpAdayato'pUrva karaNAtparato veditavyaM tasya mithyAtvadezopazamanAyA abhAvAt tathA anaMtAnubaMdhinAmuchalane 'pUrvakaraNAtparato varttamAnasya caturviMzatisthAnaM, caturviMzatisatkarmaNo vA caturviMzatisthAnaM kapitasaptakasya ekaviMzatisthAnaM atra paDUviMzatilakSaNaM sthAnaM muktvA doSANAM paMcAnAmapi sthAnAnAM dezopAmanA sAdyadhruvA, sthAnAnAmapi svayaM kAdAcitkatvAt SaDUviMzatisthAnasya ca bhAga 4 ||1216|| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA DAmanAyogyAni paMcasaM turdhA, tadyathA-sAdiranAdirbuvA adhuvA ca. tatrodalitasamyaktvasamyagmithyAtvasya sAdiH, TA anAdimithyAdRSTeranAdiH, dhruvA annavyAnAM, navyAnAM tvadhruvA. tathA SaSTaM nAma, tasya dezopa zamanAyogyAni sapta sthAnAni, tadyathA-vyuttarazataM, pamavatiH, paMcanavatiH, vinavatiH, c11|| turazItiH, dhyazItizca. tatrAdimAni catvAri sthAnAni yAvadapUrvakaraNaguNasthAnakacaramasama yastAvaditavyAni, na parataH, zeSANi ca trINi trinavaticaturazItikSyazItirUpANi eke yAdInAM navaMti, na zreNipratipadyamAnAnAM, zeSANi tu sthAnAni apUrvakaraNaguNasthAnakA. tparato lanyaye, nArvA giti na dezopazamanAyogyAni. eteSvapi ca sthAneSu dezopazamanA sAdyadhruvA, sthAnAnAmapi svayamanityatvAt. zeSANAM tu jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAMtarAyANAM dezopazamanAmadhikRtyaikaikaM prakatasthAnaM. tatra jJAnAvaraNasyAMtarAyasya ca pratyekaM paMcaprakRtyAtmakaM sthAnaM, darzanAvaraNasya navaprakRtyAtmakaM, vedanIyasya prikRtyAtmakaM. eSAM ca dezopazamanA sAdyAdinedAccaturdhA catuHprakArA, tadyathA-sAdiranAdirbuvA adhruvA ca. tathA cAda-sAzyamAzcanadhA / lesANaM e. // 17 // 153 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 11nA gagaNassa ' tatrApUrvakaraNaguNasthAnakAtparato na bhavati, upazamazreNItaH pratipAte ca nUyo'- nAga 4 pinavati, tataH sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvatA annavyanavyApekSayA, naktA prakRtidezopazamanA // 2 // saMprati sthitidezopazamanAmAha // mUlam ||-nvsaamnnaadhin / nakosA saMkameNa tullAna // zyarAvi kiMtu annave / navalagaapuvakaraNesu // 303 // vyAkhyA-sthitidezopazamanA vividhA, tadyathA-mUlaprakativiSayA uttaraprakRtiviSayA ca. ekaikApi dhiA, tadyathA-natkRSTA jaghanyA ca. tatra mUla. prakRtInAmuttaraprakRtInAM vA natkRSTA sthitidezopazamanA saMkrameNa tulyA. kimuktaM navati ? yaH prAgutkRSTasthitisaMkramasvAmI pratipAditaH, yathA cotkRSTasthitisaMkramasya sAdyAdiprarUpaNA, tadetatsarvamutkRSTasthitidezopazamanAyAmapi vAcyamiti, itarApi jaghanyApi sthitidezopaza-2 manA saMkrameNa tulyA, jaghanyasthitisaMkramatulyA, kiMtviyamannavyaprAyogyajaghanyasthitau vana // 11 // mAnasya dRSTavyA. tasyaiva prAyaH sarvakarmaNAmatijaghanyAyAH sthiteH prApyamANatvAt. yAzca prakRtayo annavyaprAyogyajaghanyasthitikA na navaMti, tAsAmughalake apUrvakaraNe vA jaghanyasthi Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMcasaM tidezopazamanA veditavyA. tavohalake nuhalanaprAyogyANAM prakRtInAmaMtime khaMbhe pasyopamA- 4 saMkhyeyannAgamAtre vartamAne tatrApyAhArakasaptakasamyaktvasamyagmithyAtvAnAmekezyisyAnekeM yisya vA zeSaprakRtInAmughalanayogyAnAM vaikriyasaptakadevacikanarakahikamanuSyahikoccairgotra. 11 // rUpANAmekeMziyasyaiva, anyAsAM tvapUrvakaraNacaramasamaye varnamAnasyeti // 23 // // mUlam ||-annunaagpesaannN / sujANa jA pucamica iyarANaM // nakkosiyaraM annaviya / egeMdIdesasamagAe // 20 // vyAkhyA-anunAgapradezayordezopaDAmanA yathAkramamanu. nAgasaMkramapradezasaMkramatulyA. zyamatra nAvanA-vividhA anunAgadezopazamanA, tadyathA natkRSTA jaghanyA ca, tatra ya eva prAk natkRSTAnunnAgasaMkramasvAmI pratipAditaH sa evotkRSTA. 1 nunAgadezopazamanAyA api. tatra zunaprakRtInAM samyagdRSTiH, navaraM sAtavedanIyayazaHkIyu. JcairgotrANAM natkRSTAnunnAgasaMkramasvAmI, apUrvakaraNaguNasthAnakAtparato'pi navati, natkRSTAnuH nAgadezopazamanAyAH punarutkarSato'pyapUrvakaraNaguNasthAnaparyavasAnaH svAmI.itarAsAmazunA. *nAM prakRtInAmutkRSTAnunAgadezopazamanA svAmI. utkRSTAnunnAgasaMkramasvAmI ca mithyAdRSTi ||11e Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM TIkA 1220 // ravaseyaH. itarasyA jaghanyAnujJAgadezopazamanAyAstIryakaravarjAnAM sarvAsAmapi prakRtInAmannavasiddhiprAyogya jaghanyasthitau vartamAna ekeMdiyaH svAmI pratipattavyaH tIrthakara nAmnastu ya eva jaghanyAnunAgasaMkramasvAmI, sa eva jaghanyAnunAgadezopazamanAyA api pradezadezopazamanApi dvidhA, utkRSTA jaghanyA ca tatrotkRSTapradezadezopazamanA nRtkRSTapradeza saMkramatulyA, navaraM yeSAM karmaNAmapUrvakaraNAtparato'pi natkRSTaH pradezasaMkramaH prApyate, teSAmapUrvakaraNa guNasthAnakacaramasamayaM yAvaDutkRSTapradeza dezopazamanA vAcyA jaghanyA tu pradezadezopazamanA anavyaprAyogyajaghanyasthitau vartamAnasyaikeMdiyasyeti samAptamupazamanAkaraNaM. tadevamuktamupazamanAkaraNaM // 204 // saMprati nidhattinikAcane pratipipAdayiSurAha - // mUlam // - desovasamatullA / doi nihattI nikAyalA navaraM || saMkamapi nihattIe / sivA irAe || 205 || vyAkhyA -- nighattirnikAcanA ca dezopazamanAtulyA, kimuktaM javati? ye dezopazamanAyA jedAH, ye ca svAminaste anyUnAtiriktA nighattinikAcanayorapi veditavyAH, navaramayaM nighattinikAcanayorvizeSaH, saMkramaNamapi paraprakRtisaMkramaNa nAga 4 // 122 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM mapi, apizabdAdudIraNAdInyapi nidhattau satyAM na navaMti. nartanApavartane punarnavata eva.. nAga 4 VtarasyAM nikAcanAyAM sarvANyApa karaNAni na saMnavaMti. nahartanApavartane api na lavata ityaTIkA marthaH, sakalakaraNayogyaM nikAcitamiti vacanaprAmANyAt. iha yatra guNazreNistatra prAyo de. 12 // zopazamanAnininikAcanA yathApravRttasaMkramA api saMjavaMti // 20 // tatastatrAlpabahutvamAda. // mUlam ||-guNaseDhipaesaggaM / grovaM navasAmiyaM asaMkhaguNaM / / evaM nihayanikAzya / ahApavatteNa saMkaMtaM // 20 // vyAkhyA-guNazreNipradezAgraM stokaM, tata napazamitaM asaM: khyeyaguNaM, evaM nidhanaM nikAcitaM yathApravRtnena saMkrameNa saMkrAMtaM ca krameNAsaMkhyeyaguNaM vaktavyaM, iyamana nAvanA-yasya vA karmaNo guNazreNIpradezAgraM sarvastokaM, tato dezopazamanA yAmasaMkhyeyaguNaM, tato nidhattamasaMkhyeyaguNaM, tato'pi nikAcitamasaMkhyeyaguNaM, tato'pi yaprA. ra pravRttasaMkrameNa saMkrAMtamasaMkhyeyaguNaM // 26 // saMpratyaSTAnAmapi karaNAnAM ye adhyavasAyAste- 1221 8SAM parimANanirUpaNArthamAha-... / // mUlam ||-tthibNdhndiirnn-tividsNkmaa dA~tasaMkhaguNakamaso // anavasAyA evN|' Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA 122|| navasAmalamAie kamA // 207 // vyAkhyA - ida sthitibaMdhagrahaNenAnujJAgabaMdho'pi gRhItaH, kaSAyapratyayatvAvizeSAt, prakRtipradezabaMdhau ca yogAnavata iti tAvida na gRhyete, tataH sthitibaMdha iti kimuktaM javati ? baMdhanakaralAdhyavasAyAH sarvastokAH, tetrya nadIraNAdhyavasAyA asaMkhyeyaguNAH, tejyo'pi 'tivihasaMkama ' iti iha narttanApavarttane saMkramavizeSarUpe, tatastatpratipattyarthaM trividhasaMkramagrahaNaM tato'yamarthaH -- saMkramakara loharttanApavarttanAkaraNAdhyavasAyAH samuditA asaMkhyeyaguNAH, evamupazamanAdiSvapi kramAdasaMkhyeyaguNA adhyavasAyA vaktavyAH, tadyathA-- saMkramakaraNo varttanApavarttanA karaNAdhyavasAyenya upazamanAkara sAdhyavasAyA saMkhyeyaguNAH, tebhyo'pi nighattyadhyavasAyA asaMkhyeyaguNAH, tebhyo'pi nikAcanAdhyavasAyA asaMkhyeyaguNAH, tadevamuktAnyaSTAvapi karaNAni tadanidhAnAcca samAptaH karmaprakRtisaMgrahaH // 307 // iti zrImalayagiriviracitAyAM zrIpaMcasaMgrahaTIkAyAM karmaprakRtisaMgrahaH samAtaH // zrIrastu // nAga 4 // 122 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM saMprati saptatikAsaMgraheNa baMdhavidhAnamannidhitsuH prastAvanAmAha jAga 4 // mUlam ||-muuluttrpgiinnN / sAipraNAIparUvaNANugayaM // naNiyaM baMdhavihANaM / a-4 TIkA - huNA saMvedagaM nAgamo // 1 // vyAkhyA-tadevaM mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM ca baMdhavidhAnaM 122 // 7 sAdyAdiprarUpaNAnugataM naNitaM, yattu karaNASTakaM tatprasaMgAdAyAtamiti kRtvoktaM, adhunA tadeva baMdhavidhAnaM saMvedhagataM naNAmaH // 1 // pratijJAtameva nirvAdayitukAmaH prazramato mUlaprakRtiSu kI baMdhasya baMdhena saha saMveghamAha // mUlama ||-aanmi adhmohecha / satta ekaM va bAi vA taie || bajaMtami bakaMti / sesaesu basanaH // 2 // vyAkhyA-AyuSi badhyamAne niyamAdaSTAvapi karmANi badhyate, ze. sASeSu saptasu badhyamAneSu satsvAyuSo baMdhasaMnnavAt. tathA mohanIye badhyamAne aSTau vA badhyate / sapta vA, tatrASTau sarvaprakRtisamudAye, tAnyevASTAvAyurvarjAni sapta, mohanIyabaMdho di anivR- // 233 / nibAdarasaMparAyaguNasthAnakaM yAvat, tatra mithyAdRSTiguNasthAnakAdiSvapramattasaMyanaguNasthAnaka * rahiteSvAyubaidhakAle'STAnAM baMdhaH, zeSakAlaM saptAnAM, mizrApUrvakaraNAnivRttibAdarasaMparAyeSu sa-1 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMca tAnAmeveti. tathA tRtIye vedanIyAkhye karmaNi badhyamAne ekaM vA karma badhyate, pamAdi vA, 1. tatraikamupazAMtamohAdau, tadeva vedanIyamavaseyaM. SaT sUkSmasaMparAye, tAni ca mohAyurvarjAni sapta. mizrApUrvakaraNAnivRnibAdareSu zeSeSu guNasthAnake vAyubaMdhakAle aSTau, zeSakAlaM sapta; 123 // tathA zeSakeSu jJAnAvaraNadarzanAvaraNanAmagotrAMtarAyeSu badhyamAneSu SaT sapta aSTau vA baMdhamA - yAMti. tatra mithyAdRSTayAdiSvapramattAM teSu mizrarahiteSvAyubaMdhakAle aSTau, zeSakAlaM sapta, mi. bhazrApUrvakaraNAnivRnibAdarasaMparAyeSu saptaiva, sUkSmasaMparAye SaT, tadevaM ciMtito baMdhasya baMdhana sada saMvedhaH ||shaa saMpratyudayasyodayasattAcyA saha ciMtyate // mUlam ||-mohssude avi / satna ya laprati sesyaannude|| saMto iNAgi aghAiyANa aDasatta canaro ya // 3 // vyAkhyA-mohasya mohanIyasyodaye sati niyamAdaSTAvapi karmANi sadIraNAni saMti, nadayavaMti ca prApyate. mohanIyodayo hi sUkSmasaMparAyaguNasthA- nakaM yAvanavati, sUkSmasaMparAyaM ca guNasthAnakaM yAvatsarvANyapi karmANyudaye sattAyAM ca prA. pyaMte. tathA zeSANAM ghAtikarmaNAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyarUpANamudaye sati sapta, ca za. // 12 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMvdAdaSTau saudIrNAni saMti, nadayavaMti ca labhyate. tatrASTAvudaye sUkSmasaMparAyaguNasthAnaM yAva- nAga 4 bata, sanAyAM punarupazAMtamohaguNasthAnakamapi, napazAMtamohe hi mohanIyasyodayo na vidyate, 4 sattA punarastIti kRtvA sapta, punarudayamAzrityopazAMtamohe kINamohe vA, sattAmadhikRtya pu. 12 // naH koNamohe eva. tathA aghAtinAM vedanIyAyurnAmagotrANAmudaye satyaSTau sapta catvAri vAtha saMti, nadayavaMti ca prApyate. tatrASTAvudayamadhikRtya sUkSmasaMparAyaM yAvat, sattAmadhikRtya punarupazAMtamohasthAnakaM sapta, nadayamAzritya napazAMtamohe kIgamohe vA, sattAmadhikRtya koNamohe eva catvAri, sayogikevalino'yogikevalino vA tAni catvAri, tAnyevAghAtikarmANi dRSTavyAni. tadevamukta nadayasyodayasattAbhyAM saMvedhaH. saMprati sattAyAmudayasattAbhyAM ciMtyatetatra mohanIye vidyamAne nadayo'STAnAM saptAnAM vA. tatrASTAnAM sUkSmasaMparAyaguNasthAnakaM yA- vat, saptAnAM punarupazAMtamohaguNasthAnakaM, sattAyAM punaraSTAnAmeva mohanIyasattAyAM zeSANA- // 1225 // / mavazyaM sattAsaMnavAta. jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM sattAyAM saptAnAmaSTAnAM vA nadayasa te, tatrASTAnAmudayaH sUdamasaMparAyaM yAvat, saptAnAmupazAMtamohe koNamohe vA; aSTAnAM sattA 154 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM TIkA 126 // napazAMtamohaguNasthAnakaM yAvat, saptAnAM vINamohe, vedanIyAyurnAmagotrANAM sattAyAM saptA- nAmaSTAnAM caturNA vA sattodayau. tatra saptAnAmaSTAnAM vA sattodayau prAgiva, caturNA sayogikevalinyayogikevalini ca. tadevamuktaH sattAyA nadayasattAnyAM saMvedhaH // 3 // saMpratyudayasya badhena saha saMvedhamAda // mUlam ||-bNdh usattaTha ya / mohudae sesayANa ekaM ca // (gAbAI) vyAkhyAmohasya mohanIyasyodaye sati SaT sapta aSTau vA banAti. tatrASTAvAyubaMdhakAle, AyubaidhAnAve tu sapta, tAni cAnivRttibAdarasaMparAyaguNasthAnakaM yAvat, SaT sUkSmasaMparAye, zeSANAM mo. havarjAnAmudaye ekaM, cazabdAt SaT saptASTau ca. tatra SaT saptASTau prAgiva. ekaM jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAmudaye napazAMtamohe kINamohe vA, vedanIyAyurnAmagotrANAmudayaH sayo gikevalinyapi, taccaikaM sAtavedanIyarUpaM dRSTavyaM. tadevamukta nadayabaMdhena saha saMvedhaH, saMprati ba- dhasyodayena saha sa ucyate-SamAM saptAnAmaSTAnAM vA baMdhe mohanIyasyodayo navati. yato baMdho'TAnAmapramattaguNasthAnakaM yAvat, saptAnAmanivRttibAdarasaMparAyaguNasthAnakaM, paramAM sU. ) 1226 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM masaMparAyaM, mohanIyasyApi ca nadayo'vazyaM sUkSmasaMparAyaM yAvatprApyate. tataH paramAM saptA- 4 nAmaSTAnAM vA baMdhe mohanIyasyodayo navati. zeSANAM tUdayo'STAnAM saptAnAM SasmAmekasya ca TIkA ra baMdhe navati. tatrAhi-jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAmudayaH vINamohaM yAvat, vedanIyAyu. / 122 // rnAmagotrANAmayogikevalina, ekasya ca baMdha napazAMtamohAdau, tataH zeSANAmudayaH saptASTa. SaDekabaMdhe'pi navati. tadevamukto baMdhasyodayena saha saMvedhaH // saMprati sattAyA baMdhena sahocyate // mUlam ||-ptteyN saMtehiM / baMdha egaM sattaTha / / (gAthAI) // 4 // vyAkhyAsarvairapi karmatiH saniH, sarveSAmapi karmaNAM sattAyAmityarthaH, pratyekaM banAti ekaM SaT saptA Tau vA. kimuktaM navati ? ekaikasyApi karmaNaH sattAyAM ciMtyamAnAyAM catuHprakAro'pi baMdhaH 1 saMnavati. tadyathA-ekavidhaH, SaDvidhaH, saptavidhaH, aSTavidhazca. tathAhi-mohanIyasya sattA upazAMtamohaguNasthAnakaM yAvadavApyate. jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM kINamohaguNasthA* nakaM yAvat. vedanIyAyurnAmagotrANAmayogikevalinaM. aSTAnAM ca baMdho'pramattaguNasthAnakaM yA. vat. saptAnAmanivRttibAdarasaMparAyaM, paramAM sUkSmasaMparAya, ekasya copazAMtamohAdau, tataH sa // 22 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 122 // vaiSAmapi karmaNAM sattAyAM pratyekaM catuHprakAro'pi baMdhaH prApyate iti tadevamuktaH sattAyA baMghena saMvedhaH, saMpratibaMdhasya sattayA sahocyate -- tatrASTabaMdhe saptabaMdhe SamUbaMdhe ca niyamAdaSTAnAmapi karmaNAM sattA, ekasya ca baMdhe'STAnAM saptAnAM caturNI ca tatrASTAnAmupazAMta more, sa. ptAnAM kSINamohe, caturNAM sayogikevalini prayogikevalini ca nakko baMdhasya sattayA saha saMvedhaH || 4 || saMpratyudayena sahAjidhIyate-- // mUlam // - sattavabaMdhesu / nadana zradReda hoi payaDIeM || sattaeda canaedaM ca / nadana sAyarasa baMdhaMmi // 5 // vyAkhyA - saptAnAmaSTAnAM paramAM vA baMdhe niyamAdaSTAnAmapi prakRtInAmudayo javati, jAvanA prAguktAnusAreNa svayameva jjAvanIyA. tathA sAtasya sAtavedanIyasya kevalasya baMdhe saptAnAM ca caturNAM vA nadayaH natra saptAnAmupazAMtamohe kI mode vA, catu sayogikevalini. tadevamukto mUlaprakRtIradhikRtya baMdhodayasattAnAM saMvedhaH // 5 // saMpratyetAsAmeva sthAnAnyAha - // mUlam // - do saMtAlAI / baMdhe nadae ya ThANayaM ekkaM // veyaNIyAnayagoe / egaMlA nAga // 122 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMcasaM tarAesu // 6 // vyAkhyA-sthAnaMnAma hicyAdiprakRtisamudAyaH, tatra vedanIyAyugotrANAM nAga 4 pratyeka sattAsthAne, tadyathA- prakRtI ekA ca. tatra vedanIyasyAyogikevalihicarama kA samayaM yAvat he api prakRtI satyau, ayogikevalihicaramasamaye caikatarasyA vyavavede eke||12|| ti, AyuSo yAvadadyApi paranavAyurna badhyate tAvadekA prakRtiH satI, paranavAyubaidhe ca , te / ca tAvad yAvatparatnavAyuSa nadayo na navati. tathA gotrasyauJcaiotre nalite nIcaiotre vA, ayogikevalihicaramasamaye koNe ekA prakRtiH satI, zeSakAlaM tu he, tathA baMdhe nadaye ca vedanIyAyugotrANAmekameva sthAnaM, taccaikaprakRtirUpaM dRSTavyaM. tathAhi-amISAM citrAdiprakRtayo yugapabaMdhamudayaM vA nAgavati, tathA jJAnAvaraNAMtarAyayoH pratyekaM baMdhodayasattAsvekaikaM paMcapaMcaprakRtyAtmakaM sthAnaM navati // 6 // etadeva vizeSato nAvayati // mUlam ||-naannNtraaybNdho / AsuhumaM nudayasaMtayA khINaM // ( gAthAI) vyAkhyA- ||12e bhI jJAnAvaraNIyAMtarAyayoH pratyekaM paMcAnAmapi prakRtInAmAsUmaM sUdamasaMparAyaM yAvadvaMdho, na pa. rataH, tataH paMcAnAmapi yugapabaMdhanAvAt yugapaJca baMdhavyavacchedAt, ekaikameva paMcaprakRnyAtmaka Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na" mAusa 123 // paMca metayoMbadhasthAnaM. nadayaH sattA caitayoH pratyekaM paMcAnAmapi prakRtInAM kINaM dIpamohasthAna- nAga 4 kaM yAvanavati, na parataH, ekasyA api, tata nadayasattayorapi paMcapaMcaprakRtyAtmakamekaikaM sthATIkA naM // saMpratyAyuSo guNasthAnakAnyadhikRtya baMdhodayasattAzcitayiSurAda // mUlam ||-aashmdugcnsttm-naarytirimnnusuraaknnN // 7 // nArayasurAna nadana / canapaMcamatirimaNussa canadasamaM // AsammadesajogI / navasaMtA sanayAnaNaM // // vyAkhyA-AdimaM mithyAdRSTilakSaNaM guNasthAnakaM yAvannarakAyuSo baMdhaH, hitIyaM sAsAdanarUpaM guNasthAnakaM yAvaniryagAyuSaH, caturthamaviratasamyagdRSTilakSaNaM guNasthAnakaM yAvanmanuSyAyuSaH, saptamamapramanasaMyatalakSaNaM guNasthAnakaM yAvaddevAyuSaH, tathA nArakAyuSo devAyuSazcaturthamavirata samyagdRSTilakSaNaM guNasthAnakaM yAvaudayaH, paMcamaM dezaviratilakSaNaM yAvattiryagAyuSaH, caturdazava mayogikevalilaNaM guNasthAnakaM yAvanmanuSyAyuSaH, tathA -- prAsammani ' aviratasamyagdRSTi- // 13 // guNasthAnakaM yAvannara kAyuSaH, sattAdezavira tiguNasthAnakaM yAvaniryagAyuSaH, ayogikevaliguNasthAnakaM yAvanmanuSyAyuSaH, napazAMtamohaguNasthAnakaM yAvaddevAyuSaH tato devAyuSi ba'pi na-- Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM - TIkA 1231 // pazamazreNimArannate, napazamazreNizcopazAMtamohaguNasthAnakaM yAvaditi // 7 // 7 // sapratyA- yuSo baMdhodayasattAsaMvedhamAha // mUlam ||-abbNdhe 'gi saMtaM / dodo bajhAna baMdhamANANaM // canasuvi ekkassudana / paNaNavaNavapaMca neyA // e|| vyAkhyA-catasRSvapi gatiSu yAvatparatnavAyuna badhyate, tAvattadevaikaikaM vedyamAnaM sat bAiparanavAyuSAM parannavAyurbabhratAM ca , tatraikaM vedyamAnameva, hitIyaM tu paratnavAyuSaH, tathA catasRSvapi gatiSu sarvakAlamAyuSa nadaya ekasyaiva tatyanuyA. yinaH, na hitIyasyApi tiryaGmanuSyAzca sarvatrApyutpadyate, iti teSAM caturNAmapyAyuSAM baMdhasaMnnavaH. devA nArakAzca tiryaGmanuSyagatyorevotpadyate, iti teSAM dhyorevAyuSobaidhaH, tato nara. kagatau paMca naMgAH, tiryaggatau nava, manuSyagatAvapi nava, devagatau paMca saMnnavaMtIti sarvasaMkhyayA aSTAviMzatinaMgAH. te caivaM-nairayikasya paranavAyubaMdhakAlAtpUrva narakAyuSa nadayo nArakA- yuSaH sattA; eSa vikalpazcAdyeSu caturpu guNasthAneSu prApyate. zeSaguNasthAnakasya narakeSvasanavAt. paratnavAyubaidhakAle tiryagAyuSo baMdho nArakAyuSa nadayo nArakatiryagAyuSIsatI; eSa vi // 1531] Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | 1232 // kalpo mithyAdRSTeH sAsAdanasya vA. athavA manuSyAyuSo baMdho nArakAyutra udayo manuSyanAkApI satI, eSa vikalpo mithyAdRSTeH sAsAdanasyAviratasamyagdRSTervA baMdhoparame nArakASa nadayo nArakatiryagAyuSI satI, eSa vikalpa prAdyeSu caturSvapi gusthAneSu. tiryagAyurvedhAnaMtaraM kasyApi samyagmithyAtve samyaktve vA gamanasaMbhavAt zrathavA nArakASa nadayo manuSyanArakAyuSI sato, eSo'pi vikalpa zrAyeSu caturSvapi guNasthAnake - . tadevaM nArakANAM paMca vikalpAH, evaM devAnAmapi paMca vikalpA jAvanIyAH, na varaM nArakAyuHszrAne devAyurityuccAraNIyaM tadyathA -- devAyuSa nadayo devAyuSaH sattA ityAdi. saMprati tirazcAmucyate -- parajavAyubaidha kAlAtpUrvaM tiryagAyupa nadayastiryagAyuSaH sattA. eSa vikalpa zrAdyeSu paMcasu guNasthAnakeSu, zeSamulasthAnakasya tiryakSvasaMjavAt. baMdhakAle nArakAyuSo baMdhastiryagAyuSa nadayo nArakatiryagAyutrI satI, eSa vikalpo mithyAdRSTeranyatra nArakAyuSo baMdhAbhAvAt athavA tiryagAyuSo baMdhastiryagAyuSa nadayastiryagAyusatI, pro'pi vikalpo mithyAdRSTeH sAsAdanasya vA. athavA manuSyAyuSo baMdhastiryagA nAga 4 // 1232 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM0 yuSa nadayo manuSyatiryagAyuSI satI, eSo'pi vikalpo mithyAdRSTeH sAsAdanasya vA, tirazco VasviratasamyagdRSTerdezaviratasya vA, devAyuSa eva baMdhasaMnavAt. athavA devAyuSo baMdhastiryagAyuSa TIkA nadayo devatiryagAyuSI satI, eSa ca vikalpo mizyAdRSTeH sAsAdanasyAviratasya dezaviratasya 11233 // vA, na samyagmithyAdRSTeH, tasyAyubaMdhAsannavAt. ete catvAro'pi vikalpAH paranavAyubaMdhakA le, baMdhoparame tu tiryagAyuSa nadayo narakatiryagAyuSI satI, eSa vikalpa AyeSu paMcasu guNasthAnakeSu, narakAyudhAnaMtaraM samyaktvAdAvapi gamanasanavAt. azravA tiryagAyuSa nudayastiryaktiryagAyuSI satI athavA tiryagAyuSa nadayo manuSyatiryagAyuSI satI. athavA tiryagAyuSa nadayo deva tiryagAyuSI satI. ete trayo'pi vikalpA AyeSu paMcasu guNasthAnakeSu, tadevaM sarvasaMkhya yA tirazcAM nava vikalpAH. saMprati manuSyANAmucyate-manuSyAyuSa nadayo manuSyAyuSaH sattA, eSa vikalpo'yogikevalinaM yAvatU. paranavAyubaidhakAle narakAyuSo baMdho manuSyAyuSa nu. dayo nArakamanuSyAyuSI satI, eSa vikalpo mithyAdRSTeranyatra narakAyuSo baMdhAnAvAta. _tiryagAyuSo baMdho manuSyAyuSa udayastiyaGmanuSyAyuSI satI, eSa vikalpo mithyAdRSTeH / 155 // 33 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA 1234|| sAsAdanasya vA manuSyAyuSa baMdho manuSyAyuSa nadayo manuSya manuSyAyuSI satI, eSo'pi vikalpo mithyAdRSTeH sAsAdanasya vA. devAyuSo baMdho manuSyAyuSa nadayo devamanuSyAyuSI satI, eSa vikalpo'pramattaguNasthAnakaM yAvat ete catvAro'pi vikalpAH parajavAyurvedhakAle, baMdhoparame tu manuSyAyuSa nadayo nArakamanuSyAyuSI satI. eka vikalpo'pramattaguNasthAnakaM yAvatU. narakAyurvedhAnaMtaraM kasyApi saMyamapratipatterapi saMbhavAt manuSyAyuSa udaya stiryaGmanuSyAyuvI satI, eSo'pi vikalpo'pramatta guNasthAnakaM yAvat manuSyAyuSa nadayo devamanuSyAyuSI satI, eSa vikalpa nRpazAMta mohaguNasthAnakaM yAvat. devAyuSi bache'pyupazamazreNyA rohanavAt tadevaM manuSyANAM nava jaMgAH // 9 // saMprati darzanAvaraNasya baMdhodayasattAsyAnAni pratipipAdayiSurAda - // mUlam || navabaccanadA banai / Dugadhdasamesu daMsaNAvaraNaM // navabAyarammi saMta / caro ya khImi // 10 // vyAkhyA - darzanAvaraNasya trINi baMdhasthAnAni tadyathA - nava SaTU catasraH, tatra sarvaprakRtisamudAyo nava navadhA ca darzanAvaraNaM mithyAdRSTiguNasthAnake bhAga 4 // 1234| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM _ TIkA -235 // sAsAdane vA badhyate, tA eva nava prakRtayaH styAnahitrikarahitAH SaDU navaMti, SaTprakAraM ca darzanAvaraNaM samyagmithyAdRSTiguNasthAnakAdAracyASTamasyApUrvakaraNalakSaNasya guNasthAnakasya prazramannAgaM yAvadvadhyate. tA eva SaT prakRtayo nijJapracalAhInAzcatasraH, catuHprakAraM cevaM darzanAvaraNamapUrvakaraNaguNasthAnakasya prathamannAgArca dazamaM sUkSmasaMparAyaguNasthAnakaM yAvadadhyate, akSarayojanA tviyaM-navadhA SoDhA caturdhA ca darzanAvaraNaM yathAsaMkhyaM vikASTadazameSu vikASTamadazamaparyavasAneSu guNasthAnakeSu badhyate. sattAsthAnAnyapi darzanAvaraNasya trINi, tayathA-nava SaT catasraH, tatra nava prakRtayaH 'navabAdaraMmi saMtaMti ' bAdare anivRttibAdarasaMparAyaguNasthAnake Adya vinAgaM yAvatsatyaH. etaccaivaM kapakazreNimadhikRtya veditavyaM. tata tu styAnahitrike vINe SaT prakRtayaH, tAzca vINe kINamohaguNasthAnake ciramasamayaM yAvatsatyo veditavyAH. hicaramasamaye tu nijJapracalayoH sattAvyavacchede catasraH satyaH, tAzca ta- sminneva kINamodaguNasthAnake caramasamaye kayamupayAMti, upazamazreNyAM tu navApi prakRtaya napazAMtamohaguNasthAnakaM yAvatsatyaH // 10 // saMprati darzanAvaraNasya triSu baMdhasthAneSu jagha 235 / / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ casaM0 TIkA 236 / / nyata tatkarSato vA yAvAn baMdhakAlo javati tAvatprarUpaNArthamAha // mUlam // - navanee jaMgatigaM / bebAvahIna bavihassa ThiI // canasamayAna aMto / aMtamuhuttAna navabakke || 11 || vyAkhyA - navajede navavidhe navaprakRtyAtmake baMdhasthAne darzanAvaraNasya kAlamadhikRtya jaMgatrayaM javati tadyathA - anAdyaparyavasAnaM, anAdisaparyavasAnaM, sAdisaparyavasAnaM tatrAnAdyaparyavasAnamajavyAnAM teSAM kadAcidapi navavidhabaMdhavyavacchedAbhAvAt. anAdisaparyavasitaM javyAnAM teSAM kAlAMtare navavidhabaMdhavyavacchedasaMjavAt sAdisaparyavasitaM samyaktvAtpratipatitAnAmavagaMtavyaM tacca jaghanyenAMtarmuhUrtta kAlaM yAvat. ' aMtamu hunAna navabake ' iti gAthAparyaMte jalanAt. nRtkarSato dezona maI pula parAvartta. tathA sUvidhasya SaTprakRtyAtmakasya baMdhasthAnasya niraMtaraM badhyamAnasya sthitirvadhyamAnatayA zravasthAnamutkarSato he SaTSaSTIsAgaropamAlAM yAvat, samyaktvasyApAMtarAle samyagmithyAsvAMtaritasyaitAvataM kAlamavasthAnasaMjJavAt tata UrdhvaM tu kazcitkapakazreNiM pratipadyate, kazvitpunarmithyAtvaM mithyAtve ca pratipanne satyavazyaM navavidho baMdhaH, jaghanyena punaH SaDUvidhabaMdha - nAga 4 / / 1236 / / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 1333 // sthAnasyAvasthAna maMtarmuhUrta, caturvidhaM baMdhasthAnaM samayAdArabhya yAvadaMtarmuhUrtta etaduktaM javati - caturvidhaM sthAnaM jaghanyenaikaM samayaM yAvadbadhyate taccopazamazreNyAmavagaMtavyaM nRpazamadipUrvakarasya dvitIyanAgaprazramasamaye caturvidhaM baMdhamAratryAnaMtarasamaye kazcitkAlaM karoti, kAlaM ca kRtvA divaM gataH san avirato bhavati, aviratatve ca SaDvidhabaMdhaH tata evamekasAmAyikI caturvidhabaMdhasthAnasya sthitiH, natkarSeNa tvaMtarmuhUrte. 'aMtamuhuttA na navabakke ' iti navakaTukabaMdhe aMtarmuhUrttAdAratrya svasvotkarSaM yAvatkAlamAnaM kimuktaM javati ? navakabaMdhasya SaTkabaMdhasya ca jaghanyataH kAlamAnamaMtarmuhUrta, nRtkarSatastvanaMtaroktamiti tathA na. vaprakRtyAtmakaM sattAsthAnaM darzanAvaraNasya kAlamadhikRtya dvidhA, anAdyaparyavasAnaM anAdisapavasAnaM ca tatrAnAdyaparyavasAnamajavyAnAM; kadAcidapyavyavacchedAt zranAdisaparyavasAnaM javyAnAM kAlAMtare vyavacchedasaMjavAt sAdiparyavasAnaM tu na bhavati, navaprakRtyAtmakasattAsthAnavyavacchedo di rUpakazreNyAM, na ca rUpakazreNItaH pratipAto bhavatIti SaTprakRtyAtmakaM tu sattAsthAnamajaghanyotkarSamaMtarmuhUrtapramANaM, catuHprakRtyAtmakaM tvekasAmayikamiti // 11 // saM bhAga 4 // 1237 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM TIkA kA 123NA prati darzanAvaraNasyodayasthAnapratipAdanApramAda. // mUlam ||-dsnnsnibdsnn-ndn samakaM tu hoi jA khINo || jAva pamattanavaehaM / nadana usu canasu jA khINo // 12 // vyAkhyA-darzanAvaraNasya he nadayasthAne, tadyathA-samakakAlaM kevalasya darzanasya darzanAvaraNacatuSkasya cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNasya rUpasya nadayaH, idamekamudayasthAnaM. athavA 'sanihanti ' sanizsya nizapaMcakAnyatamanizasahitasya darzanAvaraNacatuSTayasyodayaH, idaM hitIyamudayasthAnaM. ete api nadayasthAne yAvattINaH vINamohaguNasthAnakaM tAvaditavye. eteccAcAryeNa karmastavAnniprAyeNoktaM. sakarmagraMzrAdyanniprAyeNa tu kapakatIgamohAnAM caturNAmevodayo, na paMcAnAmapi. tauktaM satkarmagraMthe-nidAugassa nadana / khINagakhavage parivaja ' ayaM catasRNAM paMcAnAM vA prakRtInAmudaya naktaH, yugapatrAvApekSayA ekakAle catasraH paMca vA prakRtaya nadaye prApyate ityarthaH. yadA tu samAnyena sArvAsAmapi darzanAvaraNaprakRtInAmudayazcityate tadaivamavagaMtavyaM. yAvatpramanaH pramattasaMyataguNasthAnaM tAvannavAnAmapi prakRtInAmudayaH, tataH paraM styAnaditrikasyodayAnAvAt 123nA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaMSamAmudayaH, sa ca tAvadyAvandIpakaSAyasyopAMtyasamayaH, tasmiMzca nizapracalayorapi vyavacche- dAcaramasamaye catasRNAmudaya iti.||11 / / saMprati baMdhodayasattAsthAnAnAM parasparaM saMvedhamAdaTIkA // mUlam ||-cnpnnndn baMdhesu / tisu vi prabaMdhagesu navasaMte / / navasaMte aDhe cana / 123 // saMtAI canakhIro // 12 // vyAkhyA-viSvapi baMdheSu baMvasthAneSu navaSaTkacatuSkarUpeSu caturNA paMcAnAM vA nadayaH, navakaM sat sattAsthAnaM. evaM SaDnaMgAH, tathA prabaMdhake'pi napazAMte napazAMtamode caturNA paMcAnAmudayaH, navakaM sattAsthAnaM, evamaSTau naMgAH, te caivamuccAraNIyAH, tadyathA-navavidho baMdhaH, caturvidha nadayo, navavidhA sanA. eSa vikalpo nijJapracalayoratnAve, nizaMdaye tu navavidho baMdhaH, paMcavidha nadayaH, navavidhA sattA. etau hAvapi vikalpau mithyASTisAsAdanAnAM. tazrA SaDvidho baMdhazcaturvidha nadayo navavidhA sanA, azravA SaDvidho baMdhaH paMcavidha udayo navavidhA sanA. etau ca au vikalpo samyagmithyAdRSTiguNasthAnakAdAracyApU. vakaraNaprazramaM saMkhyeyatnAgaM yAvaditavyau, tathA caturvidho baMdhazcaturvidha nadayo navavidhA sattA, azravA caturvidho baMdhaH paMcavidha nadayo navavidhA sattA, etau ca au vikalpAvupazamazreNyAma // 1539 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga / + paMcasaM pUrvakaraNasya hitIyannAgAdArabhya sUkSmasaMparAyacaramasamayaM yAvat, napate tu baMdhAnAvAcca- turvidha nadayo navavidhA sanA, athavA paMcavidha nadayo navavidhA saneti vikalpau' naNa saMtA canakhoNe iti ' kINe koNamohe svaguNasthAnakacaramasamaye varnamAne catvAri nadI14NAni saMti ca, caturvidha nadayazcaturvidhA sattA ityarthaH. eSa navamo naMgaH / / 12 // // mUlam ||-khvge suhumaMmi canabaMdha-gami abaMdhagammikhIrAmi // ussaMtaM cnrudn| paMcaehavi kevi caMti // 13 // vyAkhyA-kapakazreNyAM kapake anivRnibAdarasaMparAye catuvidhabaMdhake styAnahitrikadayAnaMtaraM, sUkSme ca sUkSmasaMparAye ca prabaMdhake ca koNe kINamohe SaT prakRtayaH satyazcaturNAmudayaH, evaM ca hau naMgau, tadyathA-caturvidho baMdhazcaturvidha nadayaH SavidhA sanA, eSa ca vikalpaH styAnahitrikadayAnaMtaraM sUkSmasaMparAyacaramasamayaM yAvata. tayA thA caturvidha nadayaH SaDvidhasanA, eSa vikalpaH koNamohe hicaramasamayaM yAvata. tadevaM sarva- saMkhyayA darzanAvaraNasya saptatikAkAramatenaikAdazanaMgA uktAH, saMpratyatraiva kpkaanivRnibaa| darasaMparAyAdau matAMtaramupadarzayati-paMcapadavi kevi vaMti ' kecidAcAryAH karmastavakA zvaNA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1241 // rAdayaH rUpake anivRttibAdare sUkSmasaMparAye kIlamohe ca vicaramasamayaM yAvatpaMcAnAmapyudayamiti tatastanmatenAnyau hau jaMgau bhavataH, tadyathA - caturvidho baMdhaH paMcavidha nadayaH mUvidhA sattA. eSa vikalpaH styAniitraka yAnaMtaraM sUkSmasaMparAyaM yAvat, baMdhAjAve paMcavidha nadayaH pavidhA sattA. sarvasaMkhyayA tanmate trayodaza jaMgAH, tadevaM darzanAvaraNasya baMdhodayasatAsthAnasaMvedha naktaH || 13 || saMprati gotrasya prAguktAnAM baMdhodayasattAsthAnAnAM parasparaM saMvevamanidhitsurAha - // mUlam // - baMdho dugadasamaM / nadana pAcanadasaM tu jA gaeM / niccuccagottakammANa | sattayA ho sabesu || 14 || vyAkhyAna -- nIcairgotroccairgotrayoryathAsaMkhyaM dvitIyaM dazamaMca guNasthAnakaM yAvadvedhaH, paMcamaM caturdazaM ca yAvaDudayaH iyamatra jAvanA - nIcairgotrasya sAsAdana guNasthAnakaM yAvadvaMdho, dezaviratiguNasthAnakaM yAvaDudayaH, ucairgotrasya tu sUkSmasaMparAyaguNasthAnakaM yAvadvaMdho'yogikevaliguNasthAnakaM yAvaDudayaH satkarmatA punardvayorapi sarveSvapi guNasthAnakeSu veditavyA. ||14|| saMpratyatraiva yAvato jaMgAH saMbhavati tAvata upadarzayati 5 bhAga 4 // 1241 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 124 // // mUlam || -baMdha nannayaM ciya / zyaraM vA dovi saMtacanajaMgA || naM|esu [tasuvi paDhamo / abaMdhage donni naccudae || 15 || vyAkhyA - yadeva gotramudIrNamudayaprAptaM naccairgotraM nIcaitraM vA tadeva bannAti, itarA anudayaprAptaM banAti, sarvatrApi ca he zrapi nacairgotranIcairgotre satI.ii catvaro jaMgAH, te ca dvitIyatRtIyacaturthapaMcamarUpA dRSTavyAH tathA triSvapi sthA baMdhodaya sattAkeSu nIcairgotreSu satsu prathamo jaMgaH, tathA prabaMdhake nRpazAMtamodAdA buccai - gautrodaye hau gau, sarvasaMkhyayA sapta. te caivaM -- nIcairgotrasya baMdho nIcairgottasyodayo niicaigotrN sat. eSa vikalpastejovAyukAyikeSu labhyate tadravADuddhRteSu vA zeSajIveSu kiyatkAlaM nIcairgotrasya baMdho nIcairgotrasyodayaH, naccanIcaigoMtre satI. athavA nIcairgotrasya baMdha nacairgotrasyodaya uccanIcairgotre satI, etau vikalpau mithyAhaSTiSu sAsAdaneSu vA na samyagmithyAdRSTyAdiSu teSAM nIcairgotrabaMdhAnAvAt tathA nacairgotrasya baMdho nIcaigotrasyodayaH, uccanIcairgo te satI. eSa vikalpo mithyAdRSTerArajya deza viratiM yAvadavagaMtavyaH, na parataH, parato nIcairgotrasyodayAbhAvAt tathA nacairgottasya baMdha nacairgotrasyo nAga 4 // 1242 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMcasaM0 dayaH, naccanIcairgotre satI. eSa vikalpaH sUkSmasaMparAyaM yAvat, na parataH, parato baMdhA'nAvA- ta. naccaigotrasyodaya naccanIcairgotre satI. eSa SaSTo vikalpaH, eSa copazAMtamohaguNasthAna kAdAracyAyogikavalihicaramasamayaM yAvadavaleyaH, caramasamaye naccairgotrasyodaya nuccaiotraM 1243 // sat // 15 // saMprati vedanIyasya prAguktAnAM baMdhodayasattAsthAnAnAM parasparaM saMvedhamAha // mUlam ||-tersmtthesu / sAyAsAyANa baMdhavona // satta nannA puNa / sAyAsAyAI sanvesu // 16 // vyAkhyA-sAtAsAtavedanIyayoryathAsaMkhyaM trayodaze sayogikevali. lakaNe guNasthAnake SaSTe pramattasaMyatalakaNe baMdhavyavacchedaH, satI nadayaprApte ca punaH sAtAsAte. sarveSvapi guNasthAnakeSu prApyete. // 16 // saMpratyatraiva laMgasaMkhyopadarzanamAha // mUlam ||-baMdha nazvayaM ciya / zyaraM vA dovi saMta cananaMgA // saMtamuznamabaMdhe / yA donni dusate I aThTha // 17 // vyAkhyA-yadeva vedanIyamudIrNamudayaprAptaM sAtavedanIyamatA tavedanIyaM vA, tadeva baghnAti, itarachA anudayaprAptaM vA badhnAti. sarvatrApi ca api sAtAsAte satI iti catvAro naMgAH, tathA prabaMdhe baMdhAnAve ayogicaramasamaye sAtamasAtaM vA e. // 1543 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naag| 124mA paMcakaM sat nadINa caitau hAvanyau naMgau, tathA sAtamasAtaM vA nadayaprAptaM he sAtAsAte satI,- tyanyau hau, iti evamupadarzitena prakAreNa vedanIyasya sarvasaMkhyayA aSTau naMgAH, te caivamuccATIkA raNIyAH-asAtasya baMdhaH, asAtasyodayaH, sAtAsAte satI. athavA asAtasya baMdhaH, sAtasyodayaH, sAtAsAte satI. etau hau vikalpo mithyAdRSTerAracya pramattasaMyanaM yAvatprApyete, na parataH, parato'mAtasya baMdhAnAvAt. tathA sAtasya baMdhaH, asAtasyodayaH, sAtAsAte satI.athavA sAtasya baMdhaH, sAtasyodayaH, sAtAsAte satI. etau jhai vikalpo mithyAdRSTerAranya sa. yogikevalicaramasamayaM yAvatsaMnavataH. parato baMdhAnAve asAtasyodayaH, sAtAsAte satI. athavA sAtasyodayaH sAtAsate satI. etau vikalpAvayogikevalini hicaramasamayaM yAvatprApyete. caramasamaye asAtasyodayo'sAtasya sanA, yasya hicaramasamaye sAtaM kINaM yasya tvasAtaM hicaramasamaye kINaM, tasyAyaM vikalpaH-sAtasyodayaH sAtasya sattA. tadevamalapavaktavyatvA- bhaktAni prathamataH SaT karmANi. // 17 // saMprati mohanIyasya baMdhodayasattAsthAnAni vivakSurAha. // mUlam ||-dugviisaasttr / terasanavapaMcacanatigadugego // baMdho igi'canaJcaya / zvamA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM paThanavamesu mohassa // 17 // vyAkhyA-iha viMzatizabdo vike ekake ca saMbadhyate, ya- yAsaMkhyaM caikaciturthAdipadAnAM yojanA. tato'yamarthaH-mohanIyasya daza baMdhasthAnAni, taTIkA | dyathA-prazramaM baMdhasthAnaM jhAviMzatiH, sA ca prathamaguNasthAnake. hitIyamekaviMzatiH, sA ca 1zva hitIyaguNasthAnake. tRtIya saptadaza, taJca tRtIyacaturthaguNasthAnakayoH. sUtre caturthagrahaNaM a va naMtaroktahikasaMkhyAyA upari paryaMtArtha. tathA caturtha trayodaza, tacca paMcame guNasthAne. paMcama nava, tacca SaSTasaptamASTamaguNasthAnakeSu. atrApi aSTamagrahaNaM paMcakasaMkhyAyA napari paryaMtArtha. SaSTaM baMdhasthAnaM paMcaprakRtyAtmakaM, saptamaM catuHprakRtyAtmakaM, aSTamaM trikaprakRtyAtmakaM, navamaM viprakRtyAtmakaM, dazamamekaprakRtyAtmakamiti. imAni ca paMcAdIni paMcabaMdhasthAnAni navamaguNasthAnake dRSTavyAni // 17 // eteSu ca baMdhasthAneSu madhye yAH prakRtIyathA badhAti, tAstathopadarzayati // mUlam ||-haasriarshsogaann / baMdhagA AnavaM duhA sake / veyavinajatA puNa / dugaigavImA bar3hA canudA // 15 // vyAkhyA-hAsyaratyoraratizokayozca prAnavakaM baMdhaM yA // // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMca vatsarve'pi vividhA navaMti. kadAcit haasyrt| badhAti, kdaacidrtiprkRt| na tu kadAca nApi trInapi vedAn yugapabhraMti. tata evaM hAsyaratiyugalAnyAM vedatrayeNa ca vinnajyamAnA hAviMzatiH SoDhA navati. tayAhi-mithyAtvaM SoDaza kAyA anyatamo vedaH, anytrdyug1256|| laM, nayaM, jugupsA ceti vAviMzatiH, eSA ca hAsyaratiyugale aratizokayugale ca pratyeka prA. pyate, iti hidhA, sA ca kiMdhA triSvapi vedeSu pratyekaM vikalpena prApyate, iti SoDhA, saiva kSAviMzatimithyAtvena vinA ekaviMzatiH, na varamatra kSyorvedayoranyataro veda iti vaktavyaM. yata ekaviMzatibaMdhakAH sAsAdanAH, sAsAdanAzca strIvedaM vA babhraMti puruSavedaM vA, na napuMsakavedaM, napaMsakavedabaMdhasya mithyAtvodayanibaMdhanatvAta, sAsAdanAnAM ca mithyAtvodayAnAvAt. ataMzcaturdhA ekaviMzatiH, tathAhi-hAsyaratiyugalAratizokayugalAnyAM hiMdhA, sA ca pratyeka strI vede puruSavede ca prApyate, iti caturdhA, saptadazAdibaMdhakAstu puruSavedamevaikaM banaMti, na strIve- bhI damapi, anaMtAnubaMdhyudayAnAvAt, ataste vidhaiva. // 17 !! saMpratyekaviMzatyAdibaMdhasthAnasvarU paM pratipAdayati 16 / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 4 TIkA paMcasaM0 // mUlam ||-mibaabNdhigviiso / sattaratero navo kasAyANaM // araIdugaM pamane / gai canakaM niyahi~mi || 20 || vyAkhyA sa eva dhAviMzatibaMdho mithyAtvAbaMdhe ekaviMzatibaMdho navati, sa evaikaviMzatibaMdhaH prazramakaSAyANAmanaMtAnubaMdhinAmabaMdhe saptadazako baMdho navati. 14 // sa ca dhA, hAsyaratiyugale aratizokayugale ca, vikalpena pratyekaM prApyamANatvAt. sa e va ca saptadazako baMdho hitIyakaSAyANAmapratyAkhyAnanAmnAmabaMdhe trayodazako baMdho navati, so'pi prAgiva vidhA; trayodazakabaMdha eva tRtIyakaSAyANAM pratyAkhyAnAvaraganAnAmabaMdhe navako baMdhaH, sa ca pramatnApramattApUrvakaraNeSu. tatra pramattaguNasthAnake navakabaMdho hiMdhA, hAsyara. tiyugale, aratizokayugale ca, pratyekaM vikaTapena prApyamANatvAt. apramattApUrvakaraNayozca hAsyaratirUpamekameva yugalaM prApyate, yata Aha aratihikaM aratizokarUpaM kiM pramane tiSTati, agre na yAti, tato'pramane apUrvakaraNe maca navakabaMdha ekarUpaH, tathA catuSkaM hAsyaratinnayajugupsArUpaM nivRnau apUrvakaraNe tiSTati, parato na yAti, tato'nivRttibAdaraprazramasamayAdArabhya paMcako baMdhaH, sa cAnivRttivAdarasaMparA // 155 / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA |1zvanA yAjJAyAH prathamapaMcamajAgAMtaM yAvat, tataH parataH puruSavedasya baMdhAbhAvAt, caturvidho baMdhaH, so'pi nivRttibAdara saMparAyAchAyA dvitIyapaMcamajAgAMtaM yAvat tataH parataH saMjvalanakrodhasya baMdhAjJAvAtU, triko baMdhaH, so'pi tRtIyapaMcamajAgAMtaM yAvat tataH parataH saMjvalanamAnasya baMdhAnAvAtriko baMdhaH, so'pi caturthapaMcamajAgAMtaM yAvat tataH parataH saMjvalana mAyAbaMdhAnAvAtsaMjvalana lonasyaivaikasya baMdhaH sa cAnivRttibAdara saMparAyamulasthAnakacaramasamayaM yAvaditi // 20 // saMpratyamISAmeva baMdhasthAnAnAM kAlapramANamanidhitsurAda -- // mUlam || - desU pucakoDI / navatere sattare ya tettIsA || bAvIse jaMgatigaM / isesesu muhuttaMto // 21 // vyAkhyA - navakabaMdhe trayodazakabaMdhe cotkRSTA sthitirdezonA pUrvakoTI. tatrayodazabaMdho deza viratau, navakabaMdhazca sarvaviratau, dezaviratiH sarvaviratizcotkarSato dezonapUrvakoTipramANA, jaghanyA tvaMtarmuhUrtamAnA, saptadazabaMdhe cotkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi kiMcitsamadhikAnItizeSaH, trayastriMzatsAgaropamANi hi anuttarasureSu prApyaMte, tata iha cyutvA yAvadadyApi dezaviratiM sarvaviratiM vA na pratipadyate tAvatsaptadaza baMdha iti kiMcitsama nAga 4 // z Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1249 / dhikAnItyucyate. dvAviMzatibaMdhe ca jaMgatrayaM, tadyathA - ajavyAnAM dvAviMzatibaMdho 'nAdyaparyava sitaH, javyAnAmanAdisaparyavasitaH, samyaktvaparibhraSTAnAM sAdisaparyavasAnaH, sa ca jaghanyenAMtarmuhUrtapramANaH, nRtkarSeNa dezonApAIpula parAvarttamAnaH zeSeSu ca paMcAdiSu baMdhasthAneSUtkatarmuhUrtta pramANA sthitiH idamutkarSato'vasthAne kAlamAnaM, jaghanyataH punardvAviMzatisaptadazatrayodazana va kabaMdheSvaMtarmuhUrta, paMcAdiSu tvekasamayaM tathAhi -- upazamazreNyAM paMcavidhaM baMdhamArabhya dvitIyasamaye kazcitkAlaM kRtvA devaloke ca gataH sannavirato bhavati, aviratatve ca saptadazabaMdha ityekasamayatA, evaM caturvidhAdiSvapi jAvanIyaM evaM viMzatibaMdhastu sAsAdanajAve labhyate, tato yAvAneva sAsAdanabhAvasya jaghanyata utkarSato vA kAlastAvAnevaikaviMzatibaMdhasyApIti kRtvA sUtrakRtaikaviMzatibaMdhakAlo noktaH, tatra jaghanya ekaviMzatibaMdhasya kAla ekaH samayaH, utkarSataH SaDAvalikA, tadevamuktAni mohanIyasya baMdhasthAnAni // 21 // saMpratyudayasthAnAnyAda // mUlam |' - igaDugacana eguttara- AdasagaM nadayamAhu modassa || saMjalalave yadAsarai | 157 bhAga 4 ||124eN Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA ||125nnaa jaya gavatikasAya diDIe // 22 // vyAkhyA - ekaM vikaM catuSkaM tataH krameNaikottaraM yAvaddazakaM tAvadudayamudayasthAnamAhumahanIyasya etaduktaM navati -nava mohanIyasyodayasthAnAni, tadyathA-- ekaM, che, catvAri, paMca, paTU, sapta, aSTau, nava, daza. etAnyevAvivRttibAdara saMpa rAyaguNasthAnakAdArabhya pazcAnupUrvyA pratipAdayati- ' saMjalasetyAdi ' saMjvalane vede hAsyaratiyugale jayajugupsAyAM triSu karAyeSu dRSTau ca prahitAyAM krameNaikAdIni navApyudayasthAnAni javaMti iyamatra jAvanA - caturNAM saMjvalanAnAmekatamasyodaye ekakamudayasthAnaM, tadeva vedatrayAnyatamavedodaya prakSepe dvikaM; tatrApi dAsyaratiyugala prakSepe catuSkaM tatraiva jayaprakSepAtpaMcakaM, tato jugupsAprakSepAt SaTUkaM, tatraiva caturNI pratyAkhyAnAvaraNakaSAyANAmanyatamasya prade saptakaM, tatraivApratyAkhyAnakapAyANAmanyatamasya prakSepe aSTakaM tatraiva caturNAmanaMtAnubaMdhikaSAyANAmanyatamasya prakSepe navakaM tatraiva mithyAtvaprakSepe dazakamiti // 22 // saMprati prakRtyu dayasthAnagAnayanAya prakAramAda // mUlam // DuganAidasaMtudayA / kasAyajJeyA canavidA tena // bArasahA veyavasA / zra bhAga // 12501 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMcasaM nAga 4 TIkA '251 // dugA puNa jugalana guNA // 23 // vyAkhyA--dhikAdayo dazAMtA dazaparyaMtA nadayAH pratyeka krodhe mAne mAyAyAM logne ca prApyate, iti krodhAdikakaSAyavazAccaturvidhA navaMti. te ca caturvidhAH saMtaH pratyekamekaikasmin yugale prApyate, iti yugalato higuNA navaMti. tena hikodaye hAdazaiva naMgAH, zeSeSu tUdayeSu pratyekaM caturviMzatiH, sA ca caturviMzatirekaikasmin guNadaye zAdI sthAnake anekadhA prApyate // 23 // yata Aha // mUlam ||-aNasammannayajugaM-bApa podana saMnnavevi vA jamhA // nadayA canavIsAvi ya / ekkekaguNe ana bahudA // 24 // vyAkhyA yasmAtkAraNAdanaMtAnubaMdhinAM vedakasamyaktvasya jayajugupsayoH kadAcidudayo na navati, kadAcidapi saMnavedapi vA. tazrAdi-prazramataH samyaktvapranAvaNAnaMtAnubaMdhina nalya nUyo'pi pariNAmahAsAnmithyAtvaM pratipannasya mithyAdRSTemithyAtvapratyayata upacitAnAmanaMtAnubaMdhinAmAvalikAmAtramudayo na navati, ze- SakAlaM tu navatyeva. aviratAdInAmapyaupazamikasamyagdRSTInAM kAyikatsamyagdRSTInAM vA vedakasamyaktvasyodayo na navati, zeSANAM tu navati. nayajugupsayostvadhruvodayatvAtsarveSvapi mi. 1251 / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca nAga 4 TAkA 25 // NyAdRSTayAdiSvapUrvakaraNaparyavasAneSu kadAcidudayo navati, kadAcineti. tena kAraNena ekaika- smina guNe guNasthAnake nadayAstanAvinazca naMgAzcaturvizatayo bahudhA bahuprakArA navaMti // // // tAnevodayAna darzayati // mUlam ||-mice sagAzcanaro / sAsaNamIse lagAitiNudayA // uppaMcacanarapuvA / canacanaro avirayAINaM // 25 // vyAkhyA-mithyAdRSTau saptAdayo dazaparyaMtAzcatvAra nadayA navaMti. tadyathA-saptASTanavadaza. tatra mithyAtvaM apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanakrodhAdInAmanyatame trayaH krodhAdikAH, yata ekasmin krodhe vedyamAne sarve'pi krodhA vedyaMte, sa. mAnajAtiyatvAta. evaM mAnamAyAlonnA api dRSTavyAH, na ca yugapatkrodhamAnamAyAlonAnAmudayaH parasparavirodhAdityanyatame trayo gRhyate. tathA trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, hAsyaratiyugalA'ratizokayugalayoranyataradyugalaM, etAsAM saptAnAM prakRtInAM mithyAdRSTAvudayo dhruvaH atra naMgAzcaturviMzatiH, tatrAhi-hAsyaratiyugale aratizokayugale ca pratyekamekaiko naMgaH prA. pyate, iti hau trinirguNitau, jAtAH SaT, te ca pratyekaM krodhAdiSu catuSu prApyate iti SaT, // 15 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM naag| TIkA 125 // kA catunnirguNitA jAtA caturviMzatiH, tasminneva saptake naye vA jugupsAyAM vA anaMtAnubaMdhini vA prakSipte aSTAnAmudayaH, atra trayANAmAdau pratyekamekaikA caturvizatiH prApyate, iti ti. sazcaturviMzatayaH, nanu mithyAdRSTaravazyamanaMtAnubaMdhinAmudayaH sannavati, tatkayamiha mithyAhaSTiH saptodaye aSTodaye vA kasmiMzcidanaMtAnubaMdhyudayarahitaH prApyate ? ucyate iha samyagdRSTinA satA kenacitprathamato'natAnubaMdhino visaMyojitAH, etAvataiva ca sa vizrAMto, na mithyAtvAdikSayAya nadyuktavAn, tathAvidhasAmadhyanAvAt. tataH kAlAMtare mithyAtvaM gataH san mithyAtvapratyayato nUyo'pi anaMtAnubaMdhino badhAti, tato baMdhAvalikA yAvannAdyApyatikrAmati tAvajudayo na navati. baMdhAvalikAyAM tvatikrAMtAyAM navedapi. nanu kathaM baMdhAvalikAtikrame'pyudayaH saMnavati ? yato'vAdhAkAlaye satyudayaH, abAdhAkAlazcAnaMtAnubaMdhinAM jaghanyatAtarmuhUrtamutkarSatazcatvAri varSasahasrANIti. naiSa doSaH, yato baMdhasamayAdArabhya teSAM tAvatsanA navati, sattAyAM ca satyAM baMdhakAlaM yAvatpatadgrahatA, patadgrahatAyAM ca satyAM zeSasamAnajAtIyaprakRtidalikasaMkrAMtiH, saMkrAMtaM ca patadgrahaprakRtirUpatayA pariNamate. tataH saM // 1253 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROIN kamAvalikAyAmatikAMtAyAmudayaH, tato baMdhAvalikAyAmatItAyAmudayo'nidhIyamAno na vi-- nAga 4 rudhyate, tathA tasminneva saptake nayajugupsayorathavA jayAnaMtAnubaMdhinoryaghA jugupsAnaMtAnubaMTIkA dhinoH pradiptayornavAnAmudayaH, tatrApyekaikasmin vikalpe prAguktakramaNa naMgakAnAM caturviMza12egAbhAtiH prApyate iti tisrazcaturvizatayaH, tathA tasminneva saptake jayajugupsAnaMtAnubaMdhiSu pradipte Su dazAnAmudayaH, atraikaiva naMgakAnAM caturviMzatiH, sarvasaMkhyayA mithyAdRSTAvaSTau caturvizatayaH sAsaNamIse sagAitiNudayA' sAsAdane mizre ca pratyeka saptAdayo navaparyaMtAstraya nadayA navaMti. tadyathA-sapta aSTau nava. tatrAnaMtAnubaMdhyapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanakrodhAdinAmanyata- me catvAraH krodhAdikAH, trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, yoryugalayoranyataradyugalamiti sa ta. etAsAM saptAnAM prakRtInAmudayaH sAsAdane dhruvaH, atra prAguktakrameNa naMgakAnAmekA catu.) vizatiH, tathA tasminneva saptake naye vA jugupsAyAM vA prakSiptAyAmaSTAnAmudayaH, atra he ca- 25 turvizatI naMgakAnAM, nayajugupsayostu yugapatpradiptayornavAnAmudayaH, atra caikA naMgakAnAM ca-turviMzatiH, sarvasaMkhyayA tAsAdane catasrazcaturviMzatayaH. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1255 // tathA samyagmithyAdRSTau anaMtAnubaMdhivajastrayo'nyatame krodhAdayaH, trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, yoryugalayoranyataradyugalaM samyagmithyAtvaM ceti saptAnAM prakRtInAmudayo dhruvaH, pra tra prAguktakrameNa jaMgakAnAmekA caturviMzatiH asminneva saptake naye vA jugupsAyAM vA prahitAyAmaSTAnAmudayaH, atra he caturviMzatI jaMgakAnAM, jayajugupsayostu yugapatpraptiyornavAnAmudayaH, atra caikA caturviMzatijaigakAnAM, sarvasaMkhyayA samyagmithyAdRSTau catasrazcaturviMzatayaH tathA aviratAdInAM praviratasamyagdRSTyAdInAM yathAsaMkhyaM SaDAdipUrvAH pratyekaM catvAra nadayA javaMti tatrAviratasamyagdRSTau SamAdayazcatvAra nadayAH, tadyathA - baTU sapta aSTau nava. tatrIpazamikasamyagdRSTeH kAyikasamyagdRSTervA aviratasamyagdRSTeranaMtAnubaMdhivajastrayo'nyatame krodhAdikAH, ttrayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, iyoryugalayoranyatarayugalamiti SasAmudayo dhruvaH. atrApi prAgiva jaMgakAnAmekA caturviMzatiH, zrasminneva SaTUke naye vA jugupsAyAM vA vedakasamyaktve vA prakSipte saptAnAmudayaH atra jayAdiSu pratyekamekaikA caturviMzatiH prApyate iti catasrazcaturviMzatayaH. nAga 4 // 1255 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1256 / tasminneva ke jayajugupsayorjaya vedakasamyaktvayorjugupsAvedakasamyaktvayorvA prakSiptayoraSTAnAmudayaH. atrApyekaikasmin vikalpe raMgakAnAM caturviMzatiH prApyate iti tisrazcaturviMzatayaH, jayajugupsAvedakasamyaktveSu yugapatprakSipteSu navAnAmudayaH atra caikA jaMgakAnAM caturviMzatiH, sarvasaMkhyayA aviratasamyagdRSTAvaSTau caturviMzatayaH, dezavirate paMcAdayazcatvAra nadayAstadyathA--paMca SaT saptASTau tatraupazamikasamyagdRSTeH kAyikasamyagdRSTervA dezaviratasya pratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanakrodhAdInAmanyatamau ddau krodhAdikau, trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, cyoryugalayoranyatarayugala miti paMca, etAsAM paMcAnAM prakRtInAmudayo deza viratedhruvaH, atra prAguktakrameNa aMgakAnAmekA caturviMzatiH, 'jaya jugupsAvedakasamyaktvAnAmanyatamasmina prakSipte sAmudayaH atra jayAdinistrayo vikalpAH, ekaikasmiMzva vikalpe jaMgakAnAM caturviMzatiriti tisrazcaturviMzatayaH, tathA tasminneva paMcake jayajugupsayorathavA jayavedakasamyaktvayoryadvA jugupsAvedakasamyaktvayoH prakSiptayoH saptAnAmudayaH atrApi tisrazcaturviMzatayo jaMgakAnAM. jayajugupsAvedakasamyaktveSu punaryugapatprakSipteSu aSTAnAmudayaH atra caikA ca bhAga 4 // 1256 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ casaM nAga 4 TIkA turvizatirnegakAnAM. sarvasaMkhyayA dezavirateraSTau caturviMzatayaH, pramattasaMyate caturAdayazcatvAra nadayAstadyathA catasraH, paMca, SaT , sapta. tatra pramattasaMyatasyaupazamikasamyagdRSTeH kAyikasamyagdRSTervA saMjvalanakrodhAdInAmanyatama ekaH krodhAdiH, trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, yoyugalayoranyataradyugalamiti catasraH, etAsAM catasRNAM prakRtInAmudayaH pramattasaMyate dhruvaH. atraikA naMgakAnAM caturviMzatiH, asminneva catuSke naye vA jugupsAyAM vA vedakasamyaktve vA prakSipte paMcAnAmudayaH, atra naMgakAnAM tisrazcaturviMzatayaH, tathA tasminneva catuSke jayajupsayorvA nayave. dakasamyaktvayorvA jugupsAvedakasamyaktvayorvA prakSiptayoH SaslAmudayaH, atrApi tisrazcaturviMzatayo naMgakAnAM. nayajugupsAvedakasamyaktveSu tu yugapatpradipteSu saptAnAmudayaH, atra naMgakAnAmekA caturvizatiH, sarvasaMkhyayA pramatte'STau caturviMzatayaH. evamevApramanasaMyate'pi caturAdayazcatvAra nadayA aSTau caturviMzatayaH. apUrvakaraNe caturAdayastraya nadayAstadyathA-catasraH paMca SaT . tatrApUrvakaraNasyaupazamikasamyagdRSTeH kAyikasa // 15 // 158 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ casaM nAga 4 kA 25mA myagdRSTervA caturNA saMjvalanAnAmanyatama ekaH krodhAdiH, trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, yo- yugalayoranyataradyugala miti catasRNAmudayaH, atraikA naMgakAnAM caturviMzatiH asminneva catuke naye vA jugupsAyAM vA prakSiptAyAM paMcAnAmudayaH, atra he caturvizatI, jayajugupsayostu prakSiptayoH SapmAmudayaH. atra caikA caturvizatirnegakAnAM, sarvasaMkhyayA'pUrvakaraNe catasrazcatu. vizatayaH, ihApramattodayA apUrvakaraNodayAzca pramattodayApekSayA guNasthAnakannedamAtreNaiva ni. nAH, na paramArthataH, iti pramattodayagrahaNenaiva te gRhItA dRSTavyAH. ata evAgre'pramattodayApUrvakaraNodayannAvinyazcaturviMzatayo na pRthaggaNayiSyaMte. // 25 // saMprati dazodayAdiSu yAvatyazca. turviMzatayo navaMti, tAvatInirdidikSurAha // mUlam ||-dasagAzsu canavIsA / ekAdhikAradasasagacanakaM // ekA ya nvsyaa| saThAI evamudayANaM / / 26 // vyAkhyA-dazodayAdiSu caturudayaparyateSUdayeSu yathAsaMkhyaM naMga- kAnAM caturviMzatirekA, SaT, ekAdaza, daza, sapta, catasraH, ekA ceti navaMti. tatra dazake ekA caturviMzatimithyAdRSTI, na codaye. SaT , tatra tisro mithyAdRSTI, sAsAdane mizre avira // 25 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA | 125 // tau caikaikA, aSTodaye ekAdaza, tadyathA - tisro midhyAdRSTau he sAsAdane, he mizra, tisroSarasamyagdRSTau ekA dezavirate. saptodaye daza, tadyathA - mithyAdRSTisAsAdana mizrapramattasaMyateSvekaikA, aviratasamyagdRSTau dezavirate ca tisrastisraH, paTU nadaye sapta tadyathA - praviratasamyagdRSTAvekA, dezavirate pramate ca tisUstisUH, paMcakodaye catasUH, tatra dezaviratasyaikA, pramattasya tisUH, catuSkodaye ekA, sAca pramattasya iti sarvasaMkhyayA catvAriMzaccaturviMzatayaH tatazcatvAriMzaccaturviMzatyA guNyate, jAtAni nRdayavikalpAnAM navazatAni SaSTyadhikAni // tathA // mUlam // - bArasacanarotiduekka / gAna paMcAI baMdhage nadayA // abbaMdhagevi ekko / tesIyA navasayA evaM // 27 // vyAkhyA - paMcAdiSu vaivasthAneSu yathAsaMkhyaM dvAdaza catvArastrayo ekazcetyudaya vikalpA javaMti tathAhi -- paMcavidhabaMdhakAle yoH prakRtyorudayaH, tadyathAcaturNI saMjvalanAnAmanyatama ekaH krodhAdiH, trayANAM vedAnAmanyatamo vedaH, atra vinirvedaizcaturbhiH saMjvalanairdvAdaza jaMgAH caturvidhabaMdhe tvekakodayaH, tathAhi - caturvidho baMdho bhavati, puruSa vedabaMdha vyavacchede sati puruSavedasya ca baMdhodayau yugapacyavavidyete tatazcaturvidhabaMdhakAle e bhAga 4 1125 / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca jAga / TIkA 126NA kakodaya eva. sa ca caturNA saMjvalanAnAmanyatamaH, atra ca catvAro naMgAH, yataH ko'pi saM- jvalanakrodhenodayaprAptena zreNiM pratipadyate. ko'pi saMjvalanamAnena, ko'pi saMjvalanamAyayA, ko'pi saMjvalanaloneneti catvAro naMgAH. saMjvalanakrodhabaMdhavyavacchede trividho baMdhaH, tatrApyekavidha nadayaH, navaraM saMjvalanakrodhavarjAnAM trayANAmanyatama iti vaktavyaH. atra trayo naMgAH, saMjvalanamAnabaMdhavyavacchede vividho baMdhaH, atrApyekavidha nadayaH, kevalameSa saMjvalanamAyAlonayoranyataro dRSTavyaH. atra hau naMgI, saMjvalanamAyAbaMdhavyavajede ekavidho baMdhaH, tatrApyudaya e. kavidhaH, sa ca saMjvalanalonodayarUpo'vagaMtavyaH, atraika eva naMgaH, iha yadyapi paMcAdiSu baMdhasthAneSu saMjvalanAnAmudayamadhikRtya na vizeSaH, tathApi baMdhasthAnApekSayA nedo'stIti naM gAH pRthag gaNyaMte. pramattApramattApUrvakaraNAnAM tu baMdhasthAnApekSayApi na nedaH, sarveSAmapi nanavabaMdhakatvAt. atasteSAM naMgAH pArthakyena na gaecaMtesma. tathA prabaMdhake'pi sUmasaMparAya eka- kodayaH, sarvasaMkhyayA nadayavikalpA ime trayoviMzatiH, ete ca pUrvodayavikalpeSu pradipyaMte. jAtAni navazatAni vyazItyadhikAni. // 27 // atraiva matAMtaramAda 16 / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 26 // paMcasaM // mUlam ||-cnbNdhgevi bArasa / godae jANa tehiM bUTahiM / baMdhaganneevaM / paMcUnAga 4 sahassamudayANaM // 20 // vyAkhyA-iha kecidAcAryAzcaturvidhabaMdhasyApyAdyavinAge vedoTIkA dayamicaMti. tatazcaturvidhabaMdhake'pi tanmatena hikodayannaMgAna trinirve daizcaturtiH saMjvalanaidi za jAnIhi ? te ca baMdhakannedena ninAH, tathAhi-pAzcAtyAH paMcavidhabaMdhakasatkAH, ime ca 14 caturvidhabaMdhakasatkAH, tata evaM baMdhakanedena ninnastaretaidizani gaiH pUrvodayavikalpeSu madhye pradiptarudayAnAmudayavikalpAnAM paMconaM sahasraM navati. navazatAni paMcanavatyadhikAni navaMtItyarthaH. yadA punarbaMdhakannedena laMgAnAM nedo na vivakSyate; tathA ye paMcavidhabaMdhe ye ca caturvidhabaMdhe kodayannaMgAste ekarUpA eveti hAdazaiva sarvasaMkhyayA hikodayanaMgAH. tathA ye ekakodayanaMgAste'pi baMdhasthAnannede'pyekarUpA eveti paramArthatazcatvAraH, tata eteSu SomazanaMgeSu pUvodaya vikalpeSu SaSTyadhikeSu navazatapramANeSu madhye prakSipteSu SaTsaptatyadhikAni navazatAnyuda- // 1361 yavikalpAnAM navaMti // 20 // tathA cAda // mUlam ||-bArasadugodaehiM / haMgA canaro ya saMparAehiM // sesA tecciya naMgA / na Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMca va sayagavattarA evaM // 2 // vyAkhyA-atra SaSTyarthe tRtIyA, tato'yamarthaH-jhAdazanaMgA 1. kodayayoH, catvAraH saMparAyANAM saMjvalanAnAM zeSA nadayavikalpAsta eva pUrvoktAH SaSTyadhi kanavazatapramANAH, tata evaM sarvasaMkhyayA udayavikalpAnAM nava zatAni SaTsaptatyadhikAni // 126zA // e // saMpratyamUneva mohanIyodayAna guNasthAnakeSu ciMtayannAda // mUlam ||-milaai apamatta-tayANa adhTha hoti nadayANaM // canavIsAna sAsANa / mIsaapuvANa canacanaro // 30 // canavIsaguNA ee| bAyarasudumANa sattarasa anne // sa suvi mohudyaa| pannaSThA bArasasayAna // 31 // vyAkhyA-nadayAnAmudayavikalpAnAM caturviMzatayo mithyAdRSTyAdInAmapramattAMtAnAM mithyAdRSTayaviratasamyagdRSTidezaviratapramattApramattAnAmaSTAva Tau navaMti sAsAdanamizrApUrvakaraNeSu tu catusrazcatasraH, etAzca sarvA api prAgeva samapaMcanAsavitA iti nedAnI nUyo nAvyate. etAzca sarvasaMkhyayA piMcAzat. sA ca caturviMzatyA gu- eyate, tato jAtAni hAdazazatAni aSTacatvAriMzadadhikAni. anye ca bAdarasUkSmayoH saptada naMgAH, tagrAhi-anaMtaragAyoktaprakAreNAnivRttibAdarasaMparAye paMcavidhAdau sarvasaMkhyayA So // 16 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM TIkA 1563 // maza, ekastu naMgI baMdhAnAve sUkSmasaMparAye. tataH sarveSvapi guNasthAnakeSu sarvasaMkhyayA mo- hanIyasyodayAH paMcaSaSTayadhikAni hAdaza zatAni. ete eva ca naMgA nadIraNAyAmapi dRSTavyAH // 30 // 31 // tathA cAda // mUlam ||-ndyvigppaa je je / nadIraNA eva hoti tena // aMtamuhuttiyanadayA / * samayAdArananaMgAya // 32 // vyAkhyA-ye ye nadayavikalpAH svarUpato baMdhasthAnannedato gu sthAnandatazca prAguktAste te sarve'pyudIraNAyAmapyavagaMtavyAH, nadayodIraNayoH sahannAvitvAt. yadyapi ca vedatrayasaMjvalanAnAM paryaMtAvalikAyAmudIraNA na navati, kiMtu kevala evodayaH, tathApi paryaMtAvaliko muktvA zeSakAlamudIraNA lanyate, iti naMgasaMkhyA na vyAhanyate. ete caikodayAdayo dazodayaparyaMtA udayAH, tadaMtargatA naMgAzca sarve'pi samayAdAranyAMtauMdUrtikA avagaMtavyAH, jaghanyata ekasAmayikAH, natkarSatazcAtauhUrtikA ityarthaH, tathAhi-caturuda- yAdiSu dazodayaparyaM teSvavazyamanyatamo vedo'nyataraca yugalaM vidyate, vedayugalayozca madhye anyataradavazyaM mudU dArataH parAvarta te. ta'ktaM mUlaTIkAyAM-yugalena vedena vA avazyaM muhU // 26 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA |1264|| dArataH parAvarttitavyamiti tata utkarSataH sarve'pyudayA gaMgAzvAMta mauhUrtikA iti dakodayaikodayAJcAtamaiauhUrttikAH supratItA eva ekasAmayikatA kathamiti ceducyate - -- yadA vivahite nRdayasamayaM varttitvA dvitIye guNasthAnAMtare gacchettadAvazyaM baMdhasthAnabhedAd guNasthAnaka - dAtsvarUpato vA ninnamudayAMtaraM jagAMtaraM vA yAtIti sarve'pyudayA jaMgAzca jaghanyata ekasAmayikAH // 32 // saMprati kasya karmaNa nadayaH kutra guNasthAnake vyavadvidyate ? ityetanirUpayati 1 // mUlam // - mittaM praNamIsaM / canaro canaro kasAya vA kammaM // gai apuce bakkaM / veyakasAyA pare tanu loho // 33 // vyAkhyA - mithyAtvaM mithyAdRSTAvudayamadhikRtya tiSThati, tatra bhavati, uttaratra na bhavatItyarthaH anaMtAnubaMdhinaH sAsAdane, mizra samyagmithyAtvaM mizre, tathA catvAro'pratyAkhyAnasaMjJAH kaSAyAH krodhAdayoviratasamyagdRSTau catvAraH pratyAkhyAnAvaraNasaMjJAH kaSAyA dezavirate vA ' sammati ' eteSvAviratAdiSu prapramattasaMyataparyaMteSu samyaktvaM vA tiSThati, samyaktvamudayamadhikRtya jajanIyamityarthaH, kadAcidbhavati kadAcinneti ta bhAga 4 // 1264 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1265 // caupazamikasamyagdRSTInAM kAyikasamyagdRSTInAM vA na bhavati, zeSANAM tu javati tathA apUkaraNe hAsyaratizraratizokamaya jugupsArUpaM paTkamudayamadhikRtya tiSThati, parato na yAtItyathe. tathA pare anivRttibAdarasaMparAye trayo vedAH, saMjvalanakrodhamAnamAyArUpAstrayaH kaSAyAstiSTati tataH sUkSmasaMparAye lonaH saMjvalanalojastiSTati, tatra bhavati parato na bhavatItyarthaH tadevamuktAni mohanIyasya saprapaMcamudayasthAnAni // 33 // saMprati sattAsthAnAnyAha - // mUlam // - shrgsttgbkkg| canatigaDuga ekka gAdiyAvIsA || terasabArekkArasa / saMte paMcAI jA ekkaM // 34 // vyAkhyA - viMzatiraSTaka saptakaSaTkacatustriddikaikAdhikA, tathA trayodaza dvAdaza ekAdaza, saMte iti jAvapradhAno nirdezaH, tataH sattAyAM sthAnAni bhavaMti tathA paMcAdi yAvadekaM idamuktaM javati -- mohanIyasya sattAsthAnAni paMcadaza, tadyathA-- zraSTAviMzatiH, saptaviMzatiH, SaDUviMzatiH, caturviMzatiH, trayoviMzatiH, dvAviMzatiH ekaviMzatiH, trayodaza, dvAdaza, ekAdaza, paMca, catasraH, tisraH, he ekA ceti // 34 // saMpratyeSAmeva sattAsthAnAnAM guNasthAnakeSu vyavacchedamAda 158 nAga 4 |1265 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 TIkA TAkA 1266 / ||muulm ||-annmichmiissmmaann / aviratA apamatajA khavagA // samayaM adhka- sAe / napuMsapachI kamA bakaM // 35 / / puveyaM kohAI / niyaTTi nAsez sudumanaNulonnaM // (sAI gAyA ) vyAkhyA-aviratAdayo yAvadapramattA apramatnaparyavasAnA anaMtAnubaMdhimithyAtvamizrasamyaktvAnAM kapakA navaMti. tato ye kapakAsteSvaviratAdiSu saptakaM kiyatkAlaM prApyate, parataH sarvazrA na navatIti. tathA anivRnibAdarasaMparAyaH prathamataH samakamekakAlamaSTau kaSAyAna'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjJAna vinAzayati. tato napuMsakavedaM, tataH strIvedaM, tato hAsyAdiSaTkaM, tataH puruSavedaM, tataH krameNa krodhamAnamAyArUpAn trIn trIna saMjvalanAna vi| nAzayati. sUkSmasaMparAyastanulonnaM kiTTIkRtalonaM vimAzayati. ___etena caturviMzatyAdIni hAdazasattAsthAnAni dRSTavyAni, trINi cAgre vyAkhyAsyati tathApyasaMmohAthai sarvANyapi nAvyaMte. tatra sarvaprakRtisamudAyo'STAviMzatiH, tataH samyaktve nu- calite saptaviMzatiH, tato'pi samyagmithyAtve nahalite SaDviMzatiH, anAdimithyAdRSTervA pamviMzatiaSTAviMzatisatkarmaNo'naMtAnubaMdhicatuSTayakaye caturviMzatiH, tato'STasu apratyAkhyAna // 266) Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 126 mAyAya pratyAkhyAnAvaraNasaMjJeSu kapiteSu kaSAyeSu trayodaza, tato napuMsakavede kapite hAdaza, tataH nAga 4 strIvede pite ekAdaza, tataH SaTsu nokaSAyeSu kINeSu paMca, tato'pi puruSavede kINe cata-5 tasraH, tato'pi saMjvalanakrodhe kINe tisraH, tataH saMjvalanamAne kINe , tato'pi saMjvalanamAyAyAM vINAyAmeko lona iti. / / 35 // saMprati guNasthAneSu sattAsthAnAni ciMtayatrAha // mUlam ||-tinnegtipnncnsu / tekkArasa canatisaMtANi // ( gAthAI) vyAkhyAmithyAdRSTiguNasthAnake trINi sanAsthAnAni, tadyathA-aSTAviMzatiH, saptaviMzatiH, SaviMzatizca, sAsAdanasamyagdRSTiguNasthAne ekaM sattAsthAnaM aSTAviMzatiH, samyagmithyAdRSTiguNasthAnake trINi sattAsthAnAni, tadyathA-aSTAviMzatiH, saptaviMzatizcaturviMzatizca. tathA catughu guNasthAnakeSu aviratadezaviratapramattApramattalakaNeSu pratyeka paMca sattAsthAnAni navaMti, ta| dyathA-aSTAviMzatiH, caturviMzatiH, trayoviMzatiH, hAviMzatiH, ekaviMzatizca. apUrvakaraNe trI- 126 // Ni sattAsthAnAni, tadyathA-aSTAviMzatizcaturviMzatirekaviMzatiH. anivRttivAdarasaMparAye e. kAdazasattAsthAnAni, tadyathA-aSTAviMzatizcaturviMzatirekaviMzatistrayodaza hAdaza ekAdaza Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1268 / paMca catasrastisro he ekA ca. sUkSmasaMparAye catvAri sattAsthAnAni tadyathA - aSTAviMzati. zcaturviMzatirekaviMzatirekA ca nRpazAMtamohaguNasthAnake trINi sattAsthAnAni tadyathA-- a STAviMzatizcaturviMzatirekaviMzatizva etAni sarvANyapi saMvedhaciMtAyAM nAvayiSyate iti neda jAvyaMte // 36 // saMprati baDUviMzatyAdInAM sattAsthAnAnAM prAganuktAnAM saMbhavamAda || mUlam // - vIsalAi miche / navalalAeva sammamIsAeM // canavIsANavI joe / jAvo jUnavi miThAna // 37 // vyAkhyA - paDUviMzatiH sattAsthAnamanAdimithyAdRSTeH prApyate athavA aSTAviMzatisatkarmaNaH samyaktvasamyagmithyAtvayoruhalane sati samyaktvaM cohalya yAvadadyApi samyagmithyAtvaM noilayati tAvatsaptaviMzatiH prApyate, anaMtAnubaMdhinAM visaMyojane kRte caturviMzatiH, visaMyojanA kRpalA. nanu yadi anaMtAnubaMdhino visaMyojitAstataste: pAmasadbhUtAnAM kathaM nUyo'pi sattAprAdurbhAva nRcyate ? mithyAtvAt tathA cAda - ' jAvo nUvi miThAna ' // 37 // saMprati yo yasyA mohanIyaprakRteruddala kastasyAstamAda // mUlam // - sammamI sANaM mitro / sammo paDhamAsa doi navalago // baMdhAvaliyAna - bhAga 4 // 126 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 126|| ppiM / nadana saMketadalipassa // 30 // vyAkhyA samyaktvasamyagmithyAtvayoruhalako mithyAdRSTiH, prathamAnAM kaSAyANAmanaMtAnubaMdhinAmulakaH samyagdRSTiraviratasamyagdRSTyAdiH teSAmanaMtAnubaMdhinAmuddalitAnAM bhUyo'pi mithyAtvapratyayato bAnAM baMdhAvalikAyAmatItAyAM baMdhaprathamasamaye yatprakRtyuttaradalikaM saMkrAMtaM, tatsaMkramAvalikAtikrAMtaM bhavatIti tasya saMkrAMtasyodayo javati etacca prAgeva jJAvitaM tadevamuktAni saprapaMcaM sattAsthAnAni // 38 // saMprati baMdhodayasattAsthAnAnAM parasparaM saMvedhamAda // mUlam // -bAvIsaM baMdhate / mile sattodayaMmi aDavIsA || saMtaM basattavIsA ya / doti sesesu nadasu || 35 // vyAkhyA-- - dvAviMzatiM baghati mithyAdRSTau saptodaye zraSTAviMzatirekaM sattAsthAnaM javati netare, kazvametadavasIyate ? iti ceDucyate - iha yataH saptodayo - tAnubaMdhyudayarahito javati, anaMtAnubaMdhyudayarahitazca midhyAdRSTiravazyamaSTAviMzatisatkarmA. tathAhi -- yena pUrva samyagdRSTinA satA anaMtAnubaMdhina nahalitAstataH kAlAMtare pariNAmavazato mithyAtvaM gatena bhUyo'pi mithyAtvapratyayena te bahumArajyaMte, sa eva mithyAdRSTirbaMdhA bhAga 4 / 1265 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA | 1270 // valikAmAtraM kAlaM yAvat anaMtAnubaMdhyudayarahitaH prApyate, nAnyaH, sa cASTAviMzatisatkarmeti, saptodaye sattAsthAnamaSTAviMzatireva zeSeSu tUdayeSvaSTanavadazakarUpeSu SaDUviMzatiH, saptaviMzatiH, cazabdAdaSTAviMzativeti trINi trINi sattAsthAnAni bhavaMti tathAhi dohA, anaMtAnubaMdhyudayara hito'naMtAnubaMdhyudayasaditazva tatra yo'naMtAnubaMdhyudayarahitastatra prAguktayukteraSTAviMzatireva sattAsthAnaM anaMtAnubaMdhyudayasadite tu trINyapi sattAsthAnAni tatra yAvannAdyApi samyaktvamuddalayati tAvadaSTAviMzatiH, samyaktve naline saptaviMzatiH, samyagmithyAtve'pyulite SaDviMzatiH, anAdimithyAdRSTervA SaDUviMzatiH evaM navodo'pi dRSTavyaH, dazodayastvanaMtAnubaMdhyudayasahita evaM javatIti tatrApi trINi sattAsthAnAninAvanIyAni. sAsAdane tvekaviMzatibaMdha ke triSvapi sattASTanavakarUpeSUdayeSvaSTAviMzatirevaikaM sattAsthAnaM, tathAhi - sAsAdanatvamaupazamikasamyaktvAtpracyavamAnasyopajAyate, samyaktvaguNena ca tena mithyAtvaM dvidhA kRtaM tadyathA - samyaktvaM samyagmithyAtvaM ceti, tato darzanatrikasyApi satkarmatayA prApyamANatvAt sAsAdane triSvaSTAviMzatiravaikaM sattAsthAnaM, etacca bhAga // 1270 ] Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 12271 // sugamatvAdAcAryeNa noktaM // 37 // || mUlam // - sattara sabaMdha gelo -dayaMmi saMta igaJcanavIsA // saMgativasAya saha - godaeliyara gavIlA // 40 // vyAkhyA - saptadazabaMdhake pahudaye sattAsthAnamekaviMzatiraSTAviMzatizvaturviMzatizca saptodaye aSTodaye ca saptaviMzatistrayoviMzatidvAviMzatiH, cazabdAdaSTAviMzaticaturviMzatyekaviMzatayazca netarasmina navakrodaye ekaviMzatiriti iyamatra jAvanA - saptadazabaMdho ghyAnAM tadyathA-- samyagmithyAdRSTInAmaviratasamyagdaSTInAM ca tatra samyagmithyAdRSTInAM trIeyudayasthAnAni, tadyathA - sapta aSTau nava praviratamyagdRSTInAM catvAri tadyathA-- baTU sapta aSTau nava tatra SaDudayo'viratAnAmaupazamikasamyadRSTInAM kAyikasamyagdRSTInAM vA prApyate tatraupazamikasamyagdRSTInAM dve sattAsthAne, tadyathAzraSTAviMzatizcaturviMzatizca tatrASTAviMzatiH prathamasamyaktvotpAdakAle, upazamaNipratipA tUpazAMtAnaM tAnubaMdhinAmaSTAviMzatiH, nachalitAnaMtAnubaMdhinAM caturviMzatiH, kAyikasamyagdRSTI - nAM tvekaviMzatireva. kAyikaM hi samyaktvaM, saptakakaye jaMturekaviMzatisatkarmeti saptodaye mi. bhAga 4 112711 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga' TIkA dRSTInAM vINa sattAsthAnAni. tadyathA-aSTAviMzatiH saptaviMzatizcaturvizatizca. tatra yo- 'STAviMzatisatkarmA san samyagmithyAtvaM pratipadyate tasyASTAviMzatiH, yena punarmithyAdRSTinA satA prathamaM samyaktvamudalitaM, samyagmithyAtvaM ca nAdyApyulayitumAracyate, atrAMtare pri||127217 gAmavazana mithyAtvArA NAmavazena mithyAtvAhinivRttya samyagmithyAtvaM pratipadyate, tasya saptaviMzatiH, yaH punaH pU. vai samyagdRSTiH san anaMtAnubaMdhino visaMyojya pazcAtpariNAmavAtaH samyagmithyAtvaM pratipa. dyate tasya caturviMzatiH, sA catasRSvapi gatiSu prApyate, yatazcaturgatikA api tamyagdRSTayo'. naMtAnubaMdhino visaMyojayaMti. anaMtAnubaMdhivisaMyojanAnaMtaraM ca kecitpariNAmavAtaH samyagmithyAtvamapi pratipadyate. tatazcatasRSvapi gatiSu samyagmithyAdRSTInAM caturviMzatiH saMnnavati. aviratasamyagdRSTInAM tu sa todaye paMca sanAsthAnAni, tadyathA-aSTAviMzatizcaturviMzatistrayoviMzativiMzatirekaviMzatizca meM tatrASTAviMzatiraupazamikasamyagdRSTInAM vedakasamyagdRSTInAM vA. caturviMzatirapyutnayeSAM, navara manaMtAnubaMdhivisaMyojanAnaMtaraM sAvagaMtavyA. trayoviMzativiMzatizca vedakasamyagdRSTInAmeva. ta // 17 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 5 TIkA paMcasaM zrAhi-kazcinmanuSyo varSASTakasyopari vartamAno vedakasamyagdRSTiH san kapaNAyAnyudyataH, tasyAnaMtAnubaMdhiSu mithyAtve ca pite vayoviMzatiH, tasyaiva ca samyagmithyAtve kapite hA viMzatiH, sa ca dhAviMzatisatkarmA samyaktvaM rupayana taccaramagrAse vartamAnaH kshcitpuurvbjhaayu|1273kH kAlamapi karoti, kAlaM ca kRtvA catasRNAM gatInAmanyatamasyAM gatAvutpadyate. yamuktaM 'edhvagoyamaNuslo / nidhvago canasuvi gaIsu' tato hAviMzatizcatasRSvapi gatiSu prApyate. ekaviMzatiH kAyikasamyagdRSTInAM, evamaSTodaye'pi mizradRSTInAmaviratasamyagdRSTInAM coktarUpANAmanyUnAtiriktAni sattAsthAnAni nAvanIyAni. evaM navodaye'pi, navaraM navodayoviratAnAM vedakasamyagdRSTInAmeva saMnnavatIti kRtvA tatra catvAri sattAsthAnAni vAcyAni. tadyathAaSTAviMzatizcaturviMzatistrayoviMzativiMzatizca. etAni ca prAgivAnugaMtavyAni // 40 // . // mUlam ||-desaasu carimudae / gavIsAvajiyA sattAI // sesesu hoti paMcavi / tisuvi apuvaMmi saMtatigaM !! 41 // vyAkhyA dezaviratAdiSu dezaviratapramatnApramatteSu caramodaye ekaviMzativarjitAni zeSANi catvAri sattAsthAnAni prAguktAni navaMti. zeSeSu tUda // 17 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na nAga 5 TIkA yeSu prathamavarjeSviti zeSaH paMcApi, apUrvakaraNodayeSu tu viSvapi trINi trINi sattAsthAnA- ni navaMtIti gAzrAdarArthaH. nAvanAtviyaM-dezaviratAnAM trayodazabaMdhakAnAM catvAryudayasthAnAni, tadyathA-paMca SaT sapta aSTa. tatra dezaviratAdhiA , tiryaMco manuSyAzca. tatra ye tiryaMcasteSAM caturvapyudayeSu he he sattAsthAne, tadyathA-aSTAviMzatizcaturviMzatizca. tatrASTAviMzatiraupazamikasamyagdRSTInAM vedakasamyagdRSTInAM vA, tatraupazamikasamyagdRSTInAM prathamasamyaktvotpA: dakAle. tathAhi-tadAnImaMtarakaraNAjhAyAM vartamAna aupazamikasamyagdRSTiH kazcidezavirati. mapi pratipadyate, kazcinmanuSyaH punaH sarvaviratimapi. taduktaM zatakabRhaccUau~ - navasamasammadiThI aMtarakaraNe gina ko desavirapi lahara, koi pamattApamattannApi sAsAyaNo puNa na kiMpi lahani ' vedakasamyagdRSTInAM tvaSTAviMzatiH, caturviMzatiranaMtAnubaMdhiSu visaMyojite. pu vedakasamyagdRSTInAmavagaMtavyA. zeSANi tu trayoviMzatyAdIni sattAsthAnAni tirazcAM na na- vati. tAni hi kAyikasamyaktvamutpAdayataH prApyaMte, na ca tiryayaH kAyikasamyaktvamutpAdayaMti, kiMtu manuSyA eva. 274 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 TIkA 12e| atha manuSyaH kAyikasamyaktvamutpAdya yadA tiryatatpadyate, tadA tirazco'pyekaviMzatiH prApyate eva. tatkathamucyate zeSANi trayoviMzatyAdIni sarvANyapi na saMnavaMtIti ? tadayuktaM, yataH kAyikasamyagdRSTistiryakSu na saMkhyeyavarSAyuSkeSu madhye samutpadyate, kiMtvasaMkhyeyavarSAyukeSveva, na ca tatra deza virate sattAsthAnAni ciMtyamAnAni vartate, tata ekaviMzatirapi tirya: kSu dezavirateSu na prApyate. taduktaM saptatikAcU -' egavIsA tirirakesu saMjayAsaMjaesu na navavaja, kahaM nanna saMkhenjavAsAnaesu tirikesu khAzgasammadiThI na navavajaya, asaMkhiUvAsAnaesu navavakretA, tassa desaviraI nabitti' ye tu manuSyA dezaviratAsteSAM paMcakodaye trINi sattAsthAnAni, ekaviMzaticaturviMzatyaSTAviMzatirUpANi, SaTkodaye saptodaye ca pratyeka paMcApi sattAsthAnAni, aSTakodaye caikaviMzativarjAni zeSANi catvAri sthAnAni navaMti. tAni cAviratasamyagdRSTayuktannAvanAnusAreNa nAvanIyAni, evaM pramatte'pramane ca navabaMdhake pra. tyekaM catuSkodaye trINi trINi sattAsthAnAni. tadyathA-aSTAviMzatizcaturviMzatirekaviMzatizva. paMcakodaye SaTkodaye pratyeka paMcapaMca sattAsthAnAni. tadyathA-aSTAviMzatizcaturviMzatistra 12 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na TIkA 127 yoviMzativiMzatirekaviMzatizca. etAnyevaikaviMzativarjAni zeSANi catvAri. saptoiye etA- nAga 4 ni ca sarvAeyapi prAguktanAvanAnusAreNa nAvanIyAni. apUrvakaraNasya tu navabaMdhakasya trIeyu-1 dayasthAnAni, tadyathA-catvAri paMca SaT. eteSu ca triSvapi nadayeSu pratyekaM trINi trINi sa. tAsthAnAni, tadyathA-aSTAviMzatizcaturvizatirekaviMzatizca. apUrvakaraNo hi vedakasamyagdRSTi na navati, kiMtvaupazamikasamyagdRSTiH dAyikasamyagdRSTiA. tatraupazamikasamyagdRSTInAmaSTAviM zaticaturvizatI, te ca prAgiva nAvanIye. kAyikasamyagdRSTestvekaviMzatiriti. // 1 // mUlam ||-pNcaashbNdhgesu / gaThacanavIsabaMdhagekaM ca // terasabArekArasa / havaMti pabaMdhikhavagasta // 5 // vyAkhyA-paMcAdibaMdhakeSu pecacatusvikSyekabaMdhakeSu, napalakSaNametat, abaMdhake ca sUkSmasaMparAye pazAMtamohe ca pratyekaM vINi trINi sattAsthAnAni. tadyathA- ) 'gaThacanavIsatti' ekaviMzatizcaturviMzatiraSTAviMzatizca. tatraikaviMzatiH koNasaptakasya, aSTA- 76|| viMzatirupazAMtasaptakasya, caturviMzatiruilitAnaMtAnubaMdhino yathAsaMnnavaM vikodaye ekodaye anudaye copazamazreNyAM navaMti. abaMdhake ca sUkSmasaMparAye kapake ekaprakRtyAtmakaM catuthai sa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 kA 1277 tAsthAnaM navati. tathA paMcavidhabaMdhakasyAnivRttibAdarasaMparAyasya kapakasya prAguktAyA ekaviM- zateraSTasu kaSAyeSu kINeSu trayodazakaM sattAsthAnaM, tato napuMsakavede pite hAdazakaM, tataH - strIvede pite ekAdazakamityetAnyanyAni trINi sattAsthAnAni, vANi ca prAguktAni, sarva saMkhyayA paMcavidhabaMdhakasya SaT sattAsthAnAni. tathA iha kazcinapuMsakavedena kapakazreNI pratipatraH, sa ca strIvedanapuMsakavedau yugapatkRpayati, strIvedanapuMsakavedayasamakAlameva ca puruSavedasya baMdho vyavavidyate. tadanaMtaraM ca puruSavedahAsyAdiSaTke yugapadapayati. yadi punaH strIvede. na kapakagi pratipannastataH sa prazramato napuMsakavedaM rUpayati, tatotarmuhUrtena strIvedaM, strIvedakSayasamakAlameva ca puruSavedabaMdhavyavavedaH, tadanaMtaraM puruSavedahAsyAdiSaTke yugapattapayati, yAvacca unnayatrApi te na koyaMte, tAvacaturvidhabaMdhakasya vedodayarahitasyaikodaye vartamAnasya e. kAdazakaM sattAsthAnamavApyate. puruSavedahAsyAdiSaTkayostu yugapadIyozcatuHprakRtyAtmakaM. e- vaM ca strIvedena napuMsakavedena vA kapakazreNiM pratipatrasya paMcaprakRtyAtmakaM sattAsthAnaM nAvApyate. yastu puruSavedena kapakazreNiM pratipadyate, tasya SaTnokaSAyadayasamakAlaM puruSavedasya vaM . kSaNA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1278 // vyavacchedo javati. tatastasya caturvidhabaMdhakAle ekAdazaprakRtyAtmakaM sattAsthAnaM na prApyate kiMtu paMcaprakRtyAtmakaM, 6 ca prAgukte catuSkaikAdazakarUpe, trINi copazamazreNimadhikRtya prAguktAni tataH sarvasaMkhyA caturvidhabaMdhakasya paTU sattAsthAnAni tathA saMjvalanakrodhasya prathamasthitAvAvalikAzeSAyAM baMdhodayodIraNA yugapacyavavidyate vyavahninnAsu tu tAsu baMdhastrividho bhavati saMjvalanakrodhasya ca tadAnIM prayamasthitigatamAvalikAmAtraM samayadhyAnAvalikAdhikabadhaM ca dalikaM muktvA anyatsarva kSINaM tadapi ca sat samayayonAvalikAhikamAtreNa kAlena kayamupayAsyati, yAvacca na yAti tAvaJcatasraH prakRtayastrividhabaMdhe satyaH, kI tu tasmin ti sraH, tadevaM trividhabaMdhasyaite he sattAsthAne, trINi ca prAguktAnyupazamazreNimadhikRtya prApyete. sarva saMkhyayA trividhabaMdhakasya paMca sattAsthAnAni tathA saMjvalanamAnasya prathamasthitAvAvalikAmAtrazeSAyAM baMdhodayodIraNA yugapad vyavacchidyaMte vyavachinnAsu tu tAsu baMdho dvividho navati saMjvalanamAnasya tadAnIM prathamasthitigatamAvalikAmAtraM samayadhyAnAvalikAhikaba bhAga 4 // 1278 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 127|| ca dalikaM muktvA anyatsarvaM kSINaM; tadapi ca sat samayayonAvalikAmAtreNa kAlena kayamApazyato yAvacca nApayAti tAvattisraH satyaH, kIle ca tasmin de, tadevaM dvividhabaMdhakasya 6 sattAsthAne, trINi copazamazreNimadhikRtya prAguktAni sarvasaMkhyayA paMca, tathA saMjvalanamAyAyAH prazramasthitau zrAvalikAzeSAyAmudayodIraNAbaMdhA yugapacyavacchedamAyati vyavacinneSu teSu ekavidha baMdha javati, saMjvalanamAyAyAzca tadAnIM prathamasthitigatamAvalikAmAtraM samayayonAvalikAdhikabaM ca sadasti, anyatsamastaM kINaM, tadapi ca sat samayayonAvalikAvikena kAlena kayamupagamiSyati. yAvacca na kayamupayAti tAvad dve satI, kSINe tu tasminnekA. tadevamekavidhabaMdhakasyeme he sattAsthAne, trINi copazamazreNimadhikRtya prAguktAnI sarva saMkhyayA paMca // 42 // etadevAda-- || mUlam || -egAhiyA ya baMdhA / canabaMdhagamAiyAla saMtasA // baMdhodayAsa virame / jaM sattaM chudai annava // 43 // vyAkhyA - caturbaMdha kAdInAM caturbaMdhakatrika baMdhakadhikabaMdhakaikabaMdhakAnAM yaprAsaMkhyaM catuSkaM trikaM vikaM ekakaM ca sattAsthAnaM tAvadvidyate eva, kiMtu baMdhAghApekSayA e nAga dha // 1279 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 128NA kAdhikAzca sattAMzAH sattArUpA aMzA javaMti tadyathA-- caturvidhabaMdhakAnAM paMcaprakRtyAtmikA, trividhabaMdhakAnAM catuH prakRtyAtmikA sattetyAdibaMdhodayodIraNAsattAzca karmaNoMzA iti vyavahiyaMte, tataH sattAMzA ityuktaM kathaM baMdhAdekAdhikAH sattAMzAH saMjJavaMtItyata Aha-' baMghetyA di ' baMdhodayayorvirame yat yasmAtkAraNAtsat vidyamAnaM tat anyatra chunati prakSipati, yathA puruSavedasya baMdhodayavyavacchede tasya yatsattaccaturvidhabaMdhakaH san saMjvalanakrodhe prakSipati, saMjvanakrodhasyApi baMdhodayavyavacchede tasya yatsattatrividhabaMdhakaH san saMjvalanamAne pratipatItyAdi. yAvacca na niHzeSaM prakSipati, tAvatsat, tatazcaturvidhabaMdhakAdInAM baMdhAdekaprakRtyadhikAzca sattAMzAH saMjjarvati, tadevaM rUpakazreNimadhikRtya caturvidhabaMdha kAdInAmime he sattAsthAne. strIvedena napuMsakavedena vA rUpakazreNiM pratipannasya caturvidhabaMdhakasya ekAdazakaM prAguktayukterlabdhaM, sarvepAmapi copazamazreNimadhikRtya prAguktAni pratyekaM trINi trINi tataH sarvasaMkhyayA caturvidhabaMdhakasya paTU, zeSANAM tu pratyekaM paMcasattAsthAnAni // 43 // saMpratyeteSAmeva sattAsthAnA. nAmavasthAnakAlamAda bhAga 4 // 1280 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1281 // 1 // mUlam // - sattAvIse pallA - saMkhaMso pogala baccI se || be bAvaDI aru cana / vIsagavase na tettIsA // 44 // tamuhuttAna vijJa / tameva ina visesasaMtANaM || hoi praNAsaMtaM / aNAisaMtaM canavIsA // 45 // vyAkhyA - saptaviMzatisattAsthAnasyAjaghanyotkarSamavasthAnakAlaH pabyopamAsaMkhyeyanAgaH, tathAdi - aSTAviMzatisatkarmaNo mithyAdRSTeH samyaktve chalite sati saptaviMzatisattAsthAnamavApyate, tadanaMtaraM ca kazvidyAvannAdyApi samyagmithyAtvamuddalayitumArabhate, tAvatsamyagmithyAtvamapi gacchati, taduktaM mUlaTIkAyAM chalanAyA aprA raMje tasya samyagmithyAtvodayo javatIti, sa ca samyagmithyAtvodaya prAMta mauhUrtikaH, tataH samya mithyAdRSTerapyaMtarmuhUrttakAlaM yAvatsaptaviMzatisattAsthAnaM prApyate, aMtarmuhurttAnaMtaraM cAsAvapyavazyaM mithyAtvaM gacchati, mithyAtvaM ca gataH san samyagmithyAtva muddalayitumArabhate. palyopamAsaMkhyenAgamAtreNa ca kAlena niHzeSamuddalayati yAvacca na niHzeSamuddalayati tAvatsa dityajaghanyotkarSe saptaviMzatisattAsthAnasya palyopamAsaMkhyeyajjAgaH kAlaH, samyagmithyAtve coilite sati SaDUviMzatisattAsthAnaM, tasya cAvasthAnamutkarSataH punalaparAvarttArdo dezonaH, tataH paramavazya maupazami 161 bhAga 4 11281 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 11290911 kaM samyaktvaM karaNatrayeNAsAdayaMti tathA ca satyaSTAviMzatisatkarmA nUyo'pi javati, jaghanya taH punaH SaDviMzatisattAsthAnamaMtarmuhUrta, tathA aSTAviMzaticaturviMzatisattAsthAnayorutkarSato'sthAnakAlo paTSaSTI sAgaropamAlAM tathAhi aSTAviMzatisatkarmaNo vedakasamyaktvasAditasyaikA SaTSaSTiH sAgaropamAlAM, tatAMtarmuhUrtta samyagmithyAtve, tato bhUyo'pi samyaktvasahitasyaikA SaTSaSTiH sAgaropamANAM tatatarmuhU samyagmithyAtve, tato bhUyo'pi samyaktvasahitasyaikA SaTSaSTiH sAgaropamAlAM, tataH paramavaaaree vA pratipadyate, mithyAtvaM vA tadyadi rUpakazreNiM tarhi tasya mithyAtvAdiyAdaSTAviMzatisattAsthAnamapaiti, apAMtarAlavartti cAMtarmuhUrtta samyagmithyAtvasatkaM stokatvAna vivakSitaM tataH kSapakazreNiM pratipadyamAnAnapeTyASTAviMzatisattAsthAnasyAvasthAna kAlo he SaTSaSTI sAgaropamAlAM. yastu midhyAtvaM pratipadyate sa pabyopamAsaMkhyeyanAgamAtreNa kAlena samyaktvaM niHzeSamulayati yAvaJca na niHzeSamuddalayati tAvattatsaditi tasya palyopamAsaMkhyenAgamAtrAdhike dve SaTSaSTI sAgaropamAlAmaSTAviMzatisattAsthAnasyAvasthAna kAlaH, bhAga 4 // 1282 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM jAga4 TIkA 12 evaM caturviMzatisanAsthAnasyApi nAvanIyaM. navaraM yo'pi sAgaropamahiSaTpaSTayanaMtaraM mithyAtvaM pratipadyate, tasyApi prazramasamaye evAnaMtAnubaMdhisanavAccaturviMzatisatAsthAnamapagavatIti / paripUrNe he SaTpaSTI sAgaropamANAM caturvizatisattAsthAnasyAvasthAnakAlo jaghanyataH punaH apyAMtaurtike. tathAhi aSTAviMzatisatkarmA vedakasamyaktvodaye prAptaH san tasminneva vakSyamANasaptakapaNamA ranate, kapaNaM ca kurvannAdyApi anaMtAnubaMdhinaH payati, tAvadaSTAviMzatireva sattAsthAnaM, anaMtAnubaMdhiSu tu kapiteSu caturviMzatiH, sApi tAvat yAvanAdyApi mithyAtvaM kRpayati. mithyAtve tu kapite trayoviMzatiH, tata evaM he api caturvizatyaSTAviMzatI jaghanyatAtarmuhUrnapramANe, e kaviMzatisattAsthAnasyotkarSato'vasthAnakAlastrayastriMzatsAgaropamANiM, tuzabdAtkiMcitsamadhiyA kAni veditavyAni. tathAhi-manuSyatnave saptakadayaM kRtvA sarvArthasiDivimAne devo jAtaH, tatra ca trayastriMzatsAgaropamANyanunUya punarapIha manuSyannave AyAtaH, tato yAvatrAdyApi kapakazreNimArajate tAvattasyaikaviMzatireva sattAsthAnaM, jaghanyataH punarekaviMzatisattAsthAnasyA 273 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 1284|| vasthAnAMta mauhUrttikaM tacca saptaka yAnaMtaraM kSapakazreNimArohato dRSTavyaM 'aMtamuhuttAna ityAdi ' saptaviMzativarjAnAM zeSANAmuktAnAM sattAsthAnAnAM jaghanyataH sthitiraMtarmuhUrtapramANA, sA ca prAgeva jAvitA. avazeSANAM ca sattAsthAnAnAmujJayato jaghanyana nRtkarSatazca tadevAMtarmu hUrtamavagaMtavyaM tacca supratItameva tathA anAdimithyAdRSTInAM SaDUviMzatisattAsthAnamanavyAnadhikRtyAnAdyaparyavasAnaM, navyAnadhikRtyAnAdisaparyavasAnaM tadevaM kRtA sattAsthAnAnAM kAlaprarUpaNA, tatkaraNAcca samAptaM mohanIyaM // 44 // 45 // saMprati nAmakarmaNo baMdhAdisthA nAni vaktavyAni yAniH prakRtibhiH sahitA nAmakarmaNo bahvayaH prakRtayo baMdhamudayaM vA gAMti, tA nirdidikSurAha // mUlam // - zrappajjanagajAI / pajjattagaIhiM periyA bahuso // baMdhaM nadayaM canavaiti / sesapagaI na nAmassa // 46 // vyAkhyA - aparyAptakajAtiparyApta kagatinAmakarmaniH preritA iva preritA nAmakarmaNo bahuza iti prArthatvAt bahvayaH zeSAH prakRtayo, yahA bahuza iti anekavAraM zeSAH prakRtayo baMdhamudayaM vA nRpayati tathAdi - aparyApta kanAni badhyamAne udayaprA jAga // 1284 ] Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM ' // 13 vA manuSyagatiprAyogyAstiryaggatiprAyogyAzca nAmakarmaNo baDhyaH prakRtayo baMdhamudayaM vA ga- naag| ti, jAtinAmni caikezyiAdirUpe bAdarasUhamAdayaH, paryAptakanAni ca yaza-kIrtyAdayaH, devAdidigatau ca vaikriyadhikAdaya iti // 46 // saMpratyudayavaktavyatAmAha // mUlam ||-ndyaapttaannudn / paesana aNuvasaMtapagaINaM // annunaagodynico-dyaa| / selANa nAyavo // 47 // vyAkhyA-udayaprAptAnAmabAdhAkAlakayeNodayalamayaprAptAnAmudayo navati, sa ca dhiA, pradezato anunAgatazcetyarthaH. tatrAnudayavatInAM prakRtInAmabAdhAkAlaye sati dalikaM pratisamayamudayavatISu madhye stibukasaMkrameNa saMkramayya yadanunnavati sa pradezodayaH, sa cAnupazAMtAnAM prakRtInAmavaseyaH, napazAMtAnAM tu na navati, anunAgodayaH kavihipAkodayaH, sa ca nityodayAnAM dhruvodayAnAM prakRtInAM sarvadaiva pravartate, zeSANAM tu najanIyaH, kadAcinnavati kadAcinneti, yastu prayogodaya nadIraNAparanAmA sa vipAkodaye eva pra- 125 / vartamAne pravarnate, nAnyatheti na pRthaguktaH // 4 // saMprati yAH prakRtayo devagatyA saha baMdhamudayaM vA gati tAH pratipAdayati Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca // mUlam ||-adhiraasuncnrNsN / prghaaygNtsaaidhuvbNdhii|| ajasapaNiM divinavA- jAga hAragasulakhagazsuragazyA // 40 // vyAkhyA-asthiramazunaM, samacaturasra, parAghAtahikaM TIkA parAghAtocchvAsarUpaM, sAdidazakaM, dhruvabaMdhinyo vrnngNdhrssprshtaijskaarmnnaagurulghunirmaa||17|| gopaghAtarUpA navasaMkhyAH, ayazaHkIrtiH, paMceMkSyijAtikriyadhikamAhArakadhikaM, zunnA vi. | hAyogatirdevAnupUrvI cAnuktApi sanyate, etA jJAtriMzatprakRtayaH suragatigAH suragatyA saha badhamudayaM vA gacaMtItyarthaH. yadA punastIrghakaranAmApi badhAti, tadA baMdhe tIrthakaranAmasaditAstrayastriMzatprakRtayo veditavyAH // // // mUlam ||-baMdha tibnimittaa| maNunaraladurisahadevajogA ya // no suhumatigeNajasaM / no ajasa zrirAsunnAdAre // 4 // // vyAkhyA-yadA devagatau sthitaH san tiirthkrnaam| banAti, tadA tIrthakaranimitnAstIrthakarasahitAH, manuSyakSikaM manuSyagatimanuSyAnupUrvIrUpaM, // 26 // bha audArikamaudArikAMgopAMgarUpaM vajarSananArAcamityetAH paMcaprakRtIrdevachikavaikriyAdArakadhikara ditAH zeSAH saptaviMzatiprakRtI devagatiprAyogyA banAti. sarvasaMkhyayA kSatriMzatprakRtInAtI Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga : TIkA 12 // tyaH, tathA 'no suhumetyAdi ' na sUkSmavikeNa sUkSmasAdhAraNAparyAptakarUpeNa saha yazaH- kIni badhnAti, nApyudayenAnunnavati, nApyAhArakahike badhyamAne nadayaprApte vA ayazAkIrtyasthirAzunarUpAstisraH prakRtayo baMdhamudayaM vA garchati // 4 // saMprati baMdhamadhikRtya narakagatisahacarAH prakRtIrupadizati ||muulm ||-appaUttagabaMdha | dUsaraparaghAyasAsapAtaM // tasa apaUnAkhagaI / venavaM narayagazheka // 50 // vyAkhyA-aparyAptakamAyogyAnAM vakSyamANAnAM hAviMzatiprakRtInAM baMdho'paryAptakabaMdhaH, prAkRtatvAtsUtre napuMsakanirdezaH, uttaratra vaikriyagrahaNAdaparyAptakabaMdhe audArikaM vadayate, tadiha na grAhya. paryAptakagrahaNAdaparyAptaM ca. tathA :svaraparAghAtocchvAsaparyAtakanAmAni, vasanAmAni trasanAma aprazastavihAyogatikriyahikaM cetyetA aSTAviMzatiprakRtayo baMdhamadhikRtya narakagatidetavo narakagatyA saha bNdhmaayaaNtiityrthH|| 50 // saMpratyaparyA- ptakavaMdhamevAha // mUlam ||-huNmoraalN dhuvabaMdhiNI / abhirAidUsaraviNaM // gANupudhijAI / bA 1277 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1288 // yarapatteyapajjatte || 51 || vyAkhyA - huMmasaMsthAna maudArikazarIraM nAma dhruvabaMdhinyo varNagaMdharasparzAgurulaghutai janakArmaNopaghAtanirmANAkhyA asthirAdayaH, duHsvaravihInAH, asthirAzudurbhagAnAdeyAyazaHkIrttirUpAH paMcaprakRtaya ityarthaH tathA anyatarA gatiranyatarAnupUrvI manupyadhikaM tiryagUhikaM cetyarthaH, anyatarA jAtirbAdarapratyekAparyAptanAmAni etA dvAviMzatiprakRtayo'paryApta kabaMdhasaMjJAH, paryAptakanAmnA sadaitAsAM baMdhe nadaye vA saMjavAt. // 51 // || mUlam ||--baMdha suDumaM sAhA - raNaM ca yAvaratasaMgacheva // ( gAthAI) vyAkhyAiha pUrvoktA aparyAptakabaMdhasaMjJAH prakRtIrbadhan yadA ekaiMDiyaprAyogyA badhnAti tadA anyA - pi sthAvara sUkSmasAdhAraNarUpAstisraH prakRtayo baMdhayogyA javaMti atha saprAyogyA badhnAti, tadA nAma audArikAMgopAMga sevArttasaMhananamityetAstisraH prakRtayo'nyA baMdhayogyA zravaseyAH, tadeva paryApta keMdiyaprAyogyA aparyAptakaprAyogyazca prakRtayaH pratyekaM paMcaviMzatiH paMcaviMzatiriti // 51 // // mUlam // -- patte na sathira - sunajasasAsukoyaparaghAyaM // 52 // ( gAthAI) vyA bhAga 4 // 1288 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 TIkA 12 khyA-paryApte paryAptakanAmakarmaNi badhyamAne pUrvoktAH paMcaviMzatisaMkhyAH prakRtIraparyAptara- hitAH sthirazunnayazaHkIrSubvAsodyotaparAghAtaiH saha badhnAti. iyamatra nAvanA-yadA pa.. ryAptakanAmabaMdhazcityate, tadA pUrvoktAnAM paMcaviMzatiprakRtInAM madhye aparyAptakasthAne paryApta prakSipyate, tasmiMzca prakSipte sati pazcAdetA gAyoktAH SaT prakRtayaH prakSipyaMte. tato jAtA ekastriMzat. eSA ca paryAptasthAvaraikeMziyaprAyogye paryAptatrasaprAyogye ca baMdhe pratyekaM saMjavato veditavyA. // 5 // // mUlam ||-aayaavN egidiya / apasabavihadUsaraM ca vigalesu // paMceMdiesu sraa| khagaI saMghayaNagaNA // 53 // vyAkhyA-iha yadA kharabAdaraparyAptaizyiprAyogyaM badhAti, tadA hAtriMzattamamAtapanAmApi dRSTavyaM. yadA tu paryAptavikazyiprAyogyaM banAti, tadA aprazastavihAyogati duHsvaranAma ca badhnAtIti paryAptavikaleMzyiprAyogyatrayastriMzatprakRtayaH saMnavaMti. yadA tu paryAptakatiryakapaMceMziyamanuSyaprAyogyabaMdhAraM nastadA susvarasutnagAdeyAni, prazastavihAyogatiH, aMtimavarjAni paMca saMsthAnAni, aMtimavarjAni paMca saMhananAni, aMti // 12 // 162 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga me ca saMsthAnasaMhanane prAgeva prakSipte, ityaMtimavarjAnItyucyate. etAzcaturdazaprakRtayo'nyA a- " pi saMnavatIti saptacatvAriMzatprakRtayo'vagaMtavyAH, tadevaM paryAptAparyAptasthAvaratrasaprAyogyaTokA ra baMdhe yAvatyaH prakRtayaH saMnnati tAvatyaH prarUpitAH // 53 / / saMprati yati baMdhasthAnAni nA. 12egA makarmaNaH sarvAtmanA saMnnati tati prarUpayati // mUlam ||-teviisaa paNavIsA / vvvIsA adhvIsaguNatIsA // tIsegatIsaege / baMdhagaNAI nAma // 55 // vyAkhyA-trayoviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, ekatriMzat, ekA, ityetAni nAno'STau baMdhasthAnAni // 55 // saMpratyeteSAM baMdhasthAnAnAM madhye yati baMdhasthAnAni yasyAM gatau vartamAno banAti, tasyAM gatau tA. ni prarUpayati2 // mUlam ||-mnnuygiie savve / tiriyagaIe u AzmA baMdhA // naraegutIsatIsA / paMcavIsAya devesu // 55 // vyAkhyA-manujagatau vartamAnasya sarve'pi nAmno baMdhAH saMnnati. idamuktaM navati-manujagatau vartamAno jIvaH sarvAeyapi nAmakarmaNo baMdhasthAnAni ya ||13e| Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMcasaM prAsaMna banAti. tagrAhi-manuSyaH sarvAsvapi gatitpadyate, tatraikeMhiyeSu madhye natpadyamA- nastrayoviMzati paMcaviMzati pamUviMzatiM vA banAti. vikaleMhiyeSUtpadyamAnaH paMcaviMzatimekona triMzataM trizataM vA banAti. narakeSUtpadyamAno'STAviMzatiM. devagatAvutpadyamAno'STAviMzatimeko 121 // natriMzataM triMzatamekatriMzataM ca vadhnAti. rupaka zreNyAmupazamazreNyAM ca vartamAna ekAmiti. tathA tiryaggatau vartamAna zrAdyAni SaT baMdhasthAnAni trayoviMzatipaMcaviMzatiSaDviMzatyaSTAviMza tyekonaviMzatriMzadrUpANi yathAsaMnna badhnAti, tirazco'pi catasRSvapi gatiSu gamanasaMcavAt. I yastu devagatiprAyogya ekatriMzadvaMdhaH sa tIrthakarAhArakabaMdhasahita ekavidhazca zreNigatasyeti tau tirazco na saMnnavataH. tathA narake narakagatau vartamAna ekonatriMzataM triMzataM vA banAti, yato'vazyaM nArakaH pa. pa ryApteSu tiryakSu manuSyeSu vA madhye samutpadyate, teSu ca prAyogya ekonatriMzadhaH, yastu nAra- kastIrthakaro naviSyati zreNikavata, sa manuSyagatiprAyogyaM banana triMzataM badhnAti. tathA deveSu madhye sthito vartamAna ityarthaH, paMcaviMzatiM SaDviMzati, ca zabdAdekonatriMzataM triMzataM 121 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga / na vA badhnAti. tatra paMcaviMzatiM pRthivyaMbuvanaspatitpadyamAno badhnAti, ekonaviMzatriMzadvaMdha- nAvanA ca nArakavadavaseyA. tadevaM nAno baMdhasthAnAnAM baMdhakA naktAH // 55 // saMprati kasyATIkA kA - gateH prAyogyaM badhnataH katibaMdhasthAnAni prAyogyAni nvNtiityetnniruupyti12e|| // mUlam ||-amviisnryjoggaa / amavIsAIsurANa cattAri // tigapaNabIsegeM-di yANatirimaNuyabaMdhatigaM // 56 // vyAkhyA-aSTAviMzatirnarakayogyA, narakagatiprAyogyaM ba dhnata ekamevASTAviMzatirUpabaMdhasthAnamityarthaH. tathA surANAM devAnAM prAyogyaM badhnato'STAviMza1. tyAdIni catvAri baMdhasthAnAni, tadyathA-aSTAviMzatirekonaviMzatriMzadekatriMzaca. ekeMziyA NAM prAyogyaM badhnatastrINi baMdhasthAnAni, tadyathA-trayoviMzatiH paMcaviMzatiH SaDviMzatizca. hIDiyAdimanuSyagatigamanayogya banato baMdhatrikaM, tadyathA-paMcaviMzatirekonatriMzatriMzacca.etAni sarvANyapi baMdhasthAnAni sUtrakRdevAgre nAvayiSyatIti neha nAvyaMte. // 56 // saMprati guNasthAnakeSu baMdhasthAnAni ciMtayannAda // mUlam ||-milmi sAsaNAIsu / tiadhvIsAi nAmabaMdhAna // tinni dotidodo / ||12eshaa Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1253 / / canapaNa sesesu jasabaMdho // 57 // vyAkhyA - iha padAnAM yathAsaMkhyena yojanA, sA caivaMmithyAdRSTau trayoviMzatyAdayaH SaTU nAmabaMdhAH, tadyathA - trayoviMzatiH paMcaviMzatiH viMzatiraSTAviMzatire konaviMzatriMzat sAsAdanAdiSu sAsAdanamizrAviratasamyagdRSTidezaviratapramatApramattApUrvakaraNeSu yathAsaMkhyaM triyAdayo nAmabaMdhAstatra sAsAdane trINi baMdhasthAnAni, tadyathA - aSTAviMzatirekonatriMzat triMzat tatra tirazvo manuSyasya vA sAsAdanasya devagatiprAyogyaM baghnato'STAviMzatiH, devasya nArakasya vA sAsAdanasya tiryagmanuSyaprAyogyaM badhnata ekonatriMzat, tiryakprAyogyaM badhnatastriMzat samyarimathyAdRSTau he baMdhasthAne, tadyathA--- STAviMzatirekonaviMzacca tatra tiravo manuSyasya vA devagatiprAyogyaM baghnato'STAviMzatiH, devasya nArakasya vA manuSyagatiprAyogyaM badhnata ekonaviMzat aviratasamyagdRSTau trINi baMdhasthAnAni, tadyathA - aSTAviMzatirekonatriMzatriMzat tatra tiryagmanuSyANAM devagatiprAyogyaM baghnatAmaSTAviMzatiH, manuSyANAM devagatiprAyogyaM badhnatAmekonatriMzat. devanArakANAM manuSyagatiprAyogyaM ba - bhAga 4 // 1253 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 4 // 12 // natAmekonaviMzat triMzaca. dezavirate pramane ca he baMdhasthAne, tadyathA-aSTAviMzatireko- natriMzat. ete ca api devagatiprAyogyaM banato veditavye. tatrApi dezaviratasya tirazco'TIkA STAviMzatireva, manuSyasya tu he api. natvAhArakachikabaMdhaH saMyamapratyayaH 'sammanaguNanimi taM / tiyaraM saMjameNa AhAraM' iti vacanAt, saMyamazca pramattasaMyate'pi vidyate, tatastatrAhArakahikasyApi baMdhasaMnnavAtriMzadapi baMdhasthAnaM kasmAna navati ? tadayuktaM, pramattasaMyatasaMyamasya maMdatvenAhArakaThikabaMdhahetutvAnnAvAta. suviziSTo hi saMyama AhArakakSikaMbaMdhadeturna cAsau pramattasaMyate vidyate iti tatra triMzadvaMdhasthAnA'nnAvaH. apramane aSTAviMgatyAdIni catvAri baMdhasthAnAni, tadyathA aSTAviMzatirekonatriMzat triMzat ekaviMzaca. apUrvakaraNe aSTAviMzatyAdIni paMca baMdha. kA sthAnAni, tatra catvAri pUrvoktAnyeva, paMcamaM tu yazaHkIrtirUpaikaprakRtyAtmakamiti. zeSayoH punaranivRtnibAdarasUkSmasaMparAyayoryazaHkI revaikasyA baMdhaH, na zeSanAmaprakRtInAmatizutvAta. tadevaM guNasthAneSvapi baMdhasthAnAnyuktAni // 57 // saMpratyekeMziyAdInAM prAyogyAni yAni ||1e| Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 295 // trayoviMzatyAdIni sthAnAni prAguktAni tAni jAvayitavyAni tatra prathamatastrayoviMzatiM jAvayati // mUlam // - tagyaNupuvi jAI / yAvara mAzya dUsara vidU // dhuvabaMdhihuMruviggaha / tevIsA pajAvarae // 58 // vyAkhyA - 36 tababdena tiryacaH parAmRzyaMte, sthAvarAdizabdasAnnidhyAt tatazca tatistiryaggatiH, tadAnupUrvI tiryagAnupUrvI, erkeDiyajAtiH, sthAvarAdayo duHsvaravihInAH sthAvara sUkSmAparyAptasAdhAralA sthirAzunadurbhagAnAdeyAyazaH kIrttirUpA nAmadhuvajraMdhinyastaijasakArmaNavarNAdicatuSTayopaghAtA gurulaghu nirmANAkhyA dumasaMsthAnaM vigraha iti aparyAptakAdipadapratyAsatte raudArikazarIraM gRhyata ityeSA trayoviMzatiraparyAptasthAvare aparyApta kaikeMyisya prAyogyA dRSTavyA. idAparyAptakaikaidiyaprAyogyAH prAkU paMcaviMzatiprakRtayaH saMbhavata upAttAH, tato bAdarapratyekarUpe ie prakRtI adyApyuddharite tiSThataH, te ca sUkSmasAdhAraNayoH pratipakSabhUte, tato vikalpenAsyAmeva trayoviMzatau prakSipyate tathA ca satyatra naMgAzcatvArastadyathA - bAdaranAmni badhyamAne ekA trayoviMzatiH pratyekanAmnA saha prApyate, dvitIyA sAdhA 2 nAga dha / 1255 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1296 // raNanAnA, evaM sUkSmanAmnApi badhyamAnena he trayoviMzatI iti tadevamuktamaparyApta kai kai diyamA yogyaM baMdhasthAnaM // 58 // saMprati paryApta kaikeMdriyaprAyogyaM vaktavyaM, tatra ca kAcitprakRtirapanetavyA, kAcicca prakSeptavyA, evamuttareSvapi baMdhasthAneSu tataH sAmAnyena prakRtivyatyAse yuktimAda // mUlam // - pagaIM vaccAso / doi gaI iMdiyA yA saGgha ( gAthAI) vyAkhyA -prakRtInAM pUrvoktAnAM prakRtInAM madhye svayameva kAzcitprakRtayo'panetavyAH, kAzvicca praptavyAH, yA devagatiM narakagatiM vA samAzritya sthAvarAdicatuSkamapanetavyaM, trasAdicatuSkaM ca pradepaNIyaM hIMziyAditvamAzritya sthAvara sUkSmasAdhAraNAnAM sthAne vasabAdarapratyekAni prakSeptavyAni. vaikriyamAdArakaM vAghikRtyaudArikasya sthAne vaikriyamAdArakaM veti, saMprati tu paryApta kaikeMdiyaprAyogyabaMdhasthAne ciMtyamAne aparyAptakamapanIya paryAptakaM praptavyaM, zeSaM tadeva, tathA caad|| mUlam // - saparAghAU sAsA / paNuvI sabadhIsasAyA vA // 5 // ( gAthAI) vyA khyA- saiva prAguktA trayoviMzatiH saparAghAtocchvAsA paMcaviMzatirbhavati sA ca paryApta kai nAma 8 // 1276 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM TIkA // 11 // kezyiprAyogyaM banato mithyAdRSTeravagaMtavyA. iha paryAptakaikeMziyaprAyogyAH prAgAtapena saha hA- triMzatprakRtayaH saMnnavana napAnAH, tatra ca paMcaviMzatibaMdhe AtapamudyotaM vA na saMnavati. nacvAsaparAghAte ca sUtrakRtaiva svayameva prakSipte, tataH sthirazunnayaza kIrtirUpAstisraH prakRtayo'trApyuHharitAstiSTaMti. tAzcAsthirAzunAyazaHkIrtInAM pratipadanUtAH, tato vikalpena tAsAmeva sthAne pradeptavyAH, tathA ca satyevamanjilApaH-tiryaggatistiryagAnupUrvI, ekeMzyijAtiH, audArikataijasakArmaNAni, huMmasaMsthAna, varNAdicatuSTayaM, agurulaghu, napaghAtanAma, parAghAtanAH ma, nacchvAsanAma, sthAvaranAma, bAdarasUdamayorekataraM, paryAptaM, pratyekasAdhAraNayorekataraM, sthiH - rAsthirayorekataraM, zunAzunayorekataraM, yazaHkIrtyayazaHkIyo rekatarA, unagamanAdeyaM nirmA miti. atra naMgA viMzatiH, tatra bAdaraparyAptakapratyekasthirazunneSu badhyamAneSu yazAkIrtyA saha ekaH, hitIyo'yazaHkIrtyA, etau ca au naMgau zunapadena labdhau, evamazunapadenApi hau naMgau lanyete. tato jAtAzcatvAraH, ete catvAraH sthirapadena labdhAH, evamasthirapadenApi cavAro lanyate. tato jAtA aSTau. // 1297 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 TIkA vati. 'no suhumatigaNajala * ete ca bAdaraparyAptapratyekaiH saha labdhAH , yadA tu pratyekapadasthAne sAdhAraNaM gamyate, ta- dA sthirAsthirazunAzulAyazaHkIrtipadaizcatvAraH, yataH sAdhAraNena saha yazaHkIrnibaMdho na na vati. 'no suhumatigeNajasaM ' iti vacanAt. tatastadAzritA vikalpA na prApyate. sUkSmapa1enAsaryAptanAnozca badhyamAnayoH pratyekasAdhAraNasthirAsthirazunAzulAyazaHkIrtiniraSTau, sUkSmenA pi saha yazaHkornibadhAnAvAdatrApi tadAzritA vikalpA na prApyate. tadevaM sarvasaMkhyayA paMca. viMzatibaMdhe viMzatirnegA. saiva paMcaviMzatirAtapasahitA SaDviMzativati. navaramihAtapasthAne vikalpenodyotamapi praveptavyaM. paryAptakaikeMzyiprAyogyabaMdhe dyotasyApi baMdhasaMnnavAtU. atra naMgAH SoDaza, te cAtapodyotaszrirAsthirazunAzunjayazaHkIrtyayazaHkIrtipadairavaseyAH, pAtapo. dyotAjyAM ca saha sUkSmasAdhAraNayobadho na navati, tatastadAzritA vikalpA nopajAyate, ta. devamekeMzyiprAyogyabaMdhasthAnatraye sarvasaMkhyayA catvAriMzanaMgAH // 55 // saMprati hIDiyaprAyo- gyabaMdhasthAnapratipAdanArthamAda // mUlam ||-tggshyaa durvAsA / saMghayaNatasaMgatiriyapaNuvIsA // dUsaraparaghAnassA eja Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM sa / khagazguNatIsatIsamujjovA / / 60 // vyAkhyA-tatyAdayastiyaggatyAdayo dhAviMzati- prakRtayaH pUrvoktA eva, kimuktaM navati ? ' taggayaNupuci jAI pAvaramAIya' ityAdinA trayoTIkA viMzatiH prAguktA, saiva sthAvaranAmavarjitA kSAviMzatiridAvagaMtavyA. kevalaM syAvaranAmApanaya1enAdavaiyamiha sUkSmasAdhAraNayoH sthAne bAdarapratyekanAnI pradeptavye. tataH saMhananaM sevA - khyaM, sanAma, audArikAMgopAMganAma cetyetAstisraH prakRtayo'nyAH prakSipyaMte. tatastirazco jhIMzyisya prAyogyA paMcaviMzatinavati. sA caivamanilApanIyA-tiryaggatistiryagAnupUrvI jhIMzyijAtiraudArikataijasakArmaNAni huMmasaMsthAna sevArtasaMhananaM audArikAMgopAMga varNAdicatuSTayaM agurulaghu napaghAtanAma sanAma bAdaranAmAparyAptakanAma pratyekanAmAsthiramazugnaM dulagamanAdeyamayazaHkIrtinirmANamiti, eSA cAparyAptakahIMzyiprAyogyaM badhnato mithyAdRSTaravase. yAatra pratipakSanUtA parAvarttamAnA prakRtirekApi na baMdhamAyAtItyeka eva naMgaH, eSaiva paM. caviMzatirduHsvaraparAdhAtocchvAsAzunnavihAyogatiyuktA ekonaviMzajavati. eSA ca paryAptahIyiprAyogyaM badhnato mithyAdRSTeH pratyeyA. ata evAparyAptakasthAne paryAptakaM prakSipyate, paryA pae Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 130 // takabaMdhe ca sthirazunayazaH kIrtayo'pi baMdhamAyAMti, tatastA api asthirAzunAyazaHkIrtti sthAne vikalpena praptavyAH. tatazcaivamanilApaH-tiryaggatitiryagAnupUryau, chIMDiyajAtiH, taijasakArmaNe, huMDasaMsthAnaM, sevArttasaMhananaM, zradArikamaudA rikAMgopAMgaM, varNAdicatuSTayamagurulaghu, parAghAtamucchvAsanAma, aprazasta vidA yogatisvasanAma, bAdaranAma, paryAptanAma, pratyekaM sthirA sthirayorekataraM, zubhAzubhayorekataraM, duHsvaraM, durbhagamanAdeyaM, yazaH kIrttya yazaH kIrtyorekatarA, nirmANamiti atra sthirAsthirayorekataraM, zujAzunayazaH kIrtyayazaH kIrttipadairaSTau jaMgAH saivaikonatriMzat udyota sahitA triMzadapi ta evASTau gAH, evaM sarvasaMkhyayA saptadaza. 'evaM trIDiyaprAyogyaM caturiMDiyaprAyogyaM ca banato mithyAdRTestrINi trINi baMdhasthAnAni sataMgAni vAcyAni navaraM trIDiyAlAM trIdijAtiranilapanIyA, caturiMziyANAM caturiMzyijAtiH, jaMgAzva pratyekaM saptadaza tiryakpaMceM prAyogyamapi banatastrINi baMdhasthAnAni tadyathA - paMcaviMzatirekonatriMzat triMzat. tatra paMcaviMzatidiyaprAyogyaM banata iva veditavyA navaraM hIMDiyajAtisthAne paMceMpriya bhAga 4 // 1300 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | 1301 // gatayaH, jAtiravaseyA. saiva paMcaviMzatiH parAghAtocchvAsaduHsvarAprazastavidAyogatitiH sabaikonatriMzatravati sA ca paryApta katiryakU paMceMdiyaprAyogyaM banato veditavyA paryApta tiryakUpaM ceM diyaprAyogyabaMdhAraMje ca ' paMceMdiya susarAI ' ityAdivacanaprAmANyAt susvara sunagAdeyaprazasta vidAyo. AdyAni paMcasthAnAni, prAyAnI ca paMca saMhananAnItyetAzcaturdaza prakRtayo'nyA api zritya saMjJati tAzca duHsvarAdInAM pratipakSabhUtAH ato vikalpena duHsvaradurbhagAnAveyAnAM sthAne susvara sunagAdeyaprakRtayo'prazasta vihAyoga tisthAne, prazasta vihAyoga tihu~ma saMsthAnasya sthAne, vikalpena paMcasaMsthAnAni sevArttasaMdananasya sthAne paMca saMdanAni prakSeptavyAni. tatazcaivamajilApa:- tiryaggatitiryagAnupUvya, paMceMDiyajAtiH, zradArikamaudA rikAMgopAMgaM, taijasakArmaNe, pasAM saMsthAnAnAmekatamatsaMsthAnaM, SassAM saMhananAnAmekatamatsaMhananaM, varNAdicatuSTayamagurulaghu, parAghAtocchvAsanAma, prazastAprazastayorekatarA vihAyogatiH, trasanAma, bAdaranAma, paryAptanAma, pratyekaM, sthirAsthirayorekataraM, zubhAzunayorekataraM, sunagadurbhagayorekataraM, susvaraHsvarayeorekataraM, zrAdeyAnAdeyayeorekataraM yazaH kIrttya yazaHkI tyoM rekatarA, nirmANa " nAga 8 // / 1301 / / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miti. atra SaDnaH saMsthAnaH, SaDUtiH saMhananaiH, prazastAprazastavihAyogatiyAM, sthirAsthi- jAga 4 TrAcyAM, zunnAzunAcyAM, sunagapunagAbhyAM, susvarakuHsvarAnyAM, AdeyAnAdeyAnyAM, yaza-kI-4 TIkA kartyayazAkIrticyAM naMgA aSTAdhikaSaTcatvAriMzatasaMkhyA navaMti. saivaikonatriMzadudyotasahitA 130 triMzatravati. atrApi naMgAH prAgivASTAdhikAni SaTcatvAriMzatAni. sarvasaMkhyayA tiryapaMceM yiprAyogyabaMdhasthAneSu naMgA hAnavatizatAni saptadazAdhikAni. ( e17 ) sarvasyAM tiryaggatau sarvasaMkhyayA naMgAstrinavatizatAni aSTAdhikAni ( e37 ) tadevaM vyAkhyAtAni tiryaggatiprAyogyAni baMdhasthAnAni // 60 // saMprati manuSyagatiprAyogyANi baMdhasthAnAnyAha // mUlam ||-tiribNdhaa maNuyANaM | tibagaraMtIsamaMti znena // (gAI)vyAkhyAya eva paMceMzyijAtitirazcAM prAgbaMdhA naktAsta eva manuSyANAmapi dRSTavyAH, yadyapi ca prAk tiryaMcaH sAmAnyenaikeMjhiyAdaya naktAstathApi manuSyANAM paMceMzyitvAdiha 'taribaMdhA' ityukte- // 30 // 'pi tiryapaMceMzyibaMdhA iti dRSTavyaM. tathA tiryaggatitiryagAnupUrvIsthAne manuSyagatimanuSyAnupUThyauM vaktavye. zeSaM tathaiva, navaramiha triMzadhasthAne triMzanamaM tIrthakaranAma vaktavyamiti Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nedaH, tatra paMcaviMzatibaMdhasthAne prAgivaiko naMgaH, ekonatriMzadhasthAne aSTAdhikAni SaTca- nAga : tvAriMzavatAni. saivaikonatriMzatIrthakaranAmasahitA triMzannavati. navaramasyAM saMsthAnaM samacatura-1 TIkA * srameva, saMhananaM vajarSananArAcameva, vihAyogatiH prazastaiva vaktavyA, shesssNsthaansNhnnvidaa|130|| yogatInAM tIrthakaranAmnA saha baMdhAsaMnnavAta. evaM cAnilapanIyA manuSyagatirmanuSyAnupUrvI paMceMziyajAtiraudArikazarIramaudArikAMgopAMgaM, taijasakArmaNe, samacaturasra saMsthAnaM, vajarSananArAcasaMhananaM, varNAdicatuSTayamagurulaghu parAghAtamupaghAtamucchvAsanAma, prazastavihAyogatistrasanAma, bAdaranAma, paryAptakanAma, pratyekaM sthirAsthirayoreka-: taraM, zunAzunnayorekataraM, sunagaM, susvaraM, AdeyaM, yazaHkIrtyayazaHkoyo rekatarA, tIrthakaranA.E ma, nirmANamiti. etAM ca triMzataM devA nArakA vA aviratasamyagdRSTayo manuSyagatiprAyogya badhaMto babhraMti. atra ca sthirAsthirazunAzunayazaHkIrtyayaza-kIrtipadairaSTau naMgAH. sarvasaMkhyayA 130 // manuSyagatiprAyogyabaMdhasthAneSu SaTcatvAriMzatAni saptadazAdhikAni (4617 ) // saMprati narakagatiprAyogyamaSTAviMzatirUpaM baMdhasthAnamAda Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paicasaM0 TIkA // 1304 // // mUlam // - saMghayagUNuge tIsA / amavIsA nArae ekkA // ( gAthA I ) // 61 // vyAkhyA-nArake narakagatau prAyogyA ekaivASTAviMzatiH, sA ca yaiva hariyANAM prAkU ekotriMzakta, saiva saMdananavarjitA dRSTavyA. eSA ca ' apajjattabaMdhaM dUsaraparAdhAe ' ityAdinA prAgevoktA. tathApIda sthAnAzUnyArthaM bhUyo'pi likhyate narakagatirnarakAnupUrvI paMceMyijAtivaikriyaM vaikriyAMgopAMgaM taijasakArmaNe huMDasaMsthAnaM varNAdicatuSTayamagurulaghu nRpaghAtaM parAghAtamucvAsanAma prazasta vihAyogatiH sanAma bAdaranAma paryAptakanAma pratyekanAma asthiramazunaM durbhagaM duHsvaramanAdeyamayazaHkIrttirnirmANamiti atra sarvANyazubhAnyeva karmANItyeka eva jaMgaH || 6 || saMprati devagatiprAyogyAni baMdhasthAnAnyAda // mUlam // tiGagarAdAragadoti-saMjuna baMdho nArayasurANaM || ( gAthAI ) vyAkhyAya eva narakANAM prAyogyo'STAviMzatiprakRtyAtmako baMdhaH prAguktaH, sa eva zubhaprakRtivizeSito devAnAM prAyogyo javati asthirAzujJAyazaH kIrttayo'pi ca devagatyA sada baMdhamAyAMti, tAzva sthirazunayazaH kIrtInAM pratipakSabhUtAH, tata etAsAM sthAne vikalpena prakSepaNIyAH, evaM jAga // 1304 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 305 // cAnilApaH - devagatirdevAnupUrvI, paMceMziyajAtirvaikriyaM vaikriyAMgopAMga, taijasakArmaNe, samacaturastraM saMsthAnaM, varNAdicatuSTayaM, agurulaghu, parAghAtamupaghAtamucchvAsanAma, prazastavihAyogatisvasanAma, bAdaranAma, paryAptakanAma, pratyekanAma, sthirAsthirayeorekataraM, zunAzunayeorekataraM, sujagaM, susvaramAdeyaM yazaHkIyazaHkI tyoMrekatarA, nirmANamiti eSA ca mithyAdRSTisAsAdanamizrAviratasamyagdRSTidezaviratAnAM devagatiprAyogyaM banatAmavaseyA. atra sthirAsthirazunAzunayazaH kIrtyayazaH kIrttipadairaSTau naMgAH. eSaivASTAviMzatistIrtha karasahitA ekonatriMzannavati atrApi ta evASTau jaMgAH navaramenAM devagatiprAyogyAM banato'viratasamyagdRSTyAdayo bati, triMzatpunariyaM - devagatirdevAnupUrvI, paMceMdijAtirvai kriyaM vaikriyAMgopAMgaM, AhArakamAhArakAMgopAMgaM, taijasakArmaNe, samacaturasrasaMsthAnaM, varNAdicatuSTayaM, agurulaghu, nRpaghAtaM, parAghAtaM nacvUvAsanAma, prazasta vihAyogatistrasanAma, bAdaranAma, paryAptakanAma, pratyekanAma, zubhanAma, sthiranAma, sunaganAma, susvaranAma, AdeyanAma, yazaHkIrttinirmANamiti eSA ca devagatiprAyogyaM banato'pramattasaMyatasyApUrva 164 nAga 4 // 1305 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | 1306 / / karaNasya vA veditavyA. sarvANyapi karmANi zubhAnyeveti eka eva jaMgaH akSarayojanA tviyaM - ' nArayasurANaMti' yaiva nArakAlAmaSTAviMzatiruktA, saiva zujapadavizeSitA surANAmapi saiva cASTAviMzatistIrthakarasahitA ekonatriMzat, AhArakadhikasahitA triMzat, kevalamatra padAni sarvApizunAnyeva tAni ca tathaiva prAk darzitAni tIrthakarAhArakAhAra kAMgopAMgarUpAnistu tisRniH prakRtibhiryuktA ekatriMzat sApi triMzadivaikAMtazubhapadA dRSTavyA. atrApyeka eva naMgaH, tadevaM sarvasaMkhyayA devagatiprAyogyeSu baMdhasthAneSvaSTAdazagAH // // mUlam // - zraniTTI suhumANaM / jasakittIesa igabaMdho // 62 // ( gAthAI) vyAkhyA-- anivRttibAdara sUkSmasaMparAyayoryazaHkIrttire kA baMdhamAyAti, na zeSazaH prakRtayaH, sa ekavidho baMdhaH // 62 // saMprati nAmaprakRtInAM guNasthAnakeSu baMdhavyavazvedamAha // mUlam // --sAdAraNAimiTho / suhumAyavathAvaraM narayaDugaM / igivigaliMdiyajAI / huMmamapaUnabevahaM // 63 // vyAkhyA - sAdhAraNAdInAM trayodazaprakRtInAM mithyAdRSTaya eva baMdha bhAga 4 // 1306 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 130 // kAH, na sAsvAdanAdayaH, tena sAdhAraNAdInAM mithyAdRSTiguNasthAnake baMdhavyavacchedaH, akSarayo nAga 4 janA tviyaM-mithyAdRSTirbabhrAti sAdhAraNAdi, AdizabdalacyAH prakRtIH sAkSAdarzayati-5 sUkSmaM AtapaM sthAvaraM sanarakahikaM ekakSitricaturiDiyajAtI: huMDasaMsthAnamaparyAptaM sevArnasaMhananamiti. // 6 // // mUlam ||-sAsAyaNo pasanlA / vihAyagausaradUnaguGotaM // aNapaUM tiriyadugaM / manimasaMghayaNasaMgaNA // 65 // vyAkhyA-sAsAdanaH sAsAdanaparyavasAnA aprazastavihAyogatisvaraphulagodyotAnAdeyatirikAyaMtavarjasaMhananasaMsthAnarUpAH paMcadaza babhraMti, zeSAstu samyagmiNyAdRSTyAdayo na badhaMti // 34 // // mUlam ||-miiso sammo narAla-duvayamaNuvayAsaMghayaNaM // baMdha deso virana abhirAsulaajasapuvANi || 65 // vyAkhyA-mizro'viratasamyagdRSTizca audArikakiM, ma- // 30 // nuSyahikaM, Adima saMhananaM vajarSannanArAcarUpamityetAH paMca prakRtIbaMdhAti. kimuktaM bhavati? mithyAdRSTayAdayo'viratasamyagdRSTiparyaMtAH paMcaprakRtIbaMdhnaMti, pare tu na badhnaMtIti, dezavirataH Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgapa paMcasaM pramanazcAsthirAzunnAyazaHpUrvANi banAti, nApramatnAdiH, avApIya nAvanA-mithyAdRSTayAda 7 / yaH pramanaparyavasAnA asthirAzunAyazaHkI babhraMti, na zeSA ayazaHpUrvANIti. ayazaHza bdaH pUrva yasya karmaNastadayazaHpUrvamayazaHkIrtirityarthaH // 5 // 130 // // mUlam ||-apmtto saniyaTTI / suragavenava jugaladhuvabaMdhI // prghaaysaaskhgii| tasAzcanaraMsapaMceMdI // 66 // vyAkhyA-apramattaH sanivRttiH apUrvakaraNasahito'pramano'pU. rvakaraNazcetyarya:. surachikavaikriyayugalataijasakAmaNavarNAdicatuSTayAgurulaghUpaghAtanirmANarUpanava. dhruvabaMdhiparAghAtocchvAsaprazastavihAyogatitrasAdidazakasamacaturasrasaMsthAnapaMceMghiyajAtirUpA aSTAviMzanisaMkhyAH prakRtInaMti, na pare anivRtnivaadrsNpraayaadyH||66|| |muulm|| virae AhArudana |bNdho puNa jA niyahi apmttaa|| tissa avirayAna / jA suhamo tAva kittIe // 6 // vyAkhyA-virate pramatte apramane ca AhArakahikasyodayo na vati, baMdhaH punarapramatnAdArabhya yAvadapUrvakaraNAstAvajavati. zeSeSu tu guNasthAnakeSu na navati. tIrthakaranAmnaH punaraviratasamyagdRSTerAracya yAvadapUrvakaraNamadhyannAgastAvabaMdhaH, nadayaH punaH sa // 30 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 TIkA 130 // yogikevalinya yogikevalini ca. yazaHkIrneH punarmithyAdRSTerAracya yAvatsUkSmasaMparAyastAva- baMdhaH, tadevamukto nAno baMdhaH // 67 // saMprati nadaye yavaktavyaM tadAda--- // mUlam ||-najova pAyavAyaM / nadana putviMpi do pahAvi | sAsasarehito / suhumatinujjoyaNAyAvaM // 6 // vyAkhyA-ekezyiAnadhikRtyobvAsAd, hIzyiAdInadhikRtyobbAsasvarAjyAM pUrva, pazcAdudyotAtapayoryAyogyamudayo navati, tayaivAne nAvayiSyate. tathA sUkSmatrikasya sUkSmAparyAptasAdhAraNarUpasyodyotasya codayena saha maatpmudymaagvti.|| // mUlam ||-njaavegaayaavN / suhumatigeNaM na banae unnayaM / nakoyajasANudae / jaya sAhAraNassudana // 6 // vyAkhyA-nudyotena sahAtapaM tu na badhyate, nApi sUkSmatrike sUdamAparyAptasAdhAraNarUpeNa saha nannayamAtapodyotarUpaM, tadevamukto baMdhaviSaye'pavAdaH. sAM. pratamudayaviSaye tamannidhitsurAha-'noyetyAdi ' nadyotayazasorudayo jAyate, sAdhAraNa- syodayo na tu jAyate, kimuktaM navati ? sAdhAraNodaye'pyudyotayazAkIyorudayo nvtiiti.|| // mUlam ||-dungiinnN nadae / bAyarapako vinavae pavaNo // devagaIe nadana / unnaga // 13 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMca aNAeU nadaevi // 70 // vyAkhyA-durnagAdInAM durlagAnAdeyAyazaHkI nAmudaye pavano 7. bAdaraH paryApto vikurute vaikriyazarIramAranate. bAdaraparyAptagrahaNe paryAptAparyAptasUkSmAparyApta TIkA bAdaravyudAsaH, teSAM hi vaikriyalabdhireva na vidyate, taduktaM prajJApanAcUrNI-'tiehaM rAsI 11NAveviyalAhI ceva nati, bAyarapaUttANaMpi saMkhaU ime nAge tassatti' tathA dubhaMgAnAdeyayo rudaye'pi devagaterudayo navati, purnagAnAdeyayorudayena devagatarudayo na virudhyate ityarthaH. apizabdasya bahulArthatvAdAdArakahikasyodayo unagAnAdeyAyazaHkIyudayena saha na navati. asthirAzulAnyAM ca saha navati, tato dhruvodayatvAdityavaseyaM // 70 // // mUlam ||-suusrndn vigalANa / ho viragyANa desavirayANaM // najovudana jAya15venavAdAragAe // 31 // vyAkhyA-vikalAnAM vikaleMziyANAM susvarodayo navati. su4. mvarodayasteSAM na virudhyate iti jAvaH. tathA manuSyANAM dezaviratAnAM sarvaviratAnAM vA yathA- yogaM vaikriyAhArakakaraNAkSAyAM varnamAnAnAmudyotodayo navati, na zeSANAM // 31 // tadevamudayaviSaye saMnavaciMtAmAdhAya sAMpratamudayasthAnAnyAha // 11 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1311 / / // mUlam // - zramanava vIsigavIsA / canavIse gahiya jAva igatIsA // canagaiesu bArasa | udayaThAlAI nAmasta // 72 // vyAkhyA - caturgatikeSu prANiSu dvAdaza nAmna nadasthAnAni kimuktaM javati ? caturgatikAn prANino'dhikRtya sarvasaMkhyayA nAno dvAdazodayasthAnAni javaMti, tadyathA - aSTau nava viMzatirekaviMzatizvaturviMzatiH, eSaivaikAdhikaikAdhikA yAvadekatriMzat, paMcaviMzatiH SaDUviMzatiH saptaviMzatiraSTAviMzatirekonatriMzat triMzadekatriMzacetyarthaH // 72 // etAnyevodayasthAnAni gatiSu ciMtayannAha - || mUlam || - maNuesu canavIsA / vIsamanavavajiyAna tiriesu / igapalasagaThanavavIsa / nArae sure satI sAte || 13 || vyAkhyA - manuSyeSu caturviMzativarjAH zeSA ekAdazApyudayAH saMbhavati, caturviMzatistu na saMbhavati, tasyA ekaidiyeSveva saMjavAt tathA viMzatyaSTanavavarjitAH, zeSA navodayAstiryakSu saMjavaMti viMzatyaSTanavodayAnAM tu teSvasaMjJavaH, yato na vATodayAdayogikevalini prApyate, viMzatyudayastu kevalisamudrAtAvasthAyAmiti tathA nArake narakagatau paMcanadayAH, tadyathA - ekaviMzatiH, paMcaviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, e nAga sa // 1311 / / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 4 na konatriMzaca. ete eva paMcanadayAH sureSu suragatau satriMzatastriMzatsahitAH saMtaH SaT vedita- vyAH. / / 73 / / saMprati guNasthAnakeSUdayasthAnAni ciMtayanAdaTIkA // mUlam ||-gviisaaii miThe / sagaThavIsAe sAsaNe hINA // canavIsUNAsamosa / zAmapaMcavIsAe jogimmi // 4 // paNavIsAI dene / bIsUNA pamatta puNa paMca // guNatIsAI misse / tIsugatIsAna apamane // 5 // aSTho nabo ajogissa / vIsana kevalIsamugghAe // gavIso puNa nadana / nanaMtare sajIvANaM // 76 // vyAkhyA-mithyAdRSTAvakaviMzatyAdayo nava nadayA navaMti, tadyathA-ekaviMzatiH, caturviMzatiH, paMcaviMzatiH, paviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzata, ekatriMzaca. mithyAdRSTeH sarvajIvayoniSu saMnnavAhiMzatyaSTanavodayA na saMnnavaMti. teSAM kevalisamudrAtAvasthAyAM nAvAt. ete eva navodayAH saptaviMzatyaSTAviMzatinyAM dInAH saMnavaMti. tatraikaviMzatyudayo navAMtare, caturvizatyudayaH paryAptapratyekabAdaraikeMziyasya janmaprazramasamaye, pamviMzati jhyiAdiSUtpadyamAnasya, paMcaviMzatirunagvaikriyakaraNaprazramakAle, ekonatriMzatparyAptanArakANAM, triMzatparyAptamanuSyadevAnAM, eka // 12 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA triMzatpaMceMkhyitirazcAmudyotavedakAnAM, yau tu saptaviMzatyaSTAviMzatyudayau, tau na saMjavataH, yata- nAga ' stau kiMcidUnAparyAptAbasthAyAM navataH, tadAnIM ca sAsAdanatvaM na prApyate. ta evaikaviMzatyA dayo navodayAzcaturvijJAtyUnAH zeSA aSTau nadayA aviratasamyagdRSTau navaMti, aviratasamyagdRSTezcatasRSvapi gatiSu paryAptAvasthAyAM vA prApyamANatvAt. caturviMzatyudayastu tasya na saMnavati, ekeMzyeiSveva caturviMzatyudayasya prApyamANatvAta, ekezyiANAM cAviratasamyagdRSTitvAnnAvAt. tazrA ete evASTau paMcaviMzatyA manAH zeSAH saptodayAH sayogikevalini navaMti. aSTamastvekaviMzatyudayo'grenamiSyate. tatraikaviMzatiSaDviMzatisaptaviMzatyudayAH samuddhAtAvasthAyAM, aTAviMzatinavaviMzatyudayau yoganirojhavasthAyAM, triMzau~dayaH sAmAnyakevalinaH svannAvasthasya ra tArthakRto vA kRtavAgnirodhasya, ekatriMzadayastIrthakarasya. tathA paMcaviMzatyAdayaH saptodayAH SaDviMzatyUnAH SaT dezavirate navaMti. tatra paMcaviMza. tisaptaviMzatyaSTAviMzatinavaviMzatyudayA nattaravaikriyaM kurvato veditavyAH. triMzatrudayastiryagmanuvyayoH paryAptayoH, ekatriMzaudaya dyotamanunnavatastirazca iti. tathA pramatte pramanasaMyate paM. 195 ma 134 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca TIkA // 11 // caviMzatyAdayaH SaviMzatihInAH zeSAH krameNa paMca nadayA navaMti. tatra paMcaviMzatisaptaviMza- nAga / tyaSTAviMzatinavaviMzatyudayA vaikriyamAdArakaM vA kurvataH saMyatasya veditavyAH, triMzaudayastu / sAmAnyasaMyatasya, yastvekatriMzatrudayaH sa tirazcAmeva navatIti na saMyatasya prApyate. tathA e. konatriMzadAdayastraya nadayAH samyagmithyAdRSTau navaMti, tatraikonatriMzanArakANAM, triMzaddevamanuvyatirazcAM, ekatriMzatirazcAM. tathA apramane nadayasyAne, tadyathA-ekonaviMzatpUrvaiva vaikriye AdArake vA vyavasthiteveditavyA, triMzatsAmAnyamanuSye, tuzabdasya bahulArthatvAdapUrvakara-- gAnivRttibAdarasUkSmasaMpagayopazAMtamohanIlamohezvapi triMzadekamudayasthAnamityavagaMtavyaM, tathA ayogikevalino'STakodayo navodayo vA, taMtrASTakodayaH sAmAnyAyogikevalinaH, navodayastIyakarAyogikevalinaH, viMzatyudayaH kevalisamudrAte, ekaviMzatyudayaH punastIrthakarasya samudghAte, saMsAriNAM tu sarveSAmapyekaviMzatikodayo navAMtare navAMtarasaMkramaNakAle // // 31 // // 7 // 5 // 16 // saMpratyekeMhiyeSUdayasthAnAni ciMtayannAda // mUlam ||-canavIsAzcanaro / nadayA egidiesu tirimaNue // aDavIsAibIsA / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA // 1315 // paMcasaM ekekkUNA vinavane // 7 // vyAkhyA-ekeMjhyiANAM caturvizatyAdayazcaturviMzatipaMcaviMzati- SaDviMzatisaptaviMzatirUpAzcatvAra nadayA navaMti. paMcamastvekaviMzatyudayaH 'egavIso puNa nadana / navaMtare savajIvANaM ' itivacanAsidaH, evaM dIDiyAdiSvapyekaviMzatyudayo'nukto'pi . TavyaH. tazrA jhIMzyiAdiSu tiryakSu manuSyaSu ca yathAsaMnna aSTAviMzatyekonaviMzatriMzadekatriMzApAzcatvAra nadayA navaMti. paMcamastvekaviMzatirUpaH, tathA vaikriyamAhArakaM ca kurvatAM yAsaMnavaM tiryagmanuSyANAM ta eva SaDUviMzatyAdayaH paMca nadayA ekaikaprakRtyA saMhananasaMjhayA hInAH paMca nudayAH paMcaviMzatisaptaviMzatyaSTAviMzatyekonaviMzatriMzapA veditavyAH. cazabdAdekezyiA. lAmapi vAyukAyikAnAM vaikriyaM kurvatAM caturviMzatipaMcaviMzatiSaDviMzatirUpAstraya nadayA dRSTavyAH // 77 // saMpratyekeMjhyiANAmevodayAna nAvayati // mUlam ||-gshyaannupuvijaaii / pAvaraphullagAI tinidhuvanadayA // egidiyazgavIsA / bhasesANavi pagazvacAso // 70 // vyAkhyA-gatistiryaggatirAnupUrvI tiryagAnupUrvI, ekezyi jAtiH, sthAvaratrikaM sthAvarasUkSmAparyAptarUpaM, dubhaMgAditrikaM ugAnAdeyAyazaHkIrnirUpaM, dhru. // 1315 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 1 na vodayAstaijasakArmaNavarNAdicatuSTayAgurulaghunirmANasthirAsthirazunAzunnarUpA bAdaza, sarvasaM. khyayA ekaviMzatirekeMjhyiANAM navati. eSA cApAMtarAlagatau vartamAnAnAM veditavyA. apAMtaTIkA rAle ca bAdaraparyAptayaza kI nAmapyudayaH saMnavati. tatastA apyasyAmekaviMzanau vikalpena // 31 // pradeptavyAH. tayA ca satyatra naMgAH paMca, tadyathA-bAdarasUkSmAnyAM pratyekaM paryAptAparyAptA. jyAmayazaHkIrtyA saha catvAraH, bAdaraparyAptayaza kIrtinniH sadakaH, sUkSmAparyAptAbhyAM saha yazaHkIrudayo na navatIti tadAzritA vikalpA na navaMti. zeSANAmapi hIMzyiAdInAmapAtarAlagatau varnamAnAnAmevaikaviMzatiravagaMtavyA. kevalaM tAM tAM gati hazyiAditvaM ca parinnAvya gatijAtyAdiprakRtInAM vyatyAso viparyAsaH svayameva karaNIyaH, sa ca tatraiva kariSyate // 3 // // mUlam ||--saa prANupuvihINA / apajjaegiditiriyamaNuyANaM // pane navaghAyasarI. yA ra / humasadiyA cavIsA // 7 // // vyAkhyA-sA prAguktA ekaviMzatirAnupUrvIrahitA viMza- tirbhavati, eSA paryAptAnAmeDiyahIMziyAditiryaGmanuSyANAM dhruvA, tataH pratyekopaghAtaudArikazarIgryumasaMsthAnasahitA caturviMzatirnavati, sA ca zarIrasthasya navati. asyAM ca caturvi // 316 / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 1317 // zatau sAdhAraNasyApyudayaH saMbhavati tatastadapi pratyekasthAne vikalpena prakSeptavyaM tathA ca satyatra jaMgA dA, tadyathA--- bAdaraparyAptasya pratyekasAdhAraNa yaThAH kIrtyayazaHkIrttipadaizcatvAraH, aparyAptabAdarasya pratyeka sAdhAraNAnyAmayazaHkIya saha hau, sUkSmasya paryAptAparyAptapratye kasAdhAraNairayazaHkIrttyA saha catvAra iti dar3A tathA bAdaravAyukAyikasya vaikriyaM kurvata - dArikasthAne vaikriyaM vaktavyaM tatazca tasyApi caturviMzatirudaye prApyate, kevalamiha bAdaraparyA pratyekazaH kIrttipadaireka eva jaMgaH, tejaskAyikavAyukAyikayoryazaHkIrttisAdhAraNayorudayo na javati, tatastadAzritA vikalpA na prApyaMte tataH zarIraparyAptyA paryAptasya parAghAte prakSipte paMcaviMzatiH, sA ca paryAptakasyaivetya paryApta kamapasAryate. atra gaMgAH paTU, tadyathAbAdarasya pratyeka sAdhAraNayazaH kIrttya yazaHkIrttipadaizcatvAraH, sUkSmasya pratyeka sAdhAraNAnyAmazaH saha hau, tathA bAdaravAyukAyikasya vaikriyaM kurvataH zarIraparyAptyA paryAptasya pa rAghAte prakSipte paMcaviMzatiH atra ca prAgvadeka eva jaMgaH, sarvasaMkhyayA paMcaviMzatau sapta jaM* gAH, tataH prANApAnaparyAdayA paryAptasyocchUvAse prakSipte mUviMzatiH, atrApi jaMgAH prAgiva bhAga 4 ||1317 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 131 // . athavA zarIraparyAptyA paryAptasyocchvAsa anudite zrAtapodyotayoranyatarasminnudite - viMzatirbhavati atrApi naMgAH SaTU, tadyathA - bAdarasyodyotena sahitasya pratyekasAdhAraNayazakIrttyayazaHkIrttipadaizcatvAraH, Atapasahitasya ca pratyekayAH kIrttyayazaHkIrttipade, bAdaravAkAyikasya vaikriyaM kurvataH prANApAnaparyAptyA paryAptasyocchvAse kSipte prAguktA paMcaviMzatiH SaDUviMzatirbhavati tatra ca prAgvadeka eva jaMgaH taijaskAyika vAyukAyikayorAtapAdyotayazaHkIrttInAmudayAjJAvAttadAzritA vikalpA na javaMti sarvasaMkhyayA SaDviMzatau trayodazagAH tathA prANApAnaparyAptyA paryAptasya nRcchUvAsasahitAyAM paviMzatau, zrAtapodyotayoranyatarasminnudite sati saptaviMzatirbhavati atrajaMgAH paTU, ye prAgAtapodyotAnyatarasahitAyAM - viMzatau pratipAditAH, sarvasaMkhyayA ekaipriyANAM gaMgA dvicatvAriMzat // 79 // yathoktAnyeva paMcaviMzatyAdInyudayasthAnAni sUtrakRdAda - // mUlam || - paraghAyasAsa prAyava-juttA paNa bakkasattavIsAsA // ( gAthAI) vyAkhyA-sA ca caturviMzatiH parAghAtena sahitA paMcaviMzatirbhavati, saiva ca paMcaviMzatirucchU nAga 28 | 1318 / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 131 / / vAsena sahitA SaDviMzatiH, saiva babhUviMzatirAtapena sahitA saptaviMzatirbhavati, zrAtapagrahaNamupalakSaNaM, tenodyotena sahitA SaDUviMzatiH saptaviMzatirbhavati, saMprati hIMDiyAlA mudayasyAnAnyucyate--- ziyANAmudayasthAnAni paTU, tadyathA ---- ekaviMzatiH, baDUviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, ekatriMzat, tatra yaiva prAk erkeDiyAlA mekaviMzatirukkA, saiva katipaya prakRtivyatyAsena IDiyAlAmapi dRSTavyA. sA caivaM tiryaggatistiryagAnupUrvI, haDiya - jAtistranAma, bAdaranAma, paryAptAparyAptayorekataraM, durjagamanAdeyaM, yamaHkI yazaHkI tyoM rekatarA, taijasakArmaNAgurulaghu sthirA sthirazubhAzubhavarNarasagaMdhasparza nirmANAnIti eSA caikaviMzatirapAMtarAlagatau prApyate. atra naMgAstrayastadyathA - aparyApta kasyAyazaHkI sadaikaH, pa takasya yazaHkIyazaH kIrttitryAM saha dvAviti tataH zarIrasthasya eSaiva ekaviMzatirAnupUrvIrahitA pratyekopaghAtaudA rikazarIrakhaMDa saMsthAnasahitA caturviMzatirbhavati sA ca prAgeva pratipAditA, tataH saiva sevArcasaMhananaudA rikAMgopAMgasahitA SaDviMzatiH // tathA cAda|| mUlam // -- saMghayaNaaMgajuttA / canavIsabavIlamaNutirie // 80 // ( gAthA I) vyA bhAga 4 // 131 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 132 // khyA-- laiva prAguktA caturviMzatiranyatamena saMhananena zradArikAMgopAMgena ca yuktA SaDUviMzanirmanuSyANAM tiravAM ca hIMdiyAdInAM javati. asyAM ca hIMdiyANAM SaDUviMzatau naMgAstrayaH, te ca prAgiva dRSTavyAH tataH zarIraparyAptyA paryAptasya parAghAtavidAyogatyoH prakSiptayoraSTAviMzatirbhavati // 80 // // mUlam // - parAdhAyakhagai - juttA aDavIsA // vyAkhyA - saitra SaDUviMzatiH parAghAtena anyatarayA ca vihAyogatyA yuktA tiryagmanuSyANAM zraSTAviMzatirbhavati. asyAM ca vIr3iyAlAmaSTAviMzatI hau jaMgau, tau ca yazaH kIrtyayazaHkIrttitryAM dRSTavyau tataH prANApAnaparyAtyA paryAptasya cvAse hite ekonatriMzat // tathA cAha // mUlam // - gulatIsAsAseNaM // vyAkhyA - atrApi tAveva ho jaMgau, athavA zarIparyAptatyA paryAptasya nacchvAse'nudite udyotanAni tUdite ekonatriMzat zratrApi prAgiva hau jaMga, sarvasaMkhyA ekonatriMzati catvAro jaMgAH tato jAtrAparyAptyA paryAptasyocchvAsasaditAyAmekonatriMzati susvaraduHsvarayorekatarasmin prakSipte triMzabhavati // tathA cAda-- jAga // 1320 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naag| paMcasaM ||muulm ||-tiisaa sareNa // vyAkhyA-atra susvarasvarayazakIrtyayaza kIrtipadai- K zcatvAro naMgAH, azravA prANApAnaparyAptyA paryAptasya svare anudite nadyotanAni tUdite triMTIkA zanavati. atra yaza-kIrtiyAM naMgau, sarve triMzati SaT naMgAH, tato nASAparyAptyA pryaa||13|| ptasya svarasahitAyAM triMzati nadyotanAmni prakSipte ekatriMzannati. // tathA cAha // mUlam ||-suuuovtitirimnnuyshgtiisaa // 1 // vyAkhyA-tiryakSu saiva triMzabhAta nadyotasahitA ekatriMzatravati, manuje tu satIrthA tIrthakarasahitA ekatriMzat. tatra tiryak. prAyogyAyAmekaviMzati susvaraHsvarayazaHkIrtyayAHkIrtinizcatvAro naMgAH, sarvasaMkhyayA hIMpriyANAM kSAviMzatinaMgAH, evaM trIziyANAM caturiMkSyiANAM ca pratyekaM SaT SaT nadayasthAnAni nAvanIyAni. navaraM hIDiyajAtisthAne vIDiyANAM vIDiyajAtiH, caturiMDiyANAM caturiMDiya jAtiranilapitavyA. pratyekaM ca naMgA kSAviMzativiMzatiritisarvasaMkhyayA vikaleMDiyANAM naM- # gAH SaTSaSTiH. saMprati prAkRtatiryapaMceMDiyANAmudayasthAnAni nAvyate-prAkRtatiryapaMceMzi yANAmudayasthAnAni SaT , tadyathA-ekaviMzatiH, pasviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonaviMzat, // 13 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 paMcaviMzata, ekaviMzat. etAni sarvAeyapi sUtrakRtA 'tirimaNueni ' vadatA sAmAnyata uktA- ni, tathApi ziSyA'sammohAthai vizeSato nAvyateTIkA kA tiryaggatistiryagAnupUrvI, paMceMghiyajAtiH, vasanAma, bAdaranAma, paryAptAparyAptayorekata135zAra, sunnaga' gayorekataraM, AdeyAnAdeyayorekataraM, yazAkIrtyayazaHkIyo rekatarA, taijasakA maNAgurulaghusthirAsthirazunAzunanirmANavarNAdicatuSTayAnItyekaviMzatiH, eSA cApAMtarAlagatau vartamAnasya tiryapaMceMziyasya veditavyA. atra naMgA nava, tatra paryAptakanAmodaye varnamAnasya sujaganagAcyAmAdeyAnAdeyAnyAM yazaHkIrtyayaza kIniyAM cASTau naMgAH. aparyApta. kanAmodayavartamAnasya tu purtagAnAdeyAyazakIrtinirekaH, apare punarAhuH-sunagAdeye yugapadayamAyAto ugAnAdeye ca, tataH paryAptakasya sunnagAdeyayugaladurlagAnAdeyayugalAnyAM ya. zakIrtyayazakIrticyAM catvAro naMgAH, aparyAptakasya tveka iti sarvasaMkhyayA paMca. evamu- taratrApi matAMtareNa naMgavaiSamyaM svadhiyA parinAvanIya. tataH zarIrasthasyAnupUrvImapanIya audArikamaudArikAMgopAMga, SasmAM saMsthAnAnAmekatamatsaMsthAnaM, paramAM saMhananAnAmekatamatsahana // 1322 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namupaghAtaM pratyekamiti SaTkaM prakSipyate, tato jAtA SaDUviMzatiH, atra jaMgAnAM de zate ekonanavatyadhike, tatra paryAptakasya paniH saMsthAnaiH SadbhiH saMhananaiH sunnagarbhagAyAmAdeyAnAdeyAcyAM yazaHkIrttyayazaHkIrttibhyAM ca de zate jaMgAnAmaSTAzItyadhike, aparyAptakasya huNru||1323|| saMsthAna sevArttadurjagAnAdeyAyazaH kIrttinireka iti tasyAmeva SaDviMzatau zarIraparyAptyA paryAtasya, parAghAtaprazastAprazasta vihAyoga tyanyatara vihAyogatau ca prakSiptAyAmaSTAviMzatiH, tatra prAkU paryAptAnAM de zate jaMgAnAmaSTAzItyadhike nakte, te atra vihAyogatihikena guNite avagaMtavye. tathA ca satyatra jaMgAnAM paMcazatAni SaTsaptatyadhikAni javaMti tataH prANApAnaparyAptyA paryAptasya cvAse kSipte ekonatriMzat atrApi jaMgAH prAgiva paMcazatAni SaTUsaptatyadhikAni. paMcasaM TIkA vA zarIraparyAyA paryAptasya ucvAse anudita udyotanAmni tUdite ekonatriMzanavati atrApi jaMgA: paMcazatAni SaTsaptatyadhikAni sarvasaMkhyayA jaMgAnAmekonatriMzati piMcAzadadhikAni ekAdazazatAni tato bhASAparyAptyA paryAptasya susvaraHsvarayorapyanyatara bhAga 4 // 1323| Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga / TAkA 13zyA smin prakSipte triMzannavati. atra yAnyucchvAsena paMcazatAni SaTsaptatyadhikAni naktAni, tA- nyeva svaracikena guNyaMte. tato jAtAni dvipaMcAzadadhikAnyekAdazazatAni. athavA prANApAnaparyAptyA paryAptasya svare anudite nadyotanAmni tUdite triMzannavati. atrApi naMgAnAM paMcazatAni SaTsaptatyadhikAni, sarvasaMkhyayA triMzati naMgAnAM saptadazazatAnyaSTAviMzatyadhikAni. tataH svararahitAyAM triMzati nadyotanAmni prakSipte ekatriMzatravati, tatra ye prAk svararahitAyAM triMzati naMgA piMcAzadadhikaikAdazazatasaMkhyA uktAsta evAtrApi dRssttvyaaH|| 1 // saM. prati tiryakapaMceMkSyiANAM vaikriya kurvatAmudayasthAnAni vaktavyAni, tatra sAmAnyataH samAnasaM. khyatvAttirazcAM manuSyANAM ca yathAyogaM vaikriyAhArakakAriNAmudayasthAnAnyAha // mUlam ||--tirindyviisaaii / saMghayaNa vivajiyAna te ceva // nadayA naratiriyANaM / vinavigAhAragajaINaM // // vyAkhyA-ya eva tirazcAmudayAH SaDviMzatyaSTAviMzatyekona- triMzatriMzadekatriMzapA naktAsta eva saMhananavarjitA nattaravaikriyazarIriNAM naratirazcAmAhArakazarIriNAM ca yatInAM veditavyAH, atisaMkSiptamidamuktamiti vizeSato nAvyate-tatra ma. 1324 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nuSyANAM vaikriyazarIriNAmAhArakazarIriNAM cAgre nAvayiSyate. saMprati tirazcAmunaravaikriya nAga 4 1. kurvatAmudayasthAnAni paMca, tadyathA-paMcaviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriM-5 TIkA zat, viMzat. tatra vaikriya, vaikriyAMgopAMgaM, samacaturasraM, napaghAtaM, pratyekaM, tiryaggatiH, pNceN||13|| yijAtiH, vasabAdaraparyAptanAmAni, sunnaganagayorekataraM, prAdeyAnAdeyayorekataraM, yaza-kI ya'yazaHkIyo rekatarA, taijasakArmaNamagurulaghusthirAsthirazunAzunnavarNAdicatuSTayaM nirmANamiti paMcaviMzatiH. atra sunnagaugAcyAmAdeyAnAdeyAnyAM yazAkIrtyayaza kIniyAM cATau naMgAH. tataH zarIraparyAptyA paryAptasya parAghAte. prazastavihAyogatau ca kSiptAyAM saptaviMzatiH. atrApi prAgivASTo naMgAH. tataH prANApAnaparyAptyA paryAptasya ucchvAsanAni prakSipte aSTAviMzatinavati. atrApi prAgivASTau naMgAH. athavA zarIraparyAptyA paryAptasya nucchvAse anudite nadyotanAni tUdite aSTAviMzatiH // 1325 // navati. atrApi prAgivASTau naMgAH. sarvasaMkhyayA aSTAviMzatau naMgAH Somaza. tato nASAparyA. :ptyA paryAptasya ucchvAsasahitAyAmaSTAviMzatau susvare kSipte ekonatriMzatravati. atrApi prA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA // 13 // givASTo naMgA. athavA prANApAnaparyApnyA paryAptasya svare anudite udyotanAni tUdite eko- jAga / natriMzannavati. atrApi prAgivASTau naMgAH, sarvasaMkhyayA ekonaviMzati naMgAH SoDaza. tataH su-15 svarasahitAyAmekonaviMzati nadyote kSipte triMzannavati. atrApi prAgivASTau naMgAH. sarvasaMkhyA yA vaikriya kurvatAM tirazcAM naMgAH SaTpaMcAzat. sarveSAM tiryakapaMceMkSyiANAM sarvasaMkhyayA eko napaMcAzacatAni SiSTyadhikAni naMgAnAmavaseyAni. saMprati manuSyANAmudayasthAnAni vaktavyAni, tAni ca sUtrakRtA tiryapaMceMziyodayaiH sahaiva sAmAnyata naktAni, tato vizeSato nAvyate-tatra sAmAnyamanuSyANAmudayasthAnAni paMca, tadyathA__ekaviMzatiH, SaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzata, triMzat. tatraikaviMzatiH SaDviMzatiraSTAviMzatizca tiryapaMceMiiyavadavizeSeNa veditavyA. navaraM tiryaggatitiryagAnupUryoH sthAne manuSyagatimanuSyAnupUvyau~ veditavye. ekonaviMzatriMzadapi tathaiva vaktavyA. kevalamudyotarahitA // 1326 // vaikriyasayatAn muktvA zeSamanuSyANAmudyotodayAnAvAt. tata ekonaviMzati naMgAnAM paMcaza. tAni SaTsaptatyadhikAni, triMzatyekAdazazatAni piMcAgadadhikAni veditavyAni. sarvasaMkhya. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM yA prAkRtamanuSyANAM SaDviMzatizatAni hikAdhikAni naMgAnAM navaMti. vaikriyamanuSyANAmu- dayasthAnAni paMca, tadyathA-paMcaviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, viMzat.. tatra manuSyagatiH, paMceMzyijAtiH, vaikriya, vaikriyAMgopAMgaM, samacaturasrasaMsthAnaM, napaghA. ||132shaatN, trasanAma, bAdaranAma, paryAptakanAma, pratyekanAma, sunnagadurlagayorekataraM, AdeyAnAdeyayo rekataraM, yazakIrtyayazaHkIorekatarA, taijasakArmaNe varNAdicatuSTayamagurulaghu, sthirAsthire, zunAzune, nirmANamiti paMcaviMzatiH, atra sunnagadugAcyAmAdeyAnAdeyAcyAM yazaHkIrtyayazaHkIrtinyAM cASTau naMgAH. dezaviratAnAM sarvaviratAnAM ca vaikriya kurvatAM sarvaprazasta eva naM- go veditavyaH. tataH zarIraparyAptyA paryAptasya parAghAte prazastavihAyogatau ca prakSiptAyAM saptaviMzatiH. atrApi ta evASTo naMgAH. tataH prANApAnaparyAptyA paryAptasyocchvAse kSipte aTAviMzatiH, atrApi prAgivASTo naMgAH, athavA saMyatAnAmuttaravaikriyaM kurvatAM zarIraparyAptyA paryAptAnAmuccUvAse'nudite udyotanAmni tUdite aSTAviMzatiH, atraika eva naMgaH, saMyatAnAM - gAnAdeyAyazaHkITuMdayAnAvAt. sarva saMkhyayA aSTAviMzatau naMgA nava. tato nASAparyA // 1327 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 132 // yA paryAptasyocchvAsasahitAyAmaSTAviMzatau susvare kSipte ekonatriMzat atrApi prAgivATau naMgAH, athavA saMpatAnAM svare anudite nadyotanAmni tUdite ekonatriMzannavati atrApi prAgivaika eva jaMgaH, sarvasaMkhyayA ekonaviMzati jaMgA nava, susvarasahitAyAM ekonaviMzati saMyatAnAmudyotanAmni prakSipte triMzannavati. atrApi prAgivaika eva jaMgaH sarvasaMkhyayA vaikriyamanuSyANAM jaMgAH paMcaviMzat zrAhArakasaMyatAnAmudayasthAnAni paMca, tadyathA - paMcaviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat triMzat atrAhArakamAhArakAMgopAMgaM, samacaturasrasaMsthAnaM, upaghAtaM, pratyekamiti paMcaprakRtayo manuSyagatiprAyogyAyAM prAguktAyAmekaviMzatau prakSipyaM te manuSyAnupUrvI vApanIyate tato jAtA paMcaviMzatiH, kevalamiha padAni sarvANyapi prazastAnyeva navaMti. AhArakasaMyatAnAM durbhagAnAdeyAyazaH kIrttyadayAbhAvAt tata eka evAtra jaMgaH, tataH zarIraparyAptyA paryAptasya parAghAte prazasta vihAyogatau ca prakSiptAyAM saptaviMzatiH atrApyeka eva jaMgaH, tataH prANApAnaparyAptyA paryAptasya nacchUvAse kSipte aSTAviMzatirbhavati atrAyaSka eva jaMgaH, bhAga 4 // 1328 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1132 // vA zarIraparyAptyA paryAptasya ucchvAse anudite udyotanAni tUdite aSTAviMzatiH, atrApyeka eva jaMgaH, sarvasaMkhyayA aSTAviMzatau hau gau tato jJASAparyAptyA paryAptasya nacvAsasahitAyAmaSTAviMzatau susvare kSipte ekonatriMzat atrApyeka eva jaMgaH, athavA prAlApAnaparyApyAyaryAptasya svare anudite nadyotanAmni tUdite ekonatriMzat atrApyeka eva jaMgaH, sarva saMkhyayA ekonaviMzati hau jaMgau, tato jASAparyAptyA paryAptasya svarasahitAyAmekonatriMzati nadyote prakSipte triMzannavaMti atrApyeka eva jaMgaH sarvasaMkhyayA AhArakazarIriNAM sapta jagAH, tadevamuktAni manuSyANAmudayasthAnAni // 81 // saMprati devAnAmAha // mUlam // - devANaM savevi hu / ta eva vigalodayA zrasaMghayaNA // ( gAthAI) vyAkhyA- ya eva vikaleMdiyANAmudayA ekaviMzatyAdyAH SaT prAganihitAsta eva saMdananavarji tAH sarve'pi devAnAM javaMti kevalaM devagatimadhikRtya prakRtivyatyAsaH svayaM paribhAvanIyaH. tatra prakRtivyatyAsenaikaviMzatiriyaM - devagatidevAnupUryau, paMceMziyajAtiH, tUlanAma, bAdaranAma, paryAptakanAma, sunnagarbhagayorekataraM, AdeyAnAdeya yeorekataraM yazaHkI yazaHkI tyoMreka 197 " - bhAga 4 // 132 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 5 paMca TIkA 133 // tarA, taijasakArmaNamagurulaghu, sthirAsthire, zunAzunne, varNAdicatuSTayaM, nirmANa mityekaviMza- tiH, atra sunaganagAdeyAnAdeyAyazaHkIrtyayaza-kIrtipadairaSTau naMgAH. durnagAnAdeyAyazaHkInAmudayaH pizAcAdInAmavagaMtavyaH, tataH zarIrasthasya vaikriyaM vaikriyAMgopAMgaM napaghAtaM pratyekaM samacaturasrasaMsthAnamiti paMca prakRtayaH prakSipyate. devAnupUrvI cApanIyate, tato navati paMcaviMzatiH, atrApi ta evASTau naM. gAH. tataH zarIraparyAptyA paryAptasya parAghAte prazastavihAyogatau ca prakSiptAyAM saptaviMzatiH, atrApi taevASTau naMgAH, devAnAmaprAstavihAyogaterudayAnAvAttadAzritA vikalpA na navaMti. tataH prANApAnaparyAptyA paryAptasyobbAse kipte aSTAviMzatiH, atrApi ta evASTau naMgA. agravA zarIraparyAptyA paryAptasya naccnAse'nudite nadyotanAmni tUdite aSTAviMzatiH. atrApi prAgivASTau naMgAH. sarvasaMkhyayA aSTAviMzatau naMgAH Somaza. tato nASAparyAptyA paryAptasya susvare dipte ekonaviMzatravati, atrApyaSTau naMgAH, du:svarodayo devAnAM na navatIti tadAzritA vikalpA na navaMti. athavA prANApAnaparyAptyA pa * // 133 // Sy Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA / 1331 // tasya svare anudite dyotanAmni tUdite ekonatriMzat uttaravakriyaM kurvata nadyotodayolacyate, atrApi ta evASTau naMgAH sarva saMkhyayA ekonaviMzati jaMgAH SoDaza tato jASAparyAtyA paryAptasya susvarasahitAyAmekonaviMzati nadyote prakSipte triMzabhavati atrApi ta evASTau jaMgAH, sarvasaMkhyayA devAnAM catuHSaSTigAH, tadevamuktAni devAnAmudayasthAnAni // 81 // saMprati nairayikANAmAda // mUlam // - saMghayaNukoyaviva-kriyA na te nAraesu pulo // 82 // ( gAthA I ) vyAkhyAta eva vikarleDiyAlAmudayA ekaviMzatyAdyAH saMhananodyotAbhyAM varjitAH punarnArakeSu nArakANAM javaMti. kevalamihApi narakagatyanusAreNa prakRtivyatyAsaH karaNIyaH tatraikavizatiriyaM -- narakagatirnarakAnupUrvI, paMceMdiyajAtiH, vasanAma, bAdaranAma, paryAptakanAma, 5. ganAma, anAdeyanAma, ayazaH kIrttiH, varNAdicatuSTayaM agurulaghu, sthirAsthire, zubhAzune, taijasakArmaNe, nirmANamiti, sarvANyapi padAnyaprazastAnyeveti eka eva jaMgaH, tataH zarIrasthasya vaikriyaM, vaikri nAga 4 // 1331 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA // 233 // yAMgopAMgaM, huMrusaMsthAnaM, nRpaghAtaM, pratyekamiti paMca prakRtayaH prakSipyate narakAnupUrvI cApanIyate, tataH paMcaviMzatirbhavati atrApyeka eva jaMgaH, tataH zarIraparyAptiparyAptasya parAghAtAprazatavihAyogatyoH prakSiptayoH saptaviMzatiH atrApyeka eva jaMgaH, tataH prANApAnaparyAptyA paryAptasyocchvAse kSipte aSTAviMzatiH, atrApyeka eva jaMgaH tato bhASAparyAptyA paryAptasya duHsvare kSipte ekonatriMzat atrApyeka eva jaMgaH, sarvasaMkhyayA nairayikANAM paMca gaMgAH, saMprati kevalinAmudayasthAni vaktavyAni tAni ca daza, tadyathA - aSTau, nava, viMzatiH, ekaviMzatiH, pramUviMzatiH saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, ekatriMzaditi // // 82 // tatra prathamato aSTau nava ca pratipAdayati // mUlam // - sabAdarapajjata / sunagApakapaliMdimaNuyagaI || jasakIcI tiThayara / ajo giji ganava // 83 // vyAkhyA -- sabAdaraparyAptAni, sunnagamAdeyaM, paMceMyijAtiH, manuSyagatiH, yazaH kIrttiH ityetA aSTau prakRtayaH sAmAnyAyogikevalino yugapaDudayapAyAMti, atraiko jaMgaH yastu tIrthakaro'yogikevalI, tasya tIrthakaranAmApyudayamAyAtIti tA bhAga 4 // 1332 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca nAga 4 TIkA 133 // evASTau prakRtayastIrthakarasahitA nava. atrApyeka eva naMgaH // 3 // viMzatyekaviMzatyudayaprati- pAdanArthamAda // mUlam ||--niccodypgii-juyaa carimudayA kevalisamugghAe // (gAthAI) vyAkhyA-yau gharamodayAvanaMtaroktAvaSTakanavakarUpau tau nityodayAnidhruvodayAnistaijasakArmaNavarNAdicatuSTayasthirAsthirazunAzunAgurulaghunirmANarUpAni dazaniH prakRtiniyuktau yathAkramaM AvanyAvudayau navataH, tadyathA-viMzatizca, tathAhi-tA eva prAguktA aSTau dhruvodayAnidazanniH prakRtiniyuktA viMzatiH, tA eva nava dhAdazannidhuMvodayapratiniyuktA ekaviMzatiH. atra ca pratyekamekaiko naMgaH, etau ca dhAvapyudayau yathAsaMkhyamatIrthakaratIrthakarakevalinoH samudrAtagatayoH kArmaNakAyayoge vartamAnayoravagaMtavyau. // saMprati vakSyamANodayannaMgamUcanArtha sAmAnyakevalinAM yAvatsaMnavisaMsthAnasvarapratipAdanArthamAha ||muulm ||-sNgnnesu savesu / hoti usarAvi kevaliyo // 4 // (gAthAI ) vyAkhyA-iha kevalyudayasthAnaciMtAdhikAre vartamAne nUyo'pi kevaligrahaNaM tat sAmAnyakeva Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM TIkA 1334 // ' lipratipattya tato'yamarthaH - sAmAnya kevalinaH sarveSvapi samacaturasrAdiSu saMsthAneSu navaMti, tathA duHsvarAH, apizabdAtsusvarAzva, tIrthakRtAM tu kevalinAM samacaturasramevaikaM saMsthAnaM, svaro'pi susvara evaikaH || 4 || saMprati paviMzatisaptaviMzatyudayapratipAdanArthamAha // mUlam || - patte navaghAnarAla / DuvayasaMvANapaDhamasaMghayaNA || bUDhe basattavIsA | puvvuttAsesayA nadayA // 85 // vyAkhyA - pUrvoktAyAmeva viMzatau pratyekamupaghAta maudArikadikaM, pasAM saMsthAnAnAmekatamatsaMsthAnaM, prathamaM vajrajanArAcasaMjJaM saMhananamityetAsu SaTsu prakRtiSu prakSiptAsu SaDUviMzatirbhavati atra ca SaDUmiH saMsthAnaiH SaGgAH tathA pUrvoktAyAmevaviMzatau tIrthakaranAmasahitAyAM pratyekAdiSu SaTsu prakRtiSu prakSiptAsu saptaviMzatirbhavati atra prathamamevaikaM saMsthAnamityeka eva jaMgaH ete ca SaDviMzatisaptaviMzatI yathAsaMkhyaM tIrthakarAtIrthakarayoraudArikakAyayoge varttamAnayorveditavye zeSAzcASTAviMzatyAdaya nadayAH pUrvoktA eva ' paraghAyakhagaijuttA pramavIsetyAdi ' graMyoktA eva dRSTavyAH, tadyathA--saiva SamUviMzatiH parAghAtAnyataravihAyogatiyuktA zraSTAviMzatirbhavati atra pani saMsthAnaiH prazastA nAga 4 // 1334 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA / 1335 // prazastavihAyogaticyAM ca hAdaza naMgAH. saivASTAviMzatistIrthakarayuktA ekonaviMzat. atra nAga 4 prazasta evaiko naMgaH, tIrthakarasyAzunasaMsthAnAprazastavihAyogatyudayAnAvAt. ___athavA saivASTAviMzatirucchvAsena yuktA ekonatriMzatravati. atra prAgiva bhAdaza naMgAH, saivASTAviMzatirucchvAsasvarAjyAM yuktA viMzavati. atra SaDniH saMsthAnaH prazastAprazastavihAyogatiyAM susvaraHsvarAbhyAM ca naMgAzcaturviMzatiH, athavA prAguktA tIrthakaranAmasahitA ekonatriMzapucchvAsayuktA triMzat. atra tIrthakaranAma vidyate ityeka eva prazasto naMgaH, saivAnaMtaroktA svarocchvAsasahitA triMzat. tIrthakaranAmaprakepe ekatriMzanavati. atrApyeka eva naM. gaH, tIrthakarasya prathamasaMsthAnasusvaraprazastavihAyogatInAmevodayanAvAt. sarvasaMkhyayA sAmAnyatIrthakarasayogyayogikevalipnaMgA SiSTiH, kiMtu ye sAmAnyakevalino naMgAH paviMzataura SaT , aSTAviMzatau hAdaza, ekonatriMzati hAdaza, viMzati caturviMzatiH, sarvasaMkhyayA catuH 1335 // paMcAzat, te sAmAnyamanuSyodayasthAneSvapi saMnavaMtIti na pRthaggaNyaMte. tataH zeSA evASTAvudayatnaMgAH kevalinAM paramArthato dRSTavyAH. teSAM sAmAnyamanuSyodayasthAneSvaprApyamANatvAt. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA / / 1336 // // 85 // saMpratyetAneva kevalinAmudayAn yasyArAvasthAyAM saMbhavati tasyAmAda // mUlam // - tagare igattIsA / tIsA sAmannakevalI tu // khIlasaregueAtIsA / khINustAsamma vIsA || 6 || vyAkhyA - ida tIrthakara kevalina audArikakAyayoge varttamAnasyaikatriMzannavati, saiva vAgyoge niruddhe triMzat, nacchvAse'pi ca nirude ekonatriMzat, athavA sAmAnya kevalinAmaudArikakAyayoge varttamAnAnAM triMzat tathA cAha--' tIsA sAmana kevalI ' saiva triMzat svare hIro vAgyoge niruddhe ekonatriMzannavati, saiva caikonatriMzatU cvAse'pi nirude aSTAviMzatiH sarvodayasthAnajaMgasaMkhyA saptasaptatizatAnye kanavatyadhikAni tathAhi -- ekeMdiyAlAM dvicatvAriMzat, vikaleMr3iyANAM SaTSaSTiH, tiryakpaMceMDiyAlAmekona paMcAzat zatAni SamadhikAni. vaikriyatiryakUpaMceMdiyANAM SaTpaMcAzat, sAmAnyamanuSyANAM SaDviMzatizatAni vyadhikAni kevalinAmaSTau vaikriyamanuSyANAM paMcatriMzat. prA. hArakasaMyatAnAM sapta, devAnAM catuHSaSTiH, nArakANAM paMca.. tataH sarvodayasthAneSu sarvasaMkhyayA naMgAH saptasaptatizatAnyekanavatyadhikAni bhavaMti // 86 // saMprati nAmakarmaNa eva prakRtInAM bhAga 4 // 1336 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM jAga 4 TIkA 1337 // yatra guNasthAnake yAsAmudayamadhikRtya vyavavedo navati tatrAha // mUlam ||-saahaarnnss milche / suhuma apaUttAyavANudana // sAsAyaNaMmi thAvara-egidiyavigalajAtINaM // 7 // vyAkhyA-iha mithyAdRSTiguNasthAnake nAnAjIvApekSayA tIrthakarAhArakakirjitAnAM zeSANAM sarvAsAmapi nAmakarmaprakRtInAM catuHSaSTisaMkhyAnAmudayaH saMnnati. tatra sAdhAraNasya sUkSmAparyAptAtapAnAM ca mithyAdRSTAvudayo vyavavidyate. vyavavedo nAma tatra nAva nattaratrA'nAvaH, tenAyamarthaH-nuttaratra sAdhAraNAdInAmudayo na navatIti. tathA sAsAdane sthAvaraikezyivikaleMzyijAtImAmudayavyavacchedaH, iha pUrvoktAnAM sAdhAraNAdInAmudayAsaMnnavAta, zeSANAM SaSTisaMkhyAnAM prakRtInAmudayo veditavyaH. samyagmithyASTau ca sthAvarAdInAmapi paMcAnAM prakRtInAmudayo na navati, sAsAdane vyavacchedAta. api ca samyagmiNyAdRSTiH kAlaM na karoti 'na sammamilo kuNa kAlaM ' iti vacanAtU. kAlakara- pAnAve cAnupUrvINAmapyudayastasya nopapadyate. tena samyagmithyAdRSTAvekapaMcAzatprakRtInAmu. dayaH // 77 // saMpratyaviratasamyagdRSTau yAsAM prakRtInAmudayavyavacchedastA Aha 133 // 198 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1338 // mUlam -- samme vidhikassa / dunagalAe ajasapucI || virayAvirae nadana | tirigayanakova punnANaM || 8 || vyAkhyA - idAviratasamyagdRSTirapAMtarAlagatAvapi prApyate, tatastasya catasRNAmapi zranupUrvINAmudayaH saMbhavati, tato'viratasamyagdRSTau paMcapaMcAzatprakRtInAmudayaH, vaikriyazTrakasya devagatidevAnupUrvInarakagatinarakAnupUrvI vaikriyavaikriyAMgopAMgasya durjagAnAdeyAyazaHkIrttitiryagmanuSyAnupUrvINAM ca sarvasaMkhyayA ekAdazaprakRtInAmudayavyavacchedaH, tatrodaya javati, viratAviratAdau na bhavatItyarthaH vaikriyavaikriyAMgopAMga niSedhastvatrAcAryeNa karmastavAniprAyeNa kRto veditavyaH, na svamatena, svayaM dezaviratapramattApramatteSu tadudayAcyupagamAt. svakRtamUz2aTIkAyAM tathAnaMgajjAvanAkaraNAt atra ca vaikriyaSaTkAdyudayavyavacchede viratAvirate catuzcatvAriMzatprakRtInAmudayaH tathA cAha - ' virayAvirayetyAdi ' viratAvara dezavira tiryaggatyudyata pUrvINAM catuzcatvAriMzatprakRtInAmudayaH kimuktaM javati ? dezavira tiryaggatyudyotanAmnI nadayamadhikRtya vyavadvidyete // 88 // // mUlam // - virayApamattasu / aMtatisaMghayalapucagANudana || apucakaraNamAisu / 5 bhAga 4 // 1338 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 133 // iyatazyANa khINAnaM // 8 // vyAkhyA - virate pramattasaMyatarUpe'pramattasaMyate ca tiryaggatyudyotayordeza virate vyavacchedAt zeSANAmatimatrisaMhananapUrvANAmarddhanArAcakIlikA sevArttasaMdanapUrvANAM citvAriMzatprakRtInAmudayaH, AhArakahikasya codayo dRSTavyaH. atrApi 'aMtatisaMhanana pucagANudana ' iti vadatA aMtimAnAM trayANAM saMhananAnAmihodayavyavaccheda Adito dRSTavyaH zrAhArakadikamapi zreNAvudayato nAvApyate iti tasyApyatrodayavyavacchedaH, tenApUrvakarAdiSUpa zAMta moha paryavasAneSve konacatvAriMzatprakRtInAmudayo'vagaMtavyaH tathA pUrvakaraNAdiSu kI mohAdarvA nRpazAMta mohaparyavasAneSvityarthaH, dvitIyatRtIyasaMdananayoH rupananArAcanArAcasaMjJayorudayo navati, parato na bhavatItyarthaH tena kIlakapAye sayogikevalini ca zepANAM saptatriMzatprakRtInAmevodayo javati, kvacitsayogikevalini tIrthakaranAmno'pi // || mUlam // - nAmadhuvodayasUsara / khagai narAladuvayapatteyaM // nayaghAyatisaM galA / nasamajo gimmi puvvuttA // 50 // vyAkhyA - nAmadhuvodayAH sthirAsthirazunAzunataijasakAdicatuSTayA gurulaghu nirmANarUpA dvAdaza prakRtayaH susvarakhagatyaudArikatrayaM susvaraduHsvarama nAga 4 // 1338 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA ||134nnaa zasta vihAya gatyaudArikAMgopAMgarUpaM pratyekaM nRpaghAtatrikaM nRpaghAtaparAghAtocchUvAsarUpaM, saMsthAnAni sarvANi vajrajJanArAcamityetA ekonatriMzatprakRtayaH sayogikevalinyudayamadhikRtya prAvyaMte. parato'yogikevalini guNasthAna ke na javaMtItyarthaH ayogikevalini punaH pUrvoktAstra - bAdaraparyApta sunagAdeyapaMceMzyijAtimanujagatiyazaHkIrttirupA aSTau prakRtaya nadayamadhikRtya veditavyAH, kasyApi tIrthakaranAma ca tadevamudayamadhikRtya nAmaprakRtayo yatra guNasthAnake yA vyavanvidyaMte, tAstatroktAH, tadanidhAnAccAbhihitaH saprapaMcamudayaH // 90 // saMprati sattAsthAnaprarUpaNArthamAha // mUlam // - piM tigaruNe / zrAhArUNe tadojayavidU // paDhamacanakkaM tassa na / terasamakhae nave bIyaM // 51 // suradugavena vigaI / duge ya navaTTie canvAna // maNuyaduge ya nava | hA nave saMtayaM ekaM // e // vyAkhyA- - sarvanAmaprakRtisamudAyaH piMDaH, sa ca trinavatipramANa idAdhikriyate, tathA vivakSaNAt sa prathamaM sattAsthAnaM tasmin piMDe tIrthakarAmAne dvitIyaM sattAsthAnaM tacca dvinavatiprakRtipramANaM tathA tasminneva piMDe AhArAne prA nAga cha // 1340 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 1341 // , dArakazarIrAdAra kAMgopAMgAdArakabaMdhanAdArasaMghAtarUpAdArakacatuSTayadIne tRtIyaM sattAsthAnaM ja. vati, taccaikonanavatiprakRtipramANaM tathA tasminneva piMDe ujjayavidIne tIrthakarAdArakacatuSTayarUpojayavidIne caturthI sattAsthAnaM navati, taccASTAzItiprakRtipramANaM. idaM prathamaM sattAsthAnacatuSkaM ' tassana ityAdi ' atra paMcamyarthe SaSTI tato'yamarthaH tasmAtprathamacatuSkAtprakRtitrayodazake kayamupagate krameNa dvitIyaM sattAsthAnacatuSkaM bhavati, tadyathA - prathamamazItiH, dvitIyamekonAzItiH, tRtIyaM SaTsaptatiH, caturthI paMcasaptatiriti tathA prathamacatuSkasatkAccaturthAtsattAsthAnAdaTAzItipramANAtsurakSike devagatidevAnupUrvI rUpe nachalite SakazItiH, eSA ca prathamadhruvasaM sattAsthAnaM. tathA tasmAdeva caturthAdazI tirUpAtsattAsthAnA vaikriya catuSTaya devahikanarakahikeSUliteSu prazItiprakRtipramANaM dvItIyamadhruvasaM sattAsthAnaM tato manuSya dike chalite'STasaptatiprakRtipramANaM tRtIyamadhruvasaMjJaM. etAni ca trINyapi sattAsthAnAni ciraMtana graMtheSvadhruvasaMjJAni vyavahiyaM te tathA navanava prakRtyAtmakaM sattAsthAnaM, aSTau praSTaprakRtyAtmakaM sattAsthAnaM, sarvasaMkhyayA dvAdaza sattAsthA jAga // 1341 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM TIkA // 134 // nAni nanu sarvasaMkhyayA trayodaza sattAsthAnAni prApnuvaMti tathAhi - prathamaM catuSkaM dvitIyaM catuSkaM tato dhruvasaMjJatrikaM nava aSTau na ceti tatkathamucyate - ' duhetyAdi zrazItipra kRtipramANaM sattAsthAnaM yadyapi dvidhA viprakAraM, tathApi tulya saMkhyatvAttadekameva javati, ekameva vivakSyate ityarthaH, tadevaM dvAdazApi sattAsthAnAni saptatikAniprAyeNa trinavatipranRtIvyAkhyAtAni karmaprakRtyAdyabhiprAyeNa tvanenaiva prakAreNa dhyuttarazataprabhRtIni veditavyAni tadyathA - cyuttarazataprakRtisamudAyaH piMDaH, sa prathamaM sattAsthAnaM, tasmin pine tIrthakaranAmone dvitIyaM sattAsthAnaM, tad ghyuttarazatapramANaM, tasminneva piMke AhArAne AhArakasaptako ne tRtIyaM sattAsthAnaM pavatiH tathA tasminneva piMke tIrthakarAhAraka saptakarUpojayone caturtha sattAsthAnaM paMcanavatiH, idaM prathamaM sattAsthAnacatuSkaM etasmAdeva prathamasattAsthAnacatuSkAtmakRtitrayodazake kayamupagate krameNa dvitIyaM sattAsthAnacatuSkaM bhavati tadyathA prathamaM navatiH, dvitIyamekonanavatiH, tRtIyaM tryazItiH, caturtha ghyazItiH, idaM dvitI. yaM sattAsthAnacatuSkaM. prathamasattAsthAnacatuSkasatkAJcaturthAtsattAsthAnAtpaMcanavatirUpAtsuradvi nAga 8 // 1342 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1343 // ke uccalite trinavatiH, tasmAdeva caturthAtsattAsthAnAtpacana va tirUpAtsurakSika vaikriya saptakanarakeiSUliteSu caturazItiH, tato'pi manuSyadhike nailite iyazItiH, etAni trINyapi dhruvasaMjJAni sattAsthAnAni, tathA nava prakRtayaH, aSTau ca, sarvasaMkhyayA dvAdaza. atra yazatyAkhyaM sattAsthAnaM dvidhA prApyate. ekaM rUpakazreNyAmekaM saMsAriNAM ca, tathApi tadekameva vivakSyate tukhyasaMkhyatvAt ida dvitIyaM sattAsthAnacatuSkaM prakRtitrayodazakaruyAnnavati. [1] || 2 || pratastadeva prakRtitrayodazakaM nirUpayati // mUlam // - zrAvaratirigaidodo / AyAvegeM divigalasAdAraM // nirayadugukovAziya / dasAimenatirijaggA // 93 // vyAkhyA - sthAvara hikaM sthAvarasUkSmarUpaM, tiryagUhikaM tiryagatitiryagAnupUrvI rUpaM prAtapame koMIyajAtiiitracaturiMDiyajAtayaH, sAdhAraNaM, narakadikaM, narakagatinarakAnupUrvI rUpamudyotaM ceti trayodaza grAsAM ca trayodazAnAM prakRtInAM madhye zrAdimA daza prakRtayaH sAdhAraNaparyaMtA nadayamudIraNAM cAdhikRtyaikAMtena tirazvAmeva yogyAH nadamudIraNAM cAdhikRtyeti kuto labhyata iti ceDucyate -- cazabdasyAnekArthatvAt yuktitazva ta nAga 4 // 1343 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA // 1344 / / zrAhi -- baMdhasatte adhikRtyAnyeSAmapi tAH prakRtayo'yogyA javaMti natvekAMtena tirazvAmeva. tata dayodara adhikRtyeti vyAkhyAtaM zranenApyuktena kiM prayojanamiti ceducyate - pUrvaM hi tatra tatra pradeze ekAMtatiryagyogyA nirdiSTA na ca tatra nAmagrAhamupadarzitA graMthagauravanayAtU. ida tu nAmatrayodazakamavazyaM vaktavyaM tato lAghavamupajIvyedA'prastAve 'pyuktA // 93 // atha yAni trINyadhruvasaMjJAni sattAsthAnAni prAgupadarzitAni tAni keSu jIveSu prApyaMte ? ityucyate // mUlam // - egiMdisu paDhamadugaM / vAkratekkasu taIyagamaNicaM // zrahavA paNa tiriesu | tassaM namigiMdiyAIsu // e4 // vyAkhyA - erkeDiyeSu pRthivyaM buvanaspatirUpeSu prathamadhikaM SaDazItyazItirUpaM nityaM adhruvasaMjJaM prApyate. tRtIyaM punaranityadhruvasaM praSTasaptatirUpaM sattAsthAnaM tejovAyuSu prApyate, nAnyeSu teSAmeva manuSyahikochalakatvAt zrazravA tejovAyujya natya ekeDiyAdiSu tiryakUpaMceMzyiparyavasAneSu madhye samAgatasya tattRtIyaM pradhruvasaM sattAsthAnaM kiyatkAlaM labhyate, yAvannAdyApi manuSyaddikaM badhnAti ida tejovAyavaH svanavAddhRtya tirya nAga 8 // 1344 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1345! vevotpadyate, na manuSyAdiSu tata naktaM ekeMdiyAdiSu tiryakUpaMceMziya paryavasAneSviti // e4 // saMprati gatiSu sattAsthAnaprarUpaNArthamAha // mUlam // - paDhamaM paDhamagahINaM / narae mimi pradhuvagatigajuttaM // deve sAicanakkaM / tiriesu prativamivasattANi // 95 // vyAkhyA - prathamaM sattAsthAnacatuSkaM prathamakasattAsthAnadInaM narake narakagatau prApyate idamuktaM bhavati -- narakagatau trINi sattAsthAnAni prApyaMte, tadyathA-- chinatirekonanavatiraSTAzItizca trinavatistu na prApyate. trinavatirdi tIrthakarAdAkadhikasahitA bhavati na ca tIrthakarAdAraka satkarmA narakeSUtpadyate iti tathA tadeva prathAmaM sattAsthAnacatuSkaM prathazamakasattAsthAnadInaM adhruvasaMjJasattAsthAnatrikayuktaM mithyAdRSTau navati, pratApIyaM jAvanA - mithyAdRSTau SaT sattAsthAnAni, tadyathA -- dvinavatirekonanavatiraSTAzItiH SaDazItirazItiraSTAsaptatizca vinavatistu na bhavati, tIrthakarAhAraka satkarmaNo mithyAtve gamanAbhAvAt, 'nanaye saMti na milo ' iti vacanaprAmANyAt. zeSANi tu rUpakazreNyAM prApyaM te, iti mithyAdRSTau na labhyaM te tathA deveSu devagatau AdicatuSkaM prathamasattA nAga 8 // 1345 / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 OMR sthAnacatuSkaM trinavatihinavatyekonanavatyaSTAzItirUpaM navati, na zeSANi sanAsthAnAni, ze- TASANAmekezyeiSu kRpakazreeyAM vA saMnavAta. TIkA ___tathA tiryakSu tiryaggatau yAni mithyAdRSTisatkAni sattAsthAnAni prAguktAni, tAnyeva 13kSA atIrthAni tIrthakaranAmarahitAni ekonanavatirahitAnItyarthaH, zeSANi navaMti. tadyathA-hina vatiraSTAzItiH parazItirazItiraSTasaptatizca. manuSyagatau punastRtIyamadhruvasaMjhaM aSTasaptatilakSaNaM sattAsthAnaM varjayitvA zeSANi sarvAeyapi dRSTavyAni. etacca gatikamannaNanAdavaseyaM // e5 // saMprati guNasthAneSu sattAsthAnaprarUpaNAAmAha // mUlam ||-pddhmcnkkNsmmaa / bIyaM khINAnevArasuhume ya // saasnnmiiseviti| paDhamamajogaMmi aThanava // 16 // vyAkhyA-prAmasattAsthAnacatuSkaM aviratasamyagdRSTerAranyopazAMtamohaguNasthAnakaM yAvannavati, dvitIya sattAsthAnacatuSkaM dIpakaSAyAdArabhya yAvadayogikevalI tAvaditavyaM. tathA kapake anivRttibAdare sUkSmasaMparAye ca, tathA sAsAdane mizre ca prazramaM sattAsthAnacatuSkaM atIya vinavatyekonanavatirahitaM dRSTavyaM. aSTau nava vAyo Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | 1347 ! | kevalina iyamatra jAvanA - mithyAdRSTau sattAsthAnAni prAgevoktAni, sAsAdanasamyagdRSTau dve sattAsthAne, tadyathA - - dvinavatiraSTAzItizva ete eva dve samyagmithyAdRSTAvapi zraviratasa myagdRSTidezaviratapramattApramattApUrvakaraNeSu pratyekaM catvAri catvArisattAsthAnAni tadyathAvinavatirdvinavatirekonanavatiraSTAzItirazI tire konAzItiH SaTsaptatiH paMcasaptatizca ta trAdyAni catvAryupazamazreNyAM uttarANi tu catvAri rUpakazreNyAM prakRtitrayodazakaye nRpazAMta mohaguNasthAna ke catvAri sattAsthAnAni, tadyathA -- trinavatirdvinavatirekonanavatiraSTAzItizva. kSINamohe sayogikevalini ca pratyekaM catvAri catvAri sattAsthAnAni tadyathA - zra zItirekonAzItiH SaTsaptatirnava aSTau ca tatrAdyAniM catvAri nAnAjIvApekSayA vicaramasamayaM yAvat, caramasamaye tu tIrthakarAtIrthakarAnadhikRtya navASTAviti tadevaM guNasthAneSvapi satAsthAnAnyanihitAni // e6 // sAMprataM baMdhodayasattAsthAnAnAM parasparaM saMvedhamAda || mUlam // - navapaMcodayasattA / tevIse pannavI sababI se || adhcanaradhvI se | navasattugatI satI se || 7 | ekkekaM igatIse / ekkekkudayA saMtasA // navaraprabaMdhe dasadasa / nA jAga // 1347 // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ modayasatagaNANi // eG|| vyAkhyA-trayoviMzatibaMdhe paMcaviMzatibaMdhe SaDrAviMzatibaMdhe ca nAga 4 pratyekaM navanava nadayasthAnAni, paMca paMca sattAsthAnAni, tatra bayoviMzatibaMdho'paryAptakaikeDiya-1 TIkA prAyogya eva. tadvaMdhakAzca ekeMziyahIMzyitrIMiiyacaturiMkhyitiryapaMceMjhyiA manuSyAzca. eteSAM 13nAca trayoviMzatibaMdhakAnAM yathAyogaM sAmAnyena navodayasthAnAni, tadyathA-ekaviMzatiH, ca-) turviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzata, triMzat, e. katriMzat. tatraikaviMzatyudayo'pAMtarAlagatau vartamAnAnAmekeMziyahIMghiyavIDiyacaturizthitiryapaMceDiyamanuSyANAmavaseyaH. teSAmaparyAptaijhyiprAyogyabaMdhasaMjavAt. caturvizatyudayo'paryAptaparyAptakeMziyANAM, anyacaturviMzatyudayasyAprApyamANatvAt. paMcaviMzatyudayaH paryAptaijhyiANAM vaikriyatiryagmanuSyANAM ca mithyAdRSTInAM, SaDviMzatyudayaH paryAptaizyiANAM paryAptAparyAptahitricaturidhyitiryaka- 13lA bhaDiyamanuSyANAM ca mithyAdRSTInA, saptaviMzatyudayaH paryAptaipriyANAM vaikriyatiryaGmanuSyA NAM ca mithyAdRSTInAM, aSTAviMzatyekonaviMzatriMzaudayAH. paryAptahitricaturiMkhyitiryakUpaMceM Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaag| paMcasaM0 / yimanuSyANAM ca mithyAdRSTInAM, ekatriMzadayo vikaleMzyitiryapaMceMziyANAM mithyAdRSTI1. nAM. uktazeSAstrayoviMzatibaMdhakA na navaMti. teSAM ca trayoviMzatibaMdhakAnAM sAmAnyena paMcasa nAsthAnAni, tadyathA-nivatiH, aSTAzItiH, mazItiH, azItiH, aSTasaptatizca. tatraika viMzatyudaye vartamAnAnAM sarveSAmapi paMcApi sattAsthAnAni. kevalaM manuSyANAmaSTasaptativa rjAni catvAri sattAsthAnAni ca vaktavyAni, yato'STasaptatirmanuSyagatimanuSyAnupUyorughalitayoH prApyate. na ca manuSyANAM talanasaMnavaH caturviMzatyudaye'pi paMcApi sattAsthAnAni, kevalaM vAyukAyikasya vaiziyaM kurvatazcaturviMzatyudaye vartamAnasyAzItyaSTasaptativarjAni vIli sattAsthAnAni veditavyAni. ___yatastasya vaikriyaSaTkaM manuSyahike ca niyamAdasti, yato vaikriyaM hi sAjhAdanujavan vartate iti na tadukhayati, tadannAvAddevahikanarakahike api samakAlaM vaikriyaSaTkasyohalana- sannavAt, tapAsvAnnAvyAt, vaikriyaSaTake colite sati pazcAnmanuSyadhikamudvalayati, na pU. vai, tato'STasaptatyazItisattAsthAnAsaMbhavaH, paMcaviMzatyudaye'pi paMcApi sattAsthAnAni, tatrASTA e Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA ||135nnaa saptatiravai kriyavAyukAyikatejaskAyikAnavadhIkRtya prApyate, nAnyAt, yatastejaskAyikavAyukAyikavarjo'nyaH sarvo'pi paryAptako niyamAnmanuSyagatimanuSyAnupUvya banAti, tato'nyatrATasaptatirna prApyate SaDviMzatyudaye'pi paMcApi sattAsthAnAni, tatrASTasaptatiravai kriyavAyukAyikataijaskAyikAnAM tricatuHpaMceMdiyANAM vA, tejovAyunavAdanaMtaramAgatAnAM paryAptAparyAptAnAM, te hi yAvanmanuSyagatimanuSyAnupUvyaiau na banaMti tAvatteSAmaSTasaptatiH prApyate, nAnyeSAM saptaviMzatyudaye zraSTasaptativarNAni catvAri sattAsthAnAni, saptaviMzatyudayo di tejovAyuvaparyApta bAda keMyivai kriyatiryaGmanuSyANAM teSu cAvazyaM manuSyadvikasaMvAdaSTasaptatirna prApyate. atha kathaM tejovAyUnAM saptaviMzatyudayo na javati ? yena taddarjanaM kriyate ? ucyatesaptaviMzatyudaya erkeDiyAlAmAtapodyotAnyatara prakSepe sati javati, na ca tejovAyuSyAtapodyotayoH saMbhavati, tatastavarjanaM aSTAviMzatyekonatriMzatye konatriMzatriMzadekatriMzadudayeSu niyamadaSTasaptativarjIni catvAri catvAri sattAsthAnAni, aSTAviMzatyudayAdi paryApta vikaleM - yatiryakUpaMceMyi manuSyANAM ekatriMzadudayazca paryApta vikale diyANAM paMceMdiya tirazvAM ca. te cA bhAga 4 // 135Na Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1351 // vazyaM manujagatimanujAnupUrvI satkarmANa iti tadevaM trayoviMzatibaMdhakAnAM yathAyogaM navApyudayasthAnAnyadhikRtya catvAriMzatsaMkhyAni sattAsthAnAni javaMti, paMcaviMzatiSaviMzatibaMdhakAnAmapyevameva kevalaM paryAptaikeMyiprAyogyaM paMceMyiprAyogyaM paMcaviMzatiSaviMzatibaMdhakAnAM devAnAmekaviMzatipaMcaviMzatisaptaviMzatiSaSTAviMzatye konatriMzatriMzaDUpeSu SaTsu nadayasthAneSu dvinavatiraSTAzItizceti dve dve sattAsthAne vaktavye. aparyApta vikaleMdiya tiryakpaMceMdiyamanuSyaprAyogyAM tu paMcaviMzatiM devA na banaMti. - paryApteSu vikale diyeSu ca madhye devAnAmutpAdA'nAvAtU, sAmAnyena paMcaviMzatibaMdhe ca pratyekaM navApyudayasthAnAni adhikRtya catvAriMzanJcatvAriMzatsattAsthAnAni. ' zramacanarahavI se iti ' zraSTAviMzatau badhyamAnAyAM aSTAvudayasthAnAni, tadyathA - ekaviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDUviMzatiH saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, ekatriMzaca. ida dviSASTAviM zatiH, devagatiprAyogyA narakagatiprAyogyA ca. tatra devagatiprAyogyAyA baMdhe aSTAvapyudayasthAnAni nAnAjIvApekSayA prApyaMte. narakaga bhAga 8 // 1351 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka nAga 4 tiprAyogyAyAstu baMdhe he, tadyathA-triMzat ekatriMzat. tatra devagatiprAyogyASTAviMzatibaMdha kAnAmekaviMzatyudayaH dAyikasamyagdRSTInAM vedakasamyagdRSTInAM vA paMceMzyitiryaGmanuSyANATIkA mapAMtarAlagau vartamAnAnAmavaseyaH. paMcaviMzatyudaya AhArakasaMyatAnAM vaikriyatiryamanuSyA135zANAM ca samyagdRSTInAM mithyAdRSTInAM vA. pamviMzatyudayaH kAyikasamyagdRSTInAM vedakasamyagdR TInAM vA paMceMzyitiryaGmanuSyANAM zarIrasthAnAM, saptaviMzatyudaya AhArakasaMyatAnAM, vaikriya tiryaGmanuSyANAM tu samyagdRSTInAM mithyAdRSTInAM vA aSTAviMzatyekonaviMzaudayAvapi yathAkramaM zarIraparyAptyA paryAptAnAM prANApAnaparyAptyA paryAptAnAM ca tiryamanuSyANAM kAyikasamyagdRSTInAM vedakasamyagdRSTInAM vA, tathA AhArakasaMyatAnAM vaikriyatiryaGmanuSyANAM ca samyagdRSTInAM mithyAdRSTInAM vAvaseyau. triMzadudayastiryamanuSyANAM samyagdRSTInAM mithyAhaSTInAM samyagmithyAdRSTInAM ca, tathA zrAhArakasaMyatAnAM vaikriyasaMyatAnAM ca. ekatriMzadayaH paM. cezyitirazcAM samyagdRSTInAM mithyAdRSTInAM vA, narakagatiprAyogyAM tvaSTAviMzati banatAM triMzadudayaH, paMceMzyitiryaGmanuSyANAM mithyAdRSTInAM ekatriMzadudayaH, paMceMkhyitirazcAM mithyAdRzAM // 15 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM - 1353 // aSTAviMzatibaMdhakAnAM sAmAnyena catvAri sattAsthAnAni, tadyathA hinavatirekonanavatiraSTAzItiH SaDazItiH, tatraikaviMzatyudaye vartamAnAnAM devagatiprAyo. gyASTAviMzatibaMdhakAnAM ke sattAsthAne, tadyathA-hinavatiraSTAzItizca. paMcaviMzatyudaye'pyaSTA viMzatibaMdhakAnAmAhArakasaMyatavaikriyatiryaGmanuSyANAM sAmAnyenaite eva I sattAsthAne. tatrA hArakasaMyato niyamAdAhArakasatkarmA, tatastasya vinavatireva sattAsthAnaM, zeSAzca tiryaMco ma. nuSyA vA AhArakasatkarmANastahitAzca navaMti, tatasteSAM he api sattAsthAne, pamviMzatisaptaviMzatyaSTAviMzatyekonaMtriMzadayeSvapi te eva 3 3 sattAsthAne. triMzadudaye devagatinarakagatiprAyogyASTAviMzatibaMdhakAnAM sAmAnyena catvAri sattAsthAnAni, tadyathA-hinavatirekonanavatiraSTAzItiH SamazItizca. tatra vinavatiraSTAzItizca prAgiva nAvanIyA, ekonanavatiH / punarevaM-kazcinmanuSyastIrthakaranAmasatkarmA vedakasamyagdRSTiH pUrvabAinarakAyuSko narakAnniH mukhaH samyaktvAtpracyutya mithyAtvaM gataH, tasya tadA tIrthakaranAmabaMdhAnAvAnarakagatiprAyogyAmaSTAviMzatiM banata ekonanavatinavati, pamazItistvevaM-iha tIrthakarAhArakacatuSTayadeva // 135 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 gatidevAnupUrvInarakagatinarakAnupUrvI vaikriyacatuSTayarahitA trinavatirazItinavati. tatastatsa- " karmA paMceMkhyitiryamanuSyo vA jAtaH san sarvAniH paryAptinniH paryApto yadi vizuistaTIkA to devagatiprAyogyAmaSTAviMzati banAti. tahadhe ca devahikaM vaikriyacatuSTayaM ca sattAyAM prApya135mAte, ti tasya pamazItiH. ___ atha sarvasaMkliSTastato narakagatiprAyogyAmaSTAviMzatiM banAti. tadvadhe ca narakakiM vaikiyacatuSTayaM cAvazyaM badhyamAnatvAt sattAyAM prApyate, ityevamapi tasya SamazItiH, ekatriMzadaye trINi sattAsthAnAni, tadyathA-hinavatiraSTAzItiH SaDazItizca. ekonanavatirida na prApyate, ekatriMzadudayo di tiryapaMceMzyeiSu prApyate, na ca tiryakSu tIrthakaranAmasatkarma navati. tIrthakaranAmasatkarmaNastiyakUtpAdAnAvAt. pamazItisattAsthAnannAvanA prAgina veditavyA. ta. devamaSTAviMzatibaMdhakAnAmaSTAvapyudayasthAnAnyadhikRtyaikonaviMzatisaMkhyAni sattAsthAnAni navaMti. 'navasattugatIsatIse ya iti ' ekonatriMzati triMzati ca badhyamAnAyAM pratyeka navanava nadayasthAnAni, saptasapta sattAsthAnAni, tatrodayasthAnAnyamUni, tadyathA-ekaviMzatiH, ca // 135 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | 1355 // turviMzatiH, paMcaviMzatiH, pramUviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, viMzat, ekatriMzat tatraikaviMzatyudayastiryaDmanuSyaprAyogyAmekonatriMzataM banatAM paryAptAparyAptaikeMdiyavikalezyipaM caMDyitiryaGmanuSyANAM devanairayikANAM ca caturviMzatyudayaH paryAptAparyAptaikeMdiyANAM, paMcaviMzatyudayaH paryAptaikeMdiyAlAM devanairayikANAM vaikriyatiryaGmanuSyANAM ca mithyAdRSTInAM, viMzatyudayaH paryAptaikaiMdiyAlAM paryAptAparyApta vikaleM diya tirya kUpaMceMDriyamanuSyANAM saptaviMzatyudayaH paryAptaikeMdiyANAM devanairayikANAM vaikriyatiryaGmanuSyANAM ca mithyAdRSTInAM zraSTAviM zatyudaya ekonatriMzaDudayazva vikalairiyamanuSyANAM vaikriyapaMceMdiyatiryaGmanuSyadevanairayikANAM ca, triMzadudayo vikayi tiryakUpaMcai diyamanuSyANAM devAnAM ca nadyotavedakAnAM ekatriMzadayaH paryApta vikaleMyitiryakpaMceMDriyANAmudyotavedakAnAM tathA devagatiprAyogyAmekonatriMzataM banato manuSyasyAviratasamyagdRSTerudaya sthAnAni paMca. tadyathA-- ekaviMzatiH, SaDUviMzati, bhraSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat zrAhAraka saMyatAnAM vaikriya saMyatAnAM cemAni paMca nadayasthAnAni, tadyathA - paMcaviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMza bhAga 4 // 1355 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM tiH, ekonatriMzat, triMzata. asaMyatAnAM saMyatAsaMyatAnAM ca vaikriyaM kurvatAM manuSyANAM triMza- nAga 4 urjAni catvAri nadayasthAnAni. triMzat kasmAna navati? iti cekucyate-saMyatAna muktvATIkA kanyeSAM manuSyANAM vaikriyamapi kurvatAmudyotodayAnAvAtU. sAmAnyenaikonatriMzadvaMdhe sapta sattA1356 sthAnAni, tadyathA-trinavatinivatirekonanavatiraSTAzItiH SaDazItirazItiraSTasaptatizca. ta va vikaleMziyatiryakpaMceMzyiprAyogyAmekonatriMzataM badhnatAM paryAptAparyAptaiyivikaleMzyitiryapaMceMziyANAmekaviMzatyudaye vartamAnAnAM paMcapaMca sattAsthAnAni, tadyathA-nivatiraSTAzI. tiH pamazItirazItiraSTasaptatizca. evaM caturviMzatipaMcaviMzatiSaviMzatyudayeSvapi vaktavyaM, sapta viMzatyaSTAviMzatyekonatriMzatriMzadekatriMzadayeSvaSTasaptativarjAni catvAri catvAri sattAsthAnAbhani. nAvanA yathA trayoviMzatibaMdhakAnAM prAguktA, tathAtrApi karttavyA. manujagatiprAyogyAmeyA konaviMzataM badhnatAmekediyavikaleMzyitiryakpaMceMkSyiANAM tiryaggatimanuSyagatiprAyogyAM puna- // 1356 banatAM manuSyANAM ca svasvodayasthAneSu yathAyogaM varnamAnAnAmaSTasaptativarjAni tAnyeva ca. vAri catvAri sattAsthAnAni veditavyAni. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1357 // devanairayikANAM tiryakpaMceMdiya manuSyagatiprAyogyAmekonatriMzataM banatAM svasvodaye vamAnAnAM de he sattAsthAne, tadyazrA - dvinavatiraSTAzItizca kevalaM nairayikasya mithyAdRSTetIrthakara satkarmaNA manuSyagatiprAyogyAme konatriMzataM baghnataH svodayeSu paMcasu yathAyogaM vamAnasyaikonanavatirevaikA vaktavyA. yatastIrthakaranAmasahitasyAhArakacatuSTayarahitasyaiva mi thyAtvagamanasaMjJavaH, taduktaM - nanaye saMti na micho' iti vacanAt tatastrinavaterAhArakacatuSTaye'panIte satye konanavatireva tasya sattAyAM javati, devagatiprAyogyAmekonatriMzataM tIrthakanAmasahitAM nataH punaraviratasamyagdRSTermanuSyasyaikviMzatyudaye varttamAnasya dve sattAsthAne, tadyathA -- trinavatirekonanavatizva evaM paMcaviMzatiSaDUviMzatisaptaviMzatyaSTAviMzatye konatrizaziyeSvapi te eva dve dve sattAsthAne vaktavye. AhArakasaMyatAnAM punaH svasvAdaye varttamAnAnAmekameva trinavatirUpaM sattAsthAnamavagaMtavyaM. tadevaM sAmAnyenaikonatriMzadvaMdhe ekaviMzatyudaye sapta sattAsthAnAni caturviMzatyudaye paMca, paMcaviMzatyudaye sapta, SaDUviMzatyudaye sapta, saptaviMzatyudaye paTU, aSTAviMzatyudaye paTU, ekona jAga 8 // 1357 / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1358 // triMzadudaye paTU, triMzadaye paTU, ekatriMzadaye catvAri, sarvasaMkhyayA catuHpaMcAzatsattAsthAnA tathA yathA tiryaggatiprAyogyAme konatriMzataM badhnatAmekeMdiyavikale diya tiryakU paMceMdi manujavanairayikAlA mudayasattAsthAnAni jAvitAni tathA triMzatamapyudyotasahitAM tiryaggatiprAyogyAM banatAmekeMziyAdInAmudayasattAsthAnAni jAvanIyAni manuSyagatiprAyogyAM tIkaranAmasahitAM trizataM baghnatAM devanairayikAlA mudayasattAsthAnAnyucyate tatra devasya yathoktAM viMzataM badhnata ekaviMzatyudaye varttamAnasya dve sattAsthAne tadyathA - trinava tirekonanavatizva. ekaviMzatyudaye eva varttamAnasya nairayikasyaikaM sattAsthAnaM, ekonanavati trinavatirUpaM sa tAsthAnaM tasya na bhavati, tIrthakarAdAraka satkarmaNo narakeSUtpAdAjJAvAt uktaM ca saptatikAcUla -' jassa tigarAdAragANi jugavaM saMti so naraesu na navavakaitti ' evaM paMcaviMzatisaptaviMzatye konatriMzaDudayeSvapi jAvanIyaM. navaraM nairayikasya triMzadudayo na vidyate. triMzahRdayo hi nadyate sati prApyate na ca nairayikasyodyotodayo bhavati, tadevaM sAmAnyena triMzaiMdhakAnAmekaviMzatyudaye sapta, caturviMzatyudaye paMca, paMcaviMzatyudaye sapta, SaDUrviMzatyudaye paM bhAga 4 ||135n Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM TIkA ||35| ca, saptaviMzatyudaye SaTU, aSTaviMzatyudaye paTU, ekonatriMzadaye paTU, triMzadudaye paTU, ekatriMzadaye catvAri, sarvasaMkhyayA dipaMcAzat. ' ekkeka megatIle iti ' ekatriMzati badhyamAnAyAmekamudayasthAnaM triMzat yata ekatriMzataM devagatiprAyogyAM tIrthakarAdArakasahitAM babhrato'pramattasaMyatasyApUrvakaraNasya vA prApyate na ca te vaikriyamAhArakaM vA kurvati, tataH paMcaviMzatyAdaya udayA na prApyaMte, ekaM sattAsthAnaM trinavatiH, tIrthakarAhArakacatuSTayayorapi sattAsaMjavAt. " ' ekke ekkudaya asaMtaM sA iti ' ekasmin yazaHkIrttirUpe karmaNi badhyamAne ekadayasthAnaM triMzat, ekAM hi yazaHkIrtti banaMtyapUrvakaraNAdayaH, te cAtivizuH chatvA hai kriyamAhArakaM vA nAranaM te, tataH paMcaviMzatyAdInyudayasthAnAnIhApi na prApyaM te. aSTau sattAMzAH sattAsthAnAni tadyathA -- trinavatiddinava tirekonanavatiraSTAzItirekonAzItiH SaTsaptatiH paMcasaptatizca tatrAdyAni catvAri sattAsthAnAni nRpazamazreNyAM rUpakazreNyAmapi yAvadanivRttibAdaraguNasthAne gatvA trayodaza nAmAni na kapyaMte, trayodazasu ca nAmasu kIleSu nAnAjIvA nAga 4 // 1358 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA // 1360|| peyoparitanAni catvAri labhyate tAni ca tAvallabhyaM te, yAvatsUkSmasaMparAyaguNasthAnaM '3varayabaMdhe dasadasetti ' naparate baMdhe baMdhAnAve ityarthaH, daza nadayasthAnAni tadyathAviMzatirekaviMzatiH viMzatiH saptaviMzatiraSTAviMzatirekonatriMzat tiMzat ekatriMzat nava aSTau ceti tatra viMzatyekaviMzatI yathAsaMkhyamatIrthakaratIrthakara yoH sayogikevalinoH, kArmala kAyayoge varttamAnayoH SaDviMzatisaptaviMzatI tayorevadArikamizrakAyayoge varttamAnayoH zratIrthakara sya svanAvasthasya triMzat, tasyaiva svare niruddhe ekonatriMzat, tasyaivocchvAse'pi nirude aSTAviM zatiH, tIrthakarasya svanAvasthasya ekatriMzat, tasyaiva svare niruddhe triMzat, nacchavAse'pi nirude ekonatriMzat, triMzadekonatriMzatau prApyate, prayoginastIrtha karasya navodayaH, atIrthaMkarasyAyo gino'STodayaH, daza sattAsthAnAni, tadyathA -- trinavatirdvinavatirekonanavatiraSTAzItirazI tirekonAzItiH SaTsaptatiH paMcasaptatirnava aSTau ca tatra viMzatyudaye he sattAsthAne, ekonAzItiH paMcasaptatizva evaM paviMzatyudaye aSTAviMzatyudaye'pi ca dRSTavyaM ekaviMzatyudaye ime he sattAsthAne, tadyathA - azItiH SaTsaptatizva evaM saptaviMzatyudaye'pi ekonatriMzati catvAri sa nAga // 1360 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM nAsthAnAni, tadyathA-azItiH, SaTsaptatiH, ekonAzItiH, paMcasaptatizca. yata ekonatriM- zat tIrthakarasya ca navati. tatrAye he tIrthakaramadhikRtya veditavye. aMtime atIrthakarama. TIkA madhikRtya. triMzadudaye aSTau sattAsthAnAni. tdythaa-trinvtiiiinvtirekonnvtirssttaashiitir||361 zItirekonAzItiH SaTsaptatiH paMcasaptatizca. tavAdyAni catvAryupazAMtakaSAyasya. azItiH kINakaSAyasya sayogikevalino vA. tIrthakarasyAhArakasatkarmaNastasyaiva dIpakaSAyasya sayogikevalino vAdArakasatkarmaNo'tIrthakarasyaikonAzItiH. AhArakacatuSTayarahitasyaiva tIrthakarasya dIpakaSAyasya sayogikevalino vA SaTsaptatiH. - tasyaivAtIrthakarasya paMcasaptatiH. ekatriMzadaye he sattAsthAne, tadyathA-azItiH SaTsaptatizca, ete ca tIrthakarakevalino veditavye. atIrthakarakevalina ekatriMzadudayasyaivAnnAvAt. na vodaye trINi sattAsthAnAni, tadyathA-azItiH SaTsaptatirnava ca. tatrAdye yAvad chicara- * masamayastAvadayogikevalinastIrthakarasya veditavye, caramasamaye tu nava. aSTodaye trINi sattAsthAnAni, tadyathA-ekonAzItiH paMcasaptatiraSTau ca. tavAye he ayogikevalino'tIryakara171 // 1361 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga a sya ciramasamayaM yAvaditavye, caramasamaye tvaSTAviti. evamabaMdhakasya dazApyudayasthAnAnya dhikRtya triMzatsattAsthAnAni navaMti. tadevaM sarveSAmapi karmaNAM pratyekaM baMdhasthAnAni nadayaTAkA sthAnAni sattAsthAnAni ca sAmAnyataH parasparaM saMvedhatazca ciMtitAni | e || saMprati s||116shaarvessaampi karmaNAM pratyekaM saMvedhato baMdhodayasattAguNasthAnakeSu ciciMtayiSuH prathamato jJAnAva raNIye tattulyatvAdaMtarAye ca ciMtayannAda // mUlam ||-bNdhodysNtesu / paNapaNa paDhamaMtimANa jA suhumo // saMto NAI punn| navasamakhINe pare nci|| e6 // vyAkhyA-prazramAMtimayoniAvaraNAMtarAyarUpayoH karmaNomiNyAdRSTerAracya yAvatsUkSmasaMparAyastAvadhodayasattAsu pratyekaM paMcapaMcaprakRtayo lanyate. ki. muktaM navati ? mithyAdRSTayAdiSu sUkSmasaMparAyaparyaMteSu dazasu guNasthAnakeSu jJAnAvaraNAMtarA. yayoH pratyekaM paMcapaMcavidho baMdhaH, paMcavidha nadayaH, paMcavidhA sattA navaMtIti. napazAMtamode ca baMdhAnAve yorapi pratyekaM paMca prakRtayaH satyaH paMca nadIrNA nadayaprAptA navaMti. 'pare nabitti' kIgamohAtparataH punarudaye sattAyAM caikApi prakRti sti. kSINamoda eva koNatvAt. e|| // 1362 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1663 // saMprati darzanAvaraNasya baMdhodayasattAsthAnAni saMvedhato guNasthAnakeSu ciMtayannAda // mUlam // - misAsAyasesu / navabaMdhuvalakhkhiyA na do jaMgA || mIsA na ya niyahIjA | khabbaMdherA dodona // e7 // vyAkhyA - darzanAvaraNasya mithyAdRSTau sAsAdane ca navavaMdhopalakSitau ddau gau, tadyathA - navavidho baMdhaH, caturvidha nadayaH, navavidhA sattA, eSa vikalpo nijJedayAjAve. athavA navavidho baMdhaH paMcavidha nadayaH, navavidhA sattA, eSa vikalpo nijJedayakAle. tathA mizradRSTeH samyagmithyAdRSTerArajyApUrvakaraNa guNasthAnakasya prathamaM jAgaM yAvat paDUbaMdhena pratyekaM chau hau jaMgau bhavataH, tadyathA - SaDvidho baMdhazvaturvidha nadayo navavidhA sattA. athavA baDUvidho baMdhaH paMcavidha nadayo navavidhA sattA // e7 // I // mUlam // canabaMdhe nava saMte / donni apuvA na suhumarAgaM jA || abbaMdhe nava saMte / vasaMto hoMti do jaMgA // e8 // vyAkhyA - apUrva karaNAhAyAH saMkhye yatame jAge nizapra calayo vaidhavyavacchedAdUrdhvamArajyopazamazreNyAM sUkSmasaMparAyaM yAvaccaturbaMdhe navakasattAyAM ca dau naMgI javataH, tadyathA - caturvidho baMdhazcaturvidha nadayo navavidhA sattA athavA caturvidho baMdhaH - bhAga 4 // 1363 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA // 1364|| paMcavidha nadayo navavidhA sattA tathA abaMdhe baMdhAjAve nRpazAMte nRpazAMta modaguNasthAnake navakasattAyAM chau jaMgau javataH, tadyathA - caturvidha nadayo navavidhA sattA, athavA paMcavidha nadayo navavidhA sattA // e8 // // mUlam // canabaMdhe bassaMte / bAyarasuhumArA megakhavagAla // basu canasuvasaMtesu / dotri dhami khIsta || || vyAkhyA - nivRttibAdarasya sUkSmasaMparAyasya rUpakasya catudhe SaTkasattAyAM caiko jaMgo javati, tadyathA - caturvidho baMdhaH, caturvidha nadayaH, pavivA sattA, rUpakasya hyutpannavizuddhatvena nizedayAbhAvAtpaMcavidha nadayo na saMbhavatItyeka eva jaMgaH, tathA kSINasya kI mohasya prabaMdhe baMdhAnAve' SaTsu catasRSu ca prakRtiSu satISu hau gau prApyete, tadyathA - - caturvidha nadayaH, SaDUvidhA sattA. eSa vikalpaH kINakaSAyasya dvicaramasamayaM yAvadavApyate, caramasamaye caturvidha nadayazvaturvidhA sattA tadevaM darzanAvaraNasya guelasthAneSu baMdhodaya sattAsthAnAnAM parasparaM saMvedhaciMtitaH // ee // saMprati vedanIyasya ciNtyte|| mUlam // cattAri jA pamano / donni na jA jogisAyabaMdheNaM // selesi prabaMdhe ca nAga 4 // 1364 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 / gite carimasamae do // 100 // vyAkhyA-mithyAdRSTerAracya yAvatpramanasaMyatastA- nAga 4 YvatpratyekaM catvAro naMgA vedanIyasya nAnAjIvApekSayA kAlannedenaikajIvApekSayA prApyaMte, tadyaTIkA thA-asAtasya baMdhaH, asAtasyodayaH, sAtAsAte satI. athavA'sAtasya baMdhaH, sAtasyodayaH 55, sAtAsAte satI. athavA sAtasya baMdhaH, asAtasyodayaH, sAtAsAte satI. athavA sAtasya baM. dhaH, sAtasyAdayaH, sAtAsAte satI. tathA pramattasaMyatAdArabhya yAvatsayogikevalI tAvatsAta. baMdhenopalAdanau pratyekaM au naMgau prApyete. tadyathA-sAtasya baMdho'sAtasyodayaH sAtAsAte satI, athavA sAtasya baMdhaH sAtasyodayaH sAtAsAte satI. zaileze ayogikevalini abaMdhe baMdhAnAve catvAro vikalpAH, tatra jhAvimau-asAtasyodayaH sAtAsAte satI, azravA sAtasyodayaH sAtAsAte satI, etau ca au vikalpau sAtAsAtarUponayasanAvena ciramasamaya) yAvaveditavyo, caramasamaye tvekasminnanyatarasmin sAte asAte vA sati sau naMgau, tadyathA- // 36 // asAtasyodayo'mAtasya sattA. eSa vikalpo yasya ciramasamaye sAtaM hINaM tasya prApyate, yasya tvasAtaM hicaramasamaye dIyaM tasyAyaM vikalpaH-sAtasyodayaH sAtasya sattA / / 100 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA / / 1366 / / // mUlam // saMpratyAyuSo guNasthAnakeSu baMdhodaya sattAsthAnAnAM parasparaM saMvedhaM ciMtayatibalAdi vIsA / solasavIsaM ca bArabosu || do canasu tIsu ekkaM / nage jaMgA // 101 // vyAkhyA - mithyAdRSTyAdiSu guNasthAneSvayogikevaligusthAnakaparyavasAneSu krameNaite'STAdhikatriMzatyAdaya AyuSi jaMgA javaMti tatra midhyAdRSTigusthAnake aSTAviMzatirapyAyuSo jaMgAH, mithyAdRSTayo hi caturgatikA javaMti tatra nairayikAnadhikRtya paMca, tirazvo'dhikRtya nava, manuSyAnadhikRtya nava, devAnadhikRtya paMca. ete ca prAgeva saprapaMcaM jAvitA iti na bhUyo jAvyaMte. sAsAdanasya SaDadhikA viMzatirAyuSo gAH, yatastiryaco manuSyA vA sAsAdanajAve varttamAnA narakAyurna badhaMti, tataH pratyekaM tirazvAM ma nuSyANAM parajavAyudhakAle ekaiko jaMgo na prApyate iti SaDUviMzatiH samyagmithyAdRSTeH So za, samyagmithyAdRSTayo di nAyurvedhamAranaMte, tata zrAyurvedhakAle nArakANAM yau dau gau, ye ca tirazvAM catvAro, ye ca manuSyANAmapi catvAro yau ca devAnAM chau, tAnetAn dvAdaza varjapitvA zeSAH pomaza javaMti aviratasamyagdRSTervizatigAH, kathamiti ceDucyate - tiryagma. miThAi -- nAga // 1366 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1367 // asarri pratyekamAyurbaMdha kAle, narakagatitiryaggatimanuSyagativiSayAstrayastrayo jaMgAH, yazva deSarfarai pratyekamAyurvedhakAle tiryaggativiSaye ekaiko jaMgaste aviratasamyagdRSTerna saMbhavati tataH zeSA viMzatireva na bhavati // 101 // etadevAda // mUlam // - naratirinudaye nAraya / baMdha vidUlAya sAsabahIsA // baMdhasamaUla solasa / mIse canabaMdha jjuyasamme // 102 // vyAkhyA- -narAyuSastiryagAyuSazca nadaye pratyekaM sAsAdanasyAyurvedhakAle narakAyurvedho na javati, tatastadidinAH zeSAH SamUviMzatireva sAsAdane naMgAH, tathA mithe baMdhena samaM baMdhena saha catasro gatIradhikRtya ye dvAdaza jaMgAH prApyate, te na saMbhavatIti tadUnAH zeSAH Somaza jaMgAH tathA 'sammeti ' aviratasamyagdRSTau ye baMdhena catvAro jaMgA labhyate, tadyathA -- devAnAM nArakANAM ca pratyekaM parajavAyubaMdhakAle manuSyAyurvedhaH, tirazvAM manuSyANAM ca pratyekaM devAyubaidhaH, te samyagmithyAdRSTayapekSayA adhikA iti taitAviMzatigA javaMti, ' bAratti ' dezaviraterdvAdaza, ' baddosutti ' iyoH pramattApramattayoH pratyekaM paTU || 102 // tathA cAda nAga 4 // 1367 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA // mUlam ||-desvirymmi bArasa tirimaNusaM naMgA baMdhiparidINA // maNunaMgati- TA baMdhUNA dusu / sesA nannayaseDhIsu // 103 // vyAkhyA-iha dezaviratirdevAnAM nArakANAM ca na saMtravati, tatastadAzritA daza naMgA dezaviratau na prApyate. tiryaGmanuSyA api dezaviratA 156NAdevAyureva babhraMti, na narakatiryagmanuSyAyUSi. tatastirazcAM manuSyANAM ca paranavAyubaidhakAle na rakatiryagmanuSyAyubaidharUpAstrayastrayo naMgA na prApyate, tataH pUrvokteSu dazasveteSu ca SaTsu aTAviMzaterapanIteSu zeSA hAdazA naMgA navaMti. te ceme-tirazcAM manuSyANAM ca pratyekaM parajavAyubaMdhakAlAtpUrvamekaiko jaMgaH. paranavAyubaMdhakAle'pi caikaikaH, AyurbadhottarakAle ca catvA. razcatvAraH, yataH kecittiryaMco manuSyAzcaturNAmekamanyetamadAyurbadhdhvA dezavirati pratipadyate, tatastadapekSayA yathoktAzcatvArazcatvAro naMgAH prApyate. tathA ye manuSye nava naMgAH prAgupadArzatAsta eva paranavAyubaMdhakAle ye nArakatiryagmanuSyAyubaidharUpAstrayo naMgAstairUnAH zeSAH SaTra naMgA yoH pramanApramattayoH pratyekaM navaMti. pramanApramanA hi devAyurevaikaM babhraMti, na zeSamAyuH, baMdhottarakAlaM ca, prAguktadezaviratiyuktyanusAreNa catvAra iti. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 36 // 'sesA nannayaseDhIsutti' zeSAH zeSaguNasthAnakanaMgA nannayazreNyoryathAyogaM dRSTavyAH, te- nAga 4 . caivaM- do canasutti' caturSu apUrvakaraNAnivRttibAdarasUkSmasaMparAyopazAMtamoheSu guNasthAnakepazamazreNimadhikRtya pratyekaM au laMgau. tadyathA-manuSyAyuSa nadayo, manuSyAyuSaH sattA. eSa vikalpaH paratnavAyubaidhakAlAtpUrva, athavA manuSyAyuSa nudayo devamanuSyAyuSI satI, eSa) paranavAyubaMdhottarakAlaM. ete hyativizuhatvAtparanavAyurna bajrati. pUrvabahe vAyuSi napazamazreNiM pra. tipadyate, devAyuSyeva, nAnyAyuSi, taduktaM karmaprakRtI-tisu Ayugesu basu jeNa seDhiM na Aruha iti ' tata napazamazreNimadhikRtya eteSu vai zaveva laMgau. pUrvabajhAyuSkAstu dapakazreNiM na pratipadyate. tataH kapakazreNyAmeteSAmeka evaM naMgaH, tadyathA-manuSyAyuSa nadayo manuSyAyuSaH sattA. tIsu ekati ' triSu kINamohasayogikevaLyayogikevalirUpeSu pratyekameko naMgaH, ta- // 136 / / bhI dyathA-manuSyAyuSa nadayo manuSyAyuSaH sattA. 'michAisu Ayue naMgA' mithyAdRSTayAdi pvayogikevaliparyaMteSu yathAsaMkhyamAyuSi naMgA evamuktaprakAreNa veditavyAH, // 13 // saMprati Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA / / 137 / / freereSTau gotrasya guNasthAnakeSu jaMgAnnirUpayannAha - // mUlama // - paMcAzmAnami / zraimadIvAna sAsale canaro // uccavaMgheNa donni na | mIsAna dekhavirayaM jA // 104 // vyAkhyA - mithyAdRSTau gotrasyAdimAH paMca naMgA na vaMti, tadyathA-- nIcairgotrasya baMdho, nIcairgotrasyodayaH, nIcaigotraM sat, sa eSa vikalpastejovAyukAyikeSu labhyate tanavA'ghRteSu vA zeSajIveSu kiyatkAlaM nIcairgotrasya baMdho, nIcairgotrasyodayaH, naccanIcairgotre satI. athavA nIcairgotrasya baMdhaH, nacairgotrasyodayaH, naJcanIcairgotre satI. athavA nacairgotrasya baMdho, nIcairgotrasyodayaH, naccanIcairgotre satI athavA uccairgotrasya baMdhaH, nacairgotrasyodayaH, naccanIcairgotre satI. ' AimaMdIpAna sAsale canarotti ' ete cAnaMtaroktAH paMcagaMgA AdimahInAH prathamavarjAH zeSAzcatvAro naMgAH sAsAdane navaMti prathamo di jaMgastejovAyukAyikeSu labhyate tannavADuddhRteSu vA kiyatkAlaM, na ca tejovAyuSu sAsAdajAvo labhyate, nApi tantravAduddhRneSu tadasti, tato'tra prathamajaMgapratiSedhaH tathA mizrAdArabhya dezaviratiM yAvacairgotrabaMdhena pratyekaM hau jaMgau bhavataH, tadyathA-- nacairgotrasya baMdhaH, nIcai nAga 8 // 1330 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM jAga 4 TIkA 1371 // gotrasyodayaH, naccanIcairgotre satI. athavA naccairgotrasya baMdhaH, naccairgotrasyodayaH, naJcanIce:tre satI. // 104 // // mUlam ||-nccennN baMdhudae / jA suhumo baMdhi banna naMgo // vasaMtA jA jogii| carima caramaMmi sattamana // 15 // vyAkhyA-pramattasaMyatAdArabhya yAvatsUkSmasaMparAyastAvaDhaMdhe nadaye ca nacairgotreNa pratyekamekaiko naMgo vaktavyaH, tadyathA-naccairgotrasya baMdhaH, uccaio. trasyodayaH, uccanIcairgotre satI. tathA prabaMdhe baMdhAnAve napazAMtamohaguNasthAnakAdArabhya yAvadayogikevalihicaramasamayastAvatpratyekaM SaSTo naMgo veditavyaH, sa cAya-naJcairgotrasyodayaH, uccanIcairgotre satI. ayogikevalinazcaramasamaye saptamo naMgastadyathA-nujairgotrasyodayaH, nacairgotraM sat. nIcaigotraM hi hicaramasamaye eva vINamiti na caramasamaye sat prApyate. // // 15 // saMprati mohanIyabaMdhodayasattAsthAnaprarUpaNA kartavyA, tatra ca yahaktavyaM tadAha- bho // mUlam ||-nhNmi mohaNIe / baMdhodayasaMtayANi naNiyANi // ahuNAvoggaDaguNa nadaya / payasamUhaM pavarakAmi // 16 // vyAkhyA-naghe audhike nANate mohanIye mohanI // 1371 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga / TIkA / 137 // / yasya guNasthAnakeSvapi baMdhodayasattAsthAnAni naNitAni, tato na nUyo nae,te. kiMtvadhunA sAMpratamavyAkRtodayAnAmavaktavyodayAnAM guNasthAnakavyatirekeNa sAmAnyodayAnAmityarthaH, gusthAnakodayAnAM ca padasamUhaM padasamUhaparimANaM pravakSyAmi. // 18 // pratijJAtamevAha // mUlam ||-jaa jammi canavvIsA / guNiyAna tAna teNa nadaeNa // miliyA canavIsaguNA / iyarapaehiM ca payasaMkhA // 17 // vyAkhyA-yasmin dazakodayAdau yAzcaturviMzatayo yAvatsaMkhyAkAzcaturviMzatayo, yathA dazodaye ekA, navodaye SaT , tatra tisro mithyAhaTo, ekA sAsAdane, ekA mizre, ekA aviratasamyagdRSTau ca. aSTodaye ekAdaza. tatra tisro mithyAdRSTau, 6 sAsAdane, he mizre, tisro'viratasamyagdRSTau, ekAdaza virate. saptodaye daza. tatra mithyAdRSTisAsAdanamizreSu pratyekamekaikA, aviratasamyagdRSTau tisraH, timro dezavirate, ekA pramattApramanayoH nadayasthAnAni svarUpeNa nedAnnAvAdekarUpANyeva vivakSyaMte. tata naktaM pramattApramattayoH SaTkodaye sapta. tatraikA aviratasamyagdRSTau, dezavirate tisraH, tisraH pramanApramatnayoH, apUrvakaraNaguNasthAnakasatkAni SaTkAdInyudayasthAnAni na pramattApramanodayasthA ||137sh Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1373 neyaH svarUpeNa vyatiricyaM te. kiMtu guNasthAnamAtreNaiva tatastAnIha pRthagna gaeca te paMcakodaye catasraH, tatraikA dezavirate, tisraH pramattApramattayoH, ekA catuSkodaye, sA ca pramattApramattayoH, sthApanA ---1 / 6 / 11 / 12 / 7 / 4 / 1 / tA etAzcaturviMzatayastena tenodayena dazakAdinA gueyaMte tadyathA dazakodaye ekA caturviMzatiH, sA dazakena guNyate, jAtA daza, navakodaye SaT caturvi zatayaH, tataH paTU navakena guNyaMte, jAtA catuHpaMcAzat aSTakodaye ekAdaza caturviMzatayaH, tata ekAdaza aSTakena eyaMte, jAtA aSTAzItiH saptodaye daza caturviMzatayaH, tato daza sa sakena guNyaMte, jAtA saptatiH, SaTkodaye sapta caturviMzatayaH, tataH sapta panirguNyaMte, jAtA dvicatvAriMzat. paMcakodaye catastrazcaturviMzatayaH, tatazcatvAraH paMcakena gueyaMte, jAtA viMzatiH. catuSkodaye tvekA caturviMzatiH, tata ekakazcatuSkeNa guNyate, jAtAzcatvAraH. sthApanA - 10 | 4 || 70 | 42 | 20 | 4 | evaM guNitAH satyazcaturviMzataya ekatra mIlne, jAtaM zatadhyamaSTAzIta ( 200 ) tata etaccaturviMzatyA guNyate, tato jAtAni bhAga 4 // 1373 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ inAdazottarANyekonasaptatizatAni. 'iyarapaehiM ca payasaMkheti' itarapadaiIikodayAdipadaiH pra- nAga kSiptaH padasaMkhyA navati, paripUrNA padasaMkhyopajAyate. tatra hikodayannaMgA jhAdaza, teSAM ca para TIkA dAni sarvasaMkhyayA caturviMzatiH ekodayannaMgAzcatvAraH, tatra ca padAnyapi catvAryaveti sarvasaM. // 13 // khyayA aSTAviMzatipadAni. tAni ca pUrvoktarAzau pratipyaMte. tato jAtAni SaSTihInAni sapta sahasrANi (6e40) azvA paMcakabaMdhe caturviMzatipadAni, catuSkabaMdhe catvAri, trikabaMdhe trINi, hikabaMdhe he, ekakabaMdhe ekaM, abaMdhe'pyekamiti baMdhakannedena sarvasaMkhyayA paMcatriMzatpadAni, tAni pUvoktarAzau pratipyate. tato jAtAni ekonasaptatizatAni saptacatvAriMzadadhikAni. (67) azravA matAMtareNa caturvidhabaMdhe hAdaza dhikodayannaMgA laMnyaMte, tatpadAni sarvasaMkhyayA caturviMzatiH, tatastatprarUpAdekonasaptatizatAni ekasaptatyadhikAni navaMti. (6e71 ) // 16 // etadeva saMkhyAtrayamAda // 1374 ma // mUlam ||-sttshssaastthtthiie / vajiyA (640) ahava te tivamAe (e) // gutIsAe ahavA (6971) baMdhaganneeNa mohalie // 17 // vyAkhyA-vyAkhyAtA Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM jAga 4 TIkA 1375 // ii, tadevamuktA avyaktodayapadasaMkhyA // 17 // saMprati guNasthAnodayapadasaMkhyAmAha // mUlam ||-atthtthiibttiilaa / uttIlA saThimeva bAvannA // coyAlA coyAlA / vIsAra mitrA na payadhuvagA // 10 // tinisayA bAvannA / miliyA canavIsatADiyA ee // vAyaranadayapaehiya-sahiyA na guNesu payasaMkhA // 10 // // vyAkhyA-mithyAdRSTau padadhruvakAzcaturvizatiguNanayogyAni padAni aSTaSaSTiH. tazrAhi-dazodaye ekA caturviMzatiH, tata ekA dazakena guNyate, jAtA daza. navodaye tisrazcaturvizatayaH, trayo navakena guNyaMte, jAtA saptaviM. zatiH. aSTakodaye tisrazcaturviMzatayastatastrayo'STanirguNyaMte, jAtA caturviMzatiH. saptAdaye eOM kA caturviMzatiH, tata ekaH saptakena guNyate, jAtAni sapta, sarvasaMkhyayA mithyAdRSTau padadhuH vakA aSTaSaSTiH. evaM sAsAdane hAtriMzat, mizre hAtriMzat, aviratasamyagdRSTau SaSTiH, dezavirate piM. // 1375 // cAzata, pramane catuzcatvAriMzat, apramatte'pi catuzcatvAriMzata, apUrvakaraNe viMzatiH. evaM mizyAdRSTerAracyApUrvakaraNaM yAvadyAsaMkhyaM padadhruvakA navaMti. sarvasaMkhyayA trINi zatAni hi Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca paMcAzadadhikAni. tata ete caturvizatyA guNyaMte, jAtAni caturazItizatAnyaSTacatvAriMzada- nAga / dhikAni, nato 'bAyaranadayaeehiMti ' anivRttibAdarodayapadAni prAgutAnyaSTAviMzatisaMkhyA-4 TIkA ni prakSipyaMte. // 1376 // sUkSmasaMparAyagataM caikamabaMdhakapadaM, tatastena rahitA paripUrNA padasaMkhyA navati. sA ca trayoviMzatyUnAni paMcAzItizatAni ( 477) athavA paMcavidhabaMdhake caturviMzatipadAni, ca. tuSkabaMdhake catvAri, trikabaMdhake trINi, cikabaMdhake he, ekakabaMdhake ekaM, abaMdhake ca sUkSma saMparAye ekaM, ityevaM baMdhakannedena sarvasaMkhyayA paMcaviMzatpadAni, tAni pUrvoktarAzau prakSipyate tatastyazItyadhikAni caturazItizatAni padAnAM navaiti. (43) athavA caturvidhabaMdhaka. sya matAMtareNa hAdaza kodayanaMgAH prApyate. teSAM ca padAni caturviMzatiH, tatastAnyapi yadA prakSipyaMte, tadA saptottarANi paMcAzItizatAni padAnAM navaMti. ( 0507) // 1 // // 10 // etadeva saMkhyAtrayaM vaktukAma pAha // mUlam // tevImUNA sattarasa-vaGiyA ahava sattaahiyA // paMcAsIisayAI / na. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasa0 jAga 4 TIkA M 1947 / dayapayAI tu mohassa // 11 // vyAkhyA-vyAkhyAtAryA // 110 // !! mUlam ||-ev joguva nagA / lesAIneyana bahuneyA // jA jassa jammina / gu-4 NasaMkhaMsA / tammi guNakAro // 111 // vyAkhyA-evamanaMtaroktAnusAreNa nadayanaMgAnAmu-ra dayapadAnAM ca yogopayogalezyAdinedato bahavo nedA navaMti. teSAM ca dAnAmAnayanaprayogamAha-'jA jassetyAdi' yA saMkhyA yasya yogopayogAderyasmin guNasthAnake prApyate, sA saMkhyA tasmina guNasthAnake guNakAraH, tatra yogAnAM bahuvaktavyatvAt. // 111 // tAn vihAra ya prazramata upayogannedato dAnAha... // mUlam ||-ndyaannuvngesu / sagasayarisayA tinuttarA huMti // paNAsae ya sahassA / tinisayA ceva pannArA // 112 / / vyAkhyA-iha mithyAdRSTAvaSTau caturviMzatayaH, sAsAdane catvAraH, mizre catvAraH, aviratasamyagdRSTeraSTau, dezaviratasyASTau, pramattasaMyatasyASTau, apUrvaka- // 1377 / raNe catasraH, tathA mithyAdRSTau sAsAdane samyagmiNyAdRSTau ca pratyeka matyajJAnazrutAjJAnavi. naMgajJAnacakuracakurdarzanarUpAH paMca upayogA: aviratasamyagdRSTidezaviratayormatizrutAvadhijJA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga nacaracakuravadhidarzanarUpAH pratyekaM Sada. pramattAdInAM sUkSmasaMparAyAMtAnAM ta eva SaTa. mana:1. paryavajJAnasahitAH sapta sapta. tatra midhyAdRSTayAdiSu caturviMzatigatA aSTAdaya nadayasthAnavi. TIkA kalpA yathAyogamupayogairguNyaMte. tadyathA-mithyAdRSTaraSTau, sAsAdane catvAraH, mizre catvAraH, 137 militAH Somaza. te paMcanirupayogaiguNyaMte, jAtA azItiH (7) aviratasamyagdRSTeraSTau / caturvizatayaH, dezaviratasyASTau militAH pomaza, tAH nirupayogairguNyaMte, jAtAH paramavatiH. (56) pramanasyASTau caturviMzatayaH, apramattasyApyaSTau, apUrvakaraNasya catasraH, militA viMzatiH, sA saptanirupayogaiguNyate, jAtaM catvAriMzaM zataM (140) sarvasaMkhyayA vINi zatAni SomazotarANi (316) etAni caturviMzatyA guNyaMte, tato jAtAni caturazItyadhikAni paMcasaptatizatAni ( 5 ) tato hikodayannaMgA hAdaza, ekodayannaMgAH paMca, sarve militAH sa. daza, te saptanirupayogairguNyaMte. jAtamekonaviMzaM zataM ( 115 ) tatpUrvarAzau pratipyate, ta. // 13 // to jAtAni saptasaptatizatAni vyuttarANi udayanaMgAnA ( 7703) saMprati padasaMkhyA samAnIyate, tatra mizyAdRSTAvaSTaSaSTiH padadhruvakAH, sAsAdane hAtriMzata, mizre hAtriMzat, avirata Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 samyagdRSTau SaSTiH, dezavirate hipaMcAzata, pramane catuzcatvAriMzata, apramatte ca catuzcatvAriMza- nAga 5 tu, apUrvakaraNe viMzatiH, ete padadhruvakA yathAyogamupayogairguNyaM te. tadyathA__TIkA mithyAdRSTaraSTaSaSTiH, sAsAdane dhAtriMzat, mizredhAtriMzat, militA jJAtriMzaMzataM. tataH paM. // 34 canirupayogairguNyate, jAtAni SaTzatAni SaSTyadhikAni (660 ) tathA aviratasamyagdRSTeH SaSTiH, dezaviratasya hipaMcAzata, militA bAdazottaraM zataM, tat SanirupayogairguNyate, jAtAni SaT zatAni himaptatyadhikAni (672) tathA pramattasya catuzcatvAriMzata, apramattasya catuzcatvAriMzata, apUrvakaraNasya viMzatiH, sarvasaMkhyayA aSTAdhikaM zataM ( 107 ) etat sapta. nirupayogairguNyate. jAtAni saptazatAni SaTpaMcAzadadhikAni (756) sarvasaMkhyayA viMzapati zatAni aSTAzItyadhikAni (20) tata enAni caturviMzatyA guruvaMte, tataH paMcAThAtsa-) ra hasrANi dhAdazonarazatAnyadhikAni navani (50112) tato vikodayapadAni caturviMzatire- // 137 // kodayapadAni paMca, sarva mIlane ekonaviMzata, sA saptannirupayogairguNyate, jAte vyuttare de zate (203) te pUrvarAzau pratipyete. tato jAtaH pUrvarAziH paMcAzatsahasrANi zatatrayaM paMca Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA ||138nnaa dazottaraM (50315) etAvatyupayoga guNitAni nRdayapadAni saMprati lezyAgulitA nadayajaMgA udayapadAni ca jAvyaMte - tatra mithyAdRSTyAdiSvaviratasamyagyaSTiparyaMteSu pratyekaM SaT lezyAH, dezaviratapramattApramatteSu tu tejaHpannazuklarUpAstisrastistraH, kRSNAdilezyAsu dezaviratyAdi pratipatterabhAvAt. apUrvakaraNAdau caikA zuklalezyA. mithyAdRSTyAdiSu cASTacaturAdikAzcaturviM zatayo yathAyogaM lezyAnirguNyaM tadyathA mithyAdRSTeraSTau, sAsAdanasya catasraH, samyagmithyAdRSTezcatasraH, avirata samyagdRSTeraSTauM, militAzcaturviMzatiH, sA patrirlezyAnirguNyate, jAtaM catuzcatvAriMzaMzataM ( 144 ) tathA dezaviratasyASTau, pramattasyASTau, sarvasaMkhyayA caturviMzatiH, sA vinirlezyA nirguNyate, jAtA ha saptatiH pUrvakaraNe catasrazcaturvidyAtayaH, avaikaiva lezyA, ekena ca guNitaM tadeva java sarvamilitA de zate viMzatyadhike ( 220 ) te caturviMzatyA guNyaMte, jAtAnyazItyadhikAni hipaMcAzatrutAni ( 5280 ) tato dvikodayA dvAdaza, ekodayAH paMca, militAH saptadaza, te pUrvarAzau prakSipyate tato jAtAni saptanavatyadhikAni dvipaMcAzacchatAni ( 521 ) etAvaM nAga // 1380 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 1301 / / taH sarvasaMkhyA lezyAguNitA udayajagAH saMprati padasaMkhyA lezyAguNitA samAnIyate. mi. sure padakA aSTaSaSTiH, sAsAdane dvAtriMzat, mithe dAtriMzat, aviratasamyagdRSTau - STiH sarvasaMkhyA dinavatyadhikaM zataM ete ca patrirlezyAnirguNyaMte, tato jAtAni dipaMcAzadadhikAni ekAdaza zatAni ( 1152) tathA dezavirate dvipaMcAzat, pramate catuzcatvAriMzat, zrapramatte catuzcatvAriMzat, sarvasaMkhyayA jAtaM catvAriMzaM zataM ( 140 ) tacca tisRbhirlezyA - nirguNyate, jAtAni viMzAni catvAri zatAni ( 420 ) apUrvakarale viMzatiH, tataH sarvasaMrUpayA jAtAni hinavatyadhikAni paMcadazazatAni etAni caturviMzatigatAnIti caturviMzatyA yaM tato jAtAni zraSTatriMzatsahasrANi he zate zraSTAdhike ( 38208 ) tato dvikodayai - kodaya padAnye konatriMzat prakSipyate, tato jAtAni praSTatriMzatsahasrANi zataiyaM saptatriMzadadhikaM ( 30237 ) // 112 // tathA cAda // mUlam // - tigadIlA tevannA / sayA na nadayAla hoti lesANaM // aDatIsa sadassAI / payANa sayadoyasaMgatIsA // 113 // vyAkhyA - sugamA. saMprati yogaguNitA nadayAH pa bhAga 4 // 1381 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga TIkA 1138zA dAni ca nAvyate-iha mithyAdRSTAvaSTI caturvizatayaH, tatra ca saMnavina AhArakahikahInA zeSAstrayodaza yogAH, tairaSTau guNyaMte, jAtaM caturuttaraM zataM (104) lAsAdane catasrazcaturviMzatayaH, tA anaMtaroktaistrayodazaniryogairguNyaMte, jAtA piMcAzat (52) mizre catasrazcaturvizatayo, mizrazca kAlaM na karoti, tadanAvAcca vaikriyamizraudArikamizrakArmaNakAyayogA api na saMnnavaMti, kiMtu zeSA daza, tatastairguNitAzcatasrazcatvAriMzat (40) aviratasamyagdRSTAvaTau caturviMzatayaH, aviratasamyagdRSTazca kAlakaraNasannavAt pUrvoktAstrayo'pi yogAH saMnnavaMtI. ti trayodazaniraSTau guNyaMte, jAtaM caturunaraM zataM ( 104 ) tathA dezavirate'STau caturviMzatayaH, dezaviratasya caudArikamizrakArmaNakAyayogau na saMnaMvataH, AhArakakiM ca, tataH zeSeraikAdazaniyogairaSTau guNyaMte, jAtA aSTAzItiH (16) pramane cAhArakakiM saMnavatIti trayodazayogA aSTau caturviMzatayaH, tatastrayodazatiraSTau guNitAH, jAtaM caturuttaraM zataM ( 104 ) apramane cAhArakamizravaikriyamizrakAyayogau ca na navataH, tataH zeSairekAdazanniyogairaSTau gueyaMte, jAtA aSTAzItiH (10) apUrvakaraNe catasrazcaturviMzatayaH, vAgyogacatuSTayamanoyoga Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 1 paMcasaM catuSTayaudArikarUpAzca nava yogAH, tatazcatasro navanirguNitA jAtAH SaTtriMzat (16 ) sarva saMkhyayA SaTzatAni pomazAdhikAni ( 616 ) tAni caturviMzatyA guNyaMte, jAtAni caturdazaTIkA sahasrANi saptazatAni caturazItyadhikAni (144 ) hikodayaikodayA naMgAzca saptadaza a1201 naMtaroktainavaniryogairguNyaMte, jAtaM tripaMcAzadadhikaM zataM ( 153 ) etatpUrvarAzau pratipyate, ta.) to jAtaH pUrvarAziH caturdazasahasrANi nava zatAni saptatriMzadadhikAni ( 14e37 ) eteSAM madhye ye asaMnnavina nadayatnaMgAste zodhyaMte, tatra mizyAdRSTeryA anaMtAnubaMdhyudayarahitAzcatasrazcaturviMzatayastadyathAma saptodaye ekA, aSTodaye hai, navodaye eketi, tA vaikriyamizre audArikamizre kArmaNakA yayoge ca saMnavaMti. kiMkAraNamiti ceDucyate-da yena pUrva vedakasamyagdRSTinA satA anaMkA tAnubaMdhino visaMyojitA, visaMyojya ca kAlAMtare pariNAmaparAvRttyA samyaktvAtpravyutya mi. thyAtvaM gatena nUyo'pyanaMtAnubaMdhino bahumArabhyate, tasyaivaM mithyAdRSTedhAvalikAmAnaM kAlaM yAvadanaMtAnubaMdhyudayo na prApyate, na zeSasya, anaMtAnubaMdhinazca visaMyojya nUyo'pi mithyAtvaM 1373 / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naag| nA alo ___TIkA 1137 pratipadyate. jaghanyato'pyaMtarmudUrnAvazeSAyuSka eva, tatastasminneva nave varnamAno mithyAtvapra- tyayena nUyo'pyanaMtAnubaMdhino badhAti, baMdhAvalikAtItAzca latAH pravedayate. tato'pAMtarAlagato vartamAnasya navAMtare vA prazramata natpannasya mithyAdRSTeH sato'naMtAnubaMdhyudayarahitA nadayavikalpA na prApyate. atha ca kArmaNakAyayoge'pAMtarAlagatAvaudArikamizrakAyayogavaikriyamizrakAyayogau raca navAMtarenutpadyamAnasya, nataH kArmaNakAyayogAdau pratyekaM catasrazcaturvizatayo'naMtAnubaMdhyuda yarahitA na prApyaMte. sarvasaMkhyayA bAdaza, vaikriyamizrakAyayogI navAMtare natpadyamAnasyeti ya- ucyate, tadvAhulyApekSayA, anyathA tiryagmanuSyANAmapi vaikriyakAriNAM vaikriyamizramavApyate, paraM tatsaptatikAcUrNikAreNa na vivakSitamityasmAnirapi na vivakSyate. evamanyatrApi saptatikAcarNikAramatAnusaraNaM paritnAvanIyaM. bAdaza caturviMzatyA guNitAH zatadhyamaSTAzItaM nava- ti. (27) ete nadayannaMgA mithyAdRSTAvasaMnnavinaH, tathA sAsAdanasya vaikriya mizrakAyayoge vartamAnasya napuMsakavedodayo na bhavati. vaikriyamizrakAyayogo hi deveSu nArakeSu vA madhye // 1304 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM0 prathamata natpadyamAnasya prApyate. sAsAdanazca mRtvA deveSveva madhye natpadyate, na nArakeSu. devAzca strI vedAH puMvedA vA, na napuMsakavedAH, tatazcaturviMzaticatuSTayasya sshmvtiruupsy| trinnAgo hAtriMzadrUpaH ( 32) sAsAdane na saMnnavati. tathA aviratasamyagdRSTeH kaarmnnkaay||35|| yogino vaikriyamizrakAyayogino vA strIvedodayo na saMnavati, vaikriyakAyayogiSu strI vediSu) madhye aviratasamyagdRSTarutpAdAnAvAt. etacca prAyo vRttimadhikRtyoktaM. anyathA kadAcitstrIvediSvapi madhye tadutpAdo dRSTavyaH. naktaM ca saptatikAcU - kayA hoU ichiveyagesuviti' tatazcaturviMzatyaSTakasya hinavatyadhikazatapramANasya (172 ) trinAgazcatuHSaSTirUpaH strI. vedodayalanyaH pratyekaM kArmaNakAyayoge vaikriyamizrakAyayoge ca na saMnnavati, sarvasaMkhyayA a. TAviMzatyadhikaM zataM ( 120 ) tathA aviratasamyagdRSTeraudArikamizrakAyayoge vartamAnasya pu. veda evaiko navati, na strIvedanapuMsakavedau. tiryagmanuSyeSu strIvedanapuMsakavediSu madhye avirata2 samyagdRSTarutpAdAnAvAt, etacca prAcuryamadhikRtyoktaM, tena mallisvAminyAdinina vyanicAraH, tatazcaturvizatyaSTakasya hinavatyadhikazatapramANasya chau nAgau strIvedanapuMsakavedalanyau aSTAviM. // 1385 174 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkArake AhArakamizra zatyadhikazata (127) naMgapramANAvaudArikamizrakAyayoge na saMnnavataH. sarvasaMkhyayA avi. jaag| ratasamyagdRSTerasaMnnavino naMgA ve zate SaTpaMcAzadadhike ( 256) tathA pramattasaMyatasya AhA rake AhArakamizre ca strIvedo na lanyate, AhArakaM hi caturdazapUrvadharasya saMnnavati 'AhA. // 13 // candasapuviNo na ' iti vacanAt. na ca strINAM caturdazapUrvAdhigamasaMnavaH, sUtre pratiSedhA t. taduktaM 'tulA gAravabahulA / caliMdiyA dubalA i dhie ya // praazsesayaNA | nUyavAdo ya* 1 no chINaM // 1 // nUtavAdo nAma dRSTivAdaH. tataH pramattasaMyatasyAhArake AhArakamizre ca ca tuvizatyaSTakasya hinavatyadhikazatapramANasya (1e) pratyekaM trinnAgazcatuHSaSTi (64) naM gapramANo na saMnavati. sarvasaMkhyayA aSTAviMzatyadhikaM zataM (127) tathA apramatasaMyatasyAra syApi pUrvoktayuktarAhArakakAyayoge strIvedo na saMnnavatIti. tatrApi caturvizatyaSTakasya vinA- // 136 gazcatuHSaSTirUpo'saMnnavI, sarve'pyasaMnnavinA naMgA ekIkRtAH saptazatAni aSTaSaSTayadhikAni. (767) ete ca pUrvarAzezcaturdazasahasrenyo navazatenyaH saptatriMzadadhikenyaH zodhyaMte. tato Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM jAtAni caturdaza sahasrANi zatamekonasaptatyadhikaM (15165). saMprati padasaMkhyA yogagunAga 4 TIkA pitA nAvyate // 13 // tatra mithyAdRSTeraSTaSaSTiH padadhruvakAH, te trayodazaniyoMgai guNyaMte, jAtAnyaSTau zatAni ca. turazItyadhikAni ( 1 ) sAsAdane dhAtriMzat padadhruvakAH, te'pi trayodazanniyogairguNyaMte, jAtAni pomazAdhikAni catvAri zatAni (416) mizre'pi jJAtriMzatpadhruvakAH, te dahAnniyogairguNyete, jAtAni viMzAni trINi zatAni ( 320 ) aviratasamyagdRSTau SaSTiH padadhruvakAH, te trayodazaniyoM gairguNyaMte, tato jAtAni saptazatAni azItyadhikAni ( 70 ) dezaviratepiMcAzatpadadhruvakAH, te caikAdazanniyoM gairguNyaMte, tato navaMti paMca zatAni hisaptatyadhikAni ( 572). tathA pramattasaMyate catuzcatvAriMzatpadadhruvakAH, te trayodazaniyoM gairguNyaMte, jAtAni paMcazatAni hisaptatyadhikAni ( 572) apramattasaMyate'pi catuzcatvAriMzatpadadhruvakAH, te caikAdazaniyoM gairguNvaMte, tato jAtAni catvAri zatAni caturazItyadhikAni (44) a. pUrvakaraNe viMzatiH padadhruvakAH, te ca navaniryogairguSyaMte, jAtamazItaM zataM (10) sarvasaM // 13 // Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 khyayA cicatvAriMzatrutAni aSTAdhikAni (5200) etAni caturviMzatyA guNyaMte, tato navati nivatinavazatonaraM lakaM (100003) tathA iikodayapadAni caturviMzatiH, ekodayapadAni paMTIkA ca. sarvamIlane ekonatriMzata, tAni navanirguNyaMte, tato jAtamekaSaSTyadhikaM zatakSyaM (261) // 23 // tacca pUrvarAzau pratipyate, tato jAtAnyekaM ladaM hAdazazatAni tripaMcAzadadhikAni (1012 pala 53) asmAca rAzerasaMnavIna padAni zodhyaMte, tadyathA saptodayASTodayau ca dhAvanaMtAnubaMdhyudayarahitau, navodayo'pyeko'naMtAnubaMdhyudayarahitaH, saKa saMkhyayA padadhruvakA jhAtriMzat, pratyekaM vaikriyamizre audArikamizre kArmaNakAyayoge ca na saMnavaMti, kAraNaM prAgevoktaM. hAtriMzaca trinnirguNitA jAtA SahamatiH (6) sA caturviMzatyA guNyate, jAtAni trayoviMzati zatAni caturuttarANi ( 2304) etAvaMti padAni mithyAdRSTerasaMnnavIni, tathA sAsAdanasya vaikriyamizrakAyayoge vartamAnasya napuMsakavedodayo na gha. Tate, kAraNamatra prAgevoktaM, napuMsakavedena cASTau naMgA lanyate, tato hAtriMzanirguNitA jAte zate SaTpaMcAzadadhike ( 256 ) etAvaMti padAni sAsAdane na saMnavaMti. ||13cn Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga : TIkA 13 tathA aviratasamyagdRSTeH kAmaNakAyayogino vaikriyamizrakAyayogino vA strIvedodayo nopapadyate, aviratasamyagdRSTau ca SaSTiH padadhruvakAH, strI vedena cASTau naMgA khanyate, tataH SaTiraSTanirguNitA, jAtAni catvAri zatAnyazItyadhikAni (40 ) etAni ca pratyekaM kA. maNe vaikriyamizre ca na saMnavaMtIti, sarvasaMkhyayA nava zatAni SaSTayadhikAni ( e60 ) tathA aviratasamyagdRSTeraudArikamizrakAyayoge vartamAnasya puveda evaiko navati, na strIvedanapuMsakavedo, strIvedanapuMsakavedAnyAM ca SoDaza naMgA lanyate, tataH SaSTiH, SomazanirguNitA, jAtAni navazatAni SaSTayadhikAni (e60 ) sarvasaMkhyayA aviratasamyagdRSTAvasaMnavIni padAni viMzatyadhikAnye konaviMzatizatAni ( 1920 ) tathA pramattasaMyatasyAhArake AhArakamizre ca strIvedo na labhyate, etacca prAgevoktaM.. pramattasaMyate ca padadhruvakAzcatuzcatvAriMzat, strIvedena cASTau naMgA labhyate, tatazcatuzcatvA riMzadaSTaguNitA, jAtAni trINi zatAni vipaMcAzadadhikAni ( 352 ) tAni cAhArake A. hArakamizre ca pratyekaM na saMnavaMtIti, sarvasaMkhyayA pramattasaMyatasyAsaMnnavIni padAni saptaza // 13 // Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAni caturuttarANi ( 704 ) zrapramattasaMyatasyApyuktaprakAreNAhArakakAyayoge trINi zatAni paMcAzadadhikAni (352) padAnAmasaMjavIni, sarvasaMkhyayA'saMjavIni padAni paMcapaMcAzatrutAni SaTtraMzaduttarANi ( 5536) etAni pUrvarAzau zodhyaMte, tato javaMti pNcnvtisd|13|| strANi sapta zatAni saptadazottarANi ( 95117 ) etAni yogaguNitAni padAni mohanI paMcasaM TIkA yasya sakalaguNasthAnakeSu javaMti // 113 // tathA cAda // mUlam // - coisa na sadassAI / sayaM ca guNadattaraM nRdayamANaM || sattarasAsattasayA | paNana sahastapayasaMkhA // 114 // vyAkhyA - mohanIyasya guNasthAnakeSu sarva saMkhyayA yogagulitAnAmudayagAnAM parimANaM caturdazasahasrANi zataM caikonasaptatyadhikaM, tathA sarvasaMkhyayA yogagulitAnAM padAnAM parimANaM paMcanavatisahasrANi saptazatAni saptadazAdhikAni, tatrodayasaMgasaMkhyAyAH padasaMkhyAyAzvAnayanopAyaH pradarzita eva // 114 // vakSyate ca sUtrakRtA, kevalamidAnImudayajaMgasaMkhyAyA ye nadayanaMgAH shodhyaastaanupdrshyti|| mUlam // - mIladugekammaie / aNanadayavivajiyAna mitrasta || canavIsAnulacana nAga // 1300 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 131 // ro / tiguNAnatoriNaMtAna // 115 // vyAkhyA-mizradhye audArikamizravaikriyamizrarUpe kA- nAga 4 maNe ca pratyekamanaMtAnubaMdhyudayavarjitAH zeSAzcatasrazcaturviMzatayo mithyAdRSTena saMjavaMti. kA-1 raNaM prAgevoktaM. tatastAzcatasrazcaturviMzatayastriguNA hAdazetyarthaH jJaNaM zodhanIyAH, zate aSTAzItyadhike nadayatnaMgAnAM mithyAdRSTeH zodhanIye ityarthaH. padAni tu trayoviMzatizatAni caturuttarANi zodhanIyAni // 115 // mUlam ||-venviymiismmii / napuMsakavedo na sAsaNe hoza // cavIsacanakAna| ana tinAgoriNaM tassa // 116 / / vyAkhyA-vaikriyamizrakAyayoge napuMsakavedodayaH sAsAdanasya na navati, kAraNaM prAgevoktaM, atazcaturviMzaticatuSkAvinAgastasya sAptAdanasya jhaNaM zodhyo, dhAtriMzaudayanaMgAH sAsAdanasatkAH zodhanIyA ityarthaH. padAni tu zate SaTpaMcAzadadhike zodhanIye. // 116 // // 13 // // mUlam ||-kmmyvidhimiise / strIvena na ho| sammassa // apumachi naralamI. se / taccanavIsANariNameyaM // 117 // vyAkhyA-kArmaNe vaikriyamitre ca vartamAnasyAvirata. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 samyagdRSTeH strIvedodayo na javati. tatazcaturviMzatInAmaTAnAM kArmaNavaikriyamizre ca pratyeka nAga 4 trinAgajhaNaM zodhanIyaH, aSTAviMzatyadhikaM zatamudayanaMgAnAM zodhanIya, padasaMkhyAyAM tu padATIkA nAM navazatAni SaSTayadhikAnItyarthaH, tathA audArikamizreviratasamyagdRSTernapuMsakastrIvedau na na. vataH, yuktiratra prAgevoktA. tatastaccaturvizatInAM jhaNametad hau trinAgau shodhniiyaavityrthH| ya idamatra tAtparya-aSTAviMzatyadhikaM zatamudayanaMgAnAM zodhanIya, padasaMkhyAyAM tu navazatAnikI paSTayadhikAnIti // 117 // ||muulm ||-aahaargmiisesu / zlIvena na ho na pamane // doNi tinAnajhaNaM / apamattajayassa na tinAgo / / 117 ! // vyAkhyA-pramatte pramanasaMyatasyAhArake AhArakami) ca strI vedo na navati, tataH pramattasaMyatacaturvizatInAmAhArake AhArakamizre ca strIvedo na navati, tataH pramanasaMyanacaturvizatInAmAhArake AhArakamizre ca pratyekaM trinAgajhaNamiti ||13e| hau trinAgau jhaNaM. idamuktaM navati-aSTAviMzatyadhikaM zatamudayanaMgAnAmudayannaMgasaMkhyAyAM zodhanIyaM. padasaMkhyAyAM tu padAnAM saptazatAni caturunarANi. tathA apramatnasaMyate AhAraka Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcarsa0 TIkA 1693 // kAyayoge strIvedo na bhavatIti taccaturviMzatInAmapi trijAgaH zodhanIyaH, catuHSaSTirudayagaMgAstrINi ca zatAni dvipaMcAzadadhikAni padAnAM zodhanIyAnItyarthaH // 118 // saMprati yogopayogalezyAsu viSaye sAmAnyenodaya saMkhyAnayanopAyamAha - 1 // mUlam || - nadasu canavIsA / dhuvagAnapaesu jogamAIhiM // guliyA miliyA canavIsa | tAmiyA iyarasaMjuttA // 119 // vyAkhyA - nadayeSu nadayajaMgasaMkhyAnayanaviSaye yatra yAvatyazvaturviMzatayaH saMjJavaMti, tatra tAvatyazcaturviMzatayo yogAdinirguNyaMte yatra yAvaMto lezyopayogA nRpapadyate, tatra taistAvannirguNyate, tathA padeSu padasaMkhyAnayanaviSaye yatra yAvato dhruvakAH saMjavaMti, tatra tAvaMtaH padadhruvakAH saMbhavaniryogAdinirgueghaMte, guNitAH saMta nadayAH padhruvakAca svasthAne ekatra mIlyaMte, militAca saMto nUya ujjaye'pi caturviMzatyA tAjyaMte, tAmitAzca saMta itarasaMyuktAH kriyate, nadayanaMgA dvikodayaikodayasaMgaiH saptadazasaMkhyaiH saMyuktAH kra. padAni tu dvikodayai kodaya padaire kA triMzatsaMkhyairyuktAni vidhIyate tato yogagulitA nadayagAzcaturdaza sahasrANi nava zatAni saptatriMzadadhikAni jayaMti ( 140037 ) padAni tve 175 bhAga 4 // 13853 | Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 ke ladaM nivatyadhikAni ca navazatAni ( 17053) // 115 / / saMpratyasaMnnavinAmudayanaM- gAnAmAnayanopAyamAdaTakA // mUlam ||-apamanasAsaNesu / aDasolapamane samme battIsA // mimi bnnii| emAgavekA sodaniminaM // 10 // vyAkhyA-apramattasAsAdanayoH pratyekamaSTau zodhananimi taM sthApayet, poDaza pramatte, aviratasamyagdRSTau hAtriMzaM zata, mithyAdRSTau Sahamavati. tathAdiapramattayaterAhArakakAyayoge strI vedo na lanyate, strI vedena ca pratyekamekaikasyAM caturvizatAvaSTau naMgA lajyaMte, tato'pramane zodhyaM naMganimittamaSTau sthApyaMte. sAsAdane'pi vaikriyamizrakAyayoge napuMsakavedo na lanyate. napuMsakavedena ca pratyekamekaikasyAM caturvizatyAmaSTau naMgAH prApyate. tato'trApyaSTau sthApyate. tApramattayaterAhArake AhArakamizre ca pratyeka strIvedo na banyate. strIvedena cAhArake zrAdArakamizre ca pratyekamekaikasyAM caturvizatAvaSTau naMgA na prApyate, iti SomA sthApyAH, tathA aviratasamyagdRSTeraudArikamizrakAyayoge strIvedanapuMsakavedau na lanyete. srIvedanapuMsakave. e Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM dAbhyAM ca pratyekamekaikasyAM caturviMzatau Somaza naMgAH prApyate, iti Somaza, tathA vaikriyami- 1. zre kArmaNe ca pratyeka strIvedo na labhyate, iti tatrApi Somaza. TIkA sarvasaMkhyayA hAtriMzatsthApanIyAH, mithyAdRSTau ca catasrazcaturviMzatayo vaikriyamizrAdau 13ena prApyaMte. catasrazcaturviMzatayaH Satmavatiriti paramavatiH sthApyate. // 10 // tadevamavasthApyAra naMkAn padAMzcopadarya sAMprataM yatkartavyaM tadAda // mUlam ||-jogtigennN mile / niyaniyacanavIsagAdi sesANaM // guNikaNaM phekejaa| sesA nadayANa parisaMkhA // 11 // vyAkhyA-mithyAdRSTau yA SamavatiH prAguktA sA vaikriyamizre audArikamizre kArmaNe ca pratyekaM na prApyate, iti viniryogaikriyamizrAdinirgueyate, tato jAte zate aSTAzItyadhike. zeSANAM cApramattAdInAmaSTAdayo nijanijacaturvizatinirguNyate, yasya yAvaMtyazcaturvijJAtayaH sannavaMti, tasya satkAH pUrvoktAH sthApyA aMkA. stAvatsaMkhyA guNyaMte ityarthaH, tatrApramatnasyASTau caturviMzatayaH, tato'STAvaSTanniecaMte, jAtA catuHSaSTiH. // 13 // For Private 8 Personal Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA P sAlAdane catasrazcaturviMzatayaH, tatastasya satkA aSTau catunirguNyaMte, jAtA hAtriMzat. nAga / pramatte'STau caturviMzatayaH, tatastasya satkAH SoDazASTanirguNyaMte, jAtamaSTAviMzatyadhikaM zataM. aviratasamyagdRSTAvaSTau caturviMzatayaH, tatastasya satkA hAtriMzadaSTanirguNitA, jAte zate Sa TpaMcAzadadhike. krameNAMkasthApanA-20 / 65 / 33 / 120 / 256 / sarvasaMkhyayA sapta zatAni aSTaSaSTayadhikAni etAni nadayannaMgasatkArapUrvokteH spheTayeta, tataH zeSA nadayAnAM nadayanaMgAnAmAt yogaguNitAnAM parisaMkhyA navati. sA ca caturdaza sahasrANi zataM caikonasaptatyadhikaM // 11 / / saMprati zodhyAnAM padAnAmAnayanopAyamAha // mUlam ||-cnviisaae gunnejaa| payANi adikiJca mitra bananaI // sesANaM dhuvagehiM / egI kiccA tana sode / / 12 / vyAkhyA-padAni adhikRtya mithyAdRSTau Satsava-27 tiM caturviMzatyA guNayet. azra kasmAt paramavatizcaturviMzatyA guNyate? nacyate-iha mithyA- 396 dRSTau vaikriyamizre audArikamizre kAmaNe pratyekamanaMtAnubaMdhyudayavarjitAzcatasrazcaturviMzatayo na prApyate. tadyathA-saptodaye ekA, aSTodaye , navodaye ekA, tatra saptAdaye sapta padAni, a Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA ? Todaye aSTau. tatra ca caturvizatI prApyate, ityaSTau, dhAnyAM guNyate iti SoDazA, navodaye na- nAma va, sarvasaMkhyayA vAtriMzata. sA ca vaikriyamizrAdiSu triSu yogeSu pratyekaM na prApyate, iti trinirguNyate, iti patmavatiH, paramavatizcaturviMzatigateti caturvizatyA guNyate, caturviMzatiguNanena jAtAni trayoviMzatizatAni caturunarANi. zeSANAM ca sAsAdanAdInAM pUrvoktAna sthApyAna aMkAn svakIyaiH svakIyaiH padadhruvakairguNayet, tadyathA-sAsAdanasya satkAH pUrvoktA a. Tau aMkA kSatriMzatA gujyaMte, jAte he zate SaTpaMcAzadadhike. aviratasamyagdRSTeH satkA hAtrizat svakI yaiH SaSTisaMkhyaiH padadhruvakairguNyate, tato jAyate viMzAnyekonaviMzatizatAni. tathA pramattasya satkAH SomA, te svakIyaiH padadhruvakaizcatuzcatvAriMzatsaMkhyairguNyaMte, tato navaMti saptazatAni caturunarANi. tathA apramanasya satkA aSTau, te svakIyaizcatuzcatvAriMzatsaMkhyaiH pddhru.|| vakairguecaMte, tato jAyaMte trINi zatAni piMcAzadadhikAni, etAni sarvANyapyekIkriyate, ta- 13 to jAtAni paMcapaMcAzatAni patriMzadadhikAni ( 5536 ) tAni pUrvapadecyaH zodhayet, tataH padAnAM parisaMkhyA lavati. sA ceyaM-saptadazAdhikAni saptazatAni paMcanavatisahasrANi Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca[saM0 TIkA // // 1358 // (11) tadevamukto modanIyasya prAganukto vizeSaH // 122 // saMprati nAmakarmaNo vi zevamAha - // mUlam // - baMdhodayasaMtAI / guNesu kahiyAI nAmakammassa || gaisuya zravagaDammI / bolAmI iMdie puNo // 123 // vyAkhyA - nAmakarmaNo'vyAkRte 'vyakte jIvasthAna guNasthAnacitArahitAvyaktarvadhodaya sattAsthAnAnidhAna prastAve guNeSu guNasthAnakeSu gatiSu ca baMdhodayasattAsthAnAni sAmAnyataH kathitAni na ca prapaMcitajJAH sAmAnyataH kathitAnyavagaMtuM zaknu ti, tatasteSAmeva bodhAya tAni prapaMcataH kathyate tatra mithyAdRSTau nAmnaH SaT baMdhasthAnAni, tadyathA trayoviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, tatrAparyAptaikeMyiprAyogyaM babhratastrayoviMzatiH, tasyAM ca badhyamAnAyAM bAdarasUkSma pratyeka sAdhAraNairjagAzvatvAraH, paryAptaikaiMpriyaprAyogyamaparyAptahitricatuHpaMceMdriya tiryagmanuSyaprAyogyaM babhrataH paMcaviMzatiH tatra paryAptaipiyaprAyogyAyAM paMcaviMzatau badhyamAnAyAM jaMgA viMzatiH, aparyApta nAga za // 138 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1?! tricaturidiya manuSyaprAyogyAyAM badhyamAnAyAM pratyekamekaiko jaMga iti sarvasaMkhyayA paMcaviMzatiH paryApta kaidiyaprAyogyaM banataH pramUviMzatiH, tasyAM badhyamAnAyAM jaMgAH SoDaza, devagatiprA yogyaM narakagatiprAyogyaM vA banato'STAviMzatiH, tatra devagatiprAyogyAyAmaSTAviMzatau zraSTau naMgAH, narakagatiprAyogyAyAM caika iti sarvasaMkhyayA nava. paryAptadvitricaturiMDiya tiryakpaMceMdriyamanuSyaprAyogyaM banata ekonatriMzat tatra paryApta citricaturiMDiyaprAyogyAyAmekonatriMzati badhyamAnAyAM pratyekamaSTau naMgAH, tiryakUpaMceMviprAyogyAyAM SaTcatvAriMzatAnyaSTAdhikAni ( 4608 ) manuSyagatiprAyogyAyAmapi tAvaMta eva jaMgA : ( 4608 ) sarva saMkhyayA catvAriMzadadhikAni nizitAni ( 9240 ) yAtu devagatiprAyogyA tIrthakaranAmasahitA ekonatriMzat sA mithyAdRSTarna baMdhamAyAti, tIrthakaranAmnaH samyakpratyayatvAta. mithyAdRSTezva tadajAvAt, paryApta dvitricaturiMDiya tirtha kUpaMceMDiyaprAyogyaM banatastriMzat. tatra paryApta tricaturiMDiyaprAyogyAyAM triMzati badhyamAnAyAM pratyekamaSTau naMgAH, tiryakUpaMceMyiprAyogyAyAM tvaSTAdhikAni SaT catvAriMzatAni ( 4608 ) sarvasaMkhyayA dvAtriMza bhAga 8 // 130 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 11400 // duttarANi SaTcatvAriMzaGkhatAni ( 4332) yA ca manuSyagatiprAyogyA tIrthakaranAmasahitA triMzat, yA ca devagatiprAyogyA AhArakasahitA, te uje api mithyAdRSTena baMdhamAyAtaH, tIkaranAmnaH samyaktvapratyayatvAt, AhArakanAmnastu saMyamanimittatvAt naktaMca - ' sammattagunimittaM / tiSTharaM saMjamela AhAramiti. ' // 122 // trayoviMzatyAdiSu yathAsaMkhyaM jaMgasaMkhyA nirUpaNArthamiyaM zAstrAMtara prasiddhA gAthA // mUlam // canapaNavIsAmolasa | navacanAlA sayAya bANanayA || battIsuttaravAyAla-sayA missa baMdhavidI / / 123 / / vyAkhyA - sugamA tathA midhyAdRSTernava nadayasthAnAni, tayA -- ekaviMzatiH, caturviMzatiH, paMcaviMzatiH, paDUviMzatiH saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, ekatriMzat etAni sarvANyapi nAnAjIvApekSayA yathA prAk saprapaMcamuktAni tathAtrApi vaktavyAni kevalamAhArakasaMyatAnAM vaikriyasaMyatAnAM kevalinAM ca saMbaMdhIni na vaktavyAni teSAM midhyAdRSTitvAt sarvasaMkhyayA mithyAdRSTAvudayasthAnajaMgAH satasahasrANi saptazatAni trisaptatyadhikAni ( 1773 ) tathAhi - ekaviMzatyudaye ekaca nAga // 1408 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1401 // tvAriMzat ( 41 ) tatraikeMdiyAlAM paMca ( 5 ) vikaleziyAlAM nava ( 9 ) tiryakUpaMceMdiyAlAM nava (v) manuSyANAM nava (e) devAnAmaSTau (8) nArakANAmekaM (1) iti tathA caturviMzatyudaye ekAdaza (11) te ca ekaeNziyANAmeva, anyatra caturviMzatyudayasyAjJAvAt. G paMcaviMzatyudaye dvAtriMzat ( 32 ) tatraikeMdiyANAM sapta ( 9 ) vaikriyatiryakUpaMceMdiyAlAmaSTau ( ) vaikriyamanuSyANAmaSTau ( 6 ) devAnAmaSTau ( 6 ) nArakANAmekaH ( 1 ). SaDUviMzatyudaye SaT zatAni ( 600 ) tatraikeMdiyANAM trayodaza 13) vikaleM diyANAM nava ( 9 ) tiryakpaMceMdiyANAM de zate ekonanavatyadhike ( 280) manuSyANAmapi de zate ekonanavatyadhike ( 20 ). saptaviMzatyudaye ekatriMzat ( 31 ) tatraikeMdiyAlAM paTU (6) vaikriyati paMceM iyANAmaSTau (8) vaikriyamanuSyANAmaSTau ( 8 ) devAnAmaSTau ( 8 ) nArakANAmekaH ( 1 ). aSTAviMzatyudaye ekAdazazatAni navanavatyadhikAni ( 11 ) tatra vikaleM diyANAM paTU ( 6 ) tiryakUpaMceMdiyANAM paMcazatAni SaTsaptatyadhikAni ( 576 ) vaikriyatiryakUpaMceMdi yANAM poDaza (16) manuSyANAM paMcazatAni SaTsaptatyadhikAni ( 576 ) vaikriyamanuSyA 175 bhAga 4 / / 1402 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 140 // maSTau ( 6 ) devAnAM Somaza ( 16 ) nArakANAmekaH ( 1 ). ekonatriMzadaye saptadazazatAnyekAzItyadhikAni ( 1781 ) tatra vikaleziyANAM vAdaza ( 12 ) tiryakpaMceMdiyAlA mekAdazazatAni hipaMcAzadadhikAni ( 1152) vaikriyatiryakUpaMceMdiyANAM SoDaza (16) manuSyANAM paMcazatAni SaTsaptatyadhikAni ( 576) vaikriyamanuSyANAmaSTau ( 8 ) devAnAM Somaza (16) nArakANAmekaH ( 1 ) triMzadaye ekonatriMzatAni caturdazAdhikAni ( 2014 ) tatra vikaleziyANAmaSTAdaza (10) tiryakpaMceMdiyAeNAM saptadazazatAnyaSTAviMzatyadhikAni ( 1728 ) vaikriyatiryakpaMceMdiyANAmaSTau ( 8 ) maarrer mekAdazazatAni dvipaMcAzadadhikAni ( 1152) devAnAmaSTau ( 8 ). ekatriMzadudaye ekAdazazatAni catuHSaSTyadhikAni ( 1164 ) tatra vikaleMdiyAlA hAda(12) tiryakpaMceMziyAlA mekAdazazatAni dvipaMcAzadadhikAni ( 1152 ) sarva saMkhyayA saptasahasrANi saptazatAni trisaptatyadhikAni tathA mithyAdRSTeH SaTU sattAsthAnAni, tadyathAchinavatiH, ekonanavatiH, aSTAzItiH, prazItiH, azItiH, aSTasaptatiH tatra dvinavatizva bhAga 4 // 1402 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0: TIkA 1403 // turgatikAnAmapi mithyAdRSTInAmavaseyA. yadA punarnarakeSu badhAyuSko vedakasamyagdRSTiH san tIkaranAma bacdhvA pariNAmaparAvarttanena midhyAtvaM gato narakeSu ca samutpadyamAnastadA tasyaikonanavatiraMta kAlaM yAvallabhyate nRtpatterUrdhvamaMtarmuhUrttAnaMtaraM tu so'pi samyaktvaM pratipadyate. aSTAzItizcaturgatikAnAmapi mithyAdRSTInAM SaDazItizcaikeMyeiSu yathAyogaM devagatiprAyogye narakagatiprAyogye ca naddalite sati labhyate, ekeMriyanavADuddhRtya vikalediyeSu tiryakpaMcaidiyeSu manuSyeSu ca samutpannAnAM sarvaparyAptijJAvAdUrdhvamapyaMtarmuhUrtaM kAlaM yAvallabhyate, praSTasaptatistejovAyUnAM manuSyagatimanuSyAnupUrvyArulitayoravaseyA, tejovAyunavADanRtya vikaleMyeiSu tiryakUpaMceMdiyeSu vA madhye samutpannAnAmaMtarmuhUrtta kAlaM yAvatparato niyamena manuSyagatimanuSyAnupUyorbaMdha saMjavAt tadevaM sAmAnyena mithyAdRSTervadhodaya sattAsthAnAnyuktAni saMprati saMvedha nRcyate tatra mithyAdRSTastrayoviMzatiM babhrataH prAguktAni navApyudayasthAnAni sapradAni veditavyAni kevalamekaviMzatipaMcaviMzatisaptaviMzatyaSTAviMzatye konatriMzatriMzaDUpeSu paTsUdayasthAneSu devanairayikAnadhikRtya ye jaMgAH prApyaMte te na saMbhavaMti jAga 4 || 1403 // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 3 ekeMzyiAparyAptaparyAptayogyA, na ca devA aparyAptaizyiprAyogyaM badhaMti. teSAM tatrotpAdAnA- vAt. nApi nairayikAH, teSAM sAmAnyato'pyekeMziyaprAyogyabaMdhAyogAditisattAsthAnAni paMca, TIkA tadyathA-nivatiraSTAzItiH pamazItirazItiraSTasaptatizca. tatraikaviMzaticaturviMzatiSaDaviMzatyu 150, dayeSu paMcaviMzatyudaye tejovAyukAyikAnadhikRtyASTasaptatiH prApyate, SaDviMzatyudaye tejovAyu 1 kAyikAna tejovAyunavA'tya vikaleMzyitiryapaMceMkhyeiSu madhye samutpannAnvAdhikRtya sapta viMzatyaSTAviMzatyekonatriMzatriMzadekatriMzapeSu paMcasvaSTasaptativarjAni zeSANi pratyekaM catvApari sattAsthAnAni, sarvasaMkhyayA sarvANyudayasthAnAnyadhikRtya trayoviMzatibaMdhakasya catvAriMza sattAsthAnAni. evaM paMcaviMzatiSaviMzatibaMdhakAnAmapi vaktavyaM, kevalamiha deto'pyAtmIyeSu sarveSvapyudayasthAneSu vartamAnaH paryAptaizyiprAyogyAM paMcaviMzatiM SaDviMzatiM ca badhnAtI. tyevamavaseyaM. na varaM paMcaviMzatibaMdhe bAdaraparyAptapratyekasthirAsthirazunnAzuladulagAnAdeyayazaH kIrtyayaza kIrtipadairaSTau naMgA avaseyAH, na zeSAH, sUdamasAdhAraNAparyApteSumadhye devasyotpA. dAnAvAt. // 14 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA | // 40 __ sattAsthAnannAvanA paMcaviMzatibaMdhe SaDviMzatibaMdhe ca prAgiva karttavyA, sarvasaMkhyayA ca- nAga 4 tvAriMzatpratyekaM sattAsthAnAni. aSTAviMzatibaMdhakasya mithyAdRSTeI nadayasthAne, tadyathA-trizadekatriMzat. tatra viMzattiryapaMceMziyamanuSyAnadhikRtya, ekaviMzaniryapaMceMDiyAneva. aSTAviMzatibaMdhakasya catvAri sattAsthAnAni, tadyathA-hinavatiH, ekonanavatiH, aSTAzItiH, Sa. ra mazItiH, tatra triMzatrudaye catvAryapi, tatrApyekonanavatiyoM nAmavedakasamyagdRSTirbaitIrthakaranA mA pariNAmaparAvarta nena mithyAtvaM gato narakAnimukho narakagatiprAyogyAmaSTAviMzati banA-- ti, tamadhikRtya veditavyA. zeSANi punastrINi sattAsthAnAni vizeSeNa tiryagmanuSyANAM veditavyAni. ekatriMzadaye ekonanavativarjAni trINi sattAsthAnAni. ekonanavatistu tIrthakaranAmasahitA, na ca tIrthakaranAma tiryakSu saMnnavati. sarvasaMkhyayA aSTAviMzatibaMdhe saptasanAsthAnAni. devagatiprAyogyavarjI zeSAmekonaviMzataM vikaleMzyitiryapaMceMjhiyamanuSyagatiprA- // 14 // yogyAM ca banato mithyAdRSTeH sAmAnyena navApi prAktanAni nadayasthAnAni SaT sattAsthAnAni. tadyathA Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 4 kA hinavatirekonanavatiraSTAzItiH SarazItirazItiraSTasaptatizca. tatraikaviMzatyudaye sarvANya- piimAni prApyate, tatrApyekonanavatirbaitIrthakaranAmAnaM mithyAtvaM gataM nairakayikamadhikRtyA vaseyA. vinavatiraSTAzItizca devanairayikamanujavikale yitiryakapaMceMziyAnadhikRtya, pmshiiti1406|| razItizca vikazyitiryapaMceMziyamanujaikeMziyAnadhikRtya,aSTasaptatirekezyivikaleMziyatiryakpaMceMDiyAnapekSya. caturviMzatyudaye ekonanavativarjAni zeSANi paMca sanAsthAni, tAni ca e. keDiyAnevAdhikRtya veditavyAni. anyatra caturvizatyudayasyAnAvAt. paMcaviMzatyudaye parapi saMonAsthAnAni, tAni yatheviMzatyudayena nAvitAni tathaiva nAvanIyAni. SaDUviMzatyudaye eko nanavativarjAni zeSANi paMca sattAsthAnAni, tAni ca prAgiva nAvayitavyAni. ekonanavatiH / kasmAna lanyate ? iti cecyate da mithyAdRSTeH sata ekonanavatirnarakeSUtpadyamAnasya nairayikasya prApyate, na zeSasya, na ca nairayikasya pAviMzatyudayaH saMnavatiH saptaviMzatyudaye aSTasaptativarjAni zeSANi paMca sattAsthAnAni, tatraikonanavatiH prAguktasvarUpaM nairayikamadhikRtya, hinavatiraSTAzItizca devanairayika // 1406 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga / paMcasaM manujavikaleMziyatiryapaMceMzyikeMDiyAnadhikRtya, SamazItirazItizca ekeMyivikaleMkhyitiryak paMceMziyamanuSyAnadhikRtya, aSTasaptatistu na saMnavati. yataH saptaviMzatyudayastejovAyuvarjAnATIkA - mAtapodyotAnyatarasahitAnAM navati, nArakAdInAM vA. na ca teSAmaSTasaptatiH saMnavati, tessaa||10|| mavazyaM manuSyahikabaMdhasaMnavAt. etAnyeva paMca sattAsthAnAni aSTAviMzatyudaye'pi dRSTavyAni. taMtrakonanavatidinavatiraSTAzItizca prAgiva nAvayitavyA. SaDazItirazItizca vikaleMziyatiryapaMceMziyamanuSyAnadhikRtyAvaleyA, evamekonatriMzaHdaye'pi etAnyeva paMcasattAsthAnAni nAvanIyAni.. triMzadaye catvAri, tadyathA-dhinava tiraSTAzItiH SamazItirazItiH. etAni vikaleMkhyitiryapazyimanuSyAnadhikRtya veditavyAma.ni. ekatriMzadudaye'pyetAnyeva catvAri, tAni ca vikaleMdriyatiryapaMceMdriyAnadhikRtya dRSTavyA ni. sarvasaMkhyayA mithyAdRSTerekonatriMzataM badhnataH paMcacatvAriMzatsattAsthAnAni. yA tu devaga- tiprAyogyA ekonatriMzat, sA mithyAdRSTena baMdhamAyAti, kAraNaM prAgevoktaM. tathA manuSyagatidevagatiprAyogyavarjI zeSAM triMzataM vikaleMziyatiryakapaMceMziyaprAyogyAM babhrataH sAmAnyena prA 140 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA 140 // TktAni navodayasthAnAni, ekonanavativarjAni ca paMca sattAsthAnAni. ekonanavatistu na saM- nAga 4 navati. ekonanavatisatkarmaNastiryaggatiprAyogyabaMdhAraMnAsaMnavAt. tAni ca paMca sattAsthAnAni ekaviMzaticaturvizatipaMcaviMzatiSaDviMzatyudaye prAgiva nAvanIyAni. saptaviMzatyekonatrizadekatriMzapeSu paMcasUdayasthAneSvaSTasaptativarjAni zeSANi catvAri catvAri sattAsthAnAni, aSTasaptatipratiSedhakaraNaM prAguktamanusartavyaM. sarvasaMkhyayAmithyAdRSTastriMzataM banatazcatvAriMzatsattAsthAnAni. manujagatidevagatiprAyogyA triMzat tIrthakaranAmasahitA, devagatiprAyogyAtvAhArakAdhakasahitA, na ca tiirghkraahaarkhike| mithyAdRSTebaidhamAyAta iti. tadevamukto mithyAdRSTa_nodayasattAsthAnAnAM saMvedhaH; saMprati sA. sAdanasya baMdhodayasattAsthAnAnyucyate-tatra sAsAdanasya trINi baMdhasthAnAni, tadyathA-a. TAviMzatirekonatriMzat triMzat. tatrASTAviMzatidhdhiA, devagatiprAyogyA narakagatiprAyogyA ca. 10 tatra narakagatiprAyogyA sAsAdanasya na baMdhamAyAti. devagatiprAyogyAyAzca baMdhakAstiryapaM. ceMziyA manuSyAzca. tasyAM cASTAviMzatau badhyamAnAyAmaSTo naMgAH. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 nAga 4 TIkA ! tathA sAsAdanA ekeMjhiyA vikaleM DiyAstiyapaMceMzyiA manuSyA devAnairayikAzca tiryak- paMceMzyiprAyogyAM manuSyagatiprAyogyAM vA ekonatriMzataM badhnati, na zeSAM, atra ca naMgAzcatuHSaSTizatAni. tathAhi-sAsAdanA yadi tiryapaMceMzyiprAyogyAmazravA manuSyagatiprAyogyAmekonatriMzataM banaMti, tathApi na te humasaMsthAna sevA ca saMhananaM babhraMti, mithyAtvodayAnAvAt. tatastiyapaMceMkSyiprAyogyAmekonatriMzataM badhnataH paMcanniH saMsthAnaH paMcanniH saMhananaiH | prazastAprazastavihAyogatiyAM sthirAsthirAcyAMzunAzunnAbhyAM sunnagaurnagAbhyAM susvarapuHsvarAcyAmAdayAnAdeyAnyAM yazaHkIrtya yaza-kIrticyAM ca naMgA cAtriMzat zatAni (3200). e. vaM manuSyagatiprAyogyAmapi badhnato jJAtriMzat zatAni ( 3200 ) tataH sarvasaMkhyayA catuHSaTiH zatAni navaMti (600 . tathA sAsAdanA ekezyiA vikaleMjhyiAstiryapaMceMjhyiA ma. nuSyA devA nairayikA vA yadi triMzataM badhnati, tarhi tiryakapaMceMzyiprAyogyAmevodyotasahitA, na zeSAM, tAM ca badhnatAM prAgiva naMgAnAM kSatriMzat zatAni (3200 ) sarvabaMdhasthAnanaMgasaMkhyA aSTAdhikAni SamavatizatAni (9607 ) // 13 // tathA coktamanyatra 177 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 DAR // mUlam ||-aysyaacaavtthi / battIsasayAya sAsaNe neyA // aThAvIsAIsu / sa- vA aThahiMga unana // 12 // vyAkhyA-sugamA. sAsAdanasyodayasthAnAni sapta, tadyathATIkA ekaviMzatiH, caturviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaviMzatiH, ekonatriMzata, triMzata, ekatriMzat. ta151NAtra ekaviMzatyudaya ekeMzyi vikaleMzyitiryakpaMzyimanuSyadevAnadhikRtya veditavyaH. narakeSu sAsAdano notpadyate iti tahiSaya ekaviMzatyudayo na labhyate. tatraikeMzyiANAmekaviMzatyudaye vAdaraparyAptena saha yazaHkItyayaHkIrtinyAM yau hau naMgau tAveva saMnnavataH, na zeSAH, sU meSu aparyApreSu madhye sAsAdanasyotpAdAnAvAt, ata eva vikaleMdriyANAM tiryakrapaMceMziyANAM manuSyANAM ca pratyekamaparyAptakena saha ekaiko naMgaH, sa ha na saMnavati, kiMtu zeSA eva, te ca vikaleMziyANAM chau hAveveti SaT . tiryapaMceMziyANAmaSTau, manuSyANAmaSTau, devAnAma. Tau, sarvasaMkhyayA ekaviMzatyudaye hAtriMzat. ____caturvizatyudaya ekeMhiyeSu madhye natpannamAtrasya, atrApi bAdaraparyAptakena saha yaza-kI 4yazaHkonnyiAM yau chau naMgau tAveva saMnavataH, na zeSAH, sUktameSu sAdhAraNeSu tejovAyuSu 11 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 1411 // gAH, ca madhye sAsAdanasyotpAdAbhAvAt. paMcaviMzatyudayo deveSu madhye utpannamAtrasya tatrASTau naM. teca sthirAsthirazunAzuyAH kIrttyayazaH kIrttipadairavaseyAH SaDviMzatyudayo vikarte i yatikUpaMceMdiyamanuSyeSu madhye nRtpannamAtrasya, atrApyaparyAptakena saha ya ekaiko jaMgaH, sa na saMbhavati, aparyAptakamadhye sAsAdanasyotpAdAbhAvAt zeSAstu sarve saMjavinaH, te ca vi diyAlAM pratyekaM dvAviti SaT tiryakpaMceMdiyANAM de zate aSTAzItyadhike ( 200 ). ma nuSyANAmapi dve zate zraSTAzItyadhike ( 200 ) sarvasaMkhyayA paviMzatyudaye paMcazatAni yazItyadhikAni ( 582 ). saptaviMzatyudayASTAviMzatyudayau na saMbhavataH, tau hi nRtpannAnaMtaramaMtarmuhUrte gate sati javataH sAsAdanajJAvazvotpattyanaMtaramutkarSataH kiMcidUnapaDAvalikAmAtraM kAlaM, tata etau sAsAdanasya na ghaTete. ekonatriMzadudayo devanairayikANAM svasthAnagatAnAM prayamasamyaktvAtpracyavamAnAnAM prApyate, tatra devasyaikonatriMzadudaye jaMgA aSTau nairayikasyaika 5ti sarvasaMkhyayA nava. triMzadayastiryaGmanuSyANAM paryAptAnAM prathamasamyaktvAtpracyavamAnAnAM devAnAM vA uttaravai kriye varttamAnAnAM sAsAdanAnAM, tatra tiryakUpaMceMdiyANAM manuSyANAM ca viM " nAga 4 // 1411 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga / za pudaye pratyeka paMcAzadadhikAni ekAdazazatAni (1952) devasyASTI, sarvasaMkhyayA va- yoviMzatizatAni hAdazAdhikAni ( 2315) ekatriMzaudayastiryakrapaMceMkSyiANAM paryAptAnAM pra zramasamyaktvAtpracyavamAnAnAM // 15 // atra naMgA ekAdazazatAni hipaMcAzadadhikAni ( 1152 ) tathA ca naktarUpAyA evanaM. ra gasaMkhyAyA nirUpaNArthamuktaM-' batnIsa doni a ya / bAsIyasayA ya paMcanavanadayA | bAradigA tevIsA / bAvaNekArasasayA ya // 1 // ' sarvasaMkhyayA saptanavatyadhikAni catvAriMzaH tAni ( 400 ). sAsAdanasya ke sattAsthAne, tadyathA-dhinavatiraSTAzItizca. tatra dinavatirya AhArakacatuSTayaM badhdhvA napazamazreNItaH pratipatana sAsAdananAvamupagati, tasya la. nyate, na zeSasya. aSTAzItizcaturgatikAnAmapi sAsAdanAnAM. saMprati saMvedha nucyate-tatrAiSTAviMzatiM banataH sAsAdanasya nadayasthAne, tadyathA-triMzat ekatriMzat. aSTAviMzatihi sAsAdanamya baMdhayogyA navati devagatiprAyogyA, na ca karaNAparyAptaH sAsAdano devagatiprAyogyaM badhAti, tataH zeSA nadayA nopapadyate, na ca manuSyamadhikRtya triMzadaye the api sattA // 1412 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaM0 sthAne.tiryapaMceMDiyasAsAdanamadhikRtyASTAzItireva yAtA, hinavatirupazamazreNitaH pratipatato banyate, na ca tirazcAmupazamazreNisaMnavaH, ekatriMzadaye tvaSTAzItireva, yata ekatriMzaudaya TIkA stiyAceMziyANAM, na ca tirazcAmuktayuktanivatiH saMnnavati. ekonaviMzataM tirypNceNddiy15.3|| manuSyaprAyogyAM vadhnataH saptApyudayasthAnAni, tatra ekeMjhiyavikaleMziyatiryapaMceMziyamanuSyade vanairayikANAM sAsAdanAnAM svIyasvIyodayasthAneSu vartamAnAnAmekameva sattAsthAnamaSTAzItiH, na varaM manuSyasya triMzadaye vartamAnasyopazamazreNItaH pratipatataH sAsAdanasya vinavatiH, e. vaM triMzadvaMdhasyApi vaktavyaM, sarvANyapyudayasthAnAnyadhikRtya sAmAnyena sarvasaMkhyayA sAsAdanasyASTau sattAsthAnAni, saMprati samyagmithyAdRSTebadhodayasattAsthAnAnyanidhIyate-tatra samya mithyAdRSTeI baMdhasthAne, tadyathA-aSTAviMzatirekonatriMzat. tatra tiryagmanuSyANAM samyagmiyo cyAdRSTInAM devagatiprAyogyameva baMdhamAyAti, tatasteSAmaSTAviMzatiH, tatra naMgA aSTau. eko- natriMzanmanuSyagatiprAyogyaM badhnatAM devanairayikANAM. tatrApyaSTau naMgAH, te ca nannayatrApi sthirAsthirazunAzunayazaHkIrtyayazaHkIrtipadairavaseyAH, zeSAstu parAvartamAnAH prakRtayaH zunnA e // 1413 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja jAga / va samyagmithyAdRSTInAM baMdhamAyAti, tataH zeSanaMgA na prApyate. trINi nadayasthAnAni, tadyathA- ekonatriMzat triMzat ekatriMzata. tatraikonaviMzati devAnadhikRtyASTo naMgAH, nairayikAnamadhikRtyakaH, sarvasaMkhyayA nava. triMzati tiryapaMceMjhyiAnadhikRtya sarvaparyAptipayAptayogyAni ipaMcAzadadhikAnyekAdazazatAni (1152) manuSyAnapyadhikRtya ekAdazazatAni [paMcAzadadhikAni (1152). sarvasaMkhyayA trayoviMzatizatAni caturuttarANi ( 2304 ) ekatriMzadudayastiryapaMceMzyiAnadhikRtya, tatra naMgA piMcAzadadhikAnyekAdazazatAni ( 1152). sarvodayasthAnanaMgasaMkhyA catustriMzatAni paMcaSaSTyadhikAni ( 3465) sattAsthAne, tadyathA-dhinavatiraSTAzItizca. saMprati saMvedha nacyate-samyagmithyAdRSTaraSTAviMzatibaMdhakasya he nadayasthAne, tadyathA-triMzat ekatriMzat. ekaikasmin nadayasthAne he sattAsthAne, tadyalA -hinavatiraSTAzItizca. ekonatriMzadvaMdhakasya ekamudayasthAnaM ekonatriMzat, avApi te eva hai sattAsyAne, tadevamekaikasmina nadayasthAne he sattAsthAne, iti sarvasaMkhyayA SaT. saMpratyaviratasamyagdRSTebaMdhodayasattAsthAnAni vAcyAni, tatrAviratasamyagdRSTestrINi baMdhasthAnA // 1415 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 141 // paMcasaM ni, tadyathA-aSTAviMzatiH, ekonaviMzat, viMzat. tatra tiryagmanuSyANAmaviratasamyagdRSTI- nAM devagatiprAyogyaM badhnatAmaSTAviMzatiH, atrASTau naMgAH, aviratasamyagdRSTayo hi na zeSagaTIkA tiprAyogyaM banaMti, tena narakagatiprAyogyA aSTAviMzatina lanyate. manuSyANAM devagatiprAyogyaM tIrthakaranAmasahitaM banatAmekonatriMzat. atrApyaSTau naMgAH, devanairayikANAM manuSyagati prAyogyaM badhnatAmekonatriMzat. atrApi ta evASTau naMgAH, teSAmeva manuSyagatiprAyogyaM tIrtha* karanAmasahitaM badhnatAM triMzat. tatrApi ta evASTau naMgAH, aSTAvudayasthAnAni, tadyathA-e kaviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH. saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzata, e. katriMzata. tatraikaviMzatyudayo nairayikatiryakpaMceMziyamanuSyadevAnadhikRtya veditavyaH. dAyikasa1. myagdRSTeH pUrvabajJAyuSkasya eteSu sarveSvapyutpAdasaMnnavAt. __aviratasamyagdRSTiraparyAptakeSu madhye na samutpadyate, tato'paryAptakodayavarjAH zeSA naMgAH meM sarve'pi veditavyAH, te ca paMcaviMzatiH, tatra tiryapaMceMziyAnadhikRtyASTau, manuSyAnadhikRtyA Tau, devAnadhikRtyASTau, nairayikAnadhikRtyaikaH. paMcaviMzatisaptaviMzatyudayau devanairayikAn vaikriya // 1415 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA 11516 tiryaGmanuSyAzcAdhikRtyAvaseyau. tatra nairayikaH kAyikasamyagdRSTidakasamyagdRrvAi, devastrivi- samyagdRSTirapi, naktaM ca saptatikAcUrNI- paNavIsasattavIsodayA devaneraie venaviya tiriyamaNue ya paducca nerazgo khagaveyagasammadiDI devo tivihasammadina vitti' naMgA atra save'pyAtmIyAtmIyA dRSTavyAH. SaDviMzatyudayastiryaGmanuSyANAM dAyikavedakasamyagdRSTInAM. aupazamikasamyagdRSTizca tiryaGmanuSyeSu madhye notpadyate, iti trividhasamyagdRSTInAmiti noktaM, vedakasamyagdRSTitA ca tirazco kSaviMzatisatkarmaNo veditavyA. aSTAviMzatyekonatriMzaudayau nairayikatiryaGmanuSyadevAnAM, triMzadudayastiryapaMceDiyamanuSyadevAnAM, ekatriMzadayastiryapaMceMiyANAM. naMgA AtmIyA AtmIyAH sarve'pi dRSTavyAH. catvAri sattAsthAnAni, tadyathA-trinavatiH, vinavatiH, ekonanavatiH, aSTAzItizca.. tatra yo'pramattasaMyato'pUrvakaraNo vA tIrthakarAhArakasahitAmekatriMzataM badhvA pazcAdaviratasamyagdRSTidevo vA jAtaH, tamadhikRtya trinavatiH, yastvAhArakaM badhdhvA pariNAmaparAvarttanena mithyAtvamanugamya catasRNAM gatInAmanyatamasyAM gatAvutpannaH, tasya tatra tatra gatau nUyo'pi // 1516 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 141 // samyaktvaM pratipannasya dvinavatiH, devamanuSyeSu madhye mithyAtvamapratipannasyApi dvinavatiH prApyate, ekonanavatirdevanairayikamanuSyANAmaviratasamyagdRSTInAM, te hi tayo'pi tIrthakaranAma samarjayaMti tiryakSu tIrthakaranAmasatkarmA notpadyate iti tiryag na gRhItaH zraSTAzItizcatugatikAnAmaviratasamyagdRSTInAM saMprati saMvedha nRcyate--tatvAviratasamyagdRSTeraSTAviMzatibaMdhakasyASTAvapyudayasthAnAni tAni tiryaGmanuSyAnadhikRtya, tatrApi paMcaviMzatisaptaviMzatyudayau vaikriyatiryaGmanuSyAnadhikRtya ekaikasmin nRdayasthAne dve dve sattAsthAne, tadyathA-- chinavatiraSTAzItizva ekonatriMzad dvidhA, devagatiprAyogyA narakagatiprAyogyA ca tatra devagatiprAyogyA tIrthakaranAmasahitA, tAM ca manuSyA eva badhnaMti teSAM ca nadayasthAnAni sapta tadyathA - ekaviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDUviMzatiH, saptaviMzatiH, ekonatriMzat, viMzatU. manuSyANAmekatriMzanna saMbhavati ekaikasminnudayasthAne he he sattAsthAne. tadyathA - vi navatirekonanavatizca manuSyagatiprAyogyAM caikonaviMzataM badhnaMti devA nairayikAH tatra nairathikAmudayasthAnAni paMca, tadyathA - ekaviMzatiH paMcaviMzatiH saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, 178 bhAga 4 // 1417 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 ekonatriMzat. devAnAM paMca tAvadetAnyeva, SaSTaM tu triMzata, sA ca nadyotavedakAnAmavagaMtavyA. ekaikasmina he sattAsthAne, hinavatiraSTAzItizca. manuSyagatiprAyogyAM triMzatamaviratasamyagdRSTayo devA nairayikAzca badhnati. tatra devAnAmudayasthAnAni SaT . tAni cAnaMtaroktAnyeva, teSu pratyekaM sattAsthAne, tadyathA-vinavatirekonanavatizca. nairayikANAmudayasthAnAni paMca, teSu pratyekaM sattAsthAnamekonanavatireva. tIrthakarAhArakasatkarmaNo narakeSUtpAdAnAvAt. tadevaM sAmAnyena ekaviMzatyAdiSu triMzatparyaMteSUdayasthAneSu sattAsthAnAni pratyekaM catvAra, tadyathA-trinavatihinavatirekonanavatiraSTAzItizca. ekatriMza'daye the, hinavatiraSTAzItizca. sarvasaMkhyayA triMzat. saMprati dezaviratabaMdhAdisthAmAnyujyaMte-dezaviratasya he baMdhasthAne, tadyathA-aSTAviMzatirekonatriMzat. tatrASTAviMzatirmanuSyasya tiryapaMceMziyasya vA dezavirayA tasya devagatiprAyogya banato veditavyA. tatrASTau naMgAH, saiva tIrthakaranAmasahitA ekonatriM- zata, sA ca manuSyasyaiva, tirazcAM tIrthakaranAmakarmabaMdhAnAvAt. atrApyaSTau naMgAH, SaT nadaya- sthAnAni, tadyathA-paMcaviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, eka // 11 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA paMcasaM triMzat. tatrAdyAni catvAri vaikriyatiryaGmanuSyANAM. atra ekaika eva naMgaH, sarvapadAnAM praza- statvAt triMzat, svannAvasthAnAmapi tiryaGmanuSyANAmatra naMgAnAM catuzcatvAriMzaM zataM (144) tatra pani saMsthAnaH patriH saMhananaiH susvaraHsvarAjyAM prazastAprazastavihAyogatibhyAM ca jA144Ayate, unnegAnAdayAyazA | yate, ugAnAdeyAyazaHkIrtInAmudayo guNapratyayAdeva na navatIti tadAzritA vikalpA na prApyate. ekaviMzattirazcAM, tatrApi taeva naMgAH, catvAri sattAsthAnAni, tadyathA-vinavatinivatirekonanavatiraSTAzItizca. tatra yo'pramatto'pUrvakaraNo vA tIrthakarAhArakanAmnI badhdhvA | pariNAmahAsena dezavirato jAtastasya vinavatiH, zeSANAM tu nAvanA aviratasamyagdRSTeriva kartavyA. saMprati saMvedha nacyate-tatra manuSyasya dezaviratasyASTAviMzatibaMdhakasya paMca nadayasthAnAni, tadyathA-paMcaviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonaviMzat, triMzAt. eteSu pratyeka he he sattAsthAne, tadyathA-hinavatiraSTAzItizca, evaM tirazco'pi, navaraM tasya e- katriMzadudayo'pi vaktavyaH. tatrApi caite eva he sattAsthAne ekonatriMzabaMdho manuSyasya dezaviratasya, tasyodayasthAnAnyanaMtaroktAnyeva paMca. teSu pratyekaM he sattAsthAne, tadyathA 11NA Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 142 // trinava tirekonanavatizca tadevaM deza viratasya paMcaviMzatyAdiSu triMzatparyaMteSu catvAri cavAri sattAsthAnAni, ekatriMzadudaye he sattAsthAne, sarvasaMkhyayA dvAviMzatiH, saMprati pramattasaMyatasya baMdhAdisthAnAnyanidhAtavyAni tatra pramattasaMyatasya dve baMdhasthAne, tadyathA - aSTA viMzatiH, ekonatriMzat ete ca dezaviratasyaiva jAvanIye. paMca udayasthAnAnyapi tadyathApaMcaviMzatiH saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat etAni sarvANyapi AhArakasaMyatasya vaikriya saMyatasya vA veditavyAni triMzat svanAvasthasaMyatasyApi tava vaikriyasaMyatAnAmAhArakasaMyatAnAM ca paMcaviMzatisaptaviMzatyudayayoH pratyekamekaiko jaMgaH, zraSTAviMzatAvekonatriMzati ca au hau, triMzati caikaikaH, sarvasaMkhyayA caturdaza. triMzadayaH svanAvasthasyApi prApyate, tatra catuzcatvAriMzaM zataM jaMgAnAM ( 144 ) tacca dezaviratasyeva jJAvanIyaM sarvasaMkhyayA aSTapaMcAzadadhikaM zataM ( 150 ) catvAri sattAsthAnAni, tadyathA -- trinavatirdvinavatirekonanavatiraSTAzItizca. saMprati saMvedha ucyate - aSTAviMzatibaMdhakasya paMcasvapi nadayasthAneSu pratyekaM he sattAsthA nAga 8 // 142 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 14215 - ne, tadyathA -- trinavatirekonanavatizva tatrAhArakasaMyatasya dvinavatireva, AhArakasatkarmA di AhArakazarIraM nRtpAdayatIti. vaikriyasaMyatasya punarde api, tIrthakaranAmasatkarmA cASTAviMzatiM na banAtIti trinavatirekonanavatizca na prApyate. ekonatriMzadvaMdhakasya paMcasvapi nadayasthAneSu pratyekaM he sattAsthAne tadyathA -- trinavatirekonanavatizca tatrAhArakasaMyatasya trinavatireva, tatraikonatriMzadvaMdhakasya niyamAttIrthakarAhArakasanAvAt vaikriyasaMyatasya punarhe api tadevaM pramattasaMyatasya sarveSvudayasthAneSu pratyekaM catvAri sattAsthAnAni prApyaMte, iti sarvasaMkhyayA viMzatiH, idAnImapramattasaMyatasya baMdhAdInyucyate - apramattasaMyatasya catvAri baMdhasthAnAni, tadyathA-- aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, ekatriMzat tatrAdye he pramattasaMyatasyeva nAvanIye. saivASTAviMzatirAhAraka vikasahitA triMzat tIrthakarAhArakachikasahitA tvekatriMzat. eteSu ca caturSvapi baMdhasthAneSu jaMga ekaika evaM veditavyaH. asthirAzunAyazaH kIrttInAmapramatasaMyate baMdhAnAvAt tadyathA - ekonatriMzat triMzat tatraikonatriMzat yo nAma pUrvasaMyataH sana AdArakaM vaikriyaM cAnirvartya pazcAdapramattannAvaM gacchati, tasya prApyate. atra hau jaMgau, eko nAga 4 // 14211 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca nAga TIkA vaikriyasya, apara AhArakasya. ekatriMzaudaye'pi prAgiva hau naMgau, tathA svannAvasthasyApyapramattasaMyatasya tadudayo navati. atra naMgAzcatuzcatvAriMzaMzataM (144). sarvasaMkhyayA aSTacatvAriMzaM zataM (147 ). sattAsthAni catvAri, tadyathA-trinavatiH, hinavatiH, ekonanavatiH, aSTAzItizca. saMprati saMvedha nacyate__aSTAviMzatibaMdhakasya kSyorapyudayasthAnayorekaikaM satkarma aSTAzItiH, ekonatriMzabaMdhaka syApi yorapyudayasthAnayorekaikaM sattAsthAnaM trinavatiH. yasya hi tIrthakaranAmAhArakaM vA sat, sa niyamAnanAtIti, tena ekaikasmina baMdhe ekaikameva sattAsthAnaM, sarvasaMkhyayA aSTau. saMpratyapUrvakaraNasya baMdhAdInyucyate-apUrvakaraNasya paMca baMdhasthAnAni, tadyathA-aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, ekatriMzata, ekA ca. tavAdyAni catvAri apramattasaMyatasyeva dRSTavyAni, ekA tu yazaHkIrtiH, sA ca devagatiprAyogyabaMdhavyavacchede sati veditavyA, ekamudayasthAnaM triMzat, atra vajarSananArAcasaMhananasaMsthAnaSaTkasusvaraduHsvaraprazastAprazastavihAyogatinigAzcaturviMzatiH, anye tvAcAryA bruvate-AdyasaMhananatrayAnyatamasaMhananayuktA api na ||15shsh Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1423 // pazamaNi pratipadyate tanmatena jaMgA disaptatiH ( 72 ) evamanivRttibAdara sUkSma saMparAyopazAMta moheSvapi dRSTavyaM catvAri sattAsthAnAni, tadyathA- trinavatiniva tirekonanavatiraSTAzItizca saMprati saMvedha nRcyate - aSTAviMzatirekonatriMzatriMzadekaviMzadhakAnAM triMzadaye sattAsthAnAni yathAkramamazI tirekonanavatirdvinavatistrinavatizca. ekavidhabaMdhakasya triMzadaye catvAryapi sattAsthAnAni kathamiticeducyate -- ida - STAviMzatye konatriMzatriMzadekatriMzabaMdhakAH pratyekaM devagatiprAyogyabaMdhavyavacchede satyekavidhabaMdhakA javaMta aSTAviMzatyAdibaMdhakAnAM ca yathAkramamaSTAzItyAdIni sattAsthAnAni tata ekavidha - catvAryapi prApyaM saMpratyanivRttivAdaralaMparAyasya baMdhAdisthAnAnyucyate - anivRttivAdarasaMparAyasya ekaM baMdhasthAnaM yazaHkIrttiH, ekaM nRdayasthAnaM triMzat aSTau sattAsthAnAni tadyathAtrinavatiH, dvinavatiH, ekonanavatiH, aSTAzItiH, azItiH, ekonAzItiH, paTU saptatiH, paMcasaptatizca tatrAdyAni catvAryupazamazreNyAM rUpakazreNyAM vA yAvannAmatrayodazakaM na kayamupayAti kI ca vinavatyAdernAmatrayodazake nRparitanAni catvAri sattAsthAnAni navaMti, nAga 8 // 1413 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca saM0 TIkA 1424 // baMdhodaya sattAsthAnajJedAjAvAt atra saMvedho na saMbhavatIti nAbhidhIyate. sUkSmasaMparAyasya ekaM baMdhasthAnaM yazaHkIrttiH, ekamudayasthAnaM triMzat aSTau sattAsthAnAni tAni cAnivRttibAdarasaMparAyasyeva veditavyAni tatAdyAni catvAryupazamazreNyAmeva nRparitanAni tu rUpakatheeyAM, ata Urdhva baMdho na bhavatItyudayasattAsyAnAnyanidhIyate - tatropazAMtamohasya ekamudayasthAnaM triMzat, catvAri sattAsthAnAni tadyathA - vinavati chinava tirekonanavatiraSTAzItizca. kIlakaSAyasya ekamudayasthAnaM triMzat atra jaMgAzcaturvi zatireva, vajrajanArAcasaMhananayuktasyaiva kapakazreNyAraMbhasaMbhavAt tatrApi tIrthakara satkarmaNaH mohasya sarva saMsthAnAdi prazastamevetyeka eva aMgaH catvAri sattAsthAnAni tadyathAazI tirekonAzItiH SaTsaptatiH paMcasaptatizva ekonAzItiH paMcasaptatizvAtIrthakara satkarmayo veditavyA. azItiH SaTsaptatizva tIrthakara satkarmaNaH sayogikevalino'STAvudayasthAnAni, tadyathA - viMzatirekaviMzatiH, SamUrviMzatiH saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonaviMzat, - ekatriMzat etAni sAmAnyato nAmna nRdayasthAnacitAyAM saprapaMcaM vivRtAnIti na nU zat, nAga 8 // 1424 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM // 13 // yo viniyaMte. catvAri sattAsthAnAni, tadyathA-azItiH, SaTsaptatiH, ekonAzItiH, paMca- nAga 4 saptatiH. saMprati saMvedho vaktavyAH, sa ca prAgiva veditavyaH, ayogikevalino he ndysthaane| tadyathA-nava aSTau ca. tavASTodayo'tIrthakarAyogikevalino, navodayastIrthakarAyogikevalinaH, SaT sanAsthAnAni, tadyathA-azItiH, ekonAzItiH, SaTsaptatiH, paMcasaptatiH, nava aSTau ca. tatrASTodaye trINi sattAsthAnAni, tadyathA-ekonAzItiH, paMcasaptatiraSTau ca. tatrAye yAvad vicaramasamayastAvallanyate, caramasamaye'STau, navodaye trINi sattAsthAnAni, tadyathAazItiH, SaTsaptatinava ca. tavAdye he yAvad hicaramasamayaH, caramasamaye nava. tadevaM guNasthAnakeSu nAno baMdhodayasattAsthAnAni prapaMcitAni, gatiSu prapaMcyate tatra nairayikANAM he baMdhasthAne, tadyathA-ekonatriMzat triMzat. tatraikonatriMzanmanuSyagatiprAyogyA tiryaggatiprAyogyA vA veditavyA. triMzattiryapaMceMziyaprAyogyA nadyotasahitA, ma. 1525 nuSyagatiprAyogyA tu tIrthakaranAmasahitA, naMgAzca prAguktAH sarve'pi dRSTavyAH. paMca nadayasthAnAni, tadyathA---ekaviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatUiMzat, triMzat. etA 100 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1426 / ni sapradAni prAgiva vaktavyAni trINi sattAsthAnAni, tadyathA - hinavatiH, ekonanavatiH, aSTAzItizca. ekonanavatirvatIrthaMkaranAno mithyAtvaM gatasya narakeSUtpadyamAnasyAvaseyA. trinavatistu na saMbhavati, tIrthakarAhArakasatkarmaNo narakeSUtpAdAjAvAt saMprati saMvedha ucyatenairayikasya tiryaggatiprAyogyAme konatriMzataM babhrataH paMca nRdayasthAnAni tAni cAnaMtara mevoktAni. teSu pratyekaM he sattAsthAne, tadyathA - dvinavatiraSTAzItizva. tIrthakara satkarmaNastiryaggatiprAyogyabaMdhAsaMbhavAt ekonanavatirna labhyate, manuSyagatiprA. yogyAM tvekonatriMzataM babhrataH paMcasvapi nadayasthAneSu pratyekaM tIla sattAsthAnAni tadyathA-- chinava tirekonanavatiraSTAzItizca tIrthakaranAmasatkarmA hi narakeSUtpanno yAvanmithyAdRSTistA konatriMzataM nAti, samyaktvaM tu pratipannastriMzataM, tIrthakaranAmakarmaNo'pi baMdhA tiryaggatiprAyogyAmudyotasahitAM triMzataM babhrataH paMcasvapi sattAsthAneSu pratyekaM dve sattAsthAne, tadyathAdvinavatiraSTAzItizca. ekonanavatyabhAvajJAvanA prAgiva jAvanIyA. manuSyagatiprAyogyAM tIrthakaranAmasahitAM babhrataH paMcasvapi nadayasthAneSu pratyekamekaM sattAsthAnaM ekonanavatiH, sarva bhAga 4 // 1436 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 paMcasaMsthAnodayasthAnApekSayA sattAsthAnAni triMzat. saMprati tirazcAM baMdhodayasattAsthAnAnyucyate- tatra tirazcAM SaT baMdhasthAnAni, tadyathA-trayoviMzatiH, paMcaviMzatiH, pAviMzatiH, aSTAviM zatiH, ekonatriMzat, triMzat. 1527 // etAni prAgiva sapranedAni vaktavyAni. kevalamekonaviMzatriMzaca yA tIrthakarAhArakadhi kasahitA sA na vaktavyA, tirazcAM tIrthakarAhArakaMbaMdhAsannavAta. nava nadayasthAnAni, tadyathAekaviMzatiH, caturviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatrizat, triMzata. etAni ekeMjhiyavikaleMziyasavai kriyatiryapaMceMziyAnadhikRtya sapranedAni prAgivAnnidhAtavyAni. paMca sattAsthAnAni, tadyathA-hinavatiraSTAzItiH SaDazItirazItiraSTasapta. tizca. tIrthakarasaMbaMdhIni kapakasaMbaMdhIni ca sattAsthAnAni na saMnavaMti, tIrthakaranAmnaH kp| kazreNyAzca tiryadacanAvAta. saMprati saMvedha nacyate-trayoviMzatibaMdhakasya tirazca ekaviMza- tyAdIni nava nadayasthAnAni, tAni cAnaMtaramevoktAni. tatrAyeSu caturpu ekaviMzaticaturviMzatipaMcaviMzatiSaDviMzatirUpeSu pratyekaM paMca sattAsthAnAni, tadyathA 14 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 1438 // chinavatiraSTAzItiH paruzI tirazItiraSTasaptatiH, iddASTasaptatistejovAyUna tejovAyunavAdutAn vA adhikRtya veditavyA, zeSeSu tu saptaviMzatyAdiSu paMcasUdayasthAneSvaSTasaptativarjIni catvAri catvAri sattAsthAnAni, saptaviMzatyAdyudayeSu hi niyamena manuSyahikasaMvAdaSTasaptatirnAvApyate evaM paMcaviMzatiSaviMzatye konatriMzAtriMzadvaMdhakAnAmapi vaktavyaM navaramekonatriMzataM manuSyagatiprAyogyAM bannataH sarveSvapyudayasthAneSvaSTasaptativarjIni catvAricatvAri sattAsthAnAni zraSTAviMzatibaMdhakasya aSTAvudayasthAnAni tadyathA -- ekaviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDUviMzatiH saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, ekatriMzat tatraikaviMzatiSaDviMzatizraSTAviMzatye konatriMzatriMzaDUpAH paMca nadayA: kAyikasamyagdRSTInAM vedakasamyagdRSTInAM vA dvAviMzatisatkarmaNAM pUrvavadAyuSAmavagaMtavyAH ekaikasmiMzca de he sattAsthAne, tadyathA dvinavatiraSTAzItizva. paMcaviMzatisaptaviMzatyudayau vaikriyatirazcAM veditavyau, tatrApi te eva dve dve sattAsthAne. triMzadekatriMzadayau sarvaparyAptiparyAptAnAM samyagdRSTInAM cAvaseyau, e bhAga 4 // 2428 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca nAga 4 TIkA 115 kaikasmiMzca trINi trINi sattAsthAnAni, tadyathA-hinavatiraSTAzItiH SamazItizca. SamazI- timithyAdRSTInAmeva bodhavyA, samyagdRSTInAmasaMnnavAta, teSAmavazyaM devadhikAdibaMdhasaMnavAt.. tadevaM sarvabaMdhasthAnasarvodayasthAnApekSayA sattAsthAnAnAM zate aSTAdazAdhike (17) tazrAhi-trayoviMzatipaMcaviMzatiSaDviMzatyekonaviMzatriMzahaMdheSu catvAriMzatsattAsthAnAni, aSTAviMzatibaMdhe cASTAdaza. saMprati manuSyagatau baMdhodayasattAsthAnAnyanidhIyate--manuSyANAmaSTau baMdhasthAnAni, tadyathA-trayoviMzatiH, paMcaviMzatiH, pasviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonaviMzat, tUiMzat, ekaviMzat, ekA ca. tAni sarvANyapi prAgiva sapranedAni vaktavyAni. manuSyA NAM caturgatikaprAyogyabaMdhasaMnavAt. ekAdaza nadayasthAnAni, tadyathA-viMzatiH, ekaviMzatiH, 2. paMcaviMzatiH, SaviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzatU, triMzat, ekatriMzat, nava, aSTau ca. etAni ca svannAvastramanuSyavaikriyamanuSyAhArakasaMyatatIrthakarAtIrthakarasayogyayogikevalino'dhikRtya prAgvajAvanIyAni. ekAdaza sattAsthAnAni, tadyathA-trinavatinivatireko bha Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA // 143 // nanavatiraSTAzItiH mazItirazItirekonAzItiH SaTsaptatiH paMcasaptatirnava aSTau ca. aSTasaptatistu na saMbhavati, manuSyANAmavazyaM manuSyadhikasaMjavAt saMprati saMvedha nRcyate -tatra manuSyasya trayoviMzatibaMdhakasya saptodayasthAnAni tadyathA - ekaviMzatiH, paMcaviMzatiH, paviMzatiH saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat zeSAH kevalyudayA iti na ghaTate. paMcaviMzatisaptaviMzatyudayau vaikriyakAriNo veditavyau, ekaikasmiMzca catvAri sattAsthAnAni, tadyathA - nivatiH, zraSTAzItiH, SamazItiH, azItizva navaraM paMcaviMzatyudaye saptaviMzatyudaye ca dve dve sattAsthAne, tadyathA - dinavatiraSTAzItizca zeSANi tu sattAsthAnAni tIrthakara pakazreNi kevalizeSagatiprAyogyAnIti na saMbhavaMti sarvasaMkhyayA caturviMzatiH, evaM paMcaviMzatiSam viMzatibaMdhakAnAmapi vaktavyaM manujagatiprAyogyAM tiryaggatiprAyogyAMca ekozataM viMzataM ca badhnatAmapyevameva zraSTAviMzatibaMdhakAnAM sapta nadayAH, tadyathAekaviMzatiH, paMcatriMzatiH, SaDUviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat triMzat tatra ekaviMzatiSaDviMzatyudayau praviratasamyagdRSTeH karaNAparyAptasya, paMcaviMzatisaptaviM nAga 4 // 1430 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 / TIkA Ho zatyudayau vaikriyasyAhArakasaMyatasya ca. aSTAviMzatyekonatriMzatAvaviratasamayadRSTInAM vaikriya- _ kAriNAmAhArakasaMyatAnAM ca. triMzat samyagdRSTInAM mithyAdRSTInAM vA, akaikasmin sattAsthAne, tadyathA-vanavatiraSTAzItizca. AhArakasaMyatasya hinavatireva. triMzadudaye ctvaa1411|| ri sattAsthAnAni, tadyathA-hinavatiH, ekonanavatiH, aSTAzItiH, SaDazItizca. tatraikonanava tirnarakagatiprAyogyAmaSTAviMzati banato mithyAdRSTeravaseyA. sarvasaMkhyayA aSTAviMzatibaMdhe Somaza sattAsthAnAni, devagatiprAyogyAM ca triMzataM tIrthakarasahitAM babhrataH sapta nadayasthAnAni, tAni cASTAviMzatibaMdhakAnAmiva veditavyAni. navaramida triMzadudayaH samyagdRSTInAmeva vaktavyaH. sarveSvapi ca udayasthAneSu he sattAsthAne, tadyathA-trinavatirekonanavatizca. tatrAhArakasaMya tasya trinavatireva, sarvasaMkhyayA caturdaza. AhArakasahitAM triMzataM banato he nadayasthAne, ta2 dyayA-ekonatriMzat triMgata. tatra yo nAmAhArakasaMyotimakAle apramattastaMpratyekonatri zat AhArakabaMdhahetorviziSTasaMyamasyAnAvAt. yorapyudayasthAnayoH pratyekamekaM sattAsthAnaM nivatiH. ekatriMzadadhakamya ekamudayasthAnaM triMzat. ekaM sattAsthAnaM trinavatiH, sa11531 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 TIkA 1432 // ekavidhabaMdhakasya ekamudayasyAnaM triMzata. aSTau sattAsthAnAni, tadyathA-vinavatidina- vatirekonanavatiraSTAzItirazItirekonAzItiH SaTsaptatiH paMcasaptatizca. sarvabaMdhasthAnodayasthAnApekSayA sattAsthAnAni zatamekonaSaSTyadhikaM. baMdhAnAve nadayasthAnayoH parasparaM saMvedhaH sA. mAnyasaMvedhaciMtAyAmiva veditavyaH. saMprati devAnAM baMdhodayasattAsthAnAni vaktavyAni. tatra de. vAnAM catvAri baMdhasthAnAni, tadyathA-paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, tatra paMcaviMzatiH, SaDviMzAtizca paryAptabAdarapratyekasahitamekezyiprAyogyaM babhrato veditavyA. atra sthirAsthirazunAzunayazakIrtyayazaHkIrtipadairaSTau naMgAH, SaDviMzatirAtapodyotAnyatarasahitA javati. tayAna naMgAH Soza, ekonatriMzanmanuSyagatiprAyogyA tiryaggatiprAyogyA ca sapra. nedA prAgivAvaleyA. triMzatpunastiryapa,zyiprAyogyA nadyotasaditA'STAdhikaSaTcatvAriMza. tasaMkhyannedopetA prAgiva vaktavyA. yA tu manuSyagatiprAyogyA tIrthakaranAmasahitA, tatra sthi- rAsthirazunAzunayazaHkIrtyayaza kIrtiniraSTau naMgAH. SaT lakSyasthAnAni, tadyathA ekaviMzatiH, paMcaviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonaviMzat, triMzat. etAni za Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga TIkA // 1433 // prAgeva saprapaMcamuktAnIti na nUya nacyate. catvAri sattAsthAnAni, tadyathA-trinavatiH, hina- vatiH, ekonanavatiH, aSTAzItiH. zeSANi tu na saMnnavaMti, tAni hi kAnicidezyisaMbaMdhIni, kAnicitkSapakasaMbaMdhIni. tato devAnAM na navaMti. saMprati saMvedha nacyate-devAnAM paM. caviMzatibaMdhakAnAM SaTsvapi nadayasthAneSu pratyekaM he sattAsthAne, tadyathA-hinavatiraSTAzItizca. evaM SaDviMzatyekonatriMzadvaMdhakAnAmapi veditavyaM, nadyotasahitAM tiryapaMceMzyiprAyogyAM triMzatamapi badhnatAmevameva tIrthakarasahitAM punastriMzatamarthAnmanuSyagatiprAyogyAM banataH SaTsvapi nadayasthAneSu pratyekaM ke sattAsthAne, tadyathA-trinavatirekonanavatizca. sarvasaMkhyayA sthAnAni SaSTiriti. // 12 // ' voThAmI iMdiesu puNo ' iti saMprati punariMjiyeSu va. kSyAmi, pratijJAtamevAha // mUlam ||-igvigle paNa baMdhA / amavIsUNA na a zyarammi // paMcabaekkArudayA paNa paNa bArasa na saMtANi // 125 // vyAkhyA-ekeMzyi vikaleMzyeiSu pratyekaM trayoviMzatyAdIni aSTAviMzatihInAni paMca paMca baMdhasthAnAni navaMti. tAni cAmani-trayoviMzatiH, // 1533 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga / ' paM paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat. tatra devagatiprAyogyAmekonatriMzataM trizataM ca varjayitvA zeSANi sarvAeyapi sarvagatiprAyogyAni sapranedAni prAgiva vaktavyAni. 'a __TokA pAiyarambhitti' itarasmin paMceMiiye aSTau baMdhasthAnAni, tadyathA-trayoviMzatiH, paMcaviMzatiH, ||43||bhaassaaviNshtiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzat, ekatriMzat, ekA ca. etAni sarvANyapi ra sarvagatiprAyogyAni sapranedAni prAgiva vaktavyAni. 'paMcakkArudayatti' ekeMkhyivikaleMdi. yapaMceMziyANAM yathAkramaM paMca SaT ekAdaza nadayasthAnAni. tavaikeMziyANAmamUni paMca nadayasthAnAni, tadyathA-ekaviMzatiH, caturviMzatiH, SaDviMzatiH, saptaviMzatizca. etAni sannedAni pUrvavaktavyAni. vikaleMjhyiANAM SaT nadayasthAnAni, tadyathA-ekaviMzatiH, SaDviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzata, ekatriMzat. etA nyapi yathA naktAni tathaiva vaktavyAni. paMceMjhyiANAmamUnyekAdazodayasthAnAni, tadyathA-viMza- bhatiH , ekaviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, saptaviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triM. zata, ekatriMzat, nava, aSTau. ekeMziyavikaleMjhyisatkAnyudayasthAnAni varjayitvA zeSANi sa // 1434 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 1 TIkA paMcasaMrvANyapi paMceMjhyiANAM sapranedAni prAgiva vaktavyAni. 'paNapaNabArasanasaMtANini ' ekeMzyi- vikaleMzyipaMceMkSyiANAM yathAkramaM paMca paMca hAdaza sattAsthAnAni. tatraikeMziyANAM paMcemAni, tadyathA-hinavatiH, aSTAzItiH, SamazItiH, azItiH, aSTasaptatizca. paMceMDiyANAM srvaaky143|| pi sattAsthAnAni prAgiva vaktavyAni // 15 // saMprati jIvasthAneSu baMdhodayasattAsthAnAni pratipipAdayiSuH prazramato jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM pratipAdayati // mUlam ||-naannNtraaydsnn, baMdhodayasaMtanaMgaje mile // te teralagaNesu / sammami guNAsiyA save // 16 // vyAkhyA-jhAnAvaraNAMtarAyadarzanAvaraNAnAM baMdhodayasattAsthAneSu ye naMgA mithyAdRSTau navaMti, ta eva paryAptasaMjhipaMceMzyivarjeSu zeSeSu trayodazasu jIvasthAneSu veditavyAH, tatra jJAnAvaraNasyAMtarAyasya ca pratyekaM paMcavidho baMdhaH, paMcavidha nadayaH, paMcavidhA sattA. jhAnAvaraNAMtarAyayorbuvabaMdhodayasattAkatvAt. darzanAvaraNasya navavidho baMdhazcaturvidha nadayo navavidhA sattA. athavA navavidho baMdhaH paMcavidha nadayo navavidhA sattA, saMjhini paryApte ra punarye guNAzritA guNasthAnakoktA naMgAste sarve anyUnAtiriktA veditavyAH, // 16 // saMprati 1435 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM jAga4 TIkA vedanIyagotrayorjIvasthAneSu naMgAnAha // mUlam // terasasu veyaNIyassa / AzmA hoti naMgayA canaro || niccudayatinigo / e save doNhaMpi sanista // 17 // vyAkhyA-trayodazasvAyeSu jIvasthAneSu vedanIyasyAdimAzcatvAro naMgA navaMti. tadyayA-asAtasya baMdho'sAtasyodayaH sAtAsAte satI. asAtasya baMdhaH sAtasyodayaH sAtAsAte satI. athavA sAtasya baMdho'sAtasyodayaH sAtAsAte satI. athavA sAtasya baMdhaH sAtasyodayaH sAtAmAte satI. tathA eteSveva trayodazasu jIvasthAneSu gotre gotrasya nIcaigotrodayena trayo naMgA navaMti. tadyathA-nIcairgotrasya baMdhaH, nIcai. gotrasyodayaH, nIcaigotraM sat. eSa vikalpastejovAyukAyiSu labhyate, tejovAyunavAuddhRteSu vA zeSajIveSu kiyatkAlaM. athavAnIcairgotrasya vaMdho nIcairgotrasyodaya naJcanIcairgotre satI. a. zravA naccairgotrasya baMdho nIcaigotrasyodaya naccanIcairgotre satI. zeSAstu naMgA na saMnavaMti. te pUccairgotrasyodayAnAvAta. saMjhinaH punaIyorapi vedanIyagotrayoH sarve naMgA navaMti. te ca ya. zrAdhastAduktAstathA veditavyAH, // 127 // saMpratyAyuSo jIvasthAneSu naMgAnAha // 1436 / Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 143 // // mUlam ||-tirinadaye nava naMgA / je te save asannipaUne // nArayasuracananaMgA / nAga 4 parahiyA givigaladuvihANaM // 10 // vyAkhyA-tiryagAyurudaye ye nava naMgAH prAgupadarzitAH, te sarve asaMjhiparyApte veditavyAH, teSAM sarveSAmapi tatra saMnnavAt. tathA ta eva navanaMgA nArakasurApekSayA ye catvAro naMgAstahitAH zeSAH paMcanaMgA ekeMziyANAM vikaleMziyANAM ca pratyekaM vividhAnAM paryAptAparyAptarUpANAM veditavyAH, ekeMziyANAM devanArakAyubaMdho na navara tIti tadAzritA naMgA na prApyate // 12 // // mUlam ||-asniapuune / tirinadae paMca jaha na taha maNue // maNapaUne so zyare puNa dasa na puvvuttA // 12 // vyAkhyA-asaMjhini aparyApte tiryagAyurudaye yathA anaMtaroktAH paMca naMgA lanyate, tathA manuSye'pi. kimuktaM navati? asaMjhini aparyApte tirAzca manuSye ca ta eva prAguktA ekeMzyivikaleMkSyiANAM paMca paMca naMgAH, ta evAnyUnAtiri- 143 // ktA dRSTavyAH. tathA manasAparyApte sarve'pi aSTAviMzatirapyAyuSo naMgA veditavyAH. itarasmi* zca manasA aparyApte punardaza pUrvoktAH, tatra manasA aparyApte saMjhini sAmAnye paMca manuSye Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga / 143 // paMca tirazci, sarvasaMkhyayA dazaite labdhyaparyAptake. tuzabdAdevanArakANAM karaNAparyAptAnAmekai- ko jaMgaH, sarvasaMkhyayA bAdaza. // 12 // tadevaM jIvasthAneSvAyuSo baMdhAdisthAnAnyupadarya saMprati mohanIyasyopadarzayati // mUlam ||-bNdhodysNtaaii| punAI saniNo na mohassa // bAyara vigalAsatrisu / pa. kesu AzmAbaMdhA / / 130 // vyAkhyA-mohasya mohanIsya baMdhodayasattAsthAnAni saMjhinaH paryAptasya pUrNAnyavikalAni sapranedAni yathAdhastAduktAni tathaiva dRSTavyAni. bAdaraikeMzyihIMyitrIMzyicaturiMzyirUpa vikaleMjhyiAsaMjhipaMceMiiyeSu paryApteSvAdimau au baMdhau, tadyathA-cAviMzatirekaviMzatizva. zmau ca yathAdhastAduktau tathAvagaMtavyo, navaramekaviMzatiH karaNAparyAtAvasthAyAM dRSTavyA. // 13 // // mUlam ||-atthsubaaviisucci ya / baMdho aThAi nadayativeva // sattagajuyAnapaMcasu / amasannUgvIsasaMtami // 11 // vyAkhyA-aSTasu paryAptAparyAptasUdamaikeDiyAparyAptabAdarai kezyihIiiyatrIMDiyacaturiMDiyAsaMjhisaMjhirUpeSu jIvasthAneSu kSAviMzatirevaiko baMdhaH, sa ca sa 143 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM anedaH prAgvachaktavyaH eteSveva cASTasu jIvasthAneSu pratyekamaSTAdayo'STanavadazarUpANi trINi nAga 1 nadayasthAnAni navaMti, yattu saptakamudayasthAnamanaMtAnubaMdhyudayarahitaM tanna prApyate, teSAmavazyaTIkA manaMtAnubaMdhyudayasahitatvAt. vedazca teSAmudayaprApto napuMsakaveda eva, na strIvedapuruSavedau, ta. 14aa to'Todaye'STau naMgAH, navodaye Somaza, dazodaye'STau, sarvasaMkhyayA pratyekaM jJAtriMzanaMgAH, eta) eva ca trayaH saptakayutAH paMcasu pUrvokteSu jIvasthAneSu paryAptabAdaraikeMkhyivikaleMzyiAsaMjhirU peSu navaMti. idamuktaM navatimeM pratyekameteSu paMcasu jIvasthAneSu catvAri catvAri nadayasthAnAni, tadyathA-sapta, aSTau nava, daza. tatra sAsAdane trINi, tadyathA-sapta, aSTau nava. mithyAdRSTAvaSTAdIni trINi. ve. dazcaiteSAmudayaprApto napuMsakaveda eva. tatazcaturviMzatisthAne naMgAnAmaSTakaM veditavyaM tena sA sAdane mithyAdRSTau ca pratyekaM vAtriMzanaMgA iti. eteSu ca paMcakASTakarUpeSu trayodazasu jIva- 143 bhI sthAneSu trINi triNi sattAsthAnAni, tadyathA5. - aSTAviMzatiH, saptaviMzatiH, SaDviMzatizca. tuzabdAdhikyAtpaMcasu jIvasthAneSu bAdaraikeM Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 4 TIkA [ 144 // yAdiSu sAsAdanannAve vartamAneSu aSTAviMzatirekaM sattAsthAnaM. saMjhini tu karaNAparyApte ka- mizcitsaptadazAbaMdhe'pi, pamAdIni ca catvAryudayasthAnAni, caturviMzatirUpANyapi ca sattAsthAnAni veditavyAni. tadevamuktAni mohanIyasya jIvasthAneSu baMdhodayasattAsthAnAni // 13 // saMprati nAmakarmaNa grAha // mUlam ||-snimmi apsannimmi / gazmA tevIsaparihINA // paUttavigalabAyara / suhamesu tadA apajANaM // 13 // vyAkhyA-saMjhini paryApte aSTAvapi baMdhasthAnAni na. vaMti. tAni ca yathA adhastAtsapranedAnyuktAni, tathaiva ca vaktavyAni. asaMjhini paryApte A. dimAni SaT baMdhasthAnAni navaMti. tadyathA-trayoviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonAtriMzata, triMzata. asaMjhipaMceMjhyiA hi paryAptA narakagatidevagatiprAyogyamapi badhaMti. tatasteSAmaSTAviMzatirapi baMdhasthAnaM lanyate. tAnyevAdimAni SaT baMdhasthAnAni aSTAviMzatiparihInAni, zeSANi paMca paryAptavikaleMyibAdarasUdamair3iyeSu, tathA teSvevAparyAptakeSu navaMti. amaMjhinorapi labdhyaparyAptakayore paNa Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA | 1441 // tAnyeva paMca paMca baMdhasthAnAni veditavyAni aparyAptA hi sarve'pi tiryaGmanuSyaprAyogyameva ti, na devanArakaprAyogyaM tata etayorapi labdhyaparyAptakayoH paMcaiva baMdhasthAnAni prApyaM te. tAni ca tiryaGmanuSyaprAyogyANi yathAdhastADuktAni tathaiva jAvanIyAni // 132 // nadayasthAnapratipAdanArthamAda || mUlam || - igavIsAI do cana / paNa udayaprapasuhumabArANaM // sannissa shrcnviisaa| gibaDavI sAisesA // 133 // vyAkhyA - ekaviMzatyAdiko hAvudayau sarveSAmaparyAptakAnAM, tatra sUkSmavAdaraikaiMDiyayoraparyAptakayorimau dvAvudayau tadyathA - ekaviMzatizcaturviMzatizca tatra sUkSmAparyAptasyaikaviMzatiriyaM tiryaggatistiryagAnupUrvI taijasaM kArmaNaM zragurulaghu varNAdicatuSTayaM erkezyijAtiH sthAvaranAma sUkSmanAma aparyAptakanAma sthirAsthire zubhAzu gamanAdeyamayazaHkIrttinirmANamityeSA cApAMtarAlagatau varttamAnasya prApyate, atra ca eka eva jaMgaH, aparyAptasya parAvarttamAnazunaprakRtInAmudayAbhAvAt bAdarAparyApta kasyApyeSaivaikaviMzatiravaseyA, navaraM sUkSmanAmasthAne bAdaranAma vaktavyaM. atrApyeka eva jaMgaH, 181 bhAga 4 || 1441 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA dhAraNAcyA sma ra uttayorapi tasyAmekaviMzatI audArikazarIraM huMDasaMsthAnamupaghAtanAma pratyekasAdhAraNa- yorekataramiti prakRticatuSTayapradepe tiryagAnupU. cApanItAyAM caturviMzatiH, atra pratyekasA dhAraNAcyAM sUkSmAparyAptasya bAdarAparyAptakasya ca pratyekaM sau naMgau, vikaleMjhyiAsaMjhisaMjhi14nA cAparyAptAnAmime he he nadayasthAne, tadyA-ekaviMzatiH parivaMzatizca. tatraikaviMzati raparyApta hIMziyANAmiyaM-taijasaM kArmaNamagurulaghusthirAsthire zunAzunne varNAdicatuSTayaM nirmANaM tiryaggatitiryagAnupUjyau hIyijAtivasanAma bAdaranAma paryAptakanAma purnagamanAde. yamayazaHkIrniriti. eSA caikaviMzatirapAMtarAlagatau vartamAnAnAmavaseyA. atra sarvAeyapi padAni aprazastAnyevetyeka eva naMgaH. . ma tataH zarIrasthasyaudArikamaudArikAMgopAMga huMmasaMsthAna sevArtasaMhananamupaghAtaM pratyekami ti prakRtiSaTkaM pradipyate, tiryagAnupUrvI cApanIyate. tataH SaDviMzatinavati. atrApyeka eva naMgaH. evaM trIzyiAdInAmapyavagaMtavyaM, navaraM trIyijAtirityucAraNIyaM. tedevamaparyAptahIdiyAdInAM pratyekaM he nadayasthAne adhikRtya au naMgI veditavyau, kevalamaparyAptasaMjhinazcatvA // 1442 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA paMcasaMraH , yato au naMgAvaparyAptasaMjhinastirazcaH prApyete, au ca manuSyasyeti. tathA paryAptasUdamai- nAga 4 1. keDiyANAM catvAri nadayasthAnAni, tadyathA-ekaviMzatiH, caturvizatiH, paMcaviMzatiH, SaD viMzatizca. tatraikaviMzatiriyaM-taijasaM kArmaNamagurulaghu sthirAsthire zunAzunne vrnnaadictu14|| yaM nirmANaM tiryaggatitiryagAnupUvyauM ekeMzyijAtiH sthAvaranAma sUkSmanAma paryAptakanAma) kurnaganAmAnAdeyamayaza kIrtiriti. eSA caikaviMzatiH sUkSmaparyAptasyApAMnarAlagatau vartamAnasya veditavyA. atraiko naMgaH, pratipakSapadavikalpasyaikasyApyannAvAta. ___ asyAmevaikaviMzatau audArikazarIraM huMDasaMsthAna napaghAtaM pratyekasAdhAraNayorekataramiti prakRticatuSTayaM prakSipyate, tiryagAnupUrvI cApanIyate. tatazcaturviMzatinavati. sA ca zarIrasthasya prApyate. atra ca pratyekasAdhAraNAcyAM naMgau, tataH zarIraparyAptyA paryAptasya parAghAte kSipte paMcaviMzatiH, atrApi tAveva sau naMgau, tataH prANApAnaparyAptyA paryAptasyocchvA- 1445 se kSipte SaDviMzatiH, atrApi tAveva ho naMgau. sarvasaMkhyayA sUkSmaparyAptasya catvAryapyudayasthAnAnyadhikRtya naMgAH sapta, paryAptabAdaraikeMziyANAmudayasthAnAnyekaviMzatyAdIni paMca. ta Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa ra yathA-ekaviMzatizcaturviMzatiHSaDviMzatiHsaptaviMzatizca. tatraikaviMzatiriyaM-taijasaM kArmaNamagu- nAga 4 1 rulaghusthirAsthire zunAzunne varNAdicatuSTayaM nirmANatiryaggatitiryagAnupUvyA ekezyijAtiHsthATIkA varanAma bAdaranAma paryAptakanAma unagamanAdeyaM yazaHkIrtyayazAkIyorekatareti. eSA caikaviM. 14 // zatirapAMtarAlagatau varnamAnasya bAdaraparyAptasya veditavyA. atra yazakIrtyayazaHkIniyAM hau| naMgau, tataH zarIrasthasyaudArikArIraM huMmasaMsthAnamupaghAtaM pratyekasAdhAraNayorekataramiti pra. kRticatuSTayaM pratipyate, tiryagAnupUrvI cApanIyate, tatazcaturviMzatirnavati. atra pratyekasAdhAraNayazakIrtyayaza-kIrnipadaizcatvAro naMgAH, vaikriyaM kurvataH punarbAdaravAyukAyikasyaikaH, yatasta. sya sAdhAraNayazakIrnI nadaye nAmataH. anyacca vaiphiyavAyukAyikacaturvizatAvaudArikArIrasthAne vaikriyazarIramiti vaktavyaM, zeSaM tathaiva. sarvasaMkhyayA caturvizatau paMca naMgAH, tataHzazeraparyAptyA paryAptasya parAghAte dipte paMcaviMzatiH, atrApi tathaiva paMca naMgAH, tataH prANA- 14 pAnaparyAptyA paryAptasyobbvAse kSipte paviMzatiH, atrApi tatraiva paMca naMgA.. azravA zarIraparyAptyA paryAptasyocchvAse anudite AtapodyotAnyatarasmistUdite paDviMzatiH Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga / TIkA ra SaDviMzatAvekAdaza 1445 // atrAtapena pratyekayazaHkIrtyayaza kIrtipadai naMgau. sAdhAraNasyAtapodayAnAvAt tadAzritau vikalpau na navataH, nadyotena pratyeka sAdhAraNayazaHkIyazaHkIrtipadaizcatvAraH, sarvasaMkhyayA SaDviMzatAvekAdaza naMgAH. tataH prANApAnaparyAptyA paryAptasya navAsasahitAyAM SamUviMzato Atapodyotayoranyatarasmin pradipte saptaviMzatiH, atrApyAtapena hau, nadyotena saha catvAra iti sarvasaMkhyayA saptaviMzatau SaT naMgAH, bAdaraparyAptasya sarve naMgA ekonatriMzat, tathA saMjhinaH paryAptasya caturviMzativarjAni zeSANi sarvAeyudayasthAnAni navaMti. caturviMza tyudayazca ekeMziyANAmeva navati, na zeSANAmiti prakRtiniSidhyate. nadayasthAnanaMgAzca devanArakatiryaGmanuSyAnadhikRtya yathAdhastAduktAstathaivAtrApi paritnAvanIyAH. . 'gauDavIsA sesANaMti ' zeSANAM paryAptAnAM vitricaturiMDiyAsaMjhinAmekaSamaSTaviMza. tyAdaya ekaviMzatiSaDviMzatyaSTAviMzatyekonatriMzatriMzadekatriMzadrUpAH SaT dayA navaMti. tatra vitricaturiMzyiANAM yathAdhastAnaMgAstathAtrApi nAvanIyAH, yathA ca sAmAnyatiryapaMceMziyANAmadhastAduktAstathA atrAsaMjhinAmapi, navaraM sarveSAmapi ekaviMzatau SaDviMzatau ca pratyeka Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga cha paMcasaM maparyAptapadApekSayA ya ekaiko jaMgaH prAguktaH sa na vaktavyaH, paryAptAnAmeveda ciMtyamAnatvAt // 13 // saMprati sattAsthAnapratipAdanArthamAhaTIkA // mUlam ||-terssu paMca saMtA / tinadhuvA adhsI bANanaI // sanissa hoti baar1446|| sa / guNagaNakameNa nAmassa / / 134 // vyAkhyA-AyeSu trayodazasu jIvasthAneSu paMca paM ca sattAsthAnAni, tatra trIeyadhruvasaMjhAni, tadyayA-ghaDazItirazItiraSTasaptatizca, tathA dinavatiraSTAzItizca. tatrATasaptatiH sUkSmavAdaraiDiyeSu tejovAyuSvAdyeSu caturvRdayeSu tejovAyuna vAduddhateSu vA ekaviMzaticaturvizatyudayayoH, hIDiyAdiSu punastejovAyujavAuneSvevaikaviMzaticaturviMzatyudayayoH prApyate, na zeSeSUdayeSu. saMjhinaH punarguNasthAnakakrameNa hAdazApi sattA. sthAnAni nAmakarmaNo navaMti. tAni ca yathAdhastAduktAni tathA nAvanIyAni. tadevamuktAni nAmakarmaNo jIvasthAneSu baMdhodayasattAsthAnAni // 14 // sAMprataM gatyAdiSu baMdhodayasattA- meM sthAnaviSayAM satpadaprarUpaNAM karoti // mUlam ||-vnNti satta / nArayatirisuragaIsu kammA / / nadIraNAvi evaM | saMto // 1446 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 TIkA visa paMcasaM nAI atisu // 135 / / vyAkhyA-nArakatiryaksuragatiSu karmANi badhyate sapta aSTau vA. tatrAyubaMdhakAle aSTau, zeSakAlaM tu sapta. tathA nadIraNApyevameva, kamuktaM navati ? nadIraNA pi saptAnAmaSTAnAM vA, tatra svasvAyuSaH paryaMtAvalikAyAmudIraNA na bhavatIti saptAnAM, ze1144ApakAlaM tvaSTAnAmiti, tathA saMti nadIrNAni ca nadayaprAptAni tisRSu gatiSu devanArakatiryag rUpAsvaSTaiva, na tu kadAcanApi sapta catvAri vA, tatra kapakazreNyAdipratipatteranAvAta. // 13 // // mUlam ||-gunnnnihiyN maNuesu / sagalatasANaM va tiriyapamivarakA // maNujogIunamAzva / kAyavaI jahA sajogINaM // 16 // vyAkhyA-manuSyeSu manuSyagatau iMDiyA. re sakalAnAM paMceMziyANAM kAyAre trasAnAM guNAnihitaM guNasthAnakeSu yadannihitaM, tadakhilaM dRSTavyaM. taccedaM-yAvadapramattasaMyattaguNasthAnakaM mizraguNasthAnakavarjitaM tAvatsaptAnAmaSTAnAM vA baMdhaH, tatrAyudhakAle saptAnAM, zeSakAlaM tvaSTAnAM, iti mizrApUrvakaraNAnivRnibAdaraguNa- sthAnakeSu saptAnAmevaiteSAmiti vizuztvenAyubaMdhAsannavAta. sUkSmasaMparAyaguNasthAnake ghamAM baMdhaH, tatra mohanIyasyApi baMdhAnAvAt, bAdarakaSAyodayAnAvAt. 145 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA 1448 // nRpazAMtamohakIla mohasayogi ke vali guNasthAnakeSvekasyaiva vedanIyasya baMdhaH, na zeSANAM kaSAyodayAbhAvAt tathA sUkSmasaMparAya guNasthAnakaM yAvat zraSTAnAmudayasatte, nRpazAMta mohe saptAnAmudayo'STAnAM sattA, hIrAmodde saptAnAmevodayaH sattA ca. sayogyayogikevaligurAsthAnakayozcaturNAmudayasatte. tathA yAvatpramattasaMyataguNasthAnaM tAvatsaptAnAmaSTAnAM vA nadIra. tatra yadAyuH paryaMtAvalikAprAptaM javati tadAtasyodIraNAyA abhAvAt saptAnAmudIraNA, zeSakAlaM tvaSTAnAM mizra guNasthAnake tu sadaivASTAnAmeva, AyuHparyaMtAvalikAyAM varttamAnasya mizra guNasthAnakA saMjavAt zrapramattApUrvakaraNAnivRttibAdareSu vedanIyAyurvarjAnAM palAmudIrar, teSu vedanIyAyuSorudIraNAyA abhAvAt, tadyogyAdhyavasAyasthAnAnAmasaMbhavAt. sUkSmasaMparAye mAM paMcAnAM vA nadIraNA. tatra prathamataH palAM, sA ca tAvat yAvadAvalikA guNasthAnakasya zeSA na javati zrAvalikAyAM tu zeSIbhUtAyAM modanIyamapyAvalikApraviSTamiti tasyodIraNAyA abhAvAt paMcAnAmudIraNA. eteSAmeva paMcAnAmupazAMta mohe, kI mohe'pi paMcAnAM tAvadudIraNA yAvarIla moha guNasthAnakasyAvalikA zeSA na javati, AvalikAyAM tu jAga dha // 144 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 244 // zeSIbhUtAyAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANyapi AvalikApraviSTAnIti teSAmudIraNAyA - jAvAt, iyornAmagotrayorudIraNA, sayogikevali guNasthAnake'pi tayorevodIraNA, prayogavalI tu bhagavAn sakala sUkSmabAdarayogarahito meruriva niHprakaMpo, na kiMcidapi karmodIraNAyA yogasavyapekSatvAt. naktaM ca vahaMto na jogI / na kiMci kammaM naIrei ' iti ' tiriyapamivaskatti ' paMceMdiyAkAyAnAM ca ye pratipakSA ekachi tricaturiMDiyAH sthAvarakAyAzca teSAM sUtre vijaktilopatvAt ' tiriyatti tiryaggativadbhAvanIyaM etaduktaM navati - ekachi tricaturiyANAM kAyadvAre sthAvara kAyAnAM saptAnAmaSTAnAM vA baMdhaH, saptAnAmaSTAnAM vA nadIraNA aSTAnAmudayasate. tathA manoyoginaibasthA iva vItarAgadmasthaparyavasAnA iva veditavyAH etaduktaM navati - yathA prAkU mithyAdRSTInAM kIla mohAMtAnAM baMdhAdiviSaye satpadaprarUpaNA kRtA, tathAtrApi kartavyA, manoyoginAM kIla mohaguNasthAnakaM yAvatsaMjavAt evamuttaratrApi jAvanA kAryA. tathA kAyayoginAM vAgUyoginAM ca yathA prAkU sayoginAM sayogikevaliparyaMtAnAmuktaM 182 E bhAga 4 // 144 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAga 4 paMcasaM tayA dRSTavyaM. kAyavAgyoH sayogikevaliguNasthAnakaM yAvatsaMnnavAt. // 16 // malam ||-veii navaguNatullA / tikasAivi lonadasamANaM // sesANavi gnnaaii|e-4 TIkA eNa kameNa neyANi // 137 // vyAkhyA-vedakSAre vedinaH strIvedinaH puruSavedino napuMsakave15NA dinazca, kaSAyadhAre trikaSAyaNo'pi krodhino mAnino mAyinazca, navaguNatulyA mithyA STagadayA'nivRttibAdaraparyaMtA iva veditavyAH, vedatrayasya kaSAyatrayasya cAnivRttibAdarasaMparAyaguNasthAnakaM yAvatsaMnavAt. lone lonaviSaye dazaguNasamAnaM vaktavyaM, yathA prAk dazaguNa sthAnakeSUktaM tathA lone'pi vaktavyaM. lonnasya sUkSmasaMparAyAni dazamaM guNasthAnakaM yAva- saMnnavAt. evaM zeSAeyapi sthAnAni etena krameNa vaktena prakAreNa jJeyAni. tadyathA-jJAna jhare matyajJAnazrutAjJAnavinaMgajJAneSu mithyAdRSTayAdiSu samyagmithyAdRSTiparyaM teSviva, matila zrutAvadhijJAneSvaviratasamyagmithyAdRSTayAdiSu kINamohaparyaM teSviva, manaHparyavajJAne pramattasaM // 14 // yatAdiSu vINamohaparyaM teSviva, kevalajJAne sayogyayogikevalinoriva, saMyamadhAre sAmAyika. dopasthApanayoH pramattasaMyatAdiSvanivRttibAdaraparyaMteSviva, parihAravizukkei pramatnApramattayo Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMga TIkA 1451 // riva, sUkSmasaMparAye sUkSmasaMparAyaguNasthAna ke iva, yathAkhyAtasaMyame nRpazAMtamohe kI mo. dasayogyayogikevalinAmiva, dezavirataguNasthAnake iva, asaMyame midhyAdRSTisAsAdana mizrAviratasamyagdRSTInAmiva darzanadvAre cakSuracakSurdarzanayormithyAdRSTyAdInAM kI mohAMtAnAmiva, avadhidarzane aviratasamyagdRSTyAdInAM kSINamohAMtAnAmiva, kevaladarzane sayogyayogikevalinokhi. lezyAdvAre zrAdyAsu paMcasu lezyAsu mithyAdRSTyAdInAmapramattasaMyatAMtAnAmiva, zuklalezyAyAM mithyAdRSTyAdInAM sayogikevaliparyaMtAnAmiva navyahAre navyeSu caturdazaguNasthAnakatukhyaM, anavyeSu mithyAdRSTevi. samyaktvadvAre kAyopazamikasamyaktve praviratasamyagdRSTyA - dInAmapramattasaMyatAMtAnAmiva, aupazamikasamyaktve praviratasamyagdRSTyAdInAmupazAMta mohAMtAnAmiva, kAyikasamyaktve aviratasamyagdRSTyAdInAmayogikevaliparyaMtAnAmiva, mithyAtve mi thyAdRSTariva, sAsAdanasamyaktve sAsAdanasyeva, mizre mizrasyeva, saMjhiSu manuSyagatAviva, asaMSu mithyAdRSTisAsAdanayoriva zrAhArakadvAre anAhArake mithyAdRSTisAsAdanAviratasamyagdRSTayogikevalinAmiva, AdArake mithyAdRSTyAdInAM sayogikevalipayaitAnAmiva satpada nAga // 1451 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA // 145 // prarUpaNA karttavyA tadevaM kRtA satpadaprarUpaNA // 137 // saMprati baMdhamadhikRtya vyprmaannmaad|| mUlam // - sattara suttara megutta-raM ca canahatarIya sagasayarI | sattadhItigasahI na-guesaDI vAya // 138 // vyAkhyA - ida baMdhe prakRtInAM viMzatyuttaraM zatamadhikriyate, etacca prAgevoktaM tatra mithyAdRSTAvAhArakazarIrAhArakAMgopAMgatIrtha kararUpAstisraH prakRtayo na baMdhamAyati, tIrthakarAdArakadikayoryathAkramaM samyaktvasaMyamanimittatvAt taduktaM -' sammataguNanimittaM / tiThayaraM saMjamela AhAraM // vanaMti se siyAna / miDanAIhiM deU hiM // 1 // tataH zeSaM saptadazottaraM zataM mithyAdRSTau baMdhamAyAti ( 117 ). sAsAdane tvekottaraM zataM, yato mithyAtvanapuMsaka vedanarakAyurnarakagatinarakAnupUrye keM priya hIMyitrIM diyacaturiMDiya jAtihu~DasaMsthAna sevArtta saMdananasthAvara sUkSmasAdhAraNAparyAptarUpAH pomaza prakRtayo mithyAdRSTAveva baMghamadhikRtya vyavavinnAH, tIrthakarAdArakahikarUpAzca tisraH prakRtayaH prAguktayukteratrApi na baMdhamAyAMti " samyagmithyAdRSTau ca catuHsaptatiH, yata ekottarazatAtstyAnArddhitrikastrI vedAnaMtAnubaMdhica nAga dha ||145sh Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga 4 145 paMcasaMtuSTayatiryagAyustiryaggatitiryagAnupUrvImadhyamacatuHsaMsthAnamadhyamacatuHsaMhananodyotAprazastavi. _ dAyogatipurtagAnAdeyapuHsvaranIcairgotrarUpAH paMcaviMzatiprakRtayaH sAsAdana eva vyavabinAH.sa myagmithyAdRSTizca svannAvAnnAyubaMdhamAranate, iti manuSyadevAyuSorapi na baMdho bhavatIti catuHsaptatiH, aviratasamyagdRSTau saptatibaMdhamAyAti, tatra catuHsaptatiH prAguktaiva, aviratasamyagdR. Tizca devamanuSyAyuSI tIrthakaranAma badhnAti, tato devamanuSyAyustIrthakaranAmaprahapAtsaptasaptatiH ( 77 ) asAveva saptasaptatirapratyAkhyAnAvaraNakaSAyacatuSTayaudArikazarIraudArikAMgopAMgamanuSyAnupUrvImanuSyAyurvavarSananArAcasaMhananarahitA. saptapaSTinavati. sA ca dezaviratasya baMdhayogyA, dezaviratasya hi guNapratyayatopratyAkhyAnAvaraNakaSAyAdayo dezaprakRtayo na baMdhamAyAMti, tatastasya saptaSaSTireva baMdhayogyA, saiva saptaSaSTiH pratyAkhyAnAvaraNacatuSTayarahitA tri.) SaSTiH, sA ca pramanasya baMdhayogyA, tasya guNapratyayataH pratyAkhyAnAvaraNakaSAyANAM baMdhAsaMnna- vAta. saiva triSaSTira sthirAzunAyazaHkIrtyaratizokAsAtavedanIyavarjA AhArakadikasahitA ca kA ekonaSaSTinavati, sA cApramanasya baMdhayogyA, apramatno hi vizuHsaMyamitvAdasthirAdikaM na 1453 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E banAti, AdArakazarIrAhArakAMgopAMganAmanI badhnAti, tatastasyaikonaSaSTireva baMdhayogyA, sai- nAga 4 TA va devAyurvarjA aSTapaMcAzata, sA cApUrvakaraNasya yogyA, apUrvakaraNAdayo hyativizuddhatvAdAyu-1 TAkA bagha nAranaMte. sA cASTapaMcAzat apUrvakaraNasya tAvadvaMdhayogyA yAvadapUrvakaraNAAyAH SaSTasa. 14AtanAgaH, SaTsaptanAgacaramasamaye tu devahikapaMceMDiyajAtivaikriyAhArakataijasakArmaNazarIrasa macaturasrasaMsthAnavaikriyAMgopAMgAhArakAMgopAMgavarNagaMdharasasparzAgurulaghUpaghAtaparAghAtocchvAsa sabAdaraparyAptapratyekaprazastavihAyogatisthirazunAzulasusvaraHsvarAdeyanirmANarUpatriMzatprakatInAM baMdhavyavacchedAnaMtarasamaye SaDviMTAtibaMdhayogyA navati. // 10 // tathA cAda ||mlm // bIsA tIsabaMdhaviramammi // vyAkhyA-apUrvakaraNAyAH SaSTasaptannAgacaramasamaye triMzatprakRtibaMdhavirame'naMtarasamaye SaDviMzatibadhayogyA navati, sA ca tAvadyAvadapUrvakaraNAzayAzcaramasamayaH, tasmiMzca samaye dAsyaratinayajugupsArUpANAM catasRNAM prakRtI ||14pmaa nAM vyavanodAdanivRttibAdaraprathamasamaye dAviMzatibadhayogyA navati // zrAda ca // mUlam ||-haasrii jayakulA / virame bAvIsapuvaMmi // 13 // vyAkhyA-apUrve Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1455 // prapUrvakaraNacaramasamaye dAsyaratijayakutsAvirame dAsyaratijaya jugupsAbaMdhavya va vede 'nivRttivA dara saMparAyaprazramasamaye dvAviMzatirbaMdhayogyA javati sA ca tAvadyAvadanivRttibAdarAyAiyoH saMkhyeyA jAgA gatA javaMti, eko'vatiSTate, tataH puruSavedabaMdhavyavacchedAdekaviMzatirbaMdhayogyAnavati sApi tAvadyAvattasyAH zeSIbhUtAyA zraddhAyAH saMkhyeyA jAgA gatA javaMti, eko'vatiSTate tataH saMjvalanakrodhasyApi baMdhavyavacchedAdviMzatirbaMdhayogyA bhavati sApi tAvadyAvattasyAH zeSatAyA: saMkhyeyA jAgA gatA javaMti, eko'vaziSyate tataH saMjvalanamAnasyApi baMdhavyavacchedAdekonaviMzatirbaMdhayogyA bhavati sApi tAvadyAvannasyAH zeSIbhUtAyA akSayAH saMkhyeyA jAgA gatA javaMti, eko'vatiSTate, tataH saMjvalanamAyAyA api baMdhavyavacchedAdaSTAdazaprakRtayo baMdhayogyA javaMti, tAzca tAvadyAvadanivRttivAdarasaM parAyAchAyAzcaramasamayaH tasmiMzca caramasamaye saMjvalana lonasyApi baMdhavyavacchedAt, sUkSma saMparAyaguNasthAnakaprathamasamaye saptadaza baMdhayogyAH || 13 || tathA cAda sUtrakRt // mUlam // - puMvedako damAisu / abanamAlesu paMca gaNAli || bAre suhume sattara / pa nAga 4 // 145 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM TIkA | 1456 / / na sAyamire // 140 // vyAkhyA -' bAretti ' anivRttibAdare puMvedakrodhAdiSu puruSave dasaMjvalanakrodhAdiSu prabadhyamAneSu baMdhamadhikRtya vyavavidyamAneSu paMcasthAnAni javaMti, tadya- prathamato zaviMzatiH, tataH saMjvalanamAne vyavacinne ekonaviMzatiH, tataH saMjvalanamAyAvyavacinnAyAmaSTAdazeti. tato'nivRttivAda saMpa rAyaguNasthAnakacaramasamaye saMjvalanalojasya baMdhavyavacchedAtsUkSmasaMparAye saptadaza, tAzca tAvadyAvatsUkSmasaMparAyAdhAyAzvaramasamayaH tasmiMzca caramasamaye jJAnAvaraNapaMcakAMtarAya paMcakadarzanAvaraNacatuSTayoccairgotra yazaH kIrttirUpANAM SoDazaprakRtInAM baMdhamadhikRtya vyavacchedAt itareSUpazAMta modakIla mohasayogikevaliSu sAtavedanIyamevaikaM baMdhamAyAti, na zeSAH prakRtayaH, tadevaM sAmAnyena guNasthAnakeSu krameNa baMdhasaMkhyopadarzitA // 14 // saMprati gatiSu guNasthAnakakrameNa baMdhasaMkhyAdidarzayiSuH prazramato narakagatau darzayati-- || mUlam || - miTho naraemu sayaM / bannanaI sAsalo sayarimislo || bAvatAraM tu sammo | canarAsu baMdha pratikSA // 141 // vyAkhyA - mithyAdRSTirnarakeSu narakagatau varttamA bhAga 8 // 1456 | Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 1457 // naH prakRtInAM zataM badhnAti yato nArakajavapratyayato vaikriyadvikAdArakAdhikadevagatidevAnupUaf devAyurnarakagatinarakAnupUrvInarakAyuH sUkSmAparyAptasAdhAraNaikeMzyi jAtidvitricaturiMDiyajAtisthAvarAtaparUpA ekonaviMzatiprakRtIne baghnaMti tathA ca prAguktaM- 'venavAdAradugaM / nArasurasumavigale jAitigaM // baMdhahiM na surAsAyAva / thAvaregiMdineraiyA // 1 // mithyAhaTInAM ca tIrthakaranAma baMdhaM nAyAti, tasya samyaktvanimittatvAt tato viMzatiprakRtiSvapanItAsu zeSaM zatameva nArakANAM mithyAdRSTInAM vadhamAyAti. sAsAdananArakastu paramavatiprakRtIsAsAdanArakasya mithyAtvanapuMsaka vedahuMru saMsthAna se vArtta saMhananAnAmapi guNapratyayato baMdhAsanavAt samyagmithyAdRSTinArakastu saptatiprakRtInAti styAnarddhitrikaduHsvaradurjagAdeti kitiryayurAyaM tava rja saMsthAnacatuSTayAdyaMta varja saMhananacatuSTayAnaMtAnubaMdhicatuSTayAprazasta vihAyogatistra vedodyotanI cairgotramanuSyAyUrUpANAM SaDUviMzatiprakRtInAM samyagmithyAdRSTa dhAvAt zraviratasamyagdRSTinArakastu dvisaptatiprakRtIbaMdhnAti tasya manuSyAyustIkaranAmanorapi baMdhAsaMjJavAt tathA caturAdiSu narakeSu vartamAno nArakastA eva sapta 183 nAga 8 // 145 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaMga TIkA 145nA prakRtIratIrthAstIrthakara nAmarahitA ekasaptatiprakRtIbaMdhnAti tIrthakaranAmakarmaNazcaturAdiSunarakeSu tathAnavasvAjJAvyAdeva baMdhAsaMjavAt // 141 // caturAdiSveva narakeSu madhye saptamanarake vizeSamAha // mUlam // - maNuyaguccAgoyaM / navapaJcayana na hoi carimAe || guNapaJcayaM tu bana | maNuyAna na sadA taba // 142 // vyAkhyA - caramAyAM saptamanarakapRthivyAM javapratyayato manuSya kimucairgotraM ca na baMdhayogyaM javati tato'nena prakRtitrikeNa nyUnA ekasaptatiraSTaSaH STirityarthaH saptamanarakapRthivyAM mithyAdRSTau sAsAdane baMdhayogyA veditavyA. samyagmithyAhaTAvaviratasamyagdRSTau ca punarguNapratyayametanmanuSyahikocairgotrarUpaM trikaM baMdhamAyAti tatastayorekasaptatirapi paripUrNA baMdhayogyA dRSTavyA manuSyAyuH punastatra saptamanarakapRthivyAM sarvathA javapratyayato guNapratyayato vA caturSvapi guNasthAnakeSu na baMdhamAyAti // 142 // devagatau vizeSamAda // mUlam // - sAmannasurAjoggA / zrAjoisiyA na baMdhahi satiSThA // igizrAva rAyava nAga dha 1458 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM0 TIkA 45NA juyA / sakumArA na baMdhaMti // 143 // vyAkhyA - yAH sAmAnyena surANAM devAnAmayogyAH SoruzaprakRtayaH prAgbaMdhavidhidvAre naktAstadyathA - vaikriyAdikamAdArakahikaM devahnikaM narakahikaM devanArakAyuSI sUkSmAparyApta sAdhAraNAni dvitricaturiMDiyajAtaya iti tA eva satIrthAstI. karanAmasahitAH satIH saptadaza jyotiSkA jyotiSkaparyaMtA devA javanapativyaMtarajyotiSkA ityarthaH, javapratyayato na badhnaMti tathA tA eva pomazaprakRtI rekeMDriyajAtisthAvarAtapasahitAH satIrekonaviMzatisaMkhyAH sanatkumArAdayo devA na baghnaMti // 143 // // mUlam // - tiritiganakoyajuyA / praNayadevA aNuttarasurAnaM // praNamitIya dUnaga / zrINatigaM prapumagrIveyaM // 144 // saMghayaNA saMgalA / palapaNApasavavidagai natesiM // ( sAr3I gAthA ) vyAkhyA - tA evaikonaviMzatiprakRtI stiryatrikeNa tiryagjAtitiryagAnupUtiryagAyUrUpeodyotena ca yuktAstrayoviMzatisaMkhyA AnatadevA zrAnatapramukhA devA javapratyayato na badhnaMti. guNapratyayatastu yAH prakRtayo na baMdhayogyAstA guNasthAnakakrameNa svayameva jAvanIyA:, tathA anuttarasurAH paMcAnuttaravimAnavAsino devA anaMtAnubaMdhicatuSTayaM mithyA ga 24 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM tvaM, nIcaigotraM, urjagatrikaM purnagAnAdeyAyazaHkIrtirUpaM, styAnahitrikaM napuMsakavedaM strIvedaM, tu. nAga : zabdAHsvaraM ca na badhnati. tathA teSAmanuttarasurANAmatimAni paMca saMsthAnAni aMtimAni paMca-4 TIkA TIkA saMhananAni aprazastavihAyogatizca na baMdhayogyAH, yataste samyagdRSTayaH samyagdRSTInAM caitA baMdha 14AyogyA na navaMti.tathA yA trayoviMzatiH prAguktA, sApi teSAM baMdhAyogyaiveti sarvasaMkhyayA paMcAnutta ravimAnavAsinAM devAnAbhekonapaMcAzadvaMdhAyogyAH // 14 // saMprati tiryaggatau vizeSamAha // mUlam ||-puuttaa baMdhaMti na / devAnamasaMkhavAsAka // (gaabaaii)|| 15 // vyAKkhyA -paryAptA asaMkhyeyavarSAyuSo manuSyAstiryaMco vA devAyurvanaMti, na zeSAyUMSi // tathA // mUlam ||-tibaa ya ca nakoyaM / nArayatirivigalatigatigageMda / AhArathAvaraca. UM / AkaNa asaMkhapaUttA // 146 // vyAkhyA-asaMkhyeyavarSAyuSo'paryAptA aparyAptAva sthAyAM vartamAnAstiyaico manuSyA vA tIrthakaramAtapamudyotaM narakagatinarakAnupUrvInarakAyUrU- 14aa , tiryakatrika tiryaggatitiryagAnupUrvItiryagAyUrUpaM, vikalatrika vitricaturiMzyijAtirUpaM, e. kezyijAtimAhArakadikaM sthAvaracatuSkaM sthAvarasUkSmasAdhAraNAparyAptarUpaM devamanuSyAyaSI Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM nAga 4 TIkA 14 sarvasaMkhyayA ekaviMzatiprakRtIna badhnati // 16 // // mUlam ||-puunigyaa dUlaga / tinIyaapasavihanapuMsANaM // saMghayaNanaralamaNupu. ga / paNasaMgANANa abbaMdhI // 14 // vyAkhyA-paryAptigatAH sakalaparyAptiparisamAptimupagatAstaevAsaMkhyeyavarSAyuSastiyaco manuSyA vA durjagatrikasya urlaMgAnAdeyAyazaHkIrtirUpa sya nIcairgotrasyAprazastavihAyogate puMsakavedasya SasmAM saMhananAnAmaudArikadhikasyaudArikazarIraudArikAMgopAMgarUpasya, mayuSyahikasya manuSyagatimanuSyAnupUrvIrUpasya, samacaturasravarjAnAM zeSANAM paMcAnAM saMsthAnAnAM, sarvasaMkhyayA ekaviMzatiprakRtInAM, bahuvacanasyeSTavyAptyarthatvAtU. prAguktAnAM ca devAyurvarjazeSaviMzatiprakRtInAM sarvasaMkhyayA ekacatvAriMzatprakRtInAmabaMdhakAH, iMkhyikAyacAraviSaye ca narayatigaM devagatigaM givigalA ' ityanena graMthena prAgeva vyapramANamukaM, zeSeSu hAreSu punarmanuSyavadavaseyaM // 15 // yatra tu yo vizeSastatra tamAha- // mUlam // kaNhAditige assaMjame ya / venavijjugena AhAraM // baMdha na nuralamIse / narayatigaM bahamamarAvaM // 10 // kammagajoge aNAdAra-geya sahiyA ugAna neyAna // 16 // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagavannA tevtthii| baMdha AhAra unnaesu // 14 // tekalesAIyA / baMdhati na narayavigala- nAga 4 sudumatigaM / segidizrAvarAyavatiri-tiganajoya navabAra // 150 // vyAkhyA-lezyAkSare kRSNAdilezyAtrike kRSNAdiSu tisRSu lezyAsu, saMyamadhAre asaMyame, yogakSare vaikriyayuge vai. kriyavaikiyamizrarUpe vartamAno jIvo nAhAraM AhArakahikamAhArakAMgopAMgarUpaM na badhnAti. AhArakachikaM hi viziSTasaMyamapratyayamevaiteSu sthAneSu viziSTaH saMyamo na labhyate, tathA aura dArikamizre AhArakaSkiM narakatrikaM SaSTamamarAyuzca na badhnAti. zyamatra nAvanA-audAri. kamizrakAyayoge vartamAno jIva AhArakamAhArakAMgopAMga, narakagatinarakAnupUrvInarakAyUrUpaM narakatrikaM, devAyuSkaM ceti SaT prakRtIna banAti, audArikamizraM ghaparyAptAvasthAyAM, tadAnIca manasA'paryAptatvAna devAyuryogyo, nApi narakatrikayogyo'dhyavasAyaH saMnavati; nApi viziSTasaMyamAvAptiriti SaDapi prakRtayo naudArikamizrakAyayogino baMdhayogyAH, yattu tiryagA- 6|| yurmanuSyAyustadaLapAdhyavasAyayogyamiti tasyAmapyavasthAyAM tayorbadhasaMnnavaH, tathA yogAre kArmaNakAyayoge, AhArakahAre anAhArake tA evAnaMtaroktAH SaT prakRtayo vikAyuHsahitA Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcasaM baMdhAyogyA jJeyAH, kimuktaM navati ? kArmaNakAyayogI anAhArakaca AhArakakinarakachi- nAga 4 kAyuzcatuSTayarUpA aSTau prakRtIna banAtIti. tathA AhArakonayamAhArakamAhArakamizraM ca, ta-1 TIkAtra vartamAno yathAkramaM saptapaMcAzataM triSaSTiM ca prakRtIbaMdhAti, na zeSAstriSaSTisaMkhyAH saptapaM. 14AcAzatsaMkhyAzca. zyamatra nAvanA AhArakamizrakAyayoge vartamAna prAdyA bAdaza kaSAyAH, mithyAtvaM, tirya gchikaM, manu vyakiM, tiryagmanuSyAyuSI, durnagaHsvarAnAdeyAni, styAnahitrikaM, vikaleM yitrikaM, sUkSmasAdhAraNAparyAptAni, narakatrikaM, saMhananaSaTkaM, prathamavarja saMsthAnapaMcakaM, audArikachikaM, A. hArakakSikaM, sthAvaraikeMziyAtapastrI vedanapuMsakavedodyotanIcairgovAzunnavihAyogatayaH, ityevaMrUpAH saptapaMcAzatprakRtIna badhnAti. pAhArakazarIre vartamAnaH pramatto'pramatto vA tA eva saptapaMcAzatprakRtIra sthirAzanAyakIrtyaratizokAsAtavedanIyasahitAH satIsviSaSTisaMkhyA na badhnA. 146 // ti. 'tenalesAIyA' ityAdi. iha tejolezyAyAstrayo vinnAgAH, tadyathA-prathamo hitIyastRtIyazca. tatra tejolezyAgataM prathamaM nAgamatItA atikrAMtA hitIyatRtIyatejolezyAvinA Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naag| ho gAvasthitA ityarthaH, jIvA narakatrikaM vikaleMyitrikaM sUkSma trikaM ca sUkSmasAdhAraNAparyApta- rUpaM, sarvasaMkhyayA navaprakRtIna badhnati. tejolezyopetA hi manuSyAstiyaco vA naiteSu madhye dAkA samutpadyate, devA api naiteSu prANiSu madhye gacaMti. tatastejolezyAvatAmetAsAM prakRtInAM ba. 146mA prati pratiSedhaH. ' segeMdItyAdi' tA eva nava prakRtIH saikeMjhyisthAvarAtapA ekeMzyijAtira sthAvarAtapasAhitA hAdazaprakRtIH zurUpadmalezyAkA na badhnati, padmalezyAmupapannA hi jIvA stiryaMco manuSyA vA niyamataH sureSu madhye samutpadyaMte, naikeMjhyiAdiSu sthAneSu, ye'pi ca devAH padmalezyApagUDhAste naiteSu sthAneSUtpanimAsAdayaMti. tataH zurUpadmalezyAkAnAmuktarUpadhAdazaprakRtInAM. baMdhamadhikRtya pratiSedhaH, tathA tA eva bAdazaprakRtI stiyatrikeNa niryaggatitiryagAnupUrvItiryagAyUrUpeNodyotena ca sahitAH SoDazazu zuklalezyA na badhnati. paramavizuzuklalezyAnAM tiryaGmanuSyANAM devAnAM caiteSu sthAneSUtpA- dAnAvAt. tadeva muktaM samastaM prasaktAnuprasaktaM. tadanidhAnAcAnnihitaM sa prapaMcaM paMcamaM baMdhavidhidhAraM // 14 // 14 // 150 // saMprati yayedaM prakaraNaM samAptimupagataM tazropadarzayannAda dho Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAga paMcasaM0 // mUlam ||-suydeviipsaayaan / pagaraNameyaM samAsana naNiyaM // samayAna caMdarisi- GNA / samaIvinnavANusAreNaM // 151 // vyAkhyA-zrutaM hAdazAMga tapA devI zrutadevI, ta syAH prasAdatastaSiyatnaktibahumAnavazasamulitaviziSTakarmakSayopazamannAvata etat pNcsN|46 grahAkhyaM prakaraNaM, sa mayA caMdarSinAmnA sAdhunA samayAtsitAta, tatra yadyapi sihote'ne ke'IH prapaMcataH prarUpitAstathApi na te asmAdRzA sAkalyenortuM zakyate, ityAvedanArthamAha-svamativinnavAnusAreNa samAsataH saMdepataH saMdiptarucijanAnukaMpayA naNitAH 151 // jayati sakalakarmaklezasaMparkamukta-sphuritavitatavimalajhAnasaMnnAralakSmIH ||prtinihtkutii CzeSamArgapravAdaH ! zivapadamadhirUDho vaImAno jineMH // 1 // gaNadharahabdhaM jinanA-pitArthamakhilagamanaMganayakalitaM // paratIonumatamA-dRtimannigatuM zAsanaM jainaM // // bavarSamalpazabdaM / prakaraNametahivRNvatAmakhilaM // yadavApi malayagiriNA / sihiM tenAbhutAM lokaH // 3 // arhato maMgalaM sihA / maMgalaM mama sAdhavaH // maMgalaM maMgalaM dharma-stanmaMgala* mazizriyaM // 4 // iti zrImalayagiriviracitAyAM zrIpaMcasaMgraiTIkAyAM caturtho nAgaH sa // 16 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ casaM TIkA 1466|| mAptaH, tatsamAptau ca piMcasaMgraha kA samAptA // arastu / / ( prathAgraMtha - 10050) A zrI paMcasaMgrahaTIkAnAmano mahAna graMtha zrIjAmanagaranivAsipaMDita zrAvaka dIrAlAla haMsarAje potAnA zrIjainanAskarodayanAmanA bApakhAnAmAM svaparanA zreyamATe bApI prasiddha ka // zrIrastu // // samApto'yaM graMtho guruzrI manccAritra vijayamuprasAdAt // jAga 8 / / 1466 / / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||iti zrIpaMcasaMgrahaTIkAyAM caturtho nAgaH samAptaH // TAMANNA