Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIjinAya namaH // ||shriipNcsNgrhttiikaa-naag trIjo // mUlaka -(zrIcaMrSimahattara)-TIkAkAra--(zrImalayagirijI ) AN pAvI prasiha karanAra. paMmita zrAvaka hIrAlAla haMsarAja. (jAmanagaravAlA) saMvat-1966. sane 1510 kiM. ru-3-6-0 pa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jAmanagara jainannAskarodaya ThappakhAnAmAM ThApyuM.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 717 // // zrIjinAyanamaH // // zrIpaMcasaMgrahaTIkA prAramyate // ( tRtIyo jAgaH ) - (mUla karttA - zrI caMrSimadattara -- TIkAkAra - zrImalayagirijI ) pAvI prasiddha karanAra - paMDita zrAvaka dIrAlAla haMsarAja ( jAmanagaravALA ) saMprati karmaprakRtisaMgraho'bhidhAtavyaH karmaprakRtizca zAstrAMtaraM, madardi ca tato na mAdRzairalpamedhA naH svamatiprabhAvataH saMgRhItuM zakyate, kiMtu karmaprakRtiprAnRtAdizAstrArthapAragAmiviziSTazrutadharopadezapAraMparyataH, tato'vazyamiha te namaskaraNIyA iti tenyo namaskAraM prAktanagraMthena saha vakSyamANamaMzrasya saMbaMdhaM ca pratipipAdayiSuridamAda // mUlam // - namita suyadarANaM / vocaM karaNANi baMghalAIli || saMkamakaraNaM bahuso / aidisiyaM nRdayasaMtejaM // 1 // vyAkhyA - natvA zrutagharejyaH sakalazrutamahArNavapAragA jAga 3 || 323 11
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 minyaH, atra 'zayanAdinnirbadulamiti ' sUtreNa saMpradAnasajJAyAM caturthI. yathA patye zete, pra- ___TIkA mya zAstreSu gatAyetyAdau caturthI prasaMge ca ' uThIvinatIe natra canacIti' prAkRtalakaT NAt SaSTI, zrutadharenyo natvA, kimityAha-karaNAni vIrya vizeSarUpANi, baMdhAdIni bNdhn||17|| saMkramaNoitanodIraNopazamanAnidhaninikAcanArUpANi, tatra badhyate aSTaprakAraM karma yena vI. yavizeSeNa tadvaMdhanaM. saMkramyate anyakarmarUpatayA vyavasthitAH prakRtisthityanunnAgapradezA anya karmarUpatayA vyavasthApyate yena tatsaMkramaNaM, tannedAvevohartanApavarnane, te ca sthityanunAgaviJSaye; tatra nachattye te prAbalyena pranUtIkriyete sthityanunnAgau yayA vIrya vizeSapariNatyA sA na lanA, apavattye te hasvIkriyete sthityanunAgau yayA sA apavartanA. anudayaprAptaM satkarmadali kamudIryate nadayAvalikAyAM pravezyate yayA sA nadIraNA. yA napazamyate nadayodIraNAnidhattinikAcanAkaraNAyogyatvena vyavasthApyate karma yayA sA napazamanA. nidhIyate nartanApavartanAvarjazeSakaraNAyogyatvena vyavasthApyate yayA sA nidhaniH. pRSodarAditvAcca zabdarUpaniSpattiH. tathA 'kaca baMdhane' nitarAM kacyate svayameva baMdha // 10 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca saM0 TIkA // 119 // mAyAti karma jIvasya tathAvidhasaMkliSTAdhyavasAyapariNatasya tatprayuMkte, jIvA eva tathAnukubyena javanAtU; tataH prayoktRvyApAre zijU, tato nikAcyate avazyavedyatayA vyavasthApyate karma jIvena yayA sAnikAcanA athavA 'kaca baMdhane ' iti caurAdiko'pyasti, tato nikAya avazyavedyatayA nibadhyate yathA karma sA nikAcanA, jIvavIryavizeSapariNatiH, kimityamUnyaprastutAni baMdhanAdIni karaNAnyucyate ? iti cet tadayuktaM, aprastutatvA'nAvAt. yata Aha- ' saMkamakaraletyAdi ' yat yasmAtkAraNAtsaMkramakaraNaM bahuzo bahuSu sthAneSu prA. kU nadayaciMtAyAM sattAciMtAyAM cAtidiSTaM tato'vazyaM tadanighAtavyaM, tadananidhAne tayorvijJeyatvAt, tatsAhacaryAt zeSANyapi karaNAnyucyaMte, karaNAni cAmUni vIryavizeSarUpANi, tataH prathamato vIryameva prarUpayati // mUlam // - zrAvaraNadesasaGgha- skaeNa Duheda vIriyaM hoi || abhisaMdhi asiMdhiya / kasAyasale si najayaMpi // 3 // doi kalAivi paDhamaM / iyaramalelI vijaMlalelaM tu // gadapariNAma phaMdA - rUcaMtaM jogana tividaM // 4 // vyAkhyA - idAsmin jagati vIryaM dvividhaM bhAga 3 // 9200
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ __paMca TIkA prakAra, tadyathA-AvaraNasya vIryAtarAyarUpasya dezakayeNa sarvakSayeNa ca; tatra dezakayeNanAma: udmasthAnAM, sarvakSyeNa kevalinAM; punarapyekaikaM vividhaM, anisaMdhijamanannisaMdhijaM ca. tatra yahujhipUrvakaM dhAvanavalganAdikriyAsu niyujyate tadannisaMdhijaM, itaradananisaMdhijaM, yadbhuktasyAhArasya dhAtumalatvAdirUpapariNAmApAdanakAragaM, ekeMjhyiAdInAM vA manolabdhirahitAnAM tattakiyAnibaMdhanaM; tathA nanayamapi gadmasthikaM kaivalikaM ca pratyekamakaSAyi salezyaM ca navati. tatra gadmasthikamakaSAyi salekyaM napazAMtamohakIgamohAnAM, kaivalikamakAyi salezyaM sayogikevalinAM ' doza kasAzvItyAdi ' prathamaM gadmasthikaM vIrya kaSAyyapi kaSAyikamapi, apizabdAdakaSAyyapi navati. tatra kaSAyikaM sUmasaMparAyaguNasthAnakaparyaMtAnAM sarveSAM saMsAriNAM, akaSAyikaM ca prAgevoktaM. itaratkaivalikamalezyamapi. lezyArahitamapi navati.tacA'yogikevalinAM sihAnAM ca veditavyaM. tadevamanekadhA vIrya prarUpya saMprati yena vIryaNAdhi // 20 // kArastavizeSataH prarUpayati-'jaM lesaM tu ityAdi ' yatsalezyaM vIrya, tad grahaNapariNAmaspaM. danarUpaM, tatra grahaNaM audArikAdizarIraprAyogyANAM pujalAnAmupAdAnaM, pariNAmasteSAmeva pu.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 121 // jalAnAmAdArikAdirUpatayA pariNAmApAdanaM tadrUpaM tatsvajJAvaM tatkAraNamityarthaH ida grahaNapariNAmakAraNaM sat grahaNapariNAmarUpamityuktaM, kAryeNa saha kAraNasyA'nedavivakSaNAt tayA spaMdanArUpaM yathAsaMbhavaM sUkSmabAdaraparispaMdarUpa kriyAtmakaM etadeva ca saleiyaM vIryamuktasvarUpaM yogasaMjJamucyate, ekArthikAni cAsyaiva vakSyati, asya ca sahakArikAraNabhUtA manovAkkAyAH, tataste'pi kAraNe kAryopacArAt yogazabdena zAstreSu vyavahiyaMte tathA cAha-' jogativihaM ' yogato manovAkkAyarUpataH sahakArikAraNavadupajAyamAnaM salezyaM vIrya yogasaM trividhaM triprakAraM javati, tadyathA-- manoyogo vAgyogaH kAyayogaH, tatra manasA kArasAnUtena yogo manoyogaH, vAcA yogo vAgayogaH, kAyaina yogaH kAyayogaH // 4 // yogasaMsyaiva vIryasya ekArthikAnyAda // mUlam // - jogo viriyaM thAmo / nanvAda parakkamo tahA ceThA || sattI sAmahaM viya | jogassa davaMti pajjAyA // 5 // vyAkhyA - sugamA // 5 // saMprati yogasaMjJakasyaiva vIryasya jaghanyAjaghanyotkRSTAnutkRSTatvaparijJAnAya prarUpaNA karttavyA, tatra ca dazAnuyogadvArANi, nAga 3 / / 121 //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcarsa0 TIkA // 122 // tadyathA-- avijJAgaprarUpaNA, vargalAprarUpaNA, spAIkaprarUpaNA, aMtaraprarUpaNA, sthAnaprarUpaNA, anaMta ropanidhA, paraMparopanidhA, vRddhiprarUpaNA, samayaprarUpaNA, jIvAnAmalpabahutvaprarUpaNA ca. tatra prathamato'vibhAgaprarUpaNArthamAha || mUlam || - pannA avibhAgaM / jannaviriyassa vIriyaM vinnaM || ekkekssa paesassa | asaMkhalogakhapaesasamaM || 6 || vyAkhyA - prajJayA kevaliprajJayA jaghanyavIryasya sUkSmanigodasya javaprathamasamaye varttamAnasya sarvAlapavIryasyetyarthaH, vIryamavijJAgaM yathA javati, evaM vinaM sat ekaikasya jIvapradezasyA'vibhAgasaMkhyApekSayA asaMkhyeyalokAkAzapradezasamayaM, yAto'saMkhyeyeSu lokeSvAkAzapradezAH, etAvaMta ekaikasmin pradeze vIryA'vinAgA ityarthaH iyamaMtra jJAvanA - sUkSma nigodasya navaprazramasamaye varttamAnasya sarvAlpavIryasya vIrya kevaliprajhArupeNa vedanana vidyate, vitvA ca vitvA ca nirvijJAgA jAgAH kriyaM te; te ca nirvijJAgA jAgA jaghanyato'pyekaikasmin jIvapradeze yAvaMto'saMkhyeyalokeSvAkAzapradezA etAvaMto latryaMte, nRtkarSato'pyetAvaMtaH kevalaM jaghanyapadajJAvivIryAvijJAgApekSayA te asaMkhyeyagulA ha " jAya // 122 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 133 // STavyAH, tadevaM kRtA zravibhAgaprarUpaNA // 6 // saMprati vargalAprarUpaNArthamAha // mUlam // savappavI riehiM / jIvapaesehiM vaggalA paDhamA || bIyAi vaggaNAnu / rUvuttariyA asaMkhAna // 9 // vyAkhyA - yeSAM jIvapradezAnAmanyajIva pradezApekSayA vIryAvijAgAH sarvastokAH, svasthAne ca parasparaM tulyasaMkhyAH, tairghanIkRtalokA saMkhyeyajAgava saMkhyeyaprataragata pradezarAzipramANaiH sarvAlapavI yaijIvapradezaiH prathamA vargaNA, teSAM sarvAlapavIyIgAM pradezAnAM pUrvoktapramANAnAM samudAyaH prathamA vargaNetyarthaH tato dvitIyAdayo vargalA rUpotarA asaMkhyeyA dRSTavyAH, tadyathA -- jaghanyavargaNAyAH parato jIvapradezA ekena vIryA'vijJA nAbhyadhikA ghanIkRtalokA saMkhye yajJAga varttya saMkhyeyaprataragata pradezarAzipramANA varttate, teSAM samudAya dvitIyA vargaNA tataH paraM dvAbhyAM vIryAvibhAgAcyAmadhikAnAM tAvatAmeva jIvapradezAnAM samudAyastRtIyA vargaNA tato'pi trinirvIryAvinA gairadhikAnAM tAvatAmeva jIvaprade zAnAM samudAyazcaturthI vargalA. evamekaikavIryAvijJAgavRddhyA varddhamAnAnAM tAvatAM tAvatAM jIpradezAnAM samudAyarUpA vargalA asaMkhyAH, zreNyasaMkhyeyanAgagatapradezarAzipramANA vaktavyAH. jAga 3 / / 723 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM kRtA vargaNAprarUpaNA // 7 // spaIkaprarUpaNArthamAha nAga 3 // mUlam ||-taan phaDDugamegaM / aparaM naci rUvuDhIe // jAva asaMkhA logA / puTIkA vihANeNa to phamA // 7 // vyAkhyA-tAH pUrvoktA vargaNAH zreNyasaMkhyannAgagatapradezarAzi // 7 // pramANA ekatra militA ekaM mpAIkaM, ata Urdhva rUpavRddhyA ekaikavIryAvinAgavRddhyA jIva pradezA na labhyate, nApi hAnyAM, nApi trintiH, yAvannApi saMkhyeyaiH, kiMtvasaMkhyeyairevA'saMkhyera yalokAkAzapradezapramANairanyadhikAH prApyaMte, tatasteSAM samudAyo hitIyasya spAIkasya pratha mA vargaNA, 'putvavihANeNa to phamA' tataH pUrvavidhA pUrva vidhAnena pUrvaprakAreNa spAIkAni vA- vyAni. tAni caivaM-prathamavargaNAyAH parato jIvapradezAnAmekena vIryAvinAgenAdhikAnAM sara mudAyo hitIyA vargaNA, hAnyAM vIryAvinAgAnyAmadhikAnAM samudAyastRtIyA vargaNA, evaM yA tAvAcyaM yAvat zreNyasaMkhyeyatnAgagatapradezarAzipramANA vargaNA navaMti. tAsAM ca samudAyo // 7 // bhavitIyaM spAIkaM, tataH paraM punarapyekena vIryAvinAgenAdhikA jIvapradezA na labhyate, nApi dhA nyAM, nApi triniryAvannApi saMkhyeyaiH, kiMtvasaMkhyeyaireva, asaMkhye yalokAkAzapradezapramANaira
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga, paMcasaM0 nyadhikAH prApyaM te. tatasteSAM samudAyastRtIyaspAIkasya prathamA vargaNA. tata ekaikavIryAvinnA- - gavRddhyA ditIyAdayo vargaNAstAvahAcyA yAvat zreNyasaMkhyeyatnAgagatapradezagazipramANA navaMTIkA ti. tAsAM ca samudAyastRtIyaM spAIkaM, evamasaMkhyeyAni spAIkAni vAcyAni. tadevaM kRtA spa. // 55 // kaprarUpaNA // 7 // saMprati sthAnaprarUpaNAM cikIrSurAda // mUlam ||-seddhii asaMkhannAgiya / phADuhiM jahannayaM hava gaNaM // aMgulaasaMkhannAgu-tarAI nUna asaMkhAI // // vyAkhyA-iha pUrvoktasvarUpaiH spAIkaiH zreNyasaMkhyeyatnAgikaiH zreNyasaMkhyeyatnAgagatapradezarAzipramANairjaghanyaM sthAnaM yogasthAnaM navati. etacca sUkSmani. godasya sarvAlpavIryasya navaprathamasamaye vartamAnasya pratipAditaM. tataH paraMtUyo'pyasaMkhyeyAni yogasthAnAni pUrvaprakAreNa vaktavyAni, tadyathA-tataH sUkSma nigodAduktasvarUpAta anyasyAdhika taravIryasya jIvasya ye'lpataravIryA jIvapradezAsteSAM samudAyaH prathamA vargaNA. tata ekena vI. vinAgena vRkSAnAM samudAyo hitIyA vargaNA. hAnyAM vIryAvinnAgAcyAmadhikAnAM samudAyastRtIyA vargaNA. trinirvIryAvinAgairadhikAnAM samudAyazcaturthI vargaNA. evaM tAvahAcyaM yAvat // 25 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 126 // zreNyasaMkhyeyajJAgagatapradezarAzipramAlA javaMti tAsAM ca samudAyaH prathamaM spardhakaM tataH prAktanayogasthAnapradarzitaprakAreNa dvitIyAdInyapi spardhakAni vAcyAni tAni ca tAvadvAcyAni yAvat zreNyasaMkhyeyajAgagata pradezarAzipramANAni javaMti tatasteSAM samudAyo dvitIyaM yogasthAnaM. tato'nyasya jIvasyA'dhikatamavIryasyopadarzitaprakAreNa tRtIyaM yogasthAnaM vAcyaM evamanyAnyajIvApekSayA tAvadyogasthAnAni vAcyAni yAvatsarvotkRSTaM yogasthAnaM javati, tAni ca sarvANi zreNyasaMkhyeyajAgagata pradezarAzipramANAni nanu jIvAnAmanaMtatvAtpratijIvaM ca yogasthAnasya prApyamANatvAdanaMtAni yogasthAnAni prApnuvaMti kathamucyate zreNyasaMrUpeyajAgagapradezarAzipramANAni iti ? naiSa doSaH, yata ekaikasmin yogasthAne sadRze sadRze vartamA nAH sthAvarajIvA anaMtAH prApyate, tataH sarvajIvApekSayApi sarvANi yogasthAnAni keva liprayA parijJAvyamAnAni yathoktapramANAnyeva prApyate, tato nAdhikAnIti kRtA sthAnaprarUpaNA. sAMpratamanaMtaropanidhAvasaraH, tatra upanidhAnamupanidhA, dhAtUnAmanekArthatvAnmArgaNa mityatheH. anaMtareNopa nidhA anaMtaropanidhA, anaMtaraM yogasthAnamadhikRtya nattarasya yogasthAnasya rUpa nAga 3 // 126 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcarsa0 nAga 3 727 // kaviSaye mArgamityarthaH. etadevAha-' aMgulaasaMkhalAgunarAiti ' pUrvasmAtpUrvasmAdyoga- sthAnA'narANi yogasthAnAni aMgulA'saMkhyayannAgottarANi, aMgulamAtrakSetrAsaMkhyeyannAgagatapradezarAzipramANaiH spAIkairadhikAnItyarthaH kathamevaM gamyate ? iti ceducyate-iha prazramayo. gasthAnagatavargaNApekSayA hitIyayogasthAnagatavargaNA mUlata evArajya sarvA api hInatarajIra vapradezA navaMti. pranUtapranUtataravIryANAM jIvapradezAnAM stokastokataratayA prApyamANatvAt. tato'tra citravargaNAbAhulyasaMnavato yathoktaM spAIkabAhulyamupapadyata eva. evamuttarottareSvapi yo. gasthAneSu pUrvapUrvayogasthAnagataspAIkApekSayA spAIkabAhulyaM parinnAvanIyaM. tadevaM kRtA anaMta. ropanidhA // e // saMprati paraMparopanidhAyA avasaraH, tatra paraMparayA upaniSA mArgaNaM paraMparopanidhA, tAM cikIrSurAha // mUlam ||-seddhi asaMkhiyannAgaM / gaMtuM gaMtuM havaMti gunnaaii|| phamAI gaNesu / - liyAsaMkhaMsaguNagArA // 10 // vyAkhyA-sthAneSu yogasthAneSu viSaye prazramAdyogasthAnAdAranya zreNyasaMkhyeyannAgaM zreNerasaMkhyeyatame lAge yAvaMta AkAzapradezAstAvanmAtrANi yogasthA // 72 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 12 // nAni gatvA gatvA atikramya yat yat paraM yogasthAnaM, tatra tatra pUrvapUrvayogasthAnApekSayA hi- naag| guNAni spAIkAni navaMti. zyamatra nAvanA-prathame yogasthAne yAvaMti spAIkAni navaMti, tadapekSayA zreNyasaMkhyeyatnAgagatapradezarAzipramANAni yogasthAnAni mUlato'tikramya anaMtare yogasthAne higuNAni spAIkAni navaMti. tataH punarapi tato yogasthAnAtparatastAvaMti yogasthAnAni nallaMghyA'parasmin yogasthAne guiNAni spaIkAni navaMti. evaM nUyonUyastAvadhAvyaM yAvadaMtimaM yogasthAnaM. kiyati punaryogasthAnAni pUrvapUrvayogasthAnApekSayA higuNaspAIkAni navaMti ? tata pAha-pallAsakhaMsaguNagArANi ' guNasthAnAni higuNavRjhisthAnAnItyarthaH palyA'makhyeyAMzaH palyasya sUkSmAjJApalyopamasyA'saMkhyeyatame nAge yAvaMtaH samayAstAvatpramANAni navaMti; etAvatyeva vaiparItye hAnisthAnAnyapi navaMti. tathAhi-nakRSTato yogasthAnAdAranya adhoadho'vataraNe sati yadA zreNyasaMkhyeyannAgagatapradezarAzipramANAni yoson gasthAnAnyulaMdhitAni navaMti, tadA anaMtare'dhastane yogasthAne aMtimayogasthAnagataspAIkApekayA ani spAIkAni prApyane, tataH punarapi zreNyasaMkhyeyannAgagatapradezarAzipramANeSu yo
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 135 // sthAneSvatikrAMteSvadhastane yogasthAne ani prApyete evaM tAvadvAcyaM yAvaUghanyaM yogasthAnaM. tato dviguNahAnisthAnAnyapi dviguNa vRddhisthAnatulyAni javaMti yAni cAmUni higueAvRsthAnAni dviguNahAnisthAnAni vA, tAni sarvastokAni, tebhyaH punaH punarekasmin higuvRsthAnako guhAnisthAnayorvA'pAMtarAle yAni yogasthAnAni tAnyasaMkhyeya gulAni. tadevaM kRtA paraMparopanidhA // 10 // sAMprataM vRddhiprarUpaNAM cikIrSurAda - // mUlam // dveti vahAyaMti va / canahA jIvassa jogagalAI || zrAvali saMkhanAgaM - tamuhuttamasaMkhaguNahANI // 11 // vyAkhyA - iha kSayopazamo vIryaMta rAyasya kacitka dAcitkathaMcinnavati, tatastannibaMdhanAni yogasthAnAnyapi jIvAnAM kadAcitpravarddhamAnAni javati, kadAcit dIyamAnAni tatra varddhate dIyate vA jIvasya yogasthAnAni caturdhA catuHprakAraM, tadyathA-- kadAcidvivadite samaye yogasthAnaM pUrvasmAdyogasthAnAdasaMkhyeyajAgAdhikaM jabati, kadAcitsaMkhyeyajAgAdhikaM, kadAcitsaMkhyeyaguNAdhikaM, kadAcidasaMkhyeyaguNAdhikaM. evaM dIyate'pi catuHprakAraM tadyathA- vivakSite samaye kadAcidyogasthAnaM pUrvasmAdyogasthAnAdasaMkhye nAga 3 // 72NA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 TIkA paMcasaM yatnAgahInaM navati, kadAcitsaMkhyeyatnAgahInaM, kadAcitsaMkhyeyaguNahInaM, kadAcidasaMkhyeyaguNa- hInaM syAt. etatpratisamayamasaMkhyeyannAgAdivRddhyA va ImAnAni, pratisamayamasaMkhyeyannAgAdiTAkAhAnyA hIyamAnAni vA yogasthAnAni pratyeka kiyaMta kAlaM yAvaniraMtaraM prApyaM te? iti prbhaa||13|| vakAzamAzaMkya vRjhihAnyoH kAlapramANanirUpaNArthamAdayA 'Avali ityAdi ' AdyAstisro vRkSyo hAnayo vA pratyekamAvalikA'saMkhyeyatnAgamA kAlaM yAvaniraMtaraM navaMti, asaMkhyeyaguNavRddhyasaMkhyeyaguNahAnI ca pratyekamaMtarmuhUrta. sUtre ca hAnigrahaNaM vRdhdhyupalakSaNaM. zyamatra nAvanA-tathAvidhakSayopazamannAvato vivakSitAdyogasthAnAdAranya pratisamayamaparasminnaparasminasaMkhyeyannAgavRjhe yogasthAne yatate jIvaH sA a- saMkhyeyatnAgavRdiH, sA ca niraMtaramAvalikAsaMkhyeyatnAgamAtraM kAlaM yAvatprApyate. evaM saMkhyekA yatnAgavRddhisaMkhyeyaguNavRddhI api nAvanIye. yatpunaH kSayopazamasya maMdamaMdataramaMdatamannAvataH pratisamayamaparasminaparasminasaMkhya yatnAgahIne yogasthAne vartate, sA asaMkhyeyannAgahAniH, sApi ca niraMtaramAvalikAasaMkhyeyannAgamAtraM kAlaM yAvanavati; evaM saMkhyeyatnAgahAnisaMkhye
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM yaguNahAnI api nAvanIye. asaMkhyeyaguNavRddhyasaMkhyeyaguNahAnI punaruktaprakAreNAMtarmudUna kA- laM yAvad dRSTavye. tadevaM kRtA vRjhirUpraNA // 11 // saMprati yAvaMta kAlaM yathoktavRdihAnirahiTokA tA jIvA yogasthAneSvavasthitAH prApyate, tAvaMtaM kAlaM prtipipaadyissuraah|| 31 // // mUlam ||-joggrin / canasamayA aTha donni jA tatto // ( gAthAI) vyA khyA-yogasthAneSu jIvAnAM sthitayo'vasthitayazcatura: samayAna yAvadAdau kRtvA samayavR. ddhyA tAvaktavyA yAvadaSTau samayAH, tataH paraM samayahAnyA tAvahAcyA yAvad hau samayau. a. yamiha saMpradAyA-paryAptasUkSmanigodasya sarvAlpavIryasya jaghanyAdyogasthAnAdArabhya krameNa yAni yogasthAnAni zreNyasaMkhyeyannAgagatapradezarAzipramANAni tAnyutkarSatazcaturaH samayAn yAvadavasthitAni prApyate, tataH paraM yAni yogasthAnAni zreNyasaMkhyeyannAgagatapradezarAzipramAsaNAni tAnyutkarSataH paMcasamayAn yAvadavasthitAni prApyaMte, tataH paraM yAni yogasthAnAni pU- voktapramANAni tAnyutkarSataH SaT samayAna yAvat, tato'pi parANi yAni yogasthAnAni pU. voktapramANAni tAnyutkarSataH sapta samayAna yAvat, tato'pi parANi yAni krameNa yogasthA // 31 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 132 // nAni pUrvoktapramANAni tAnyutkarSato'STau samayAn yAvadavasthitAni prApyate tataH parAli puryAni krameNa yogasthAnAni zreyasaMkhyeyanAgagata pradezarAzipramANAni tAnyutkarSataH saptasamayAn yAvadavasthitAni, tadanaMtaraM yathoktasaMkhyAkAnyeva yogasthAnAni utkarSataH SaT samayAna yAvadavasthitAni evaM tAvadvAcyaM yAvadaMtimAni zreNyasaMkhyeyanAgagata pradezarAzipramANAnitkarSato hau samayau yAvadavasthitAni prApyaMte. tadetaduktaM natkRSTamavasthAnakAlamAnaM, jaghanyaM punaravasthAnakAlamAnaM sarveSAmapyuktasvarUpANAM yogasthAnAnAmekaH samayaH tathA yAnyapi aparyApta sUkSma nigodayogyAnyasaMkhyeyAni yosthAnAni teSAmapi jaghanyata utkarSato vA ekaM samayaM yAvadavasthAnaM, yataH sarvo'pyaparyAto'paryAptAvasthAyAM varttamAnaH pratisamayamasaMkhyeyaguNarUpayA yogavRddhyA vaIte, tatastadyogasthAnAnAM jaghanyata nRtkarSato vA ekaM samayaM yAvadavasthAnaM, tadevaM kRtA samayaprarUpaNA // sAMpratameteSAmeva caturAdisamayAnAM yogasthAnAnAmalpabahutvamAda // mUlam // - zradhagunaya viijAna / nAyavA paramasaMkhaguliyA // ( gAthAI) vyA. bhAga 3 // 132 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA / / 133 / / khyA- aSTakAdubhayapArzvato yogasthAnAnAM yAH sthitayo'vasthAnAni javanAnItyarthaH ' nAya - vA paramasaMkhaguliyA ' paramasaMkhyeyaguNAnAM veditavyAH etaduktaM bhavati - sarvastokAni - sAmayikAni yogasthAnAni iti, cirakAlAvasthAyIni hi yogasthAnAni stokAnyeva prApyaMte, iti kRtvA tebhyaH pratyekamasaMkhyeyagulAni, pUrvottaranajayapAzrvavarttIni saptasAmayikA ni yogasthAnAni pasthitikatvAt, svasthAne tu tAni iyAnyapi parasparaM tulyAni, tebhyo'pyasaMkhyeyaguNAni ujayapArzvavarttIni SaTUsAmayikAni, svasthAne tu parasparaM tukhyAni tenyo'pyasaMkhyeyaguNAni najayapArzvavarttIni paMcasAmayikAni, svasthAne tu parasparaM tukhyAni tejyo'pyasaMkhyeyaguNAni catuHsAmayikAni, svasthAne tu parasparaM tukhyAni tebhyo'pyasaMkhyeyaguNAni trisAmayikAni, tebhyo'pyasaMkhyeyaguNAni disAmayikAni // 12 // saMprati teSu teSu yogasthAneSu varttamAnAnAM sUkSmabAdaraikaiMDiyAdInAM paryAptA'paryAptAnAM jaghanyotkRSTayogaviSaye alpabahutvamanidhitsurAda - // mUlam // - humerAzyANaM / jadannanakkosapakapakAeM | Asa asaMkhagulAla | nAga 3 // 133 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| paMcasaM hoti iha jogANAli // 1 // vyAkhyA-iha asmin jIvaloke sUmetarAdInAM sUkSmabAda- raikeMzyiAdInAM jIvAnAM aparyAptaparyAptAnAM yogasthAnAni jaghanyotkRSTarUpANi pUrva pUrvamAsAdya TIkA 1 apekSya uttarottarANi vakSyamANakrameNA'saMkhyeyaguNAni navaMti. tadyathA-sAdhAraNasUkSmasya // 34 // labdhyaparyAptasya prathamasamaye vartamAnasya yo jaghanyo yogaH sa sarvastokaH, tato bAdaDiya - sya labdhyaparyAptakasya prathamasamaye vartamAnasya jaghanyo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato hIMzyisya labdhyaparyAptasya prathamaptamaye vartamAnasya jaghanyo yogo'saMkhyeyaguNaH, tatastrIMghiyasya labdhyaparyAptasya prathamasamaye vartamAnasya jaghanyo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato'saMjhipaMceMzyisya ladhyaparyAptasya prazramasamaye varnamAnasya jaghanyo yogo'saMkhyeyaguNaH, tataH saMjhipaMceMziyasya lavdhyaparyAptakasya prathamasamaye vartamAnasya jaghanyo yogo'saMkhyeyaguNaH. 1 tataH sUkSma nigodasya labdhyaparyAptakasyaivotkRSTo yogo'saMkhyeyaguNAH, tato bAdaraizyi sya labdhyaparyAptakasyotkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, tataH sUkSma nigodasya paryAptasya jaghanyo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato bAdaraikezyisya paryAptasya jaghanyo yogo'saMkhyeyaguNaH, tataH sUkSmani // 3 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0) TIkA // 135 // govasya paryAptasyotkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato'pi bAdaraikeMdiyasya paryAptasyotkRSTo yogoSsaMkhyeyaguNaH, tato yasya labdhyaparyAptakasyotkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, tatastrIMziyasya labdhyaparyAptakasyotkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, tatazcaturiMDiyasya labdhyaparyAptakasyotkRSTo yogoSsaMkhyeyaguNaH, tato'saMjhipaMceMziyasya labdhyaparyAptasyotkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato'pi saMjhipaMceMziyasya labdhyaparyAptakasyotkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato dvIMDiyasya paryAptasya jaghanyo yogo'saMkhyeyaguNAH, tatastrIM diyasya paryAptakasya jaghanyo yogo'saMkhyeyagurAH, tatazcaturiMfter paryAptasya jaghanyo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato'saMjhipaMceMdriyasya paryAptakasya jaghayo yogo'saMkhyeyaguNaH, tataH saMzipaMceMyisya paryAptasyaM jaghanyo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato'piyasya paryAptakasyotkRSTo yogo'saMkhyeya guNaH. tatastrIMziyasya paryAptakasyotkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato'pi caturiMDiyasya paryAptasyotkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato'maMjhipaMceMziyasya paryAptakasyotkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato'nuttaropapAtinAM devAnAmutkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH tato graiveyakANAM devAnAmutkRSTo yogo' bhAga 3 // 735 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 336 // saMkhyeyaguNaH, tato joganUmijAnAM tiryagmanuSyANAmutkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, tato'pyA- nAga 3 hArakazarIriNAmutkRSTo yogo'saMkhyeya guNaH, tataH zeSANAM devanArakatiryaGmanuSyANAmutkRSTo yogo'saMkhyeyaguNaH, asaMkhyeyaguNakArazca sarvatrApi sUdamatrapakSyopamA'saMkhyeyannAgagatapradezarAzipramANo dRSTavyaH, paryAptAzca sarvatrApi karaNaparyAptA dRSTavyAH, tadevaM kRtA saprapaMcaM yoga gaprarUpaNA // 13 // sAMpratameniryogairyatkaroti tadAda ||muulm ||-jognnuruuvN jIvA / pariNAmaMtIda gieihanaM daliyaM // naasaannaapaannmyo| ciyaM ca avalaMbae davaM // 14 // vyAkhyA-iha jaghanye yoge vartamAno jIvaH stokAna pugataskaMdhAnAdatte, natkRSTe ca yoge vartamAnaH pranUtAn, tato yogAnurUpaM yogAnusAreNa jIvAH saMsAriNo dalikamaudArikazarIrAdiprAyogyaM gRhItvA audArikArIrAdirUpatayA pariNamayaMti. tathA nASAprANApAnamanasAmucitaM ca prAyogyaM ca tryamavalaMbaMte jIvAH, ArSatvAbahuva- // 36 // cane'pyekavacanaM, kimuktaM navati ? nASAprANApAnamanoyogyAnpujalaskaMdhAna prazramato gRhNati, gRhItvA ca nASAditvena pariNamayaMti, pariNamayya ca tannisargadetusAmarthyavizeSasidhye tAna
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM pulaskaMdhAnavalaMbate, tatastadavaSTaMnajAtasAmarthya vizeSAH saMtastAn visRjaMti, nAnyathA, ta KAhi-yathA hi vRSadaMzaH svAnyaMgAnyUrdhvagamanAya prathamataH saMkocavyAjenAlaMbate, tatastadaTIkA vaSTaMnato jAtasAmarthyavizeSaH san tAnyaMgAnyUrvaM pradipati, nAnyathA zakroti 'vyanimittaM // 37 // vIrya saMsAriNAmupajAyate' iti vacanaprAmANyAta, tayehApi nAvanIyaM // 15 // nanu jIvo yogAnurUpaM pujalaskaMdhAna gRhNAti prAlaMbate cetyuktaM, tatra ke pujalA grahaNaprAyogyAH ke vA'. grahaNaprAyogyAH ? ti vineyajanaprabhAvakAzamAzaMkya grahaNAgrahaNaprAyogyAH pujalavargaNAH prarUpayati mUlam ||-egpesaa aNaMta / jAna doUNa doti naralassa / / ajogaM tiriyAnavaggaNAna aNatAna // 15 // vyAkhyA-ekapradezAdyA ekaparamAevAdyA yAvadanaMtajA anaMtapradezajA anaMtaparamAevAtmakA ityarthaH, yA vargaNAstA nUtvA, dhAtUnAmanekArthatvAdhA'. tikramyetyarthaH, parA yA vargaNAstA naralasya zarIrasya prAyogyA navaMti. etaduktaM navati-e* kaparamANuvargaNA piramANuvargaNA triparamANuvargaNA yAvatsaMkhyeyaparamANuvargaNA asaMkhyeya //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 138 // paramANuvargaNA anaMta paramANuvargalA vA jIvasya grahaNaprAyogyA na javaMti, anaMtAnaMta paramA- bhAga 3 api kAzvidagrahaNaprAyogyAH kAzcidgrahaNaprAyogyAH, tatra kevala kevalai kaikaparamAvargaNAH paramANuvargaNAH, tAzcAnaMtAH sakalalokavyApinyazca paramANudhyasamudAyarUpAdiparamANuvargaNAH, tA apyanaMtAH sakalalokavyApinyazca evaM sarvA api vargaNAH pratyekamanaMtAH sakalalokavyApinyazcAvagaMtavyAH triparamANusamudAyarUpA striparamANuvargaNAH, evaM catuHparamANuvargaNAH, evaM saMkhyeyaparamANvAtmakAH saMkhye yA vargalA vAcyAH, asaMkhyeyaparamANvAtmakA asaMkhyeyA vargaNAH, prasaMkhyAtasyA'saMkhyAtanedAtmakatvAt. anaMtaparamANvAtmakA anaMtAH, anaMtasyA'naMtanedAtmakatvAt etAzca mUlata prArabhya sarvA api jIvasyAlpaparamANutayA sthUlapariNAmatvena cA'grahaNaprayogyAH, anaMtAnaMtaparamAevAtmakA zravyarvAktanyo grahaNaprAyogyA na javaMti yAstvanavyAnaMtaguNa sihAnaMtanAga kalpaparamAvAtmakAstA zradArikazarIra niSpAdanAya grahaNaprAyogyA javaMti tAzca jaghanyAH, tata e. kaparamANvatrika skaMdharUpA dvitIyA grahaNaprAyogyA vargalA, chiparamA evadhikaskaMdharUpA tRtIyA // 138 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMca grahaNaprAyogyA vargaNA; evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpA vargaNAstAvahAcyA yAvautkRSTA au- dArikArI ragrahaNaprAyogyA vargaNA, jaghanyAyAzca vargaNAyAH sakAzA'tkRSTA vargaNA vizeSATIkA dhikAH, vizeSazca tasyA evAnaMtatamo nAgaH, audArikazarIraprAyogyotkRSTavargaNApekSayA ca e||e kaparamAevadhikaskaMdharUpA vargaNA agrahaNaprAyogyA. sA ca jaghanyA, tato piramAevadhika skaMdharUpA dvitIyA agrahaNaprAyogyA vargaNA. evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpA vargAstAvaktavyA yAvatkRSTA agrahaNaprAyogyA navaMti. jaghanyAyAzca vargaNAyAH sakAzAutkRSTA vargaNA anaMtaguNAH, guNakArazcA'navyAnaMtaguNa sihAnaMtanAgakaLaparAzipramANo dRSTavyaH. etAsAM cAgrahaNaprAyogyatA audArikaMprati adhikaparamANutvAt sUdamapariNAmatvAcAvaseyA. vaikriyaMprati punaH svalpaparamAevAtmakatvAtsthUrapariNAmatvAcAvagaMtavyA, evamuttaratrApi nAvanA kAryA. agrahaNaprAyogyotkRSTavargaNApekSayA ca ekaparamAevadhikaskaMdharUpA vargaNA vai- kriyazarIraprAyogyA jaghanyA vargaNA, tato piramAevadhikaskaMdharUpA iitIyA vaikriyazarIrasya 1 grahaNaprAyogyA vargaNA. evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpA vargaNA vaikriyazarIraviSaye grahaNaprA. // 35 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca TIkA // 30 // yogyAstAvaktavyAH, yAvatkRSTA grahaNaprAyogyA vargaNA navaMti. jaghanyAyAzca natkRSTA vi. naag| zeSAdhikAH, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA vargaNAyA anaMtatamo nAgaH, vaikriyazarIraprAyo-5 - gyotkRSTavargaNApekSayA ca ekaparamAevadhikaskaMdharUpA vargaNA jaghanyA agrahaNaprAyogyA varga NA. tato piramAevadhikaskaMdharUpA hitIyA agrahaNaprAyogyA vargaNA. evamekaikaparamAevadhi| kaskaMdharUpA agrahaNaprAyogyA vargaNAstAvaktavyA yAvatkRSTA agrahaNaprAyogyA vargaNA. jaghanyAyAzca natkRSTA vargaNA anaMtaguNAH, guNakArazcAnnavyAnaMtaguNasihAnaMtanAgakalparAzipramANo dRSTavyaH, tata natkRSTA grahaNaprAyogyavargaNApekSayA ekaparamAevadhikaskaMdharUpA vargaNA AhArakazarIraprAyogyA jaghanyA vargaNA. tato hiparamAeMvadhikaskaMdharUpA hitIyA AhArakazarIraviSaye grahaNaprAyogyA vargaNA. evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpA AhArakazarIraviSaye prahaNaprAyogyA vargaNAstAvaktavyA yAvatkRSTAgrahaNaprAyogyA navati. jaghanyAyAzca natkRSTA // 4 // vizeSAdhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA vargaNAyA anaMtatamo nAgaH, AhArakazarIraprAyogyotkRSTavargaNApekSyA ca ekaparamAevadhikaskaMdharUpA agrahaNaprAyogyA jaghanyA vargaNA, ta
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA paMcasaM to piramAevadhikaskaMdharUpA hitIyA agrahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamAevadhikaskaM- nAga 3 dharUpA agrahaNaprAyogyAstAvaktavyA yAvadutkRSTA agrahaNaprAyogyA vargaNA navati. jaghanyAyAzcotkRSTA anaMtaguNAH, gunnkaarshcaannvyaanNtgunnsihaanNtnaagklpraashiprmaa||41|| No dRSTavyaH, tata natkRSTAgrahaNaprAyogyavargaNApekSayA ekaparamAevadhikaskaMdharUpA vargaNA taijakI sArIraprAyogyA jaghanyA vargaNA navati; tato piramAevadhikaskaMdharUpA hitIyA taijasaza rIraprAyogyA vargaNA. evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpAstaijasazarIraviSaye grahaNaprAyogyA vargaSNAstAvaktavyAH, yAvadutkRSTA grahaNaprAyogyA vargaNA navaMti. jaghanyAyAzcotkRSTA vizeSA- dhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA anaMtatamo nAgaH, taijasazarIraprAyogyotkRSTavargaNApe yA ca ekaparamAevadhikaskaMdharUpA jaghanyA agrahaNaprAyogyA vargaNA, tato viparamAevadhiho kaskaMdharUpA hitIyA agrahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpA agrahaNaprA- a|| 4 // ma yogyA vargaNAstAvaktavyA yAva'tkRSTA agrahaNAprAyogyA vargaNA, jaghanyAyAzcotkRSTA anaMtagu lA, guNakArazcAnavyAnaMtaguNa sidAnaMtanAgakalparAzipramANo dRSTavyaH. agravaNaprAyogyotkR For Private Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / paMcakaTavargaNApekSayA ca ekaparamAevadhikaskaMdharUpA jaghanyA nASaprAyogyA vargaNA. yAni pujala- vyANi jaMtavaH satyAdinApArUpatayA pariNamayyAlaMbya ca nisRjati tAni nASAprAyogyA va TIkA maNA. tato viparamAevadhikaskaMdharUpA hitIyA nApAprAyogyA vargaNA. evmekaikprmaaevdhi||42|| kaskaMdharUpA nASAprAyogyA vargaNAstAvaktavyAH, yAvatkRSTA nASAprAyogyA vargaNA navati. jaghanyAyAzcotkRSTA vizeSAdhikA. vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA vargaNAyA anaMtatamo nAbhagaH natkRSTanASAprAyogyavargaNApekSayA ca ekaparamAevadhikaskaMdharUmA jaghanyA agrahaNaprAyogyA vargaNA. tato hiparamAevadhikaskaMdharUpA vitIyA agrahaNaprAyogyA vargaNA. evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpA agrahaNaprAyogyA vargaNAstAvaktavyAH, yAvautkRSTA agradaNaprAyogyA varga gA. jaghanyAyAzcotkRSTA anaMtaguNA, guNakArazcAnnavyAnaMtaguNasihAnaMtanAgakalparAzipramA. / yo dRSTavyaH. agrahaNaprAyogyotkRSTavargaNApekSayA ca ekaparamAevadhikaskaMdharUpA jaghanyA prANA- pAnayogyA vargaNA, yAni pujalavyANi jaMtavaH prANApAnarUpatayA pariNamayya AlaMvya ca nisajaMti, tAni prANApAnayogyA vargaNA. tato piramAevadhikaskaMdharUpA dvitIyA prANApA // 42 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 143 // nayogyA vargaNA; evamekaikaparamANvadhikaskaMdharUpAH prANApAna yogyAvargalAstAvaktavyAH, yA vadutkRSTA prANApAnayogyA vargaNA bhavati jaghanyAyAzcotkRSTA vizeSAdhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA anaMtatamo jAgaH, prANApAnaprAyogyotkRSTavargasApekSayA ca ekaparamANvadhikaskaMdharUpA jaghanyA agrahaNaprAyogyA vargalA; tato'pi dviparamANvadhikaskaMdharUpA dvitIyA agUhaprAyogyA vargaNA. evamekaikaparamANvadhikaskaMdharUpA agUdalaprAyogyA vargalAstAvaddaktavyAH, yAvas kRSTA prahaNaprAyogyA vargalA javati jaghanyAyAzcotkRSTA anaMtaguNA, guNakArazvAnavyAnaM ta guNa siddhAnaMtajJAgakalparAzipramANo dRSTavyaH. tato'grahaNaprAyogyotkRSTa vargApekSayA ekaparamAaivadhikaskaMdharUpA manaHprAyogyA jaghanyA vargA. ida yAni pulavyANi jaMtavaH satyAdimanorUpatayA pariNamayyAlaMvya ca nisRjati tAni manaHprAyogyA vargaNA. tato dviparamANvadhikaskaMdharUpA dvitIyA manaHprAyogyA vargalA. evamekaikaparamANvadhikaskaMdharUpA manaHprAyogyA vargaNAstAvadvaktavyAH, yAvadutkRSTA manaHprAyogyA vargalA javati jaghanyAyAzcotkRSTA vizeSAdhikA, vizeSazva tasyA eva jaghanyA jAga 3 // 143 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM naam| TIkA // 4 // yA vargaNAyA anaMtatamo nAgaH, tata natkRSTamanaHprAyogyavargaNApekSayA ekaparamAevadhikaskaMdha- rUpA agRhaNaprAyogyA vargaNA. tato hiparamAevadhikaskaMdharUpA hitIyA agUhaNaprAyogyA vagaNA. evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpA agRhaNaprAyogA vargaNAstAvaktavyAH, yAvadutkRSTA agrahaNaprAyogyA vargaNA. jaghanyAyAzcotkRSTA anaMtaguNA, guNakArazcAnnavyA'naMtaguNasijJAnara tannAgakalparAzipramANo dRSTavyaH. / tato'grahaNaprAyogyotkRSTavargaNApekSayA ekaparamAevadhikamkaMdharUpA karmaprAyogyA jaghanyA vargaNA. yAni pujalavyANi jaMtavo jJAnAvaraNIyAdirUpatayA pariNamayaMti, tAni karmaprAyogyA vargaNA. tato hiparamAevadhikaskaMdharUpA kSitIyA karmaprAyogyA vargaNA. evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpAH karmaprAyogyA vargaNAstAvaktavyAH, yAvadutkRSTA karmaprAyogyA vargaNA na. vati. jaghanyAyAzcotkRSTA vizeSAdhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA vargaNAyA anaMtatamo nAgaH. saMpratyakSarArtho viviyate -'ajjogetyAdi ' audArikaprAyogyAcyA vargaNAcyaH parato. yogyAMtaritA agrahaNaprAyogyAMtaritA vargaNA anaMtA jJAtavyAH // 15 // tAH kiM viSayAH? // 7 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca saM TIkA // 45 // ata grAha // mUlam // - narAlavinavAdAra - teya nAsAgupArAmalakamme || ( gAthA I ) vyAkhyA - audArikavai kriyAhArakatai jasanASAprANApAnamanaH karmaNi pradArikavaikriyAdiviSayA ityarthaH. ayamatra jJAnArthaH -- pradArikaprAyogyavargaNAnyaH parato'grahaNaprAyogyAvargaNAH, tato vaikriyaprAyogyAH, tato bhUyo'pyagrahaNaprAyogyAH, evaM tAvadvAcyaM yAvatkarmaprAyogyA vargalAH // // mUlam // - zraha davavaggaNANaM / kamo vivAsana khitte || 16 || ( gAthA I ) vyAkhyA-- zrazra evamevamanayaiva paripATyA vargaNAnAmaudArikAdiprAyogyANAM vyadalikamadhikRtya kramo yottaravRddhirUpo veditavyaH, tadyathA-- zradArikavargaNAH pradezArthatayA sarvastokAH, tA vaikravarga anaMtaguNAH, tAnya AhArakazarIraprAyogyA vargaNA anaMtaguNAH, tAnyo'pitaijasazarIraprAyogyA vargalA anaMtaguNAH, evaM jASAprANApAna manaH karmaprAyogyA api va ffer yottaramanaMnaguNA vaktavyAH tathA kSetre kSetraviSaye punaH kramo yathottaravRddhirUpo viparyA sato vaiparItyena veditavyaH, tadyathA - sarvastokaM karma vargaNAvagAha kSetraM, tato manaHprAyogyava toto nAga 3 // 45 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM S // 6 // gaNAvagAhaketraM, pradezato'saMkhyeyaguNaM, tato'pi prANApAnavargaNAvagAhakSetraM pradezato'saMkhyeya- nAga 3 guNaM, evamadho'dhaH kameNAvagAhakSetramasaMkhyeyaguNaM tAvaktavyaM yAvartakriyavargaNAvagAhakSetrAdaudArikavargaNAvagAhakSetramasaMkhyeyaguNaM. etacca vargaNAvagAhaketraparimANamekaikavargaNAvyaktyape yA dRSTavyaM. anyathA sarvA apyetA vargaNAvyaktaya audArikaprAyogyAH prathamA vargaNA audArikamAyogyA hitIyA vargaNA ityevaMrUpAH pratyekamanaMtAnaMtAH sarvA lokApannAzca veditavyAH, // mUlam !!-kammovari dhuveyara-sunnA patteyasutrabAdaragA // sunA suhume sutrA | mahakhaMdhesaguNa nAmAna // 17 / vyAkhyA-karmavargaNAnAmupari 'dhuveyarati'dhruvA cittazcyavargaNAH, tadanaMtaraM ca itarA adhruvAcittadhyavargaNAH, tataH zUnyavargaNAH, tataH pratyekazarIravargaNAH, ta. to hitIyAH zUnyavargaNAH, tato bAdaragA bAdaranigodagatA vargaNAH, tatastRtIyAH zUnyavarga-2 gAH, tataH sUdame sUkSma nigodaviSayA vargaNAH, tatazcaturthyaH zUnyavargaNAH, tato mahAskaMdhe ma- // 6 // hAskaMdhaviSayA vargaNAH, tatra karmaprAyogyotkRSTavargaNAnaMtaramekaparamAevadhikaskaMdharUpA jaghanyA. dhruvAcinazcyavargaNA, tato viparamAevadhikaskaMdharUpA hitIyA dhruvAcittavargaNA; evamekaikapara
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 TIkA paMcasaM mAevadhikaskaMdharUpA dhruvAcittacyavargaNAstAvaktavyAH, yAvadutkRSTAdhruvAcittavyavargaNA. dhru- vAcittavyavargaNA nAma yAH sarvadaiva loke prApyate. tagrAhi-etAsAM madhye anyA nutpadyate anyA vinazyati; na punaretAsAmanyatamayApi kadAcanApi loko virahito navati. acitt|| tvaM cAsAM jIvena kadAcidapyagrahaNAdavaseyaM. jIvasaMbaMdhAdi sacittatvamapi kacitsyAt, ya thaudArikAdizarIrANAmiti. jaghanyAyAzca vargaNAyAH sakAzAutkRSTA vargaNA anaMtaguNA, gu. kArazca sarvajIvAnaMtaguNarAzipramANo dRSTavyaH. tata ekaparamAevadhikaskaMdharUpA jaghanyA adhruvAcitazcyavargaNA, tato piramAevadhikaskaMdharUpA dvitIyA adhruvAcinavyavargaNA, evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpA adhruvA cittacyavargaNAstAvaktavyAH, yAvautkRSTA adhruvAcittavyavargaNAH. adhruvAcitavyavargaNA nAma yAsAM madhye kAzcidhargaNAH kadAcilloke navaMti ka dAcicca na navaMti. ata evaitAH sAMtaraniraMtarA apyucyate. jaghanyAyAzca vargaNAyAH sakAzA bhatkRSTA vargaNA anaMtaguNAH, guNakArazca sarvajIvAnaMtaguNarAzipramANo dRSTavyaH. tata ekapara mAevadhikaskaMdharUpA jaghanyA prazramAdhruvazUnyavargaNA. tato piramAevadhikaskaMdharUpA hitIyA // 7 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM prazramAdhruvazUnyavargaNA. evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpAH prathamAdhruvazUnyavargaNAstAvaktavyA I yAvatkRSTAH prathamadhruvazUnyavargaNA navaMti. TIkA dhruvazUnyavargaNA nAma yAH kadAcanApi loke na navaMti, kevalamuparitanavargaNAnAM baahu||4|| yaparijhAnArtha prarUpaNAmAtrameva kriyate. jaghanyAyAzca vargaNAyAH sakAzAdutkRSTA vargaNA a naMtaguNA, guNakArazca sarvajIvAnaMtaguNarAzipramANo dRSTavyaH. tata ekaparamAevadhikaskaMdharUpA jaghanyA pratyekazarIrijhyavargaNA. atha keyaM pratyekazarIrivyavargaNAnAma ? nacyate-pratyekazarIriNAM yathAsaMnnavamaudArikavaikriyAhArakataijasakArmaNeSu zarIranAmakarmasu pratyekaM visrasA pariNAmenopacayamApannAH sarvajIvAnaMtaguNAH pujalAH, te pratyekazarIrivyavargaNAH, naktaM ca zatakacUrNI-patneyavaggaNA iha / patteyANaM tu naralamAINaM // paMcaehasarIrANaM / taNukammapaesagA je na // 1 // tacakkekapaese / vIsasapariNAmanavaviyA hoti // savajiyANataNuNA / patte yA vaggaNA tAna // // tata ekaparamAevadhikaskaMdharUpA dvitIyA pratyekazarIrizcyavargagA. evamekaikaparamAevadhikaskaMdharUpAH pratyekazarIrizcyavargaNAstAvaktavyAH, yAvadutkRSTA pra // 4 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM tyekazArIrizcyavargaNA. jaghanyAyAzcotkRSTA asaMkhyeyaguNA, guNakArazca sUkSmakSetrapakhyopamA- nAga 3 - saMkhyeyatnAgalakSaNaH. kazrametadavasIyate ? iti cekucyateTIkA ne iha sarvo'pi karmapradezopacayo yogAnavati * jogApayaDipaesaM ' iti vacanAt. ttoj|| dhanyayoge sati jaghanyaH karmapradezopacayo navati, natkRSTe cotkRSTaH, jaghanyAcca yogasthAnAdura patkRSTaM yogasthAnaM sUkSmakSetrapaDhyopamA'saMkhyeyatnAgaguNitameva prApyate, nAdhikaM, tataH karmaprade zopacayAdapi jaghanyAdutkRSTaH karmapradezopacayaH sUkSmadevapalyopamAsaMkhyeyatnAgaguNita eva prApyate, nAdhikaH, jaghanye ca karmapradezopacaye jaghanyA pratyekazarIrizvyavargaNA, natkRSTe co. kRSTA, tataH pratyekazarIrivyavargaNApyutkRSTA, jaghanyapratyekazarIrijhavyavargaNApekSayA sUmakepaDhyopamAsaMkhyeyatnAgaguNitaiva navati. tato'naMtaramekaparamAevadhikaskaMdharUpA jaghanyA EtIyAdhruvazUnyavargaNA, hiparamAevadhikaskaMdharUpA hitIyA hitIyAdhruvazUnyavargaNA, evamekaika- // NA paramAevadhikaskaMdharUpahitIyAdhruvazUnyavargaNAstAvaktavyAH, yAvatkRSTA hitIyadhruvazUnyavargapA. jaghanyAyAzcotkRSTA asaMkhyeyaguNA, guNakArazcAsaMkhyeyalokAkAzapradezarAzipramANo dR..
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 na TavyaHtata ekaparamAevadhikaskaMdharUpA jaghanyA bAdaranigodazvyavargaNA. azra keyaM bAdarani- godavargaNAnAma? ucyate-bAdaranigodajIvAnAmaudArikataijasakArmaNeSu zarIranAmakarmasu praTAkAnyekaM ye sarvajIvAnaMtagaNAH pajalA virasA pariNAmenopacayamAyAMti, te baadraangodshvyvge||50|| NA; tatra vAdaranigodajIvAnAM yadyapi keSAMcitkiyatkAlaM vaikriyAhArakArIranAmakarmaNI abapi saMnavataH, tathApi te prazramasamayAdeva niraMtaramuchabyamAnatvAdatyaMtamasAre iti na vivakSyete. tato piramAevadhikaskaMdharUpavargaNA iitIyA bAdaranigodazvyavargaNA, evamekaikaparamAKevadhikaskaMdharUpA hitIyAdivargaNAstAvaktavyAH, yAvatkRSTA bAdaranigodazvyavargaNA. jagha. nyAyAzcotkRSTA asaMkhyeyaguNA, guNakArazca ketrapabyopamAsaMkhyeyatnAgalakSaNaH, atra yuktiH pra. tyekazarIrijhyavargaNAyAmiva paritnAvanIyA. tata ekaparamAevadhikaskaMdharUpA jaghanyA tRtIra yadhruvazUnyavargaNA. tato paramAevadhikaskaMdharUpA hitIyA tRtIyadhruvazUnyavargaNA. evamekaika- paramAevadhikaskaMdharUpA vargaNAstavaghAcyA yAvatkRSTA tRtIyadhruvazUnyavargaNA navati. jaghanyA- yAzcotkRSTA asaMkhyeyaguNA, guNakArazca aMgulamAtre kSetre prAvalikAyA asaMkhyeyatame nAge // 5 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 151 // yAvaMtaH samayAstAvaMti vargamUlAni gRhyate; gRhItvA ca caramasya vargamUlasyA'saMkhyeyatamenAge yAvaMta AkAzapradezAstAvatpramANo dRSTavyaH tata ekaparamANvadhikaskaMdharUpA vargaNA jaghayA sUkSmanigodavargaNA, sA ca sUkSma nigodavargalA bAdaranigodavargaNAvada vizeSeNAvagaMtavyA, yAvadutkRSTA, jaghanyAyAzca natkRSTA asaMkhyeyaguNA, guNakArazvAvalikAyA asaMkhyeyatame jAge yAvaMtaH samayAstAvatpramANo dRSTavyaH, yataH sUkSmanigodajIvAnAM jaghanyAdyogasthAnADutkRSTaM yogasthAnaM zrAvalikAyA asaMkhyeya nAgaguNitameva prApyate, nAdhikaM, yogAdhInA ca karmapradezopacayapravRttiriti tata ekaparamANvadhikaskaMdharUpA vargaNA jaghanyA turIyadhruvazUnyavargalA tato dviparamAvadhikaskaMdharUpA dvitIyA turIyadhruvazUnya vargalA . evamekaikaparamANvadhikaskaMdharUpA vargalAstAvaktavyA yAvadutkRSTA turiyadhruvazUnya varga lA. jaghanyAyAzcotkRSTA turIyadhruvazUnyavargalA asaMkhyeyaguNA, guNakArazca pratarAsaMkhyeyanAgavartya - saMkhyeya gitAkAzapradezarAzipramAlI dRSTavyaH tata ekaparamANvadhikaskaMdharUpA vargalA jaghanyA mahAskaMdha vargaNA. mahAskaMdha vargalA nAma ye pulaskaMdhA vizrasA pariNAmena TaMkakUTa bhAga 1 // 51 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 nAga 3 kA // 5 // K parvatAdisamAzritAH, tato viparamAevadhikaskaMdharUpA hitIyA mahAskaMdhavargaNA, evamekaikaparamA- evadhikakaMvarUpAmahAskaMdharvazAstAvahAcyAH, yAvatkRSTA mahAskaMdhavargaNA lavati. jaghanyA. yAzcotkRSTA asaMkhyeyaguNA, guNakArazca palyopamA'saMkhyeyatnAgalakSaNo dRSTavyaH, zmAzca mahAskaMdhavargaNA yadA jyAna trasakAyo navati tadA stokAHprApyaMte, yadA tu svaLapastadA pranatA iti vastusvannAva eSaH. naktaM ca zatakabRhaJcUrgau-mahAkhaMdhavaggaNA TaMka-kUma taha pajayAzyAgaNesu // je poggalA samasiyA / mahAkhaMdhA te na vucaMti // 1 // taca tasakAyarAsI / jaMmi ya kAlaMmi hoi bahugo ya // mahakhaMdhavaggaNA / tamiya kAle navayovA // // jaMmi puNa do kAle / rAsI tasa kAzyANa zrovAna // mhkhNdhvggnnaan| tahiM kAle hoMti bahugAna // etAzca paramANuvargaNAdyA mahAskaMdhavargaNAparyavasAnAH 'saguNanAnatti' saguNaM guNairyutaM sAnvayamityartho nAma yAsAM tAH saguNanAmAnaH. tazrAhi-ekaikaparamANurUpA vargaNA pa. ramANuvargaNA, yoH paramAevorvargaNA piramANuvargaNA, ityevaM nAnAM yathArthatA vidyate eva, tathA etAH sarvA api vargaNA mahAskaMdhavargaNA paryavasAnAH pradezApekSayA yonaraM mahatyo // 2 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA 11 9411 mahattarA api bhavatyaH pratyekamekaikAH satyoMgulamAtra kSetrAsaMkhyeyajAgAvagADhA dRSTavyAH taduktaM karma prakRtau --' asaMkhajAgaM gulabaggA doti ' vRttyupadarzitamevArthaM lezataH sUtrakAro'pyanu vadati // 17 // // mUlam // - siddhAtaM seAM / zradava ajavedAMta guNiehiM // juttA jahanna joggA / naralAI naye jeThA || 18 || vyAkhyA- siddhAnAmanaMtenAMzena nAgena, athavA anavyenyo'naMtaguNaiH paramANuniryuktA, nRpalakSaNametat, guNitA vA, audArikAdInAM zradArikavaikriyAhArakatai jasanApAprANApAna manaH karmaNAM yogyA grahaNaprAyogyA jaghanyA vargalA javati tataH saiva rUpottaravRddhayA parivarddhamAnA jyeSTA utkRSTA grahaNaprAyogyA vargaNA javati iyamatra jA. banA -- siddhAnAmanaMtanAgakalpairathavA anavyebhyo'naMtaguNaiH paramANuniryuktA vargalA etAvaparamANvAtmakA ityarthaH, jaghanyA zradArikazarIrasya grahaNaprAyogyA javati, tataH saiva rUpottaravRddhyA krameNa parivarddhamAnA utkRSTA javati jaghanyAyAzcotkRSTA vizeSAdhikA. natkRSTAyAvara yA vargalA sinhAnaMtanAgakalpaiH, athavA anavyebhyo'naMta guNairUpairguNitA prApyate, 85 nAga 3 // 153 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga, paMcasaM sA vaikriyazarIrasya grahaNaprAyogyA jaghanyA vargaNA. apAMtarAlavartinyazcA'grahaNaprAyogyAH, ta- taH saiva jaghanyA rUpottaravRddhyA krameNa parivaImAnA natkRSTA navati. jaghanyAyAzcotkRSTA vi zeSAdhikA. tata nankRSTAyA napari nUyo'pi annavyAnaMtaguNairathavA sijhnaamnNtnaagklpairuupairgu||5|| NitA prApyate; mAhArakArIrasya jaghanyA grahaNaprAyogyA vargaNA; atrApyapAMtarAlavartinyaH sarvA apyagrahaNaprAyogyAH, tataH saiva jaghanyA rUpottaravRddhyA krameNa parivaImAnA natkRSTAnavati. evaM taijasanApAprANApAnamanaHkarmaNAmapi vAcyaM // 17 // saMprati vargaNAnAM varNAdinirUpaNAzramAda ||muulm ||-pNcrspNcvnnedi / pariNayA akAsadogaMdhA // jAvAhAragajoggA / ca. naphAsavisemiyA navari // 15 // vyAkhyA-audArikazarIrayogyAyA vargaNAyA pAranya yA vadAhArakazarIraprAyogyA vargaNAH, etAH sarvA api paMcanI rasaiH paMcannivaNaiH pariNatAH paMca- bharatapaMcavarNasahitA ityarthaH, tathA aSTasparzAH, gurulaghumakaThinasnigdharUkazItoSNasparzayuktAH, tathA vigaMdhAH suralidhuranigaMdhasahitA jJAtavyAH. iha ekasya paramANoreka eva varNo gaMdho ra. // 5 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM so vA navati sparzI tu jJAvaviruI. taduktaM-kAraNameva tadatyaM / sUmo nityazca navati pa. nAga / paramANuH // ekarasagaMdhavoM / visparzaH kAryaliMgazca // 1 // samudAye tu ko'pi paramANuH ke-4 - nApi varNAdinA yukto navati. tataH samudAyasya paMcavarNAditvaM pratipadyamAnaM na virudhyate. // 55 // tathA 'navariti ' naparitanyastaijasaprAyogyAdyA api vargaNAH paMcavarNAH paMcarasA giM dhAzca jJAtavyAH. kevalaM sparzaciMtAyAM catuHsparzavizeSa tAzcatuHsparzasahitA jJAtavyAH, tatra mRlaghurUpau hau sparzAvavasthitau, anyau jhai spazau~ snigdhoSNau snigdhazItau rUdoSNau rU. kazItau vA, tadevaM kRtA grahaNAgrahaNaprAyogyavargaNAnAM prarUpaNA, saMprati pujalAnAM saMbaMdhaH snehato navatIti snehaprarUpaNA kartavyA. sA ca vidhA, tadyathA-snehapratyayaspAIkaprarUpaNA, nA. mapratyayaspAIkaprarUpaNA, prayogapratyayaspaIkaprarUpaNA ca. tatra snehapratyayasya snehanimittasya * spAIkasya prarUpaNA snedapratyayaspAIkaprarUpaNA, tathA nAmapratyayasya baMdhananAmanimittazarIrapra- || 55 // dezaspAIkasya prarUpaNA nAmapratyayaspAIkaprarUpaNA. ayamarthaH-zarIrabaMdhananAmakarmodayataH parasparaM bajhanAM zarIrapujalAnAM snehamadhikRtya yA spAIkaprarUpaNA sA nAmapratyayaspAIkaprarUpa
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| paMcasaM TIkA // 56 // NA. tathA prakRSTo yogaH prayogaH, tena pratyayanUtena kAraNabhUtena ye gRhItAH karmapujalAsteSAM snehamadhikRtya spAIkaprarUpaNA prayogapratyayaspAIkaprarUpaNA. tatra prathamataH snehapratyayaspAIkaprarUpaNA kriyate-da yaH sarvotkRSTaH snehaH sa kevaliprajJAdanakena vidyate, nitvA'vasthitvA ca nirvinAgA nAgAH pRthag vyavasthApyate, tatra jagati kecitparamANava ekena snehAvinnAgena yuktAH saMti, kecid hAnyAM, kecibintiH, evaM yAvatkecitsarvajIvAnaMtaguNaiH, tathA cAha // mUlam ||-avinaaiinnehenn / junayA tAva poggalA achi // sabajiyANanaguNe-Na jAva nadeNa saMjuttA // 20 // vyAkhyA-avinAgAdinA snehena yuktAstAvatpurulAH saMti, kimuktaM navati?-ekena snehA'vinAgena yuktAH pujalAH saMti, AdizabdAd zAnyAM trinirevaM yAvatsarva jIvAnaMtaguNena snehena saMyuktAH // 20 // tatra ||muulm ||-je eganehajunA / te bahavo tehiM vaggaNA paDhamA // (gAthAI) vyA- khyA-ye ekena nadena snehAvinnAgena yuktAH pujalAste bahavaH, taizca vargaNA prathamA, teSAM samudAyaH prazramA vargaNA ityarthaH. tato hAnyAM snehAvinnAgAbhyAM yuktAnAM samudAyo iitI // 6 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 5 // yA vargaNA, trintiH snehAvinAgairyuktAnAM samudAyastRtIyA, evaM saMkhyeyaiH snehAvinAgairyuktAnAM ra saMkhyeyAvargaNAH, asaMkhyeyaiH snehAvinAgairyuktAnAM punarasaMkhyeyAH, anaMtaiH snahAvinAgairyuktAnAM - tvanaMtAH. vidhA cAtra prarUpaNA, tadyathA-anaMtaropanidhayA paraMparopanidhayA ca, tatra tAva prathamato'naMtaropanidhayA prarUpaNA kriyate. prazramAyAM vargaNAyAM yAvaMtaH pujalAstadapekSayA [6. tIyasyAM vargaNAyAM asaMkhyeyatnAgahInAH, tato'pi tRtIyasyAmasaMkhyeyatnAgahInAH, evaM prativargaNAmasaMkhye yannAgahAnyA pujalAstAvahAcyAH, yAvadanaMtA vargaNA gatA navaMti. tathA cAha // mUlam ||-je uganedAijuyA / asaMkhannAgaNa te kamaso ||shy erisahANIe / jaM. ti aNaMtA navaggaNA kmso|| 1 // vyAkhyA-ye pujalA cikena snedena hAnyAM snehAvinAgAnyAM, zrAdizabdAninniH snehAvinAgaizcatuniryAvadanaMtairyuktAH pujalAste kramazaH kameNa asaMkhyeyatnAgena UnA dRSTavyAH, iti evamuktena prakAreNa IdRdayA hAnyA asaMkhyeyannAgahAnyA ityarthaH, anaMtA vargaNAH kramazaH kameNa yAMti gacaMti. ditIyavargaNAta Aranya anaMtAsu vargaNAsu prativargaNamasaMkhyeyatnAgahInA asaMkhyeyatnAgahInAH pumalA navaMtItyarthaH // 1 // tataH / / 3050
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA 11945 paraM kimityAha - // mUlam ||--sNkhNsuulaa tatto / saMkhaguNUlA tanuM kamaso // tatto zrasaMkhaguNUlA / aguliyAvi tattevi // 22 // vyAkhyA - tata uktarUpAyo vargalAnyaH parato'naMtAsu vargaNAsu pulAH saMkhye yAMzonAH saMkhyeyena saMkhyeyena jAgena honA javaMti tadyathA - asaMkhyeyajAgahAnigatacaramavargaNApekSayA anaMtarAyAM vargalAyAM punalAH saMkhye nAgahInAH, tatoyatanyAM vargalAyAM saMkhyeyajAgahInAH, evaM tAvadvAcyaM yAvadanaMtA vargalA gAMti, tataH kramazaH krameNa saMkhyeyaguNonA: saMkhyeyaguNonA javaMti tadyathA - saMkhyeyanAgadA nigatacaramavargaNApekSayA anaMtarAyAM vargalAyAM punalA: saMkhyeyaguNahInAH tato'pyagretanyAM vargalAyAM saM guNahInAH, evaM tAvadvAcyaM yAvadanaMtA vargalA gacchati tato'naMtAsu vargaNAsu zrasaMkhyeyagunA asaMkhyeyonAH pulA javaMti tadyathA -- saMkhyeya guladAnigatacaramavargasApekSayA anaMtarAyAM vargaNAyAM pulA asaMkhyeyaguNahInAH, tato'pyagretanyAM vargaNAyAma saMkhyeyaguNadInAH evaM tAvadvAcyaM yAvadanaMtA vargaNA garchati tAnyo'pi parAsu anaMtAsu vargaNAsu anaMta bhAga 1 11 94511
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // upA guNAnA anaMtaguNonAH kalAH, tadyathA - asaMkhyeya gulahA nigatacaramavargalApekSayA anaMtarA yAM vargalAyAM pukalA anaMtaguNahInAH, tato'pyagratanyAM vargalAyAmanaMtaguNahInAH, evaM tAvaddAyAvatsarvotkRSTa vargaNA, tadevaM kRtA anaMtaropanidhayA prarUpaNA // 22 // saMprati paraMparopaniyAtAM cikIrSurAda || mUlam || - gaMtumasaMkhA logA zraddhA poggalA nUya // ( gAthA ) // 21 // vyAkhyA- asaMkhyeyAn lokAn asaMkhyeyalokAkAzapramAlA vargalA zratikramma yA parA anyA vargaNA, tasyAM pulAH prathamavarga lAgata pulApekSayA zrI navaMti, dviguNahInA javaMtItyarthaH. tataH punarapyasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANA vargaNA atikramya yA parA anaMtarA vargalA, tasyAM pulA ardhA javaMti evaM bhUyobhUyastAvadavagaMtavyaM yAvadasaMkhyeyanAgadA nigatA caramavagaMgA // 23 // tathA cAha - // mUlam // - paDhamahAlIe evaM | bIyAe saMkhavaggalA gaMtuM / zraddhaM navariSThAna / hAlIna dona jA jIe // 24 // vyAkhyA - prathamadAnau asaMkhyeyajJAgadAnau, evama saMkhyeyalo - ga 111111
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga : paMcasaM0 kAkAzapradezapramANavargaNAtikrameNa ardhA arzaH pujalA veditavyAH, hitIyasyAM saMkhyeyatnAga- hAnau punastatprathamavargaNAyAH parataH saMkhyeyA vargaNA gatvA atikramyAnaMtarAyAM vargaNAyAM pujaTIkA lAnAmAImavase yaM. tataH saMkhyeyatnAgadAnAveva yA paristhA naparitanyo hAnayo higunndaan||56|| yaH, tA yA yA vargaNAyAH parata zyahUre vyavasthitA tasyAM tasyAM veditavyAH, tadyathA-saM khyeyannAgahAnau prathamavargaNAta Arajya, saMkhyeyA vargaNA atikramya, anaMtarAyAM vargaNAyAMpu dgalA asaMkhyeyannAgahAnigatacaramavargaNAsatkapudgalApekSayA arza navaMti. tataH punarapi sa. JkhyeyA vargaNA atikramya anaMtarAyAM vargaNAyAM pudgalA prarza navaMti. ma evaM nUyonUyastAvaktavyaM yAvatsaMkhyeyannAgau, caramA vargaNA naparitanISu ca tisaSu hAniSu, zyaM higuNahAnimArgaNalakSaNAparaMparopanidhA na saMnnavati, yataH prathamAyAmapi saMkhyeyaguNadAnivargaNAyAM pujalAH saMkhyeyatnAgahAnisatkacaramavargaNAsatkacaramavargaNAgatapujalApekSayA saMkhyeyaguNahInA. prApyate, saMkhyeyaguNahInAzca jaghanyato'pi triguNadInAzcaturguNahInA vA gRhyate, na tu guNahInAH, yataH saMkhyeyaM prAyaH sarvatrApyajaghanyotkRSTaM tripranRtyeva gRhyate, // 3 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 761 / / na tu chau, nApi sarvotkRSTaM taduktamanuyogaddAracUrNai--' siteya jaba jaba saMkhejjagadaNaM, tatra tatra jahannamaNukkosayaM dadvavaMti ' tata iti UrdhvaM higulahInAH pujalA na prApyaMte, tasmAnmUlata Arabhya anyathA paraMparopanidhayA prarUpaNA kriyate. asaMkhyeyanAgahAnau prathamAMtimavarga yorapAMtarAle prathamavargaNApekSayA kAzcidasaMkhyeyajJAgahInAH kAzvitsaMkhyeyanAgahInAH kAzvitsaMkhyeya guNahInAH kAzcidasaMkhyeyaguNahInAH kAzvidanaMtaguNahInAH evamasaMkhyeyanAgahAnau prathamavargApekSayA paMcApi dAnayaH saMbhavati saMkhyeyajJAgadAnau asaMkhyeyanAgahAnivajIH zeSAzcatasro dAnayaH saMbhavati, tadyathA --saMkhyeyajJAgadAnau prathamAMtimavargalayorapAMtarAle prathamavargApekSA kAzviGghargaNAH saMkhye yajJAgahInAH kAzcitsaMkhyeyaguNahInAH kAzvidasaMrUpeyaguNahInAH kAzvidanaMtaguNahInAH saMkhyeyaguNadAnau punarasaMkhyeyanAgahAnivarjAH zeSAstisro dAnayaH saMjJavaMti, tadyathA - saMkhyeyagulahAnau prathamAMtimavargaNayorapAMtarAle prathamavargalApekSayA kAzcirgalA saMkhyeyaguNadInAH, kAzvidasaMkhyeyaguNAdInAH kAzvidanaMta guNahInAH. asaMkhyeyaguNadAnau puna eva dAnI, tayazrA - zrasaMkhyeyaguNadAnau prazramAMtimavarga yorapAMta nAga 3 118 11
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 162 // rAje prathamavargApekSayA kAzcivargalA asaMkhyeyaguNahInAH, kAzvidanaMtaguNahInAH anaMtaguNaH dAnau tvanaMtaguNahAnirevaikA tadevaM kRtA paraMparopanidhayA prarUpaNA | 24| sNprtylpbhutvmaah|| mUlam // zravAnaM vaggalAna / paDhamahAlIe navarimAsu kamA / hoMti prAMta guNAna / zratajJAgo pasAeM || 25 || vyAkhyA - prathamahAnau asaMkhyeyanAgahAnau vargaNAH sastokAH, tata uparimAsu uparitanISu dAniSu kramAtkrameNAnaMtaguNA vargalA javaMti tadyathA - asaMkhyeya jAgahAnigatavargaNApekSayA saMkhyeyanAgahAnau vargaNA anaMtaguNAH, tAbhyo'pi saMkhyeyaguNadAnau vargalA anaMtaguNAH, tAbhyo'pyasaMkhyeyaguNadAnau vargalA anaMtaguNAH, tAyo'pyanaMtaguNahAnI vargaNA anaMtaguNAH ' prAMta jAgopa sANaMti ' prazramadAneH parAsu zepadAniSu krameNa pradezAnAmanaMtatamo'naMtatamo jAgo vaktavyaH, tadyathA - asaMkhyeyanAgahAnau sarvabahavaH puphalAH, tebhyaH saMkhyeyanAgahAnau punalA anaMtatamajJAgamAtrAH, tebhyo'pi saMkhyeguhAna anaMtatamajJAgamAtrAH, tebhyo'pyasaMkhyeyaguNadAnau anaMtatamanAgamAtrAH, tebhyo'pyanaMtaguNahAnau anaMtatamanAgamAtrAH yato yathA ca raso vaIte, tathA tathA pulAH stokAH nAga 3 // 162 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 11 stokatarAH prApyate, iti kRtvA. tadevamuktaM saprapaMcaM snehapratyayaspAIkaM. idaM ca jagatyekameva navati, apAMtarAle ekaikAvinAgavRzvyivacchedAnAvAt. ekaikAvinAgavRjhiyavavedo hi spAIF kaparyavasAnaM. ta'ktaM-rUvottaravuTTIe / vocena phaDDuniThANaMti ' tato'pAMtarAle ekaikAvi nAgavRjhivyavacchedAnAvAtspAIkabAhulyaM nopapadyate, ityekameva snehapratyayaM spAIkaM // 25 ||sN. prati nAmapratyayaspAIkaM vaktavyaM. tatra cASTAvanuyogadhArANi, tadyathA-avinAgaprarUpaNA, va. gaNAprarUpaNA, spAIkaprarUpaNA, aMtaraprarUpaNA, vargaNApujalagatasnehAvinAgasakalasamudAyaprarU. paNA, sthAnaprarUpaNA, kaMjhakaprarUpaNA, SaTsthAnaprarUpaNA ceti. tatra prazramato'vinAgaprarUpapArthamAha // mUlam ||-pNcehsriiraannN / paramANUNaM maIe avinAgo // kappiyagANegaMso / gu| gANu nAvANu vA hotA // 26 // vyAkhyA-paMcAnAM DarIrANAM saMbaMdhinAM paramANUnAM yathA yogaM paMcadazabaMdhanayogyAnAM saMbaMdhino ye rasAH, teSAM matyA kevaliprajJArUpayA kalpitakAnAM cUrNIkRtAnAM ya ekozaH so'vinAgaH, sa ca guNANurguNaparamANuna vet nAvaparamANurvA. e / 763 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 na taduktaM navati-audArikAdazarIrapaMcakayogyAnAM paramANUnAM yo rasaH, sa kevaliprajJAvedanake na chidyate, ThitvA ca ThitvA ca nirvinAmA nAgAH kriyate; te ca nirvinnAgA nAgA guNaparaTIkA na TAkA, mANavo vA nAvaparamANavo vA progyaM te. eSA avinAgaprarUpaNA // 26 // saMprati vrgnnaapr||6|| rUpaNAzramAha // mUlam ||-je savajahannaguNA / joggA taNuvaMdhaNassa paramANU // tevi na saMkhAsaMkha-guNapalinnAge azkatA // 27 // vyAkhyA-ye paramANavastanubaMdhanasya zarIrabaMdhananAmakarmaNaH paMcadazaprakArasya yogyAH sarvajaghanyaguNAH sarvajaghanyarasAste'pi, AstAM madhyamotkRTarasA ityapizabdArthaH, saMkhyeyAnasaMkhyeyAMzca guNaparitnAgAna, tuzabdasyAdhikArthasaMsUcanato'naMtAMzcAtikAMtA navaMdhya parato gatAH, tato'pi pranUtatarasnehA ityarthaH. kimuktaM navati? e. kena snehAvinAgena yuktAH pujalAH zarIrayogyA na navaMti, audArikaudArikAdInAM paMcadazAnAM baMdhanAnAmanyatamasyApi baMdhanasya viSayA na navaMtItyarghaH. nApi hAnyAM snehAvinnAgAnyAM, nApi triniH, yAvatrApi saMkhyeyai pyasaMkhyeyai pyanaM taiH, kiMtvanaMtAnaM taireva sarvajIve. // 6 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 nyo'naMtaguNaiH // 17 // tathA cAha1 // mUlam ||-sbjiyaannNtgunnenn / je na neheNa poggalA juttA // te vaggaNA u paDhaTIkA NE mA / baMdhaNanAmassa jogAna // 27 // vyAkhyA-ye sarvajIvenyo'naMtaguNasnehena snehaa'vi||65|| nAgasamudAyena yuktAH pujalAH, te samuditAH prathamA vargaNA, sA ca baMdhananAnaH sAmarthyAdau dArikaudArikabaMdhananAmno yogyA prAyogyA veditavyA. tata ekena snehAvinAgenAdhikAnAM samudAyo hitIyA vargaNA, dhAnyAM nehAvinAgAcyAmadhikAnAM samudAyastRtIyA vargaNA; evabhekaikAvinAgavRddhyA niraMtaraM tAvargalA vAcyA yAvadalavyenyo'naMtaguNAH simAnAmanaMtanAgakalpA navaMti. // 27 // tathA cAha // mUlam ||-avinaaguttrigaan / sikSaNamaNaMtanAgatulAna // (gAthAI) vyAkhyA -avinAgotarA ekaikAvinAgavRddhyA vargaNAstAvAcyA, yAvasinAmanaMtanAgakalpAna- vaMti. // kRtA vargaNAprarUpaNA // saMprati spAIkagrarUpaNArthamAha| // mUlam |-tAna phamhugamegaM / ( gAthAcaturkIzaH) vyAkhyA-ita UrdhvamekaikA // 65 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 73 // vinAgavRddhyA vargaNA na prApyaMte, tatastA evAnaMtaroktA vargaNAH samuditA ekaM spAIkaM. kRtAnA , pahikaprarUpaNA / / saaNprtmNtrprruupnnaarthmaah| // mUlam ||-prgtvivraaii zya nUya // 25 // ( gAthAcaturthIzaH) vyAkhyA-anaM. tAni sarvajIvenyo'naMtaguNAni vivarANi apAMtarAlAni yeSAM tAni anaMtavivarANi spaIkAni, ityuktena prakAreNa nUyo nUyo vaktavyAni. zyamatra nAvanA-prathamaspardikacaramavargaNAyAH parata ekena snehA'vinAgenAdhikAH paramANavo na prApyate, nApi hAnyAM, nApi triniH, nApi saMkhyeyaiH, nApyasaMkhyeyaiH, nApyanaMtaiH, kiMtvanaMtAnaMtaireva, sarvajIvenyo'naMtaguNairadhikAHprA. pyaMte. tatasteSAM samudAyo kSitIyasya spAIkasya prathamA.vargaNA. tasyAM kiyaMtaH snehAvinnAgAH iti cekucyate-yAvaMtaH prathamaspAIkaprathamavargaNAyAM tAvaMto higuNAH, tata ekena snehAvi. nAgenAdhikAnAM paramANUnAM samudAyo hitIyA vargaNA. hAnyAM snehAvinnAgAnyAmadhikAnAM // 16 // samudAyastRtIyA vargaNA. evamekaikodA'vinAgavRddhyA niraMtaraM vargaNAstAvahAcyAH, yAvadannavyenyo'naMtaguNAH si.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 867 // chAnAmanaMtanAgakalpA navaMti tatastAsAM samudAyo dvitIyaM spardhakaM tataH punarapyata Udhdhvamekena snehAvijJAgenAdhikAH paramANavo na prApyaMte, nApi dvAbhyAM nApi triniryAvannApi saMkhyeyairnApyasaMkhyeyairnApyanaMtaiH kiMtvanaMtAnaMtaireva sarvajI vebhyo'naMtaguNaiH tatasteSAM paramANUnAM samudAyastRtIyasya spardhakasya prathamA vargaNA tasyAM kiyaMtaH stradAvijJAgAH ? iti ceDucya te -- yAvaMtaH prathamaspardhakaprathamavargalAyAM tAvaMtastriguNAH, tata ekena snehAvibhAgenAdhikAnAM paramANUnAM samudAyo dvitIyA vargalA chAtryAM snedAvijJAgAbhyAmadhikAnAM samudAyastRtIyA vargaNA. evamekaikasnehAvijJAgavRddhyA niraMtaraM vargaNAstAvAcyA yAvadanavyebhyo'naMtaguNAH lichAnAmanaMtanAgakalpAjavaMti tatastAsAM samudAyastRtIyaM spardhakaM. tataH punarapyata Urdhvamekena snehAvijJAgenAdhikAH paramANavo na prApyaMte, nApi chA jyAM nApitriniryAvannApi saMkhyeyairnAnyasaMkhyeyairnApyanaMtaiH, kiMtvanaMtAnaMtaireva sarvajIvebhyo'naMtaguNairadhikAH prApyate tatasteSAM samudAyazcaturthasya spardhakasya prathamA vargaNA. tasyAM kiyaMtaH snedAvinnAgAH? iti ceducyate - yAvaMtaH prathamaspardhakaprathamavargalAyAM tAvaMtazcaturguNAH, evaM jAga 3 0138300
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 768 // yati saMkhyaM yati saMkhyaM spardhakaM ciMtayitumArabhyate, tadyathA- paMcamaM dazamaM viMzatitamaM sahasratamaM lakatamaM vA, tatsaMkhyAguNitAH prathamaspAIkasatkaprathama vargalA gatAH snehavinAgAH, tatisaMkhyasya tatisaMkhyasya spardhakasyAdivargalAyAM dRSTavyAH || 2 || tathA cAha // mUlam // - imaM chasi phaDDuM / tattiyasaMkhAe vaggalA paDhamA || guliyA tassAilA / ruvuttariyAna saMtAna || 10 || vyAkhyA - yatimaM yatisaMkhyaM spardhaka misi, tataprathavargalA snehAvijJAga saMkhyAparijJAnArthamitrasi, tatsaMkhyayA tatspardhakasaMkhyayA prazramA vargalA, prathamAvarga lAgatAH snehAvibhAgA guNitAH saMto yAvaMto javaMti tAvaMtastasya vivakSitamya spardhakasya ' Allatti ' AdimA Adivarga lAgatAH snehAvijJAgA jayaMti tatastasyA vargaNAyAH parato'nyAnyarUpottarA ekaikAvibhAgavRddhyA vargaNA anaMtA javaMti yAvatspAIkaparisamAtiH etAvatA ca sarveSAM spardhakAnAmaMtarANi tulyAnyeva pratipAditAni dRSTavyAni kAtra jAdati cecyate - iha prathamaspardhaka prazramavargaNAyAmanaMtA api snehAvinAgAH kilAsatkalpanayA deza dRSTavyAH tato dvitIyasyAM vargalAyAmekAdaza, tRtIyasyAM dvAdaza, caturthI trayoda nAga 3 // 368 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 6 // za, etAzca samuditAH kilaikaM spAIkaM. ita madhya ekottaravRddhyA snehAvinnAgA na prApyate, nAga 3 kiMtu sarva jIvenyo'naMtaguNairadhikAH, te ca kilAsatkalpanayA viMzatiH, sA ca vitIyasya - spAIkasya prathamavargaNAyAM, tato hitIyasyAM vargaNAyAmekaviMzatiH, tRtIyasyAM kSAviMzatiH, caturthI trayoviMzatiH, etA api samuditAH kila iitIyaM spAIkaM. ita UrdhvaM punarapyekonaravRddhyA snehA'vitnAgA na prApyate, kiMtu sarvajIvenyo'naMtaguNairadhikAH, te cA'satkalpanayA triMzat, sA ca tRtIyasya spAIkasya prathamavargaNAyAM. tadevaM tatisaMkhyasya tatisaMkhyasya ca spa-- kasyAdivargaNAyAM snehAvinAgAH prazramaspAIkAdivargaNAgatasnehAvinAgApekSayA tatisaMkhyAguNitA navaMti, tulyAni ca sarvatrApyaMtarANi, syAdeta, kiyaMti punarevaM spAIkAni navaMti ? kiyaMti cAMtarANi? // 30 // tatrAda // mUlama ||-annvaannNtgunnaaii / phamAI aMtarAna rUvoNA // doNaMtaravuTTIna / paraMparA hoti savAla // 31 // vyAkhyA-annavyebhyo'naMtaguNAni simAnAmanaMtatamannAgakalpAni spAIkAni navaMti. aMtarANi punaH spAIkApekSayA ekarUpahInAni. tatrAhi-caturNAmaMtarANi // 16 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaMga TIkA // 170 // trIyeva javaMti, evamatrApi jAvanIyaM tathA vargalAsu prAnaMtaryeNa he vRddI bhavataH, tadyathAekaikA vibhAga vRddhiranaMtAnaMtA vibhAga vRddhizca tatraikaikA vibhAgavRddhiH spardhakagatAnAM vargalAnAM yayottaraM dRSTavyA anaMtAnaMtAvijJAgavRddhiH pAzcAtya spardhakagatacaramavargaNApekSayA nanarasya spardhakasyAdivargalAyAM; paraMparayA pAraMparyeNa punaH prathamasparddhaka satkaprathama vargaNApekSayA SaDapi vRdha yo'vagaMtavyAH, tadyathA - anaMtanAgavRddhiH, zrasaMkhyeya nAgavRddhiH, saMkhyeya guNA vRddhiH, asaMkhyeyaguNavRddhiH, anaMta guNavRddhizveti tadevaM kRtA aMtaraprarUpaNA. saMprati varga lAgata pugala snehA vibhAgasakalasamudAyaprarUpaNA kriyate tatra prazramasya zarIrasthAnasya prathamAyAM vargalAyAM stokAH stresaar: tato dvitIyasya zarIrasthAnasya prathamavargaNAyAmanaMtaguNAH, tebhyo'pi tRtIyazarIrasthAnasya prathamavargalAyAmanaMtaguNAH evamanaMtaguNayA zreNyA sarvANyapi zarIrasthAnAni netavyAni // 31 // saMprati zarIrasthAnaprarUpaNArthamevAda // mUlam // - paDhamA na prAMtehiM / sarIravANaM tu hoi phalehiM // tayAMta nAgavuDhA / kagamittA jave ThANA // 32 // vyAkhyA - prazramAtspardhakAdArabhya tadAdi kRtvetyarthaH, anaMtaiH bhAga 3 11 330
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 1 // spAIkaiH prathamaM zarIraprAyogyaM sthAnaM navati. tatastatinnireva spAIkairanaMtanAgavRderditIyaM za- rIrasthAnaM, punastatitireva spAIkairanaMtanAgavRkSaistRtIyaM zarIrasthAnaM. evaM niraMtaraM pUrvasmAtpUrva- smAuttarottarANi anaMtatamenA'naMtatamena nAgena vRkSAni zarIrasthAnAni tAvahAcyAni yAvatkaMjhakamAtrANi navaMti, kaMkaM ca nAma samayaparinASayA aMgulamAtraketrAsaMkhyeyatnAgagatapradezarAzipramANA saMkhyAnidhIyate. eSA kaMjhakaprarUpaNA ||3shaa saMprati SaTsthAnakaprarUpaNAmAda / // mUlam ||-ekN asaMkhannAgu-tare puNaNaMtanAgavuThThIe // kaMDagamenA gaNA / asaM. khannAguttaraM nUya // 33 / evaM asaMkhannAgu-ttarANi gaNANi kaMjhamettANi // ( sArdhA gAthA) vyAkhyA--tasmAtkaMDakAtparaM yadanyat zarIrasthAnamekaM navati, tadasaMkhyeyena nAgenoraNAdhikena viziSTaM navati. prathamakaMDakagate caramazarIrasthAne yAvaMti spardhakAni, tAvaghyosaMkhyeyatnAgAdhikAnyasmin sthAne spardhakAni navaMtItyarthaH. tataH parANi punarapi kaMDakamAtrANi sthAnAni anaMtanAgavRddhyA yathottaramanaMtanAgavRdhdhAni navaMti. tato nUyo'pyekamasaMkhyeyatnAgottaramasaMkhyeyatnAgAdhikaM zarIrasthAnaM navati. evamanaMtanAgAdhikaiH kaMjhakapramANaiH
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 172 // zarIrasthAnairvyavahitAni asaMkhyeyajAgAdhikAni zarIrasthAnAni tAvaktavyAni yAvattAnyapi nAga 3 kaMrukamAtrANi javaMti tatazcaramAdasaMkhyeyajAgAdhikAtsthAnAtparANi yathottaramanaMtanAgavRdhAni kaMDakamAtrANi sthAnAni vAcyAni tataH saMkhye yajJAgAdhikamanyatsthAnaM navati ||33|| tathA cAha // mUlam // - saMkhejjanAgavuddhaM / purA annaM na gae gaeM || ( gAthA ) vyAkhyA - su. garma, tato mUlAdAratrya yAvaMti sthAnAni prAgatikrAMtAni, tAveti punarapi tathaivAbhidhAya punarapyekaM saMkhyeyajAgAdhikaM sthAnaM vaktavyaM zramUni caivaM saMkhyeyajAgAdhikAni tAvaktavyAni, yAvatkaMDakamAtrANi navaMti Aha ca // mUlam // - zramuto taha puvvu tarAI eyaMpi nesu jA karUM // 34 // ( gAthAIM ) vyAkhyA -- tathA pUrvoktena prakAreNa pUrvANi anaMtanAgavRdhdhAni sthAnAni uttarANyasaMkhyeyajAgavRdhyAnyamuMcata. etadapi saMkhyeyajAgAdhikaM sthAnaM tAvanneyaM yAvadeSAmapi saMkhyeyajAgAdhikAnAM sthAnAnAM kaMrukaM paripUrNa javati tata uktakrameNa nUyo'pi saMkhyeyajAgAdhikasthAnaprasaMge saMkhyeyaguNAdhikaM sthAnamekaM vaktavyaM tataH punarapi mUlAdArabhya yAvaMti zarIrasthAnA 11 9320
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM ni prAgatikrAMtAni tAvati tathaiva vAcyAni. tataH punarapyakaM saMkhyeyaguNAdhikaM sthAna vaktavyaM. ra amUnyapyevaM saMkhyeyaguNAdhikAni tAvaktavyAni yAvatkaMDakamAtrANi navaMti. tataH pUrvapariTIkA pAThyA saMkhyeyaguNAdhikasthAnaprasaMge asaMkhyeyaguNAdhikaM sthAnaM vaktavyaM. tataH punarapi muulaa||73|| dAracya yAvaMti zarIrasthAnAni prAgatikrAMtAni, tAvaMti tathaiva punarapi vAcyAni. tataH punara pyekaM asaMkhyeyaguNAdhikaM sthAnaM vaktavyaM, tato nUyo'pi mUlAdArabhya tAvati zarIrasthAnAni tathaiva vaktavyAni, tataH punarapyekamasaMkhyeyaguNAdhikaM sthAnaM vaktavyaM, amUni caivamasaMkhyeyaguNAdhikAni sthAnAni tAvahAvyAni yAvatkaMkamAtrANi navaMti. tataH pUrvaparipATyA punarapyasaMkhyeyaguNAdhikasthAnaprasaMge anaMtaguNAdhikaM sthAnaM vaktavyaM. tataH punarapi mUlAdArabhya yAvaMti zarIrasthAnAni prAgannihitAni, tAvaMti punarapi tatraiva vAcyAni. tato nUyo'pyekamanaMtaguNAdhikaM sthAnaM vaktavyaM, tato nUyo'pi mUlAdArabhya tAvaMti sthAnAni tathaiva vaktavyAni, tataH punarapyekamanaMtaguNAdhikaM sthAnaM vaktavyaM; evamanaMtaguNAdhikAni sthAnAni tAvaktavyAni yAvatkamakamAtrANi navaMti. teSAmupari paMcavRddhyAtmakAni sthAnAni nUyo'pi tatraiva va // 333 / /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 134 // ktavyAni yattva naMtaguNavRddhaM sthAnaM tanna prApyate, paTsthAnakasya parisamAptatvAt // 34 // // mUlam // - iya eyavidAseAM / vidavuTTI na ThANesu // ( gAthAI) vyAkhyA -iti napapradarzitena etadvidhAnena prakAreNa SaDUvidhA anaMtanAgA saMkhye yajJAgasaMkhye yajJAga saMkhyesaMkhyeyaguNAnaMtaguNarUpA vRddhiH sthAneSu zarIrasthAneSu dRSTavyA asaMkhyeyAni coktaprakAreNa padUsthAnakAni zarIrasthAneSu javaMti, sarvANyapi ca zarIrasthAnAnyasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni javaMti tathA cAda // mUlam // - zrasaMkhajogatullA / zrInaguNarasajuyA ya iyaThAlA // karmati eva na nai / aMgulajAgo asaMkhejjo // 35 // vyAkhyA - anaMtaguNarasayuktAni sarvANyapyasaMkhyalokatulyAni asaMkhyeyalokAkAzapradezarAzipramANAni javaMti ca zabdasyA'nuktArthasamuccAyakatvAdasaMkhyeyaguNa rasayuktAdInyapi sthAnAni pratyekamasaMkhye yalokAkAzapradezapramANAni ha vyAni tathA atra sthAnavicAre kaMDakamiti jAyate, aMgulajAgo'saMkhyeyatamaH, aMgulamAtrakSetrA'saMkhyeyanAgagatapradezarAzipramANa saMkhyA kaMmakamityarthaH saMprati zarIraparamANUnAmeva bhAga 3 // 114 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM tattadvaMdhanayogyAnAmalpabahutvamucyate. tatraudArikaudArikabaMdhanayogyAH pujalAH sarvastokAH, te- nya audArikataijasabaMdhanayogyAH pumalA anaMtaguNAH, tebhyo'pyaudArikakArmaNabaMdhanayogyAH pu lA anaMtaguNAH, tenyo'pyaudArikataijasakArmaNabaMdhanayogyAH pujalA anaMtaguNAH. tathA vai||7|| kriyavaikriyabaMdhanayogyAH pujalAH sarvastokAH, tecyo vaikriyataijasabaMdhanayogyAH pujalA anaMta. guNAH, tebhyo'pi vaikriyakArmaNabaMdhanayogyAH pujalA anaMtaguNAH, tenyo'pi vaikriyataijasakAmaNabaMdhanayogyAH pujalA anaMtaguNAH. tathA prAdArakAhArakabaMdhanayogyAH pujalAH sarvastokAH, tanya AhArakataijasabaMdhanayogyA pujalA anaMtaguNAH,tenyo'pyAhArakakArmaNabaMdhanayogyAH pujalA anaMtaguNAH, tenyo'pyAhArakataijasakArmaNabaMdhanayogyA anaMtaguNAH, tenyo'pi taijasataijasa baMdhanayogyA anaMtaguNAH, tenyo'pi taijasakArmaNabaMdhanayogyA anaMtaguNAH, tenyo'pi kArmaNako kArmaNabaMdhanayogyA anaMtaguNAH. tadevamuktaM nAmapratyayaM spAIkaM // 35 // saMprati yogapratyayama- bhanidhAtavyaM. tatra cASTAvanuyogahArANi, tadyathA-avinAgaprarUpaNA, vargaNAprarUpaNA, spAIka prarUpaNA, aMtaraprarUpaNA, sthAnaprarUpaNA, kaMDakArUpaNA, SaTsthAnakaprarUpaNA, vargaNAgatasnehA 334 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||76 // vyutpata paMcasaM vinAgasakalasamudAyaprarUpaNA ca. tatra prathamataH prayogapratyayazabdArthamevAda nAga // mUlam ||-hoii panago jogo / tahANavivaTTaNAe jo na raso // parivaDheI jIve / / TIkA enaga phaDDU tayaM baiMti // 36 // vyAkhyA-navati prayogo yogaH prakRSTo yogaH prayoga iti vyutpatteH, tasya yogasya sthAnavRddhyA yo rasaH karmaparamANuSu vadhyamAneSu spAIkarUpatayA pa-) narivartate jIve tatprayogapratyayaM spAIkaM. // 16 // avinAgAdiprarUpaNArthamAi // mUlam ||-avinAgavagga phaDDuga-aMtaragaNA ela jaha puddhiM // gnnaashvggnnaan| agaMtaguNagAe gacaMti // 37 // vyAkhyA-avinAgaprarUpaNA, vargaNAprarUpaNA, spAIkaprarUra paNA, aMtaraprarUpaNA, sthAnaprarUpaNA, AdizabdAtkaMDakapaNA, SaTsthAnakaprarUpaNA ca, yathA pUrva nAmaspAIke kRtA tathA atrApi prayogapratyaye pAIke kartavyA. saMprati vargaNAgatasnehAvi nAgasakala samudAyaprarUpaNArthamAda-gaNA ityAdi ' sthAnAnAmAdyA vargaNA anaMtaguNa- 30 meM tayA anaMtaguNavRddhyA gaLaMti. tadyathA-prathamasthAnasatkaprathamavargaNAyAM sakalapujalagatAH snesahAvinAgAH sarvastokAH, tato hitIyasthAnagataprazramavargaNAyAmanaMtaguNAH, tato'pi tRtIya
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 999 // syAnasatkaprathamavargaNAyAmanaMtaguNAH, evaM tAvanneyaM yAvadaMtimasthAnaM // 37 // saMpratyalpacahu tvamucyate || mUlam // - tidapi phaDDugANaM / jadannanakkosagA karma ravinaM // neyAAMtaguNAnuM / vaggaNA nedaphaDAna // 38 // vyAkhyA trayANAmapi spardhakAnAM snehapratyayanAmapratyayaprayogapratyayAkhyAnAM jaghanyA utkRSTAzca vargaNAH kramAtkrameNa sthApayitvA snehapratyayAdInAM pratyekaM jaghanyAmutkRSTAM ca krameNa sthApayitvetyarthaH, snehapratyayAtsnehapratyaya satkajaghanyavargAta bAranya anaMtaguNA jJeyA jJAtavyAH, tadyathA - snehapratyayasparddhakasya jaghanyavargalAyAM sakalapuralagatAH snehAvibhAgAH sarvastokAH, tatastasyaiva snehapratyayaspardhakasyotkRSTAyAM vargalAyAmanaMguNAH, tebhyo'pi nAmapratyayasparddhakasya jaghanyavargalAyAmanaMtaguNAH, tebhyo'pi tasyaivotkRSTavargaNAyAmanaMtaguNAH, tebhyo'pi prayogaspAIkasya jaghanyavargalAyAmanaMtaguNAH, tebhyo'pi tasyaivotkRSTavargaNAyAmanaMtaguNAH, tadevaM kRtA saprapaMcaM snehaprarUpaNA // 38 // saMprati baMdhanakarasAmarthyato badhyamAnAnAM mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM ca vijJAgakaraNopadarzanArthamAha 58 nAga 3 11 33311
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma : THAN // mUlam ||-annunaagvisesaan / mUluttarapaga neyakaraNaM tu / / tulassAvidalassA / gaIna goNanAmAna // 35 // vyAkhyA-ida yAvajjIvenAdhyavasAyavizeSataH karmadalikaTIkA mupAdIyate, tasya grahaNasamaye eva jJAnAvarakanvAdilakSaNA vicitrasvannAvatA svsaamrthyaa193G|| dApAdyate, svanAvanedAca vastunnedAH, yathA ghaTapaTayoH, tato dalikasya karmadalikasya karmarU na patayA tulyasyApi sato anunAgavizeSAtsvannAvanedAnmUlottaraprakRtinnedopadarzanaM kriyamANaM na virudhyate. ihAnunAgazabdaH svannAvavAcI, taktaM karmaprakRticUrNI-'aNunAgotti sahAvo iti' tathA prakRtayo mUlaprakRtaya nuttaraprakRtayazca gauNanAmAno'nvarthanAmAno veditavyAH, tadyathA-jhAnamAviyate yena tad jJAnAvaraNamityAdi. tathA matijhAnamAviyate yena tanmatijhAnAvaraNamityAdi. sarvAsAM ca mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM ca nAnAM yathArthatA prAgeva saprapaMcaM nAviteti neha nUyo nAvyate. // 35 // iha baMdhanakaraNe prakRtibaMdhAdayaH saprapaMcaM vakta- vyA iti teSAM lakSaNamAha mUlam ||-shbNdhudlss tthiii| paesabaMdho paelagahaNaM jaM // tANa raso aNunA SE // 7 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nnAga 3 TIkA // go / tassamudAna pagabaMdho // 40 // vyAkhyA-adhyavasAyavizeSakarmadalike badhyamAne ta sya dalasya karmalikasya yA sthitibadhyate sa sthitibaMdhaH, yatpradezagrahaNaM sa pradezabaMdhaH, tathA teSAM karmaparamANUnAM yo rasaH zunno'zuno ghAtI aghAtI vA badhyate so'nunnAgabaMdhaH, yaH punastatsamudAyasthityanunAgapradezasamudAyaH sa prakRtibaMdhaH, idaM ca prakRtibaMdhalakaNaM kaSAyavazAd yadvadhyate karma tatpratItya dRSTavyaM, na punarupazAMtamohAdau kaivalayogavazAda yahadhyate karma tadapi pratItya, tasya tathAvidhasthityanunAgA'nAvAt. yA tasyApi hisAmAyikI sthitirasti, anunnAgo'pi yo vA sa vA kazcana vidyate, tatastatrApIdaM prakRtibaMdhalakSaNamanusaraNIyaM, anye tvAhuH-jhAnAvArakatvAdilakSaNasvannAvannedaH prakRtiH, tadvaMdhaH prakRtibaMdha iti. // 40 // saMprati mUlotaraprakRtInAM dala vinAgopadarzanArdhamAha // mUlam ||-muuluttrpgiinnN / puvaM dala nAgasaMnnavo vutto // rasanneeNaM itto / mohA- varaNANa nisuNeha // 1 // vyAkhyA-rasannedagraMthena dalasya karmadalikasya nAgasaMnnavo nAgapramANamuktaM, tata ita UrdhvaM mohanIyAvaraNAnAM modanoyajJAnAvaraNadarzanAvaraNanAmnAM ghAti 30 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca[saM0 TIkA // 780 // karmaNAM rasadana ghAtyaghAtirasavijJAgato dalanAgasaMjavaM vakSye, taM ca vakSyamANaM zRNuta ? tatra yadyapi mUlottaraprakRtInAM dalanAgapramANaM prAguktaM, tathApIda sthAnA'zUnyArthe yathAgamaM kiMcidvizeSato jAvyate - iha karmaNAM sthityanusArato jAga Ajajati, yasya bRhatI sthitistasya bRhana jAgaH, yasya stokA tasya stoka iti tatrAyuSo jAgaH sarvastokaH, tasya sarveyo'pyanyecyaH stokasthitikatvAt tatsthiterutkarSato'pi trayastriMzatsAgaropamapramANatvAt. tato nAmagotrayormAgo bRhattaraH, tayoH sthiterviMzatisAgaropamakoTI koTI pramANatvAt svasthAne tu jyorapi parasparaM tukhyaH, samAnasthitikatvAt tato'pi jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM vRhattamaH, teSAM sthitestritsAgaropamakoTI koTI pramANatvAt teSAM punaH parasparaM tuya eva, tulyasthitikatvAt tato'pi : mohanIyasya bRhattamastasya sthiteH saptatisAgaropamakoTI koTI pramANatvAt vedanIyaM yadyapi jJAnAvaraNIyAdibhiH saha samAnasthitikaM, tathApi tasya jAgaH sarvotkRSTa eva veditavyaH. anyathA spaSTatarasvaphala sukha duHkhopadarzakatvA'nupapatteH. idAnIM svasvottaraprakRtInAmutkRSTapade jaghanyapade vA'lpabahutvamucyate tatrotkRSTapade sarvasto jAga 11 900 ||
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 1 // kaM kevalajJAnAvaraNasya pradezAgraM, tato manaHparyavajhAnAvaraNasyAnaMtaguNaM, tato'vadhijJAnAvara- naag| sya vizeSAdhikaM, tataH zrutajhAnAvaraNasya vizeSAdhikaM, tato'pi matijJAnAvaraNasya vizera SAdhikaM. tathA darzanAvaraNe utkRSTapade sarvastokaM pracalAyAH pradezAgraM, tato'pi nijJayA vize. SAdhikaM, tato'pi pracalAyA vizeSAdhikaM, tato'pi nijJanizayA vizeSAdhikaM, tataH styAnaIvizeSAdhikaM, tataH kevaladarzanAvaraNasya vizeSAdhikaM, tato'vadhidarzanAvaraNasyAnaMtaguNaM, tatocakSurdazanAvaraNasya vizeSAdhika, tato'pi cakSurdarzanAvaraNasya vizeSAdhikaM. tathA vedanIye tu sarvastokamutkRSTapade pradezAgramasAtavedanIyasya, tato vizeSAdhikaM sAtavedanIyasya. tatrA mohanIye sarvastokamutkRSTapade pradezAgramapratyAkhyAnAvaraNakodhasya vizeSAdhikaM, tato'pratyAkhyAnAvaraNamAyAyA vizeSAdhikaM, tato'pratyAkhyAnAvaraNalonasya vizeSAdhika, tataH pratyAkhyAnAvaraNamAnasya vizeSAdhikaM, tataH pratyAkhyAnAvaraNakrodhasya vizeSAdhi- ma // 1 // kaM, tataH pratyAkhyAnAvaraNamAyAyA vizeSAdhikaM, tataH pratyAkhyAnAvaraNalonnasya vizeSAdhikaM, tato'naMtAnubaMdhimAnasya vizeSAdhikaM, tato'naMtAnubaMdhikodhasya vizeSAdhikaM, tato'naMtAnubaMdhi
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcase0 TIkA // 182 // mAyAyA vizeSAdhikaM tato'naMtAnubaMdhilojasya vizeSAdhikaM tato mithyAtvasya vizeSAdhikaM, tato jugupsAyA anaMtaguNaM, tato jayasya vizeSAdhikaM tato hAsyazokayorvizeSAdhikaM, svasthAne tu dvayorapi parasparaM tulyaM tato ratyaratyorvizeSAdhikaM, tayoH punaH svasthAne parasparaM tulyaM tataH strIvedanapuMsakavedayorvizeSAdhikaM, svasthAne tu iyorapi tulyaM tataH saMjvalanakodhasya vizeSAdhikaM tataH saMjvalanamAnasya vizeSAdhikaM tataH puruSavedasya vizeSAdhikaM tataH saMjvalanamAyAyA vizeSAdhikaM tataH saMjvalanalojasyA'saMkhyeyaguNaM tathA caturNAmapyAyuSAmutkRSTapade pradezAgraM parasparaM tulyaM tathA nAmakarmaNyutkRSTapade pradezAnaM gatau devagatinarakagatyoH sarvastokaM, tato manujagatau vizeSAdhikaM tatastiryaggatau vizeSAdhikaM tathA jAtau catu diyA dijAtinAmnAmutkRSTapade pradezAgraM sarvastokaM, svasthAne tu teSAM parasparaM tukhyaM tata ekai di yajAtervizeSAdhikaM, tathyA zarIranAni sarvastokamutkRSTapade pradezApramAdArakazarIranAmnaH, tato vaikrizarIranAmno vizeSAdhikaM tata audArikazarIranAmno vizeSAdhikaM, tatastaijasazarIranAmno vizeSAdhikaM tato'pi kArmaNazarIranAmno vizeSAdhikaM, evaM saMghAtanAno'pi dRSTavyaM tathA baMdhanAmnaH ga // 182 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM _ TIkA // sarvastokamutkRSTapade pradezAgramahArakAhArakabaMdhananAmnaH, tata AhArakataijasabaMdhananAmno vizeSA- dhikaM, tato'pyAhArakakArmaNabaMdhananAno vizeSAdhikaM, tata AhArakataijasakAmaNabaMdhananAno vi. zeSAdhikaM, tato vaikriyavaikriyabaMdhananAmno vizeSAdhikaM, tato vaikriyataijasabaMdhananAmno vizeSAkaM, tato vaikriyakArmaNabaMdhananAmno vizeSAdhikaM, tato vaikriyataijasakArmaNabaMdhananAmno vizepAdhikaM, tata audArikaudArikabaMdhananAmno vizeSAdhikaM, tata audArikataijasabaMdhananAmno vi zeSAdhikaM, tata audArikakArmaNabaMdhananAmno vizezAdhikaM, tato'pyaudArikataijasakArmaNabaMdhanaA nAmno vizeSAdhika, tatastaijasataijasabaMdhananAmno vizeSAdhikaM, tatastaijasakArmaNabaMdhananAmno vizeSAdhikaM, tataH kArmakArmaNabaMdhananAmno vizeSAdhikaM. tathA saMsthAnanAmni saMsthAnAnAmAdyaMtavarjAnAM caturNAmutkRSTapade pradezAgraM sarvastokaM, svasthAne tu parasparaM tuSTayaM. tataH samacaturasrasaMsthAnasya vizeSAdhikaM, tato'pi huMDasaMsthAnasya vizeSAdhikaM. tathAMgopAMganAmni sa- stokamutkRSTapade pradezApramAhArakAMgopAMganAmnaH, tato vaikriyAMgopAMganAmnovizeSAdhikaM, tato'pyaudArikAMgopAMganAmnorvizeSAdhikaM. tathA saMhanananAmni sarvastokamAdyAnAM paMcAnAM saM // 3 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaag| paMcAhanAnAnAmutkRSTapade pradezAgraM, svasthAne tu teSAM parasparaMtulyaM. tataH sevArnasaMhananasya vizeSA- dhikaM. tathA varNanAmni sarvastokamutkRSTapade pradezAdhe kRSNavarNanAmnaH, tato nIlavarNanAmno TAkA vizeSAdhikaM, tato lohitavarNanAmno vizeSAdhikaM, tato hArizvarNanAmno vizeSAdhikaM, tato||GUspi zuklavarNanAmno vizeSAdhikaM. tathA gaMdhanAmni sarvastokaM surannigaMdhanAmnaH, tato puraniH gaMdhanAmno vizeSAdhikaM. tathA rasanAni sarvastokaM kaTurasanAnaH, tatastiktarasanAmno vizeSAdhika, tataH kaSAyarasanAmno vizeSAdhikaM, tato'mlarasanAmno vizeSAdhikaM, tato'pi madhurarasanAmno vizeSAdhikaM. tathA sparzanAmni sarvastokamutkRSTapade karkazagurusparzanAmnoH pradezAgraM, svasthAne tu 6. yorapi parasparaM tujhyaM. tato mRlaghusparzanAmnorvizeSAdhikaM, svasthAne tu yorapi parasparaM tulyaMtato rUkazItasparzanAmnovizeSAdhikaM, svasthAne tu iyorapi parasparaM tulyaM tataH sniH 23 ghoSNasparzanAmnovizeSAdhikaM, svasthAne tu yorapi parasparaM tulyaM. tathAnupUrvInAmni sarva stokaM pradezAgraM devagatinarakagatyAnupUyoH, svasthAne tu yorapi parasparaM tulyaM. tato manu " // 38 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 HD jAnupUrvyA vizeSAdhikaM, tato'pi tiryagAnupUrvyA vizeSAdhikaM. tathA sarvastokaM natkRSTapade pra- ra dezAgraM trasanAmnaH, tato vizeSAdhikaM sthAvaranAmnaH tathA sarvastokaM pradezAgraM paryAptanAmnaH, TIkA tato vizeSAdhikamaparyAptanAmnaH, // 5 // evaM sthirAsthirayoH, zunAzunnayoH, sulaganagayoH, AdeyA'nAdeyayoH, sUkSmabAdarayoH, pratyekasAdhAraNayorvAcyaM. tathA sarvastokamayaza kIrtinAmnaH saMkhyeyaguNaM, zeSANAmAtapodyo. taprazastAprazastavihAyogatisusvaraphuHsvarANAM parasparaM tulyamutkRSTapade pradezAgraM, nirmANocbU vAsopaghAtaparAghAtA'gurulaghutIrthakarANAM tvadapabahutvaM nAsti, yata idamalpabahutvaM svajAtIyaprakRtyapekSyAvAcityate, yathA kRSNAdivarNanAmnaH zeSavarNA pekSyA pratipakSaprakRtyapekSayA vA, yathA sunnagadurnagayoH, na caitAH parasparaM sajAtIyAH, agninnaikamUlapikaprakRtyanAvAta; nApi virukSAH, yugapadapi baMdhasaMnavAt. tathA gotre sarvastokamutkRSTapade pradezAgraM nIcairgotrasya, tato vizeSAdhikamuccairgotrasya. tazrAMtarAye sarvastokaM dAnAMtarAyasya, tato lAnAMtarAyasya vizeSAdhikaM, tato nogAMtarAyasya vizeSAdhikaM, tata napanogAMtarAyasya vizeSAdhikaM, tato vIryAta // 5 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 786 // rAyasya vizeSAdhikaM tadevamuktamuttaraprakRtInAmutkRSTapradezAgrApabahutvaM saMprati jaghanyapade tadabhidhIyate -- tatrajJAnAvaraNadarzanAvaraNaprakRtInAM yathotkRSTapade tathaivAvagaMtavyaM mohanIye sastokaM jaghanyapade pradezAgramapratyAkhyAnAvaraNamAnasya, tato'pratyAkhyAnAvaraNakrodhasya vizepAdhikaM tato'pratyAkhyAnAvaraNamAyAyA vizeSAdhikaM tato'pratyAkhyAnAvarAlojasya vizepAdhikaM tataH pratyAkhyAnAvaraNa mAnakrodhamAyAlonAnAmanaMtAnubaMdhimAnakrodhamAyAlonAnAM yathottaraM vizeSAdhikaM vaktavyaM. tato mithyAtvasya vizeSAdhikaM tato jugupsAyA anaMtaguNaM, tato jayasya vizeSAdhikaM, tato hAsyazeokayorvizeSAdhikaM, svasthAne tu tayoH parasparaM tulyaM tato ratyaratyorvizeSAdhikaM, svasthAne tu tayorapi parasparaM tulyaM tato'nyataravedasya vizeSAdhikaM, tataH saMjvalanamAnakrodhamAyAlojAnAM yathottaraM vizeSAdhikaM tathAyuSi sarvastokaM jaghanyapade pradezAgraM tiryagmanuSyAyuSoH, tato devanarakAyuborasaMkhyeyaguNaM. tathA nAmni gatau sarvastokaM jaghanyapade pradezAtaryaggateH, tato vizeSAdhikaM manujagateH, tato devagaterasaMkhyeyaguNaM, tato nirayagate ra saMkhyeyagu nAga 3 // 786 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM . tathA jAtau sarvastokaM caturNAM hIzyiAdijAtinAmnAM, tata ekeMzyijAtervizeSAdhikaM. ta- thA zarIranAmni sarvastokamaudA rikazarIranAmnaH pradezAgraM, tatastaijasazarIranAmno vizeSAdhikaM, tataH kAmazarIranAmno vizeSAdhikaM, tato vaikriyazarIranAmno'saMkhyeyaguNaM, tato'pyAhArakazarIranAmno'saMkhyeyaguNaM, evaM saMghAtanAmnyapi vAcyaM. aMgopAMganAmni sarvastokaM jaghanyapade pradezAgramaudArikAMgopAMganAmnaH, tato vaikriyAMgopAMganAmno'saMkhyeyaguNaM, tato'pyAhArakAMgopAMganAmno'saMkhyeyaguNaM. tathA sarvastokaM trasanAmnaH, tato vizeSAdhikaM sthAvaranAmnaH, evaM bAdarasUdamayoH paryAptAparyAptayoH pratyekasAdhAraNayozca; zeSANAM tu nAmaprakRtInAmalpa. bahutvaM na vidyate. tathA sAtAsAtavedanIyayoruJcairgotranIcairgotrayorapi, aMtarAye punaryazrotkRSTapade tathaivAvagaMtavyaM, iha yadA jaMturutkRSTe yogasthAne vartate, yadA ca mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAMca stokatarANAM baMdhakaH, tathA yadA saMkramakAle prakRtyaMtaradalikAnAmutkRSTapradezasaMkramaH, tadA nu bhatkRSTapradezAgrasannavaH. tathAhi-natkRSTayoge vartamAna natkRSTaM pradezagrahaNaM karoti; tathA sto katarANAM mUlaprakRtInAmuttaraprakRtInAM vA yadA baMdhakastadA zeSA'vadhyamAnaprakRtilacyo'pi 7 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| TIkA // a Ce nAgastAsAM badhyamAnAnAmAnajati. tathA prakRtyaMtaradalikAnAmutkRSTapradezasaMkramakAle vivakSi- tAsu prakRtiSu badhyamAnAsu pranUtAH karmapujalAH pravizaMti. tata eteSu kAraNeSu satsu natkRSTapradezAprasaMnnavo navati. viparyAse tu jaghanyapradezAgrasaMnnavaH. tadevaM mUlottaraprakRtInAM nAgavinAgopadarzanaM kRtaM. // 41 // saMprati yatpratijJAtaM 'rasanneeNaM itto / mohAvaraNANa nisuNeha' ti, tatsUtrakRnirvAdayati - // mUlam ||-svvukkosrso jo / mUlavinAgastaNaMtimo nAgo // sabaghAINa dijH| so zyaro desaghAIgaM // 42 // vyAkhyA-iha yaH sthityanusAreNa jJAnAvaraNadarzanAvaraNamo- hanIyAnAM pratyeka mUla vinnAga Anajati, tasya pratyekaM yo'naMtatamo nAgaH sarvotkRSTarasonavati, sa sarvaghAtinIbhyaH prakRtityastatkAlabadhyamAnAnyo yathAyogaM vinajya dIyate. itaronutkRSTarasaH sarvo'pi dezaghAtinInyaH prakRtinyo yathAyoga vinnajya vinajya dIyate. zyama- tra nAvanA-jhAnAvaraNIyasya sthityanusAreNa yo mUlanAga Anajati, tasyA'naMtatamo nAgaH kevalajJAnAvaraNAya dIyate, zeSasya catvAro nAgAH kriyate, te ca matijJAnAvaraNazrutajJA //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ pena TIkA HSGUIN nAvaraNAvadhijJAnAvaraNamanaHparyavajJAnAvaraNenyo dIyaMte. darzanAvaraNIyasyApi yo mUlanAgaranAga 3 prAnnajati, tasyAnaMtatamaM nAgaM SoDhA kRtvA nizapaMcakakevaladarzanAvaraNAcyA sarvaghAtiyAM prayati, zeSasya ca trayo nAgAH kriyate, te ca cakSuracakSuravadhidarzanAvaraNecyo dIyate, mohanIyasya punaryo mUlanAga aAnnajati, tasyAnaMtatamo nAgaH sarvaghAtiyogyo dhiA kriyate, aI darzanamohanIyasya, aI tu cAritramohanIyasya. tatrAI darzanamohanIyasya satkaM samagramapi mithyAtvamohanIyasya Dhokate, cAritramohanIyasya tu satkamAI hAdazadhA kriyate, te ca hAdazanAgA Adyenyo hAdazakaSAyenyo dIyaMte. // 42 // Aha. ca- . // mUlam ||-nkkosrsssNmiche / ahaM tu zyaraghAINaM // (gAthA) vyAkhyA-su. garma, zeSasya ca mUla nAgasya au nAgau kriyete. ekaH kaSAyamohanIyasya, aparo nokaSAya: modanIyasya, tatra kaSAyamohanIyasya nAgaH punazcaturdhA kriyate, te ca catvAro'pi nAgAH saM- / jvalanakrodhamAnamAyAlognecyo dIyate. nokaSAyamohanIyasya tu nAgaH paMcadhA kriyate, te ca paMcApi nAgA yathAkrama trayANAM vedAnAmanyatamasmai badhyamAnAya vedAya, hAsyaratiyugalArati
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 150 // zokayugalayoranyatamasmai yugalAya, jayajugupsAyAM ca dIyaMte, nAnyebhyo baMdhAnAvAta. na di navApi nokapAyA yugapahuMcamAyAMti, kiMtu yathoktAH paMcaiva // 42 // etadevAha - // mUlam // - saMjalAnokasAyA / sesaM adhaiyaM leti // ( gAthAI) vyAkhyA -zeaSTarasaM dalikaM saMjvalanAH krodhamAnamAyAlojarUpAH, nokavAyAzca yathoktasvarUpAH paMcakaM kRtaM gRhNati a saMjvalanA gRhNati, a tu nokapAyA ityarthaH zeSanA vanA tvanaMtarameva kRtA. nAmakarmaNa punaH sthityanusAreNa yo mUlabhAga najati, sa sarvo'pi badhyamAnAnAmanyatamagatijAtizarIrabaMdhana saMghAta saMhanana saMsthAnAMgopAMga va gaMdharasasparzAnupUrvINAma gurulaghupa rAghA tocchravAsAtapodyota nirmANa tIrthakarANAM prazastAprazasta vihAyogatisasthAvaravAdara sUkSmaparyAptAparyAptapratyeka sAdhAraNa sthirA sthirazunAzuna susvaraduHsvara sunagaDagAdeyA'nAdezaH kIrttizrayazaH kIrttyanyatarANAM ca vibhajya vijJajya samarpayati, tatrApivanAno gilaccada likaM tatpaMcadhA kRtvA zuklAdinyo'vAMtarabhedebhyaH paMcanyo vijJajya dIyate, gaMdhanAmno chAyAM suraniDuranigaMdhAnyAM, rasanAmnaH paMcajyastiktakaTukaSAyAmlamadhura bhAga 3 11 9000 ||
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamaM0 TIkA II STU? II saMzebhyaH, sparzanAnastvaSTabhyaH karkazAdibhyaH tathA saMghAtanAmnaH zarIranAmnazca yajJAgalabdhaM dalika mAyAti, tatriyA caturdA vA kRtvA tribhyazcaturyo vA dIyate. tatraiaudArikataijasakArmaNAni vaikiyataijasakArmaNAni trINi zarIrANi saMghAtAni vA yu. gahanatA tridhA kriyate, vaikriyAdArakataijasakArmaNarUpANi catvAri zarIrANi saMghAtAni vA vanatA caturdhA, baMdhananAmnaH punaryanAgalabdhaM dalikamAyAti tatsaptadhA ekAdazadhA vA kRtvA sasabhya ekAdazajyo vA dIyate tatraiaudArikaudArikaudArikataijasaudArikakArma gaudArikataijasakArmataijasataijasataijasakArmaNakArma kArmArUpANi vaikriyacatuSkataijasa trikarUpANi vA sa baMdhanAni banAekAdazadhA kriyate tathA aMtarAyasya sthityanusAreNa yo mUlajAga Ajajati sa paMcadhA kRtvA dAnAMtarAyAdibhyo dIyate, vedanIyAyuga treSu punaryo mUlabhAga grAmajati, sa eteSAmeva ekaikasyAH prakRterbadhyamAnAyA zrAjajati, chiprabhRtInAmamISAM yugapaghAnAvAt tadetAvatA pradezabaMdhasya prarUpaNA kRtA. prakRtibaMdhasya ca prarUpaNA prAgeva baMdhavi dhau vyavAya, saMprati sthityanujJAgabaMdha prarUpaNAvasaraH, tatra bahuvaktavyatvAtprazramato'nunAgabaMdha nAga 3 113 11
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga ' syaiva prarUpaNA kriyate, tatra ca paMcadA anuyogadvArANi, tadyathA-adhyavasAyaprarUpaNA, a. vinAgaprarUpaNA, vargaNAprarUpaNA, spAIkaprarUpaNA, aMtaraprarUpaNA, sthAnaprarUpaNA, kaMkaprarUpaTIkA NA, paTsthAnakaprarUpaNA, adhastanasthAnaprarUpaNA, vRzirUpaNA, samayaprarUpaNA, yavamadhyaprarU // // paNA, najoyugmaprarUpaNA, paryavasAnaprarUpaNA, alpabahutvaprarUpaNA ceti. // tatrAdhyavasAyapra rUpaNAzramAha // mUlam ||-jiivssnvsaayaa | sunnAsunnAsaMkhalogaparimANA // 3 // vyAkhyAjIvasyAdhyavasAyA anunnAgasya kAraNanUtAH kASAyikAH pAriNAmavizeSA vidhA nati, tadyathA-zunnA azujAzca, tatra zunaiH kIrakhaMDarasopamAhlAdanamanunAgaM karmapujalAnAmAdhane, nivaghoSAtakIrasopamaM cA'zutnaiH, te ca zunA azunAzca kASAyikAdhyavasAyAH pratyekamasaM. khyeyalokaparimANA asaMkhyalokAkAzapradezapramANAH, kevalaM zunnA vizeSAdhikA dRSTavyAH, ta- mAhi-yAnevAnunnAgabaMdhAdhyavasAyAna kramazaH sthApitAna saMklizyamAnaH krameNa adho'dha AzrI skaMdati, tAneva vizudhyamAnaH krameNovordhvamArohati. 2 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca[saM0 TIkA // 103 // tato yathA prAsAdAdavatarato yAvaMti sopAnasthAnAni javaMti tAvatyA rohato'pi tathA atrApi yAvaMta evaM saMklizyamAnasyA'zunAdhyavasAyAstAvaMta eva vizudhyamAnasyApi zujA adhyavasAyAH, naktaM ca-kramazaH sthitAsu kASA - vikISu jIvasya jAvapariNatiSu // zravapatanotpatanAhne / saMklezAddA vizodhya dve // 1 // kevalaM rUpako yeSvadhyavasAyeSu varttamAnaH kapakazreNimArohati, tenyaH punarna nivarttate, tasya pratipAtA'nAvAt, ataste adhikA iti, tadapekSayA vizeSAdhikAH zunAdhyavasAyAH, tadevaM kRtA zradhyavasAya prarUpaNA // 43 // saMpratyavinAgaprarUpaNArthamAha * // mUlam // - sajiyAgaMtaguNA / ekkekke hoMti jAvANU // ( gAthAI) vyAkhyA - karmadalike gRhyamANe ekaikasmin paramANau kApAyikAdhyavasAyavazAnAtrapara mAlavo guNaparamAvo rasAvijJAgA ityarthaH, jaghanyato'pi sarvajIvAnaMtaguNAH sarva jIvebhyo'naMtaguNA navaMti iyamatra jAvanA -- iha pUrva karmaprAyogyavargaNAMta pAtinaH saMtaH karmaparamANvo na tathA viziSTarasopetA AsIranU, kiMtu prAyo nIrasA ekasvarUpAzca yadA tu jIvena gRhyate tadAnIM 100 bhAga 3 // 753 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| paMca grahaNasamaye eva teSAM kApAyikenAdhyavasAyena sarvajIvenyo'pyanaMtaguNA rasAvinnAgA Apa- K yaMte. jJAnAcArakatvAdivicitrasvannAvatA ca, aciMtyatvAjjIvAnAM pujalAnAM ca zakteH. na caidIkA kA tadanupapanna tathA darzanAta, tathAdi-zuSkataNAdiparamANavo'tyaMtanIrasA api gavAdinnirga dotvAviziSTakorAdirasarUpatayA saptadhAturUpatayA ca pariNamyaMte, iti kRtA avinaagprruupgaa|| 43 // atra para Aha ||muulm ||-eknvsaaysmjiyss / daliyassa kiM raso tulo // (gAI) vyAkhyA-ekenAdhyavasAyena samarjitasya gRhItasya dalikasya karmadalikasya paramANuSu kiM saveSvapi raso'nunAgastulyaH? kiM vAneti ? // atrAha // mUlam ||-nahu hoti gNtneyaa| sAhijate nisAmeha // 45 // ( gAthAI ) vyA. khyA-nahu naiva tulyo navani, kiMtvanaMtA nedAH, tAMzcAnaMtAna nedAn sAdhyamAnAn kathya- mAnAn nizamayata ? AkarNayata ? yUyamiti / / 44 // // mUlam ||-sbpprse geeda / je bahave tehiM vaggaNA paDhamA // avinAgunariehiM / e||
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga3 paMcasaM0 aNAna visesahINehiM // 45 // dabvehiM vaggaNAna / sihAgamatannAgatullAna // (sArza gA thA) vyAkhyA-yAna pujalAn sarvAlparasAn, anyaparamAevapekSayA samApAditasarvastokaTIkA - rasavinnAgAn jIvo gRhNAti, kathanUtAnityAha-baDUna, alparasA hi paramANavo bahavo n||e vaMti, ata naktaM vadaniti. tairvargaNA prazramA navati, teSAM samudAyaH prazramA vargaNetyarthaH. tato vinAgaunarekaikAvinAgavaIIvyaiH paramANuniH pUrvasmAtpUrvasmAhizeSahInairanyA hitIyAdyA vargaNA navaMti, tAzcaivaM-vargaNAstAvaktavyA yAvatsiAhAnAmanaMtanAgatulyA navaMti. etauktaM navati-prathamavargaNAgataparamAevapekSayA ye paramANava ekena rasAvinAgena vRkSAH, teSAM sa mudAyo hitIyA vargaNA, te ca prazramavargaNAgataparamAevapekSayA vizeSahInAH, tebhyo'pyekena ra rasAvinAgenAnyadhikAnAM samudAyastRtIyA vargaNA, te'pi ca hitIyavargaNAgataparamAevapekSA 2 yA vizeSahInAH, evamekaikAvinAgavRkSAnAM pUrvasmAvizeSadInAnAM vargaNAstAvaktavyAH, yA- vadanavyenyo'naMtaguNAH simAnAmanaMtanAgakalyA navaMti. kRtA vargaNAprarUpaNA // 45 // saM. prati spAIkaprarUpaNArthamAi 5 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca[saM0 TIkA // 196 // // mUlam // - eyaM paDhamaM phalaM / ( gAthAcaturthAMzaH ) vyAkhyA - yA anavyebhyo'naMtaguNA: sinAmanaMtanAgatulyA vargaNA anaMtara muktAstAH samuditAH spardhakaM tacaitatspardhakaM prazramaM // kRtA spardhakaprarUpaNA, saMpratyuttara prarUpaNArthamAha // mUlama | paraM nani ruvadiyA || savajiyAAMtaguNe | palinAge laMdhinaM pulo annA // ( pAdonA gAthA ) || 46 // evaM javaMti phaklA / siddhANamAMta nAgasamamA // ( gAthAI) vyAkhyA - prataH prathamAtspAIkAtparaM rUpAdhikA ekaikarasAvijJAgavRkSaH paramANavo na saMti, kiMtu sarvajIvAnaMtaguNAn paribhAgAnullaMdhya atikramya parairasAvinA gairabhyadhikAH saMti, tataH punarapi teSAM prAguktakrameNAnyA vargaNAstAvAcyA yAvatsindhAnAmanaMtAjAgatulyA navaMti, tatastAsAM samudAyo dvitIya spardhakaM; evaM spardhakAni tAvadvAcyAni yAvatsiddhAnAmanaMtAgasamAni jayaMti iyamatra jAvanA - prathama spardhakAdUrdhvamekena rasAvijJAgenAbhyadhikAH paramAvo na prApyate, nApi dvAbhyAM nApi trinirnApi saMkhyeyaiH, nApyasaMkhyeyaiH, nApyanaMtaiH, kiMtvanaMtAnaMtaireva sarvajIvebhyo'pyanaMtaguNairabhyadhikAH prApyaMte, tatasteSAM samudAyo dvitIyasya bhAga 3 / / 76 / /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM spAIkasya prathamA vargaNA. tata ekena rasAvinAgenAnyadhikAnAM paramANUnAM samudAyo iitIyA vargaNA. hAnyAM raTIkA sAvitnAgAcyAmadhikAnAM paramANUnAM samudAyastRtIyA vargaNA. evamekaikarasAvinAgavRddhyA ||aevrgshaastaavhaacyaa vAvadanavyenyo'naMtaguNAH simAnAmanaMtanAgakalpA navaMti. tatastAsAM sasamudAyo hitIyaM spAIkaM, tataH punarapyata Urdhvamekena rasAvinAgenAnyadhikAH paramANavo na prApyate, nApi hAnyAM, nApi trintiH, nApi saMkhyeyaiH, nApyasaMkhyeyaiH, nApyanaMtaiH, kiMtvanaMtAnaMtaireva, sarvajIvecyo'naMtaguNaiH, tatasteSAM samudAyastRtIyasya spAIkasya prazramA vargaNA, tataH punarapyUcaM yathottaramekaikarasAvinnAgavRddhyA hitIyAdikA vargaNAstAvaghAcyA yAvadanavyenyo'naMtaguNAH sijJAnAmanaMtanAgakalyA navaMti. tatastAsAM samudAyastRtIyaM spakiM. evaM spaI. kAni tAvaghAcyAni yAvadanavyenyo'naMtaguNAni simAnAmanaMtanAgatulyAni navaMti. kRtA aM- taraprarUpaNAH // 46 // saMprati sthAnaprarUpaNArthamAha // mUlam ||-eyN paDhamaM gaNaM / ( gAthAcaturthAzaH) vyAkhyA-annavyenyo'naMtagaNA // 7 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacasaM0 TIkA 1192011 ni siddhAnAmanaMtanAgakalpAni spardhakAni sthAnamanujJAgabaMdhasthAnaM javati tacaitadanubhAgadhasthAnaM prathamamavagaMtavyaM. anujJAgabaMdhasthAnaM nAma ekena kApAyikeNAdhyavasAyena gRhItAnAM paramANUnAM rasaspardhakasamudAyaparimANaM, kRtA sthAnaprarUpaNA || kaMDakaprarUpaNAM SaTsthAnakaprarUpaNAM cAtidezena karttukAmaH sthAnAnAM saMkhyAdikamAda // mUlam // - evama saMkhe kalo gaTAlA // samavaggaNANi phalAli / tesiM tullANi vivarANi // 47 // ( pAdonA gAthA ) galAeM parivaDhI / baThThA kameNa taM gayaM putraM // ( gAthAI ) vyAkhyA - evamanaMtaroktasthAnagatena prakAreNa sthAnAnAM asaMkhyeyA lokA javaMti, zra saMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni sthAnAni javaMtItyarthaH eteSu ca sthAneSu pratyekaM spardhakAni samavargalAni javaMti, ajavyAnaMtaguNa sihAnaMtanAgakalpa vargalAni sarveSAmapi sthAnAnAM sparddhakAni jayaMtItyarthaH tathA teSAM sthAnAnAmatra spardhakAnAM vivarANi cAMtarANi ca tulyAnijavaMti. sarveSAmapi sthAnAnAM spardhakAnAM vA parasparamaMtaraM sarvajIvAnaMtaguNaM dRSTavyamityarthaH tathAhi- - yathA prathamaspAIkacaramavargalAyA dvitIyasparddhakAdivargalAyAzcAMtaraM sarvajI ve - bhAga 3 // 78 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaMnyo'naMtaguNaM prAgupadiSTaM, evaM sarveSAmapi spakAnAM dRSTavyaM sthAnAnAM ca. tathA sthAnAnAM sa- pa rveSAM parivRddhiH pUrvasmAtpUrvasmAuttarasyottarasya sthAnasya vRddhiH SaTsthAnakakrameNa nAvanIyA. dIkA tadyathA-prathamAtsthAnAd hitIyaM sthAnaM spaIkApekSayA anaMtanAgavRdhdhaM; yAvaMti prathame sthAe ne spardhvakAni, tAvannayo'naMtanAgAdhikAni kSitIye sthAne spardhakAni navaMtItyarthaH. tato'pi tRtIya sthAnamanaMtanAgavRdhdhaM. evamupadarzitena prakAreNa yathottaramanaMtanAgavRdhdhAni sthAnAni tAvahAcyAni yAvadaMgulAsaMkhyeyannAgagatapradezarAzipramANAni navaMti. teSAM ca samudAya ekaM kaMDakaM. eSA kaMDakaprarUpaNA. asmAcca prathamAtkaMkAtparaM yadanunAgabaMdhasthAnaM navati, tatspa. IkApekSayA asaMkhyayanAgAdhikaM, tasmAtparANi tu kamakamAtrANi sthAnAni yathottaramanaMtalAgavRzAni, tataH paraM punarapyekamanyadanunnAgabaMdhasthAnamasaMkhyeyatnAgAdhikaM navati, evaM prA. guktaSasthAnakakrameNa sthAnAnAM parivRhiravaseyA. tathA cAha-'taM gayaM puviM' tat SaTsthAnakaM pUrva nAmapratyayaspAIkaprarUpaNAvasare gataM pratipAditamiti na nUyaH pratipAdyate, tathApi kiNciucyte-||7|| ||nnnnaa
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| paMcasaM // mUlam ||-naago guNoya kIra / jahottaraM ena gaNANaM // 40 // (gAthAI) vyA- khyA-atra SaTsthAnakakrameNa vRau sthAnAnAM yathottaramadhiko nAgo guNazca kriyate. zyama TIkA va nAvanA-iha SaTsthAnake trINi nAgavRkSAni sthAnAni, tadyathA-anaMtanAgavRkSAni a|| saMkhyeyanAgavRjJAna saMkhyeyannAgavRkSAni. trINi guNavRjJAni, tadyathA-saMkhyeyaguNavRdhdhAni a. saMkhyeyaguNavRdhdhAni anaMtaguNavRdhdhAni. tatrAnaMtanAgavRdhdhAnyevaM-prazramasyAnunnAgabaMdhasthAnasya sarvajIvasaMkhyApramANena rAzinA nAge hRte sati yallabdhaM so'naMtanAgaH, tenAnyadhika hitI. yamanunAgabaMdhasthAnaM. tasyApi sarvajIvasaMkhyApramANena rAzinA nAge hRte sati yallabdhaM, tenAnyadhikaM tRtIyamanunAgabaMdhasthAnaM. evaM yat yat anunAgabaMdhasthAnamanaMtanAgavRdhdhamupala nyate, tattatpAzcAtyasyAnunAgabaMdhasthAnasya sarvajIvasaMkhyApramANena rAzinA nAge hRte sati 2 yat yat lanyate, tena tenAMtena nAgenAnyadhikamavagaMtavyaM. asaMkhyeyannAgAdhikAni punarevaM- pAzcAtyasya pAzcAtyasyAnunAgabaMdhasthAnasya asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANena rAzinA nAge hRte sati yat yavanyate, sa so'saMkhyeyatamo nAgaH, tatastena tenA'saMkhyeyatamena nA Gom
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 01 // paMcasaM genAnyadhikAni sthAnAni asaMkhyeyatnAgAdhikAni, saMkhyeyatnAgAdhikAni tvevaM pAzcAtya ra syAnunnAgabaMdhasthAnasya natkRSTena saMkhyeyena nAge hRte sati hRte sati yat yallanyate, sa sa saMkhyeyatamo nAgaH, tatastena tena saMkhyeyatamena nAganAdhikAni sthAnAni saMkhyeyannAgAdhi. kAni dRSTavyAni. saMkhyeyaguNavRkSani nAma pAzcAtyaM pAzcAtyamanunAgabaMdhasthAnamutkRSTasaMkhyeya. pramANena rAzinA guNyate, guNite sati yAvAna yAvAn rAzinavati, etAvatpramANAni dRSTa vyAni. evamasaMkhyeyaguNavRkSAni anaMtaguNavRtAni ca nAvanIyAni. navaramasaMkhyeyaguNavRkSau pApazcAtyaMpAzcAtyamanunAgabaMdhasthAnamasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANenAsaMkhyeyena guNyate, anaMtaOM guNavRau tu sarvajIvapramANenAnaMtenaiveti. // // / // mUlam ||-gnngavsaanne / anaM gaNayaM puNo annaM / / evamasaMkhA logA / - gaNANaM muNeyavA ||dhe // vyAkhyA-asya SaTsthAnakasya avasAne samAptAvanyat SaT - bhasthAnakamavagaMtavyaM. tasyApi samAptAvanyat, evaM SaTsthAnakAnAmasaMkhyeyA lokA maMtavyAH, asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni SaTsthAnakAni maMtavyAnItyarthaH // 4 // kRtA padasthA // 1 // 101
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0naprarUpaNA, sAMpratamadhastanasthAnaprarUpaNAmAha // mUlam ||-svaasiN vuDhINaM / kaMgamettA aNaMtarA vuDhI // ( gAyAdhaiM )vyAkhyATIkA | sarvAsAM vRddhInAmasaMkhyeyatnAgavRddhyAdInAmadho'dho'naMtarAnaMtanAgavRddhyAdikA vRdhdhiH kaMDakamA. // 2 // trA navati, nAdhikA, kaMjhakAdUrdhvamavazyamanyasyAnuyAyinaH sthAnasyovAnAt, etayuktaM navati-sarvA api vRdhdhayo yena krameNovitAstenaiva krameNa niraMtara pravarttamAnAH kaMkamAtrA eva prApyaMte, nAdhikAH, tenottarasyA nuttarasyA vRdhdherAk anaMtarA vRdhdhiH kaMDakamAtrA veditavyA, tadyathA-prazramAdasaMkhyeyatnAgavRjhisthAnAdadho anaMtanAgavRkSAni sthAnAni kaMDakamAtrANi, prazramAsaMkhyeyatnAgavRdhvAtsthAnAdadho'saMkhyeyatnAgavRdhdhAni sthAmAni kaMDakamAtrANi, prazramAtsaMkhyeyaguNavRdhdhAtsthAnAdadhaH saMkhyeyatnAgavRdhdhAni sthAnAni kaMjhakamAtrANi, prazramAdasaMkhyeyaguNava dhvAtszrAnAdadhaH saMkhyeyaguNavRdhdhAni sthAnAni kaMkamAtrANi, prthmaadnNtgunnvRdhdhaatsthaanaa-||2|| bhAdadho'saMkhyeyaguNavRdhdhAni sthAnAni kaMjhakamAtrANi, iyamuttarottarasthAnAdadho'dha AnaMtaryeNa mA gaNA. idAnImekAMtaritA mArgaNA kriyate-prazramAtsaMkhye yatnAgavRkSAtsthAnAdadho'dhaH kiyaMtya
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA 803 // naMtanAgavRddhAni sthAnAni ? nRcyate - kaMmakavargaH kaMrukaM ca tathA prathamAtsaMkhye yague vRddhAdadhaH kiyatya saMkhyeyAgavRdAni sthAnAni ? ucyate kaMmakavargaH kaMDakaM ca tathA prathamAdasaMkhyeya guNa vRddhAtsthAnAdadhaH kiyaMti saMkhye yajJAgavRchAna sthAnAni ? ucyate -- kaMmakavargaH kaMrukaM ca. * tathA prathamAdasaMkhyeya guNavRdvAtsthAnAdadhaH kiyatya saMkhyeyanAgavRdhAni sthAnAni ? ucyate - kaMDakavargaH kaMmakaM ca. * tathA prathamAdanaMtaguNavRddhAtsthAnAdadhaH kiti saMkhyeyaguNavRdhAni sthAnAni ? ucyate-kaMDakavargaH kaMrukaM ca kathametadavasIyate ? iti ceDucyate - prathamAtsaMkhyeyanAgavRhatsthAnAdadha ekaikasyA'saMkhyeyanAgavRhasya sthAnasyAdhaH pratyekamanaMtanAgavRAni kaMrukamAtrANi prApyaMte. asaMkhyeyanAgavRdhAni ca sthAnAni kaMrukamAtrANi, tataH kaMrukaM kaMmakena guNitaM prApyata iti kaMmakavarga:. asaMkhye yajJAgavR.6kaMrukasyopari anaMtanAgavRdAni sthAnAni kaMrukamAtrANi prApyate ityekakarukapradepaH, evamasaMkhyeyanAgavRddhAdInAmapyekAMtarita mArgalAyAM jJAvanIyaM // tathA cAha // mUlam // etarAja vuTThI / vaggo kaMDassa kaMmaM ca // ( gAthA hai ) vyAkhyA - e nAga 3 // 803 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 804 // kAMtarA punarvRddhiH kaMrukasya vargaH kaMDakaM ca kRtA ekAMtaritA mArgalA, saMprati ghyaMtaritA kriyate - prathamAtsaMkhyeya guNavRtsthAnAdadhaH kiyaMti anaMtanAgavRkSani sthAnAni ? ucyateinnano hau kaMDakavargoM kaMDakaM ca. prapramAdasaMkhyeya guNavR-chAtsthAnAdadhaH kiyatya saMkhyeyajAgavRddhAni sthAnAni ? ucyate-- kaMDakaghano chau kaMDakavargo kaMDakaM ca. prathamAdanaMta guNavRhatsthAnAdadhaH kiti saMkhyeyajJAgavRdhAni sthAnAni ? ucyate - kaMrukadhano chau kaMDakaan ekaM ca kaMkaM. kathametadavasIyate ? iti ceDucyate - prazramAtsaMkhyeya guNa vRddhAtsthAnAdadha ekaikasya saMkhyeyajJAgavRddazya sthAnasyAvaH pratyekamekaika kaMDakAdhika kaMmakavargo'naMtanAgavRkSanAM prApyate, saMkhyeyajJAgavRdhAni ca sthAnAni kaMmakamAtrANi tataH kaMmakavargoM yadA kaMmakena guNyate tadA kaMghano javati, kaMDakaM ca kaMDakena guNitaM kaMDakavargaH, saMkhyeyanAgavRddhAzcopari kaMDakavarga ekaM ca kaMmakaM prApyate; tato iyaMta ritamArgaNAyAmanaMtanAgavRddhAnAM kaMmakaghano hau kaMmakavargAvekaM ca kaMrukaM javati evamasaMkhyeyanAgavRddhAdInAmapi iyaMtaritamArgalAyAM jAvanIyaM // // 50 // tathA cAda - nAga 3 // 804 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 0 // // mUlam // - kaMDakaMrusta ghalo vaggo / dugulo dugaMtarAe na // ( gAthA ) vyAkhyAdvikAMtarAyAM vRdhvau sthAnAnAmanaMtanAgavRdhvAdInAM pratyekamekaM kaMrukamekazca kaMDakaghanaH kaMrukavarga Eyes, at inkavargAvityarthaH kRtA vyaMtaritA mArgalA saMprati tryaMtaritA kriyate - prazramAdasaMkhyeyaguNavRdhdhAtsthAnAdadhaH kiyaMti anaMtanAgavRdhdhAni sthAnAni ? ucyate - kaMkakavargavargaH, trayaH kaMDakaghanAH, trayazca kaMDakavargAH, ekaM ca kaMDakaM. tathA prathamAdanaMtaguNAvRdhvAtsthAnAdadhaH kiyatya saMkhyeyanAgavRdhdhAni sthAnAni ? ucyate -- kaMDakavargavargaH, trayaH kaMrukanAH, trayaH kaMrukavargAH, ekaM ca kaMDakaM kathametadavasIyate ? iti ceDucyate -- iha prathamAdasaMkhyeyaguNavRdhdhAtsthAnAdadha ekaikasya saMkhyeyaguNavRdhdhavasya sthAnasyAdhaH pratyekamanaMtanAgavRdhdhAnAM sthAnAnAM kaMDakaghano, hau ca kaMDakavargoM, ekaM ca kaMrukaM prApyate. saMkhyeyaguNavRdhdhAni ca sthAnAni kaMrukamAtrANi, tataH kaMmakaghano yadA kaMDakena guNyate tadA kaMrukavargavargo navati, tathAdi - catuSkasya ghanazcatuHSaSTipramANazcatuSkena guNyate, tato de zate SaTpaMcAzadadhikenavrataH, etAvatpramANazcatuSkasya vargavargaH, catuSkasthAnIyaM ceha kaMmakaM jAvanIyaM ddau kaMmakava bhAga 3 11 500 11
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga TIkA paMcasaM0 3auN kaMDakena guNitau dhau kamakaghanau navataH, vargasya vargamUlena guNane ghanasya nAvAta. kaMjha ca kaMjhakena guNitaM kaMDakavargaH, saMkhyeyaguNavRhasthAnakasyopari ekaH kaMDakaghano au ca kaM: kavauM ekaM ca kaMmakaM prApyate, etaca pUrvarAzau prakSipyate. tata stryNtritmaargnnaayaamnNtnaagvR||0|| hAnAM sthAnAnAM kaMDakavargavargaH, trayazca kaMDakaghanAH, tayazca kaMDakavargA ekaM kaMDakaM prApyate. e. vamasaMkhyeyatnAgavRkSAnAmapi nAvanIyaM // tathA cAha ||muulm ||-kNddss vggvggo| ghaNavaggA tiguNiyA kaMDa // (gaathaaii)||51|| vyAkhyA-kaMDakasya vargavargaH kaMmakaghanaH kaMmakavargazca triguNaH, trayaH kaMkaghanAstrayazca kaMDakavargA ityarthaH. ekaM ca kaMDakaM sthAnAnAM dhyaMtaravRkSau navati, kRtA vyaMtaritA mArgaNA. saMprati caturaMtaritA kriyate-prathamAdanaMtaguNavRkSAtsthAnAdadhaH kiyaMti anaMtanAgavRdhdhAni sthAnAni ? anucyate-aSTau kaMDakavargavargAH, SaT kaMDakaghanAH, catvArazca kaMDakavargAH, ekaM ca kaMDakaM. katha miti cekucyate-iha kaMDakamasatkaTapanayA sukhAvabodhAya catuHsaMkhyAtmakaM parikalpyate, ta. prazramAdanaMtaguNavRdhdhAtsthAnAdadha ekaikasya saMkhyeyaguNavRdhdhasya sthAnasyAdhaH pratyekamanaMtanA G06 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasaM nAga 3 TIkA 11 009112 gavRdhdhAnAM sthAnAnAmekaH kaMDakavargavargaH, trayaH kaMDakaghanAH, trayazca kaMDakavargAH, ekaM ca kaMDa- kaM prApyate. asaMkhyeyaguNavRdhdhAni ca sthAnAni kaMDakamAtrANi; tataH kaMDakavargavargA asaMkhye yAH kaMDakamAtrAH prApyate. tathApi kaMDakamiha catuHsaMkhyAtmakaM parikalpitamiti catvAraH kaMDakavargavargA labdhAra, trayazca kaMkaghanAzcatuHsaMkhyAtmakena kaMDakena guNitAH saMto jAtA hAdaza, kaMjhakaghanazcatuSkena guNitaH kaMjhakavargavargo navati. tato labdhAstrayaH kaMDakavargavargAH, sarvasaMkhyayA jAtAH sa. takaMDakavargavargAH, kaMkena catuHsaMkhyAtmakena guNitA jagtA jhAdazakaMrakavargAH. kaMDakavargazca - kaMjhakena guNitaH kaMDakadhano navati. yathA catuSkavargaH SoDazakazcatuSkena guNitazcatuHSaSTyAtma kazcatuSkaghanaH, tato labdhAstrayaH kaMDakaghanAH, kaMDakaM ca kaMjhakena guNitaM kaMDakavargaH, asNkhye| yavRkSasthAnakaMDakAJcopari ekaH kaMDakavargavargaH, trayaH kaMDakaghanAH, trayazca kaMjhakavargAH, ekaM ca kaMDakaM prApyate. taca pUrvarAzau prakSipyate. tato'STau kaMjhakavargavargAH, SaT kaMjhakaghanAH, catvArazva kaMDakavargAH, ekaM ca kaMDakaM navati. // 51 // tathA cAha // 7 // For Private 8 Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA || GOG || // mUlam || - aDakaMDavaggavaggA / vaggA cattAri bagghA kaMmaM // canaaMtarakhuTTIe / deThThaThThANa parUvaNayA // 53 // vyAkhyA - aSTau kaMmakasya vargavargAH, catvAraH kaMDakavargAH, SaT kaMDaRghanAH, ekaM ca kaMrukaM, caturaMtaritAyAM vRddhakSai sthAnAnAM javaMti iyamatrastanasthAnaprarUpaNA kRtA // 52 // saMprati vRdisthAnaprarUpaNA kriyate - || mUlam || - pariNAma paJcae / esA nehassa vidA vuTTI || dAlI va kuti ji. yA / zravaligaM asaMkheUM // 53 // aMtamuhuttaM carimAna / dotri samayaM tu purA jahantreNaM // ( sArddhA gAthA ) vyAkhyA -pa - pariNAmapratyayato jIvapariNAmavazata eSA anaMtaroktA snehasya vidhA vRddhirvA pravarttate, nAnyathA tatra kAM vRddhi hAniM vA kitaM kAlaM yAvanniraMtaraM jIvAH kurveti ? ityetannirUpyate - tatrAnaMtaguNa vRddhimanaMtaguNahAniM ca muktvA zeSAH paMcApi vRddhInItkarSa valikA saMkhyeyanAgamAtraM yAvanniraMtaraM jIvAH kurveti carame ca he vRdAnI anaMtaguNalakSaNe aMtarmuhUrtta kAlaM, jaghanyataH punaH paDapi vRddhIrdAnIvI samayamAtramekaM samayaM yAvatkurveti kRtA vRddhikAlaprarUpaNA saMpratyeteSvevAnujJAgasthAneSu baMdhamAzrityAva bhAga 3 II GOG I
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 nAga 3 TIkA // sthAne kAlazcityate-tatra prazramAdanunnAgasthAnAdArabhya asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni anunAgasthAnAnyutkarSatazcaturaH samayAna yAvaniraMtaraM baMdhamAyAMti, na ca paMcamamapi samaya, teyaH parANi asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni paMcasamayAna yAvat, tenyo'pyaparANi asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni SaTsamayAna, tebhyo'pi parANi asaMkhyeyalokAkAzapradeza. pramANAni saptasamayAna, tebhyo'pi parANi asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni aSTau sama. yAna, tebhyaH parANi punarasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni saptasamayAna yAvat niraMtaramusatkarSato baMdhamAyAMti. tenyo'pi parANyasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni SaTsamayAna, tenyo 'pi parANyasaMkhye yalokAkAzapradezapramANAni paMcasamayAna, tenyo'pi parANyasaMkhyeyalokA. kAzapradezapramANAni caturaH samayAna, tenyo'pi parANyasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni cIna samayAna, tecyo'pi parANyasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni samayau yAvat, ja- ghanyatastu sarvANyapi samayamAtraM. eSA samayaprarUpaNA. saMprati yavamadhyaprarUpaNA kriyate-aTasAmayikAni sthAnAni yavamadhyamityucyate. yathA hi yavamadhyaM pRthulaM, nanjayataH pArthe ca e| 102
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga paMcamahIne hInatare, tathAtrApi kAlataH pRthulAni aSTasAmayikAni, unnayapArzvavartIni ca saptasA- mayikAdIni kAlato hInAni hInatarANi, tato'STasAmayikAni, yavasya madhyamiva madhyaM, TIkA tAni cAnaMtaguNavRha anaMtaguNahAnau ca prApyate. tshraahi||10|| // sapta sAmayikAnAM caramAdanunAgavaMdhasthAnAtprazramamaSTasAmayikaM sthAnamanaMtaguNavRhaM, ta. - yadi prathamamanaMtaguNavRI, tataH zeSANi tadapekSayA sutarAmanaMtaguNavRkSani navaMti. tathA aSTa sAmayikAnAM caramAdanunAgabaMdhasthAnAparitanaM prathama saptasAmayikaM sthAnamanaMtagaNava. tatastadapekSayA pAzcAtyAni sarvANyapyaSTasAmayikAnyanunAgabaMdhasthAnAnyanaMtaguNahInAni. evaM zeSAeyapi saptasAmayikAdIni sthAnAnyanaMtaguNavRkSau anaMtaguNahAnau ca nAvanIyAni. prAdyA. ni punazcatuHsAmayikAni sthAnAnyanaMtaguNahAnAveva. tazrAdi-paMcasAmayikamanunAgabaMdhasthA na catuHsAmayikacaramAnunAgabaMdhasthAnApekSayA anaMtaguNavR, tatastadapekSayA pAzcAtyAni ca ma tuHsAmayikAni anaMtaguNadAnAveva prApyate. hisAmayikAni tvanaMtaguNavRkSaveva. tazrAhi trisAmayikAnAM caramAdanunAgabaMdhasthAnAdAdyaM hisAmayikamanunAgabaMdhasthAnamanaMtaguNavRhaM, ta // 10 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA 11 // tastadapekSayA sarvANyapyanaMta guNavRDAnyeva // 53 // etadeva kiMcidAha // mUlam // - javama vidAle / ecca vigappA bahu viIyA || ( gAthA I) vyAkhyA - yavamadhyavidhAnena yavamadhyakaraNena yena prakAreNa madhyabhAgo yavamadhyakalpo javati, tena prakA reNetyarthaH, atra eSvanujJAgasthAneSu vikalpA jedAzcatuHsAmayikatvAdayo bahusthitikA yavamadhyaM yAvatkramazo bahutarasthitikAH parataH kramazo dInahInatarasthitikA veditavyAH te ca tathaiva jAvitAH etena ca samayaprarUpaNA kRtA dRSTavyA saMprati catuHsAmayikAdInAM sthAnAnAmapavAdutvamucyate - sarvastokAnyaSTasAmayikAni, sthAnAni, aticirakAla baMca yogyAni hi sthAnAni stokAnyeva prApyate tejyo'saMkhyeguNAni najayapArzvavarttIni samasAmayikAni, alpatarabaMdhakAlaviSayatvAt svasthAne tu chyAnyapi parasparaM tukhyAni tebhyo'pyasaMkhyeyaguNAni jayapArzvavartIni paTsAmayikAni, svasthAne tu ghyAnyapi parasparaM tukhyAni tebhyo'pyasaMkhyeyaguNAni jayapArzvavattani paMcasAmayikAni, svasthAne tu parasparaM tukhyAni tebhyo 'pyasaMkhyeyaguNAni ujjayapArzvavarttIni catuHsAmayikAni, svasthAne tu dhyAnyapi parasparaM tu nAga 3 110?? #
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 12 // yAni teo'pyasaMkhyeyaguNAni trisAmayikAni, tebhyo'pya saMkhyeya gulAni hisAmayikA ni. // saMprati sarveSAmanujJAgabaMdhasthAnAnAM samudAyamadhikRtya vizeSasaMkhyA nirUpaNArthamAha // mUlam // - suhugaNiM pavisaMtA / cetA tesiM kAyaThikAlo || kamaso prasaMkhaguliyA / tatto nAgaThAlAI // 54 // vyAkhyA - sUkSmAniM ye pratisamayaM pravizaMti, ye ca makAye tiSTaMti yazca teSAmagnikAyikAnAM kAryasthitikAlaH, ete kramazo'saMkhyeyaguNAH, tatastebhyo'pyanujJAgabaMdhasthAnAni asaMkhyeyaguNAni iyamatra jAvanA - ye ekasmin samaye sUkSmAnikAyeSu pravizaMti nRtpadyaMte ca, te stokAH, te cAsaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAH; yo'pi ye kiyatvenAvatiSTaMte te asaMkhyeyaguNAH, tebhyo'pi anikAya sthitikAlo'saMkhyeyaguNaH, teyo'pyanujnAgabaMdha sthAnAnyasaMkhyeyaguNAni // 54 // saMpratyo joyugmaprarUpaNArthamAha // mUlam // - kalivArateya kamajumma | sanniyA hoMti rAsiyo kamalo || egA ise sagA cana- hiyaMmi karujumma iha sadhe // 55 // vyAkhyA - iha najo viSamaM samaM yugmaM tatra ye rAzayazcaturbhirnAge hRte sati ekAdizetrakA ekadvitricatuHzeSakA javaMti, te kramazaH krameNa bhAga 3 // 812 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 13 // 5 kalidvAparatretAkRtayugasaMjJA javaMti iyamatra jAvanA - kecidvivakSitA rAzayazcatvAraH sthAvyaMte, teSAM caturnirjAgo hiyate, jAge ca hRte sati yasyaikaH zeSo javati, sa ca rAziH pUrvapuruSaparijJApayA kalpoja nacyate, yathA trayodaza. kSai zeSau sa dvAparayugmaH, yathA caturdaza. yasya trayaH zeSAH sa tratojo, yathA paMcadaza. yaH punaH sarvAtmanA nirlepa eva javati, na kiMcitpazcAdavatiSTate, sa kRtayugmaH, yathA poDaza uktaM ca-canadasa dAvarajummA | solasa kajummana kalija || terasa tenujo khalu / pannarasevaM khu vinnayA // 1 // tatrAvijJAgavargalAdayo yAdamAzirUpAstAdRgrAzirUpAnAha * jummada iha asmin anumAge sarve avibhAga vargalAsparddhakasthAnaM kamakarAzayaH kRtayugmAH kRtayugasaMjJA veditavyAH kRtA najoyugmaprarUpaNA; saMprati paryavasAnaprarUpaNA kriyate - anaMtagusaMvR.ikaMDakasyopari paMcavRddhyAtmakAni sthAnAni sarvANyapi gamyate. kevalamekamanaMta guNavRkSaM sthAnaM na prApyate, SaTsthAnakasya parisamAptatvAt zratastadeva satimaM sthAnaM SaTsthAnakasya paryavasAnaM kRtA paryavasAnaprarUpaNA. // 55 // saMpratyalpabahutva . " bhAga 3 // 16 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / prarUpaNA kartavyA, sA ca dhA, anaMtaropanidhayA paraMparopanidhayA ca. tatra prazramatonaMtaropa- 3 nidhayA tAM cikIrSurAhaTIkA H // mUlam ||-sbchovaa ThANA / aNaMtaguNaNAe je na gacaMti // tato ashNtgnniyaannN||1|| taravuTTIe jahA deThA // 56 // vyAkhyA-yAni sthAnAni anaMtaguNanayA gacaMti, tAni sara stokAni. prAkRtatvAca sUtre pulliMganirdezaH, tato'naMtaravRddhyA anaMtarAmanaMtarAM vRhimAzri tya, yathA yathA'vastanAni sthAnAni, tathA tathA asaMkhyeyaguNAni vaktavyAni. zyamatra nA. * vanA-sarvastokAni anaMtaguNavRkSAni sthAnAni kaMDakamAtratvAtteSAM, tenyo'saMkhyeyaguNavRkSA ni sthAnAnyasaMkhyeyaguNAni, ko guNakAro laNyate ? kamakaM ekakaMjhakapradepazca. kazrametadavasIyate ? iti cekucyate-iha yasmAdekaikasyAnaMtaguNavRkSasya sthAnasyAdhastAdasaMkhyeyaguNavRkSAni sthAnAni kamakamAtrANi prApyate, tena kaMDakaM guNakAraH, anaMtaguNavRsthAnakaMDakasyopari kaMDakamAtrANi asaMkhyeyaguNavAni sthAnAni prApyaMte, na tvanaMtagaNavaiM sthAnaM, tenoparitanakaM- DakasyAdhikasya pradepaH, tenyo'saMkhyeyaguNavRnyo'sthAnebhyaH saMkhyeyaguNavRkSAni sthAnAni
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA // 15 // paMcarsa asaMkhyeyagulAni tebhyo'pi saMkhyeyajAgAdhikAni sthAnAnyasaMkhyeyagulAni, tebhyo 'pyasaMkhyegAdhikAni sthAnAni asaMkhyeyaguNAni, tebhyo 'pyanaMtanAgavRddhAni sthAnAni asaMkhyeyaguNAni, guNakArazca sarvatrApi kaMDakaM, napari ca ekakaMDaka prakSepaH, tathAhi -- ekaikasya asaMkhyeyaguNavRndasya sthAnasyAvantAtsaMkhyeya guNavRddhAni syAnAni kaMrukamAtrANi prApyate, tena kaMmakaM guNakAraH, asaMkhyeyagurAvR. kaMDakasyopari kaMrukamAtrANi saMkhyeyaguNavRdhAni sthAna prApyaMte. tadanaMtaraM tvanaMtaguNavRkSameva sthAnaM tattvasaMkhyeyaguNavRddha, prathamAncAnaMtaguNa vRkSatsthAnAdarbAkU asaMkhyeya guNavRsthAnApekSayA saMkhyeyaguNavRddhAni sthAnAni ciMtyaMte, na tata Urdhvamapi, tenopari ekasyaiva kaMDakasya prakSepaH evaM saMkhyeyajAgavRddhAdInAmapi sthAnAnAmasaMkhyeyaguNakArajAvanAdRSTavyA tadevaM kRtA pranaMtaropaniSayA apabahutvaprarUpaNA // 56 // saMprati paraMparopanidhayA tAM kurvannAha || mUlam // - hoti paraMparakhuTTIe / zrovagANaMtanAgavuDhA je || assaMkhasaMkhaguliyA / ekaM dodo asaMkhaguNA // 51 // vyAkhyA - paraMparAvRkSai ciMtyamAnAyAM yAni anaMtanAgavRkSa jAga // 15 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca naag| TIkA // 16 // ni sthAnAni, tAni sarvastokAni navaMti, tata ekaM vRzsyiAnaM asaMkhyeyatnAgavRhirUpaM asaM- khyeyaguNaM, atra jAtAvekavacanaM, tato'yamazraH-anaMtanAgavRjhenyaH sthAnenyo'saMkhyeyaguNAnyasaMkhyeyatnAgavRtAni sthAnAni. tato he vRddhisthAne, saMkhyeya nAgavRkSasaMkhyeyaguNavRharUpe yathAkrama saMkhyeyaguge. tato'pi 6 vRzsthiAne asaMkhyeyaguNavRjJAnataguNavRrUpe yathAkramamasaMkhyeya. guNe. iyamatra nAvanA-iha sarvastokAni anaMtanAgavRkSAni sthAnAni, yata AdyAdanunAgabaMdhasthAnAdAranyAnaMtanAgavRkSAni sthAnAni kaMjhakamAtrANyeva prApyate, nAdhikAni. tenyo'pyasaMkhyeyannAgavRkSAni sthAnAni asaMkhyeyaguNAni. kathamiti cekucyate-anaMtanAgavRkaMkAuparitanaM prazramamasaMkhyeyatnAgavRiM sthAnaM yadi pAzcAtyakaMDakasatkacaramasthAnApekSayA asaMkhyeyena nAgenAdhikaM, tata naparitanamanaMtanAgavR6 sthAna tadapekSayA sutarAmasaMkhyeyatnAgavRhaM na. vati. anaMtanAgavRdaM hi tat prazramAsaMkhyeyatnAgavRkSasthAnApekSayA, anaMtanAgavRkaMDakasatkaca- ramasthAnApekkayA tvasaMkhyeyatnAgAdhikameva, tata naparitanAni sthAnAni vizeSato vizeSatara. to'saMkhyeya nAgAdhikAni tAvad dRSTavyAni, yAvatsaMkhyeyatnAgAdhikaM sthAnaM na navati. tadevaM // 6 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 17 // yataH prazramAdasaMkhyeyatnAgavRkSAtsthAnAdAranya prazramAtsaMkhyeyannAgavRkSAtsthAnAdaka a pAMtarAle yAni sthAnAni, tAni sarvANyapyasaMkhyeyannAgavRtAni prApyate; tasmAdanaMtanAgavRhe nyaH sthAnenyo'pyasaMkhyeyannAgavRkSani sthAnAnyasaMkhyeyaguNAni. tebhyo'pi saMkhyeyannAgavRkSani sthAnAni saMkhyeyaguNAni. kuta etadavasIyate ? iti ceducyate-prathame saMkhyeyatnAgavRddha ra sthAne pAzcAtyamanaMtaraM sthAnamadhikRtya saMkhyeyanAgavRdiH prApyate, anyathA tasya saMkhyeyatnAgavRhatvasyaiga'yogAt. tadyadi prazrame'pi saMkhyeyannAgavRhe sthAne saMkhyeyannAgavRddhiH prAptA, tarhi ta. taH prazramAtsthAnAuttareSAmanaMtanAgavRdhdhA'saMkhyeyatnAgavRdhdhAnAM sutarAM saMkhyeyatnAgavRdhdhinavati. yato'naMtanAgavRdhdhirasaMkhyeyatnAgavRdhdhirvA pUrvapUrvAnaMtarasthAnApekSyA prazramAtsaMkhyeyatnAgavRkSAtsthAnAt prAktanamanaMtaraM sthAnamadhikRtya punaH sarvANyapi anaMtanAgavRdhdhAni asaMkhyeyanAgavRdhdhAni vA sthAnAni yatrottaraM savizeSa savizeSataraM saMkhyeyatnAgavRdhdhAni navaMti. savi- zeSasavizeSatarasaMkhyeyatnAgavRzci tAvaktavyA, yAvanmaulaM hitIyaM saMkhyeyatnAgAdhikaM sthAnaM na navati. hitIyaM punamaulaM saMkhyeyannAgAdhikaM sthAnaM dhAnyAM sAtirekAcyA saMkhyeyatnAga // 1 // 100
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / TIkA va paMcasaM madhikamavagaMtavyaM. tRtIyaM trinniH sAtirekaiH, caturtha caturtiH sAtirekaiH, evaM tAvAcyaM, yA- Y3 vatkRSTasaMkhyeyatulyAni aMtarAMtarAnAvIni mUlAni saMkhyeyannAgavRdhdhAni sthAnAni navati. TAkA va etAvati cAMtarAle yAvaMti sthAnAni, tAvaMti sarvANyapi saMkhyeyannAgavRkSAni, kiMtvekena // 18 // sarvItimena sthAnena nyUnAni iSTavyAni. yata natkRSTasaMkhyAtatamasaMkhyeyatnAgavRhaM sthAnaM saMkhye yaguNaM navati, iti kRtvA, tatreha yAvaMti asaMkhyeyatnAgavRkSAni sthAnAni anaMtaramuktAni, tAvaMti ekaikasmin aMtarAMtarAnAvinAM saMkhyeyatnAgavRdhdhAnAM sthAnAnAmaMtare prApyaMte. tAni cAMKA tarAMtarAnAvani saMkhyeyatnAgavRdhdhAni sthAnAni prastutaciMtAyAmutkRSTasaMkhyAtakatulyAni gR hyate, kevalamekamutkRSTasaMkhyAtatamaM sthAnaM na gRhyate. tato'saMkhyeyannAgavRnyaH sthAnecyaH saMkhyeyatnAgavRkSAni sthAnAni saMkhyeya guNAnyeva navaMti. tebhyo'pi saMkhyeyaguNavRkSAni sthAnAni saMkhyeyaguNAni. kathamiti cekucyate-prazramAtsaMkhyeyannAgavRdhdhAsthAnAtprAktanaM yadanaMtaraM sthAnaM, tadadhikRtyottarANi aMtarAnAvIni maulAni saMkhyeyannAgavRdhdhAni sthAnAni natkRSTasaMkhyAtakatulyAni gatvA caramaM sthAnaM higuNaM sAdhikamupalabdhaM, tataH punarapi ca tAvanmAtrA // 1 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM eyeva sthAnAni gatvA caramaM sthAnaM sAtirekaM triguNaM, evameva caturguNaM, evaM tAvadhAjyaM yAva- . utkRSTaM saMkhyeyaguNaM navati. TIkA tataH punarapi natkRSTasaMkhyAtakatulyAni sthAnAni gatvA caramaM yadekena guNena vRdhdhaM n1|| vati, tajaghanyA'saMkhyeyaguNaM navati. tasmAtsaMkhyeyatnAgavRdhdhecyaH sthAnebhyaH saMkhyeyaguNavRdhdhA. ni sthAnAni saMkhyeyaguNAnyeva navaMti. tebhyo'pyasaMkhyeyaguNavRkSAni sthAnAni asaMkhyeyagugAni, kamiti ceducyate-iha yasmAtprAguktAdanaMtarAjaghanyA'saMkhyeyaguNAtsthAnAtparANi sarvANyapi anaMtanAgavRkSA'saMkhyeya nAgavRkSasaMkhyeyanAgavRdhdhasaMkhyeyaguNavRdhdhAni sthAnAni a. saMkhyeya guNAni prApyate. tataH saMkhyeyaguNavRdhebhyaH sthAnenyo'saMkhyeyaguNavRdhdhAni sthAnAni asaMkhyeyaguNAni navaMti. tenyo'pyanaMtaguNavRdhdhAni sthAnAni asaMkhyeyaguNAni, kathamiti yA cekucyate-iha prazramAdanaMtaguNavRdhdhAtsthAnAdArabhya yAvat SaTsthAnakaparisamAptistAvatsarvA bhaeyapi sthAnAni anaMtaguNavRdhdhAni. tazrAhi-yadi prazramamanaMtaguNavRdhdhaM sthAnaM pAzcAtyamanaM taraM sthAnamadhikRtyAnaMtaguNAdhikaM jAtaM, tata nuttarANi anaMtanAgavRdhdhAdIni sthAnAni tadape |
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 82 // yA sutarAmanaMta guNavRdhvAni javaMti yAvaMti ca sthAnAni prAgatikrAMtAni, tAvati ekaika - smin anaMta guNavRdhdhAnAmaMtarAMtarAjAvinAM sthAnAnAmaMtare javaMti kaMDakamAtrANi ca tAni aMtarANi tato'khyeyaguNavRdhdhecyaH sthAne jyo'naMta guNavRddhAni sthAnAnyasaMkhyeyaguNAni navaMti tadevaM kRtAkhpabahutvaprarUpaNA, tatkaraNAJcoktAni anujJAgabaMdhasthAnAni // 57 // sAMpratameSvanunAgavasthAneSu niSpAdakatvena yathA jIvA varttate tathA prarUpaNA karttavyA. tatra cATAvanuyogadvArANi tAnyevAda-- || mUlam || - egaTThApamANaM / aMtaragaNA niraMtarA galA // kAlo buTTI javamana / phAsalA apabahudArA // e8 // vyAkhyA - ekasthAnapramANaM ekaikasmin sthAne jIvapramANaM vaktavyaM tatatarasthAnaprarUpaNA, tato niraMtarasthAnaprarUpaNA; tato'naMtaraM ' kAlotti ' nAnAjIvakAlapramANaprarUpaNA; tato ' vuddhitti ' vRdhdhimarUpaNA, tato yavamadhyaprarUpaNA, tadanaMtaraM sparzanAprarUpaNA, tato'lpabahutvaprarUpaNA cetyaSTau dvArANi // 58 // tatra yoddezaM nirdezaH ' iti nyAyAtprathamata ekasthAnapramANaprarUpaNArthamAha C nAga 3 // 820 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMca // mUlam ||-ekkmi asaMkhA / taseyarANatayA sapAnagge // egA jAva Avali | asaMkhannAgo tasAThANe // 5 // // vyAkhyA-ekaikasmin svaprAyogye trasAnAM baMdhaprati prATIkA yogye anunnAgavaMdhasthAne trasA asaMkhyeyA navaMti. itare sthAvarAH svaprAyogye sthAvarANAM baM. // 21 // dhaMprati prAyogye anunnAgabaMdhasthAne anaMtA navaMti, vasA asaMkhyeyA navaMti, takSyAcaSTe-e gAi ityAdi ' jaghanyena ekAdaya eko au vA, natkarSata AvalikAyA asaMkhyatnAgaH, Ava. likAyA asaMkhyeya nAgagatasamayapramANAstrasAH sthAne ekasmin sthAne navaMti. kRtA eka4 sthAnapramANaprarUpaNA. // 55 // sAMpratamaMtarasthAnaprarUpaNArthamAha ||muulm ||-tsjuntthaannvivresu / sutrayA hoMti ekamAIyA // jAva asaMkhA logaa| niraMtarA pAvarA gaNA // 6 // vyAkhyA-trasayuktAni yAni anunAgabaMdhasthAnAni, navireSu zUnyAni trasaprAyogyANyanunAgavaMdhasthAnAni ekAdIni yAvadasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANA- ninavaMti. idamuktaM navati-trasaprAyogyAni yAni anunnAgabaMdhasthAnAni trasajIvAnAM baMdhaM nA. yAMti, tAni jaghanyapade ekaM he vA nakarSato'saMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni navaMti. sthA. // 21 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 822 // varANi sthAvaraprAyogyAni punaH sthAnAni sarvANyapi niraMtarANi na kimapyaMtarAle sthAvaraprAyogyamanunAgabaMdhasthAnaM kadAcanApi baMdhazUnyaM javatItyarthaH kathametamyate iti ceducyateiha sthAvarajIvA anaMtAH, sthAvarANAM baMdhaprati prAyogyAni ca sthAnAni punara saMkhyeyAni, ta totaraM na prApyate, kRtA aMtarasthAnaprarUpaNA // 60 // saMprati niraMtarasthAnaprarUpaNArthamAha // mUlam // - doi jIvaprAvali / zrasaMkhanAgo niraMtaratasehiM // ( gAthAI ) vyAkhyA- 3 sthAne Adau kRtvA yAvadAvalikAyA asaMkhyeyanAgamAtrANi sthAnAni, tAvatra sairjIvairniraMtarANi javaMti kimuktaM javati ? trasajIvai niraMtaraM badhyamAnAni anunAgabaMdhasthAnAnijaghanyena trINivA prApyaMte, utkarSata AvalikAyA asaMkhyeyanAgamAtrANi; kathametadavaseyamiti ceDucyate - stokAstrasajIvAH, sthAnAni punastrasaprAyogyAni asaMkhyeyAni, tato na sarvANi trasajIvairniraMtaraM badhyamAnAni prApyete; kiMtUtkarSato'pi yathoktapramANAnyeva. saMprati nAnAjIvakAlaprarUpaNArthamAha || mUlam || - nAlAjI ehiM gAM / asunnayaM prAvaliasaMkhaM // 61 // ( gAthArdhvaM ) vyA bhAga 6 // 822 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 nAga 3 723 // khyA-iha kazcitpranayati, ekaikamanunnAgabaMdhasthAnaM nAnAjIvairbadhyamAnaM kiyaMtaM kAlaM yAva- - davirahitaM prApyate ? atronara-nAnAjI vairekaikamanunnAgabaMdhasthAnamazUnyaM prAvalikAasaMkhye yatamaM nAga yAvat, parato'vazyaM baMdhazUnyaM javatItyarthaH. iyamatra nAvanA-ekaikatrasaprAyogyamanunAgabaMdhasthAnamanyairanyaizca trasajIvaniraMtaraM ca badhyamAnaM jaghanyanaikaM au vA samayau yAvatprApyate, natkarSatastvAvalikAyA asaMkhyeya nAgamAtraM kAlaM; sthAvaraprAyogyaM punarekaikamanunAgabaMdhasthAnamanyairanyaizca sthAvarajIvairniraMtaraM badhyamAnaM sarvakAlamavApyate, na tu kadAcanApi baMdhazUnyaM navati, tadevaM kRtA nAnAjIvAnAzritya kAlapUrUpaNA // 61 // saMprati vRdhiprarUpa. NAvasaraH, tatra ca ke anuyogakSare, tadyathA-anaMtaropanidhA paraMparopanidhA ca. tatrAnaMtaropanidhAmAda // mUlam ||-javamanaMmi bahavo / visesahINAna nannayana kamaso // ( gAthAI ) vyA- khyA-yavamadhye aSTasAmayikasthAnasaMghAte baMdhakatvena vartamAnA jIvAH sarvabahavaH, tatra nanayata unnayapArzvayoH kramazaH krameNa vizeSahInA dRSTavyAH.zyamatra nAvanA-sarvajaghanye a // 23 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 824 // nAgabaMdhasthAne baMdhakatvena varttamAnA jIvAH sarvastokAH, tato dvitIye'nunAgabaMdhasthAne vizeSAdhikAH, evaM tAvadvAcyaM yAvad yavamadhyaM sarvamadhyAni zraSTamAmayikAnItyarthaH ita Urdhva punarjIvAH krameNa vizeSahInA vizeSahInAstAvaktavyA yAvadutkRSTaM disAmayikamiti gatA anaMta ropanidhA // saMprati paraMparopanidhAM kurvannAha - // mUlam // - tumasaMkhA logA / aA najayana jIvA // ( gAthA I ) // 62 // vyAkhyA- yavamadhya kalpAnujJAgabaMdhasthAnabaMdhakelyo jIvebhyo yavamadhyAdunaya pArzvayorasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni sthAnAnyullaMdhya yat yat paraM anujJAgabaMdhasthAnaM, tatra tatra jIvAH pUrvapUrvApekSA javaMti yAvadekatra jaghanyaM sthAnaM, aparatra sarvotkRSTaM sthAnaM, ayamida jAvArtha :-- jaghanyAnunAgabaMdha sthAnabaMdha kenyo jIvenyo jaghanyAnunAgabaMdhasthAnAdArajya asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni sthAnAnyatikramya paraM yadanujJAgabaMdhasthAnaM tadvaMdhakA jI - vAdiguNavRkSAjavaMti tataH punarapi tAvaMti sthAnAnyatikramya parasyAnujJAgabaMdhasthAnasya baMdhakA higuNavRkSa jAga 3 // 85 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca saM0 TIkA 4025 // avaMti evaM higuNavRddhistAvaktavyA yAvad yavamadhyaM tato'saMkhyeyalokAkAzapradezapramANAnisthAnAnyatikramya parasyAnunAgabaMdhasthAnasya ye baMdhakA jIvAste carama higuNavRdisthAnagayo higuNahInA javaMti tataH punarapi tAvaMti sthAnAni atikramya parasyAnujJAgabaMdhasthAnasya baMdhakA arza javaMti evamarddhA hA nistAvaddaktavyA yAvatsarvotkRSTaM disAmayikamanunAgabaMvasthAnaM // 62 // // mUlam // - zrAvaliasaMkhanAgaM / tasesu dAlINa hoi parimANaM || dAliDugaMtarA - NA / zrAvaradANI asaMkhaguNA || 66 || vyAkhyA - traseSu saviSaye yavamadhyAdarvAkU yA naparita jAgApekSayA krameNAdho'vo higulahAnayo, yAzca yavamadhyasyopari, tAsAM sarvasaMkhyayA parimANamAlikAyA asaMkhyeyajAgaH, AvalikAyA asaMkhyeyatame jAge yAvataH samayAstAvatpramANAni sarvasaMkhyayA taseSu higuNahAnisthAnAni jayaMtItyarthaH nanu zrAvalikAyA asaMkhyeyanAgamAttrANyevAnunAgabaMdhasthAnAni vasajIvairniraMtaraM badhyamAnAni prApyaMte, etacca prAgevoktaM, tatkathaM vaseSu guNavRddhidAnaya AvalikA saMkhyeyanAgagatasamayapramANA javaMti ? evaM 108 nAga 3 // 8250
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ hyekApi guNavRjhidiguNahAnirvA na prApnotIti nAvaH. naiSa doSaH, yatprAk zrAvalikAasaM- naag| khye yatnAgamAtrANi trasajIvairniraMtaraM badhyamAnatayA prApyamANAnyuktAni, iha tu yadyapyAvali-4 TIkA kA'saMkhyeyannAgamAtrasthAnecyaH parANi sthAnAni saMprati badhyamAnAni na prApyate, tathApi 26 // kadAcitprApyaM te; teSu ca jIvA natkRSTapade krameNa vizeSAdhikA labhyate, tato yathoktapramANA higuNavRhiAnayo na virudhyate. yathA sAnAM hAnidhikasya, dhyohiguNahAnyorapAMtarAle yAni sthAnAni, tebhyaH sthAvarANAM higuNahAnayo yavamadhyAdAktanyaH paratnAvinyazca samuditA asaMkhyeyaguNA navaMti. iha trasAnAM sarvA api higuNahAnayaH stokAH, tenyo'saMkhyeyaguNARni higuNahAnidhyApAMtarAlavartIni sthAnAni. evaM sonAM, sthAvarANAM punarevaM-trasasatka guNahAnidhyApAMtarAlavartIni sthAnAni stokAni, tenyo higuNadAnayo'saMkhyeyaguNAH kRyasa tA vRprirUpaNA // 63 // saMprati yavamadhyaprarUpaNA kriyate // 26 // ma // mUlam ||-jvmne gaNAI / asaMkhannAgo na sesagaNANaM // helumi hauti thovA / navarimmi asaMkhaguNiyANi // 64 // vyAkhyA-yavamadhye sthAnAni aSTasAmayikAni, zeSa
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM sthAnAnAmasaMkhyeyannAgamAtrANi, tathA yavamadhyasyAdhastAt sthAnAni stokAni, tato yavama- A dhyasyoparitanAni asaMkhyeyaguNAni. kRtA yavamadhyaprarUpaNA // 6 // saMprati sparzanAprarUpaNAmAha TIkA // mUlam ||-gcnrkRti samazga / sesA ya asaMkhaguNaNayA kamaso // kAleIe pu||27|| ThA / jieNa gaNA namaMteNaM // 65 // vyAkhyA-kicaturaSTatrisAmayikAni, zeSANi ca paMcapaTsaptasAmayikAni sthAnAni kramazaH kameNa asaMkhyeyaguNanayA atIte kAle paribhramatA jIvena spRSTAni. zyamatra nAvanA-atIte kAle paritramatA jIvena himAmayikAnyanunAgabaMdhasthAnAni stokameva kAlaM yAvatspRSTAni. tataH prAthamikAni catuHsAmayikAnyasaM. khyeyaguNaM kAlaM yAvatspRSTAni. etAvaMtameva kAlamuparivInyapi catuHsAmayikAni spRSTAni. 1 tato'pyasaMkhyeyaguNaM kAlaM yAvadaSTasAmayikAni sthAnAni spRSTAni. tato'pi trisAmayikA. ra nyasaMkhyeyaguNaM kAlaM yAvatspRSTAni. tato'pyasaMkhyeyaguNaM kAlaM yAvatprAthamikAni paMcaSaTsapta- sAmayikAni spRSTAni. eteSAM sparzanAkAlaH samudito'saMkhyeyaguNa ityarthaH. etAvaMtameva kA. samuparivartInyapi paMcaSaTsaptasAmayikAni spRSTAni. // 6 // // 27 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga HD ||muulm ||-tatto visesaahiyaM / javamanA navarimAiM gaNAI // tatto kNddghitthaa| - tanovi hu savaThANAI // 66 / / vyAkhyA-tataH prAguktanya unnayapArzvavartipaMcaSaTsapta ( * saTIkA ta) sAmayikenya ityarthaH, vizeSAdhikaM kAlaM yAvanmadhyasyoparitanAni sarvANi mthAnAni // 20 // spRSTAni. paMcapaTmaptasAmayikasparzanAkAlApekSayA yavamadhyasyoparitanAnAM sarveSAM sthAnAnAM sparzanAkAlaH samudito vizeSAdhika ityarthaH tataH kaMDakAuparitanacatuHsAmayikasthAnasaMghAtarUpAdadhastanAni sthAnAni sarvANi vizeSAdhikaM kAlaM yAvatspRSTAni. amISAM sarveSAmapi sparzanAkAlaH samudito'sti vizeSAdhika iti nAvaH tato'pi sarvANyapi sthAnAni vizepAdhikaM kAlaM yAvatspRSTAni. amISAM sarveSAmapi sparzanAkAlaH samudito'sti vizeSAdhika iti nAvaH tato'pi sarvANyapi sthAnAni vizeSAdhikaM kAlaM yAvatspRSTAni, prAktanaspInAkAlApekSayA sarveSAM sthAnAnAM sparzanAkAlaH samudito vizeSAdhika ityarthaH, kRtA sparzanApra- rUpaNA. // 66 // saMpratyalpabahutvaprarUpaNAmAha // mUlam ||-phaasnnkaalppbhuu / jada taha jIvANa nAsu gaNesu // aNunnAgabaMdha // //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAga3 paMcasaM0 ... TIkA // 73 // gayA / annavasAyAva egaThA // 6 // vyAkhyA-yathA sparzanAkAlasyAlyabahutvamuktaM, tathA jIvAnAmapabahutyasyAneSyanunAgabaMdhasthAneSu naya? pratipAdaya ? tayadyAsAmAyikeSvanunnAgabaMdhakatvena varnamAnA jIvAH sarvastokAH, tataH prAthamikeSu catuHsAmAyikeSvasaMkhyeyaguNAH, etAvaMta evoparivartiSvapi catuHsAmAyikeSu, tato'STasAmayikeSvasaMkhyeyaguNAH, tato| 'pi trisAmayikeSvasaMkhyeya guNAH, tato'nyAyapaMcavaTmaptasAmayikeSvasaMkhyeyaguNAH, etAvaMta e. voparitanapaMcapaTsaptalAmayikeSvapi. tato'sAmayikAnAmuparitanaSu sarveSu sthAneSu vizeSAdhi kAH, tato'pyuparivartipaMcasAmayikaparyaMteSu prAthamikacatuHsAmayikapratiSu samasteSvanunnAgabaMdhasthAneSu vizeSAdhikAH, tato'pi sarveSu sthAneSu vizeSAdhikAH, nanu karmaprakRtAvadhyavasAneSuktaprakAreNa jIvAnAmapabahutvamuktaM, tathA coktaM tatra-'jIvappAbahumevaM / anavasANesu jANejA ' atra tvanunAgasthAneSu baMdhakatvena vartamAnAnAM jIvAnAM, tatkathaM na virodhaH ? ata Aha-aNunAgetyAdi ' anunAgabaMdhasthAnAni adhyavasAyA vA ekArthAH. tathAhi-atrAnunAgasthAneSu baMdhakatvena vartamAnAnAM jIvAnAmapabahutvaM, karmaprakRtau tvanunAgabaMdhasthA // 3 // 535
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ nanimitteSvadhyavasAyeSu, tato na kazcidapyarthanedaH, tadevamanunAgabaMdhasthAneSu yathA jIvA vartanAga / te, tathA prarUpaNA kRtA // 67 // saMpratyekaikasmin sthitisthAne kiyaMtaH sthitibaMdhahetavo'-1 TIkA dhyavasAyAH, kiyaMto vA ekaikasmin sthitisthAnAdhyavasAye nAnAjIvApekSayA'nunnAgabaMdhAdhya // 30 // vasAyAH prApyate ? iti tanirUpaNAmAha ma // mUlam ||-giNe vizvANe | kasAyanadayA asaMkhalogasamA // ekkakkasA nadaye / evaM aNunAgagaNA // 6 // vyAkhyA-iha jaghanyasthiterArabhya natkRSTAM sthiti yAvata yAJAvaMtaH samayAstAvaMti sthitisthAnAni. tathAhi-jaghanyA sthitirekaM sthitisthAnaM, saiva sama. yottarA hitIyaM sthitisthAnaM, hisamayottarA tRtIyaM szritisthAnaM, evaM samayavRddhyA tAvahAcyaM, yAvadutkRSTA sthitiH, evaM cAsaMkhyeyAni sthitisthAnAni navaMti. sthitisthAne sthitisthAne ca badhyamAne tadvaMdhahetunUtAH pratyekaM kaSAyodayAstIvratIvrataramaMdamaMdatarAdinedanninnA asaMkhye. // 30 // bhayalokasamA asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANA navaMti. ekaikasmizca kaSAyodaye eva asaMkhye yalokAkAzapradezapramANAni anunAgasthAnAni, kAryeNa kAraNopalakSaNAdanunnAgabaMdhAdhyavasA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 nAga 3 TIkA 1 // yasthAnAni kRSNAdilezyApariNAmarUpANi navaMti.anunnAgabaMdhAdhyavasAyAdi kRSNAdilezyA- pariNAmarUpAH, 'kaSAyodayAtkRSNAdilezyApariNAmavizeSA anunAgabaMdhahetavaH' iti vacanAt. te caikaikasmin kaSAyodaye nAnAjIvApekSayA tIvratIvrataramaMdamaMdataratvAdyanekannedasaMnnavAdasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAH pratipAdyamAnA na virudhyaMte. // 6 // saMpratyeteSvanunnAgabaMdhAdhyavasAyeSu vRddhimArgaNA kartavyA, sA ca dhA, anaMtaropanidhayA paraMparopanidhayA ca. tatrAnaMtaropanidhayA tAvadRddhimArgaNAM cikIrSurAha // mUlam ||-shrovaannunaaggnnaa / jahannavipaDhamabaMdhanammi // tatto visesaahiyA / jA caramAe caramaheka // 6 // // vyAkhyA-jaghanya sthiteH prathame sarvajaghanye vaMdhahetau baMdhahe. tunUte kaSAyodaye sarvastokAni anunnAgasthAnAni, kAraNe kAryopacArAdanunnAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni navaMti. ' tano visesaahiyatti ' tato hitIye kaSAyodaye vizeSAdhikAni, tato- pi tRtIyaikakaSAyodaye vizeSAdhikAni, tato'pi caturthe vizeSAdhikAni; evaM tAvahAcyaM yAvacaramAyA natkRSTAyA sthitezvarame natkRSTa baMdhadeto kaSAyodaye vizeSAdhikAni. kRtAnaMtaropa // 31 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ paicasaM0 TIkA H833 // nighayA vRddhimArgaNA // 65 // saMprati paraMparopanidhayA tAM cikIrSurAha - // mUlam // - gaMtumasaMkhA logA / paDhamAhiMto navaMti DugulAli || pravaliprasaMkhanAgo / dugulAlA saMvaggo // 70 // vyAkhyA - prathamAjjaghanya kapAyodayAdArajya asaMkhyeyAna lokAna asaMkhyeyalokAkAzapramANAni kaSAyodayasthAnAni gatvA pratikramya, paraM yajJavati kaSAyodayasthAnaM, tatrAnunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni jaghanyakaSAyodayasthAnApekSayA higuyAni javaMti, tataH punarapi tAvaMti kaSAyodayasthAnAni gatvA yadaparaM kaSAyodayasthAnaM, tasmin higuNAni javaMti evaM bhUyobhUyastAvadvAcyaM yAvatsarvotkRSTaM kaSAyodayasthAnaM; yAni yAMtarAMtarA higuNavRddhisthAnAni javaMti, teSAM saMvarga : sarvasaMkhyayA parimANamAvalikAyA a saMkhyeyajAgaH, zrAvalikAyA asaMkhyeyatame jAge yAvaMtaH samayAstAvatpramANAni sarvasaMkhyayA dviguNavRdisthAnAni jayaMtItyarthaH // 70 // // mUlam // - asuna gaINamevaM / iyarANukkosagammi biMdhe // savvukkosagadeU na / hoi evaM ciya asesaM || 71 || vyAkhyA - evamanaMtaroktena prakAreNA'zunaprakRtInAM jJAnAva (bhAga 1 // 832 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA / / 033 // raNapaMcakadarzanAvaraNanavakA'sAtavedanIyamithyAtvaSomazakaSAyanavanokaSAyanarakAyuHpaMceMkSyi- nAga 3 jAtivarjajAticatuSTayasamacaturasravarjasaMsthAnapaMcavajarSananArAcavarjasaMhananapaMcakA'zunakuvarNAdinavakanarakachikatiryagchikA'prazastavihAyogatyupaghAtasthAvarasUdamA'paryAptasAdhAraNAsthirAzunakurnagaduHsvarAnAdeyAyazaHkIrtinIcairgotrAMtarAyapaMcakAnAM saptAzItisaMkhyAnAM vRhimArga-tha NA dRSTavyA. itarAsAM punaH zunaprakRtInAM sAtavedanIyatiryagAyurmanuSyAyurdevAyurdevagatimanuSyagatipaMceMziyajAtizarIrapaMcakasaMghAtapaMcakasaMghAtapaMcakabaMdhanapaMcadazakasamacaturasrasaMsthAnAMgopAMgatrayavavarSananArAcasaMhananagunavarNAyekAdazakadevAnupUrvImanujAnupUrvIparAghAtA'gurulaghucchvAsAtapodyotaprazastavihAyogatitrasabAdaraparyAptapratyekasthirazunasunnagasusvarAdeyayaza kIrtiniNatIkarocairgotrarUpANAmekonasaptatisaMkhyAnAmutkRSTe sthitibaMdhe yaH sarvotkRSTo heturatitIvrakaSAyodayarUpastasmAdAranya, evameva pUrvoktena prakAreNAzeSaM viparItamavagaMtavyaM. tadyathA-sarvotkRSTe kaSAyodaye anunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni sarvastokAni. tato hicarame ka. pAyodaye vizeSAdhikAni, tato'pi tricarame kaSAyodaye vizeSAdhikAni, tato'pi catuzvarame pa
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 834 // kaSAyodaye vizeSAdhikAni; evaM tAvaddaktavyaM yAvatsarvajaghanyaM kaSAyodayasthAnaM iyamanaMtaropanidhayA vRddhimArgaNA. paraMparopanidhayA tviyaM - utkRSTakaSAyodayasthAnAdArabhyA'saMkhyeyalokAkAzapradezapramAlAni kaSAyodayasthAnAni nAtikramya yadaparamadhaH kaSAyodayasthAnaM, tasmin anujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni na. tkRSTakaSAyodaya satkAnujAgabaMvAdhyavasAyasthAnApekSayA higuNAni bhavaMti punarapi tAvaMti kapAyodayasthAnAni tataH pranRtyadhojAgenAtikramya yadaparamadhaH kaSAyodayasthAnaM, tasmin higunijavaMti evaM nUyobhUyastAvadvAcyaM yAvajaghanyaM kaSAyodayasthAnaM, yAni cAMtarAnAvana higuNavRdisthAnAni tAnyAvalikAyA asaMkhyeyatame jAge yAvataH samayAstAvatpramANAni javaMta amUni cAvalikAyA asaMkhyeyanAgamAtrANi zunaprakRtInAmazunaprakRtInAM ca pratyekaM guNavRdisthAnAni stokAni; ekasmin higuNavRkSapAMtarAle kaSAyodayasthAnAnyasaMkhyeguNAni tadevaM sthitibaMdha detuSu zradhyavasAyeSu anujJAgabaMdha hetUnAmadhyavasAyAnAM prarUpaNA kRtA // 71 // saMprati sthitibaMdhasthAneSu anujJAgabaMdhasthAnaprarUpaNAM cikIrSurAha-- nAga 3 // 834 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca saM0 TIkA // 35 // // mUlam // - zrovANunAgagalA / jahannavizbaMdha asuna gaI | samayaThThIe kiMvA / diyAI suhiyANa vivarIyaM // 72 // vyAkhyA - pUrvoktAnAmazunaprakRtInAmAyurvarjAnAM jaghasthitibaMdha sarva stokAni anujJAgabaMdhasthAnAni tAni cADasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAniH tataH samayavRkSai kiMcidadhikAni vizeSAdhikAni vaktavyAni tadyathA -- dvitIye sthitibaM vizeSAdhikAni tato'pi tRtIye sthitibaMdhe vizeSAdhikAni; evaM tAvadvAcyaM yAvatkRSTa sthitiH, tathA zunaprakRtInAmAyurvarjAnAM pUrvoktAnAmetadeva viparItaM dRSTavyaM tadyathA-- natkRTesthitibaMdhe anujJAgabaMbasthAnAni sarvastokAni tAni cA'saMkhye yalokAkAzapradezapramANAni, tebhyaH samayonAyAmutkRSTasthitau vizeSAdhikAni tato'pi hisamayonAyAM vizeSAdhikAni. evaM tAvadvAcyaM yAvajjadhanyA sthitiH, tadevaM kRtA anaMta ropanidhayA vRddhi mArgalA // 72 // saMprati paraMparopanidhayA tAM cikIrSurAda || mUlam || -paliyAsaM khiyAmetA / vizvAlA gaMtu gaMtu DugulAI || zrAvali sNkhmetaa| guNAguNaMtaramasaMkhaguNaM // 73 // vyAkhyA - pabyopamA'saMkhyeyanAgamAtrANi sthiti bhAga 3 // 835 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga / TIkA 36 // sthAnAni gatvA gatvA atikramya atikramya pUrvapUrvAnunnAgasthAnenyo guiNAni navaMti. tadya- zrA-pUrvoktAnAmAyurvarjAnAmazunaprakRtInAM jaghanyasthiterArajya pathyopamAsaMkhyeyatnAgamAtrANi sthitisthAnAni atikramya yadaparaM sthitisthAnaM, tasmin anunnAgabaMdhasthAnAni jaghayasthitisatkAnunAgabaMdhasthAnecyo higuNAni navaMti. tataH punarapi tAvati sthitisthAnAni atikramya yadaparaM sthitisthAnaM, tasmin higuNAni anunAgabaMdhasthAnAni navaMti. evaM nyonUyastAvahAcyaM yAvautkRSTA sthitiH, tathA pUrvoktAnAmAyurvarjAnAM kSunnaprakRtInAmutkRSTasthiterArajya paDhyopamAsaMkhyeyannAgamAtrANi sthitisthAnAni atikramya yadaparaM sthitisthAnaM, tasmin anunAgabaMdhasthAnAni natkRSTasthitisthAnasatkAnunAgabaMdhasthAnenyo higuNAni navaMti. tataH punarapi tAvaMti sthitisthAnAni adho'vatIrya adhastanaM yadaparaM sthitisthAnaM, tasmin higuNAni navaMti. evaM nUyonUyastAvahAcyaM yAvaUghanyA sthitiH. etAni ca zunaprakRtInAmazunaprakRtInAM ca pratyekaM higuNavRjhisthAnAni AvalikAyA asaMkhyeyatnAgamAtrANi; zrAvalikAyA asaMkhyeyatame nAge yAvaMtaH samayAstAvatpramANAnI. // 36 // 3
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 0 37 // tyarthaH tathA guNebhyaH sarvadviguNavRddhisyAneyo guNAMtaraM dviguNa vRddhyora pAMtarAla ma saMkhyeyaguNaM: tadyathA - zubhaprakRtInAmazunaprakRtInAM ca pratyekaM dviguNa vRdisthAnAni stokAni, zrAvalikAzrasaMkhyeyajJAgamAtratvAt. etasmin dviguNavRddhyorapAMtarAce sthitisthAnAni asaMkhyeyaguNAni, payopamAkhyeyanAgamAtratvAt. / 13 / saMpratyAyuSAM sthitisthAneSvanujJAgaprarUpaNArthamAha || mUlam // - sahajadanna viIe / savANavi zrAnayANa zrovAli || galANi nattarAsu / asaMkhaguNalAe seDhIe // 74 // vyAkhyA - sarveSAmapi caturNAmapi prAyuSAM sarvajaghanyasthitibaMdhasthAnAni anujJAgabaMdha sthAnAni sarvastokAni. tat uttarAsu samayavRAsu sthitiSu pra saMkhyeyaguNanayA zreNyA netavyAni tadyazrA -- samayAdhikAyAM jaghanyAyAM sthitau pUrvoktanyosaMkhyeyaguNAni, tato'pi hisamayAdhikAyAmasaMkhyeyagulAni evaM tAvadvAcyaM yAvadutkRSTA sthitiH // 74 // sAMpratamanujJAgabaMdhasthAnAnAM tIvramaMdatA parijJAnArthamanujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanuSTimanivAtukAma graha // mUlam // gaMde sannI / anavajIvassa jo viIbaMdho || vizvaTTI tassa na / baM nAga 3 1103311
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaMga TIkA // 838 // aNuhi tatto // 75 // vyAkhyA - zratra padAnAM viSamaH saMbaMdhaH, sa caivaM jAvanaM yaHyo'navyajIvaH saMjJI graMthideze varttate, tasyA'navyasya yo jaghanya sthitibaMdhastasmAdvaMghAdAratrya sthitivRddha satyAmanujJAgabaMdhAdhyavasAya sthAnAnAmanukRSTirvakSyamANA veditavyA. anukarSaNama nukRSTiranuvarttanamityarthaH tuzabdasyAnuktArthasamuccAyakatvAt kAsAMcitprakRtInAmanavya satkajadhanya sthitibaMdhAdInatarabaMdhAdapyArajyAnukRSTirbhavatIti veditavyaM // 75 // // mUlam // ggagge aNukaThi / tivvamaMdanalAI tullAI || navaghAyaghAipayaDI | kuvannanavagaM asunnavaggo || 16 || vyAkhyA - idAnukRSTiviSaye catvAraH prakRtivargAH prakRtisamudAyAstadyathA - aparAvarttamAnA'zunaprakRtivargaH, aparAvarttamAnazunaprakRtivargaH, parAvarttamAnazu prakRtivargaH, parAvarttamAnA'zunaprakRtivargazca tatra varge varge anukRSTistIvramaMdatvAni ca, tu tu tato'vazyaM vargaprarUpaNA karttavyA. tatra prathamato'parAvarttamAnA'zunaprakRtivargaH prarUpyate, ' navaghAetyAdi ' nRpaghAtanAma ghAtiprakRtayaH, paMcavidhajJAnAvaraNa navavidhadarzanAvaraNamithyAtvaSomaza kaSAyanava nokaSAyapaMcavidhAMtarAyarUpAH, kuvarNanavakaM kRSNanIlaDu nAga 6 // 838 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga3 TIkA // 3 // ranigaMdhatiktakaTugurukarkazakazItarUpaM, ityeSa paMcapaMcAzatprakRtisamudAyarUpo'parAvarttamAnA'. zunaprakRtivargaH // 16 // saMpratyaparAvartamAnazunnaprakRtivargarUpaprarUpaNArthamAha // mUlam ||-prghaaybNdhnntnnuu / aMgasuvannAtibanimmANaM // agurulaghUsAsatigaM / saM. ghAyabyAlasunavaggo // 17 // vyAkhyA-parAghAtanAma paMcadazabaMdhanAni, paMcazarIrANi, trINi aMgopAMgAni, suvarNAdi zunnavarNAdyekAdazakaM, tIrghakaranAmanirmANaM, agurulaghu, nabvAsatrikaM naccvAsAtapodyotarUpaM, paMcasaMghAtanAmAni, ityeSa SaTcatvAriMzatprakRtisamudAyarUpo'parAvartamAnazu. japrakRtivargaH // 77 // parAvartamAnazunaprakRtivargaprarUpaNArthamAha // mUlama ||-saayN zrirA nacaM / suramaNu do do parNidicanaraMsaM // risahapasavi. dagaI-solasapariyayanasunavaggo // 70 // vyAkhyA-sAtavedanIyaM, sthirAdiSaTkaM, sthirazunasunnagasusvarAdeyayazaHkIrtirUpaM, naccairgotraM, devahikaM, manuSyaki, paMceMziyajAtiH, samacatu- rasrasaMsthAnaM, vapannanArAcasaMhananaM, prazastavihAyogatiH, ityeSa poDazaprakRtisamudAyarUpaparAvartamAnazunaprakRtivargaH // 7 // saMprati parAvartamAnA'zunnavargaprarUpaNArthamAda // 3 // For Private 8 Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| // mUlam ||-assAyathAvaradasagaNaraya-gaM vidagaIya apasavA // paMciMdirisadacanara- sa-geyarA asunagholagiyA // 30 // vyAkhyA-asAtavedanIya, sthAvarAdidazakaM sthAvarasUTIkA kSmasAdhAraNA'paryAptAsthirAzunapurnagaHsvarA'nAdeyA'yazaHkIrtirUpaM, narakakiM, aprazastA // 4 // vihAyogatiH 'paMciMdirisahacaraMsageyaratti' itirazabdaH pratyekamannisaMbadhyate, paMceMzyeitarAH paMceMziyajAtivarjAH zeSAzcatasro jAtayaH, vajananArAcasaMhananavarjAni zeSANi paMcasaMhananAni, samacaturasrasaMsthAnavarjAni zeSANi paMcasaMsthAnAni, ityetA aSTAviMzatisaMkhyA azunagholanikA azunaparAvartamAnAH prakRtayaH, parAvarnamAnA hi prakRtayaH pUrvapuruSai?lanikA ityu vyaMte. parAvartya parAvartya gholanApariNAmena tAsAM badhyamAnatvAt. // e || kRtA vargaprarUpapaNA , saMprati eteSu vargeSu yathAkramamanukRSTimannidhitsurAha // mUlam ||-motumasaMkhaM nAgaM / jahannaThigaNagANa sesANi // gacaMti navarimAe / tadekadaseNa annANi // 60 || vyAkhyA-nupaghAtAdInAmaparAvartamAnA'zunaprakRtInAM paMcapaMbhI cAzasaMkhyAnAM jaghanyasthitibaMdhArane yAni anunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni, teSAmasaMkhyeya // 4 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 841 // tamaM jAgaM muktvA zeSANi sarvANyapi naparitanyAM dvitIyAyAM sthitau dvitIya sthitisthAnavaMdhAraMje gati nanu dvitIya sthitisthAnabaMdhAne kiM tAnyevA'saMkhyeyanAgazeSANi navaMti ? kiM vA anyAnyapi ? zrata grAha-' tadegadeseNa annANi teSAM jaghanyasthitibaMdhAraMjAdInAmekadezastadekadezaH, tena tadekadezaparimANenetyarthaH, tAni javaMti, anyAni ca javaMti - sthitidhAraM ca yAni anujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni teSAmasaMkhyeyatamaM jAgaM muktvA zeSANi sarvANyapi tRtIyasthitisthAnabaMdhAraMje gAMti, zranyAni ca javaMti tRtIyasthitisthAnabaMdhAne ca yAni anujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni teSAmasaMkhyeyatamaM jAgaM muktvA sarvAyapi zeSANi caturthasthitisthAnabaMdhAne gavaMti, anyAni ca javaMti evaM tAvadvAcyaM yAvatvalyopamA'saMkhyeyajJAgamAtrAH sthitayo gatA javaMti zratra jaghanya sthitibaMdhAraMjanAvinAmanunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH parisamAptA // 80 // tathA cAha // mUlam // - evaM navariM huttA | gaMtU kaMDametavibaMdhA || paDhamavizvAlAeM / aNukahI jAi parihiM // 81 // vyAkhyA - evamuktena prakAreNa sthitisthAnaMprati asaMkhyeyAsaM 105 nAga 3 // 84 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 842 // khyeyanAgamocanena 'navariM huttA' UrdhvamukhaM kaMrukamAtrAn pabyopamAsaMkhyeyanAgamAtrAn sthitidhAn gatvA kaMDakacaramasthitau prathamasthitisthAnAnAM jaghanya sthitibaMdhAraMjanAvinAmanunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH pariniSTAM yAti // 81 // // mUlam // - varima AisAsu / kamaso bIyAIyANa nihAI || vizvAgaNukkI | nakkastaM viI jAva || 2 || vyAkhyA - taDuparimAdiSu tasmAtkaMDakAduparitanyAdiSu kramazaH paripATyA jaghanya sthiterArajya dvitIyAdInAM sthitInAM yAnyanujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni teSAmanuSTirniSTAM yAti evaM sthitisthAneSu anujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukUSTirutkRSTAM sthitiM yAvannatavyA. etaduktaM bhavati -- dvitIya sthitibaMdhAraMjanAvinAmanujJAgabaMdhavAdhyavasAyasthAnAnAmekaikasmin sthitisthAne asaMkhyeyaM jAgaM muMcana tAvadvajet yAvatkaM rukAduparitanI prathamA sthitiH, atra teSAM dvitIya sthitibaMdhAraMjanAvinAmanujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanuSTiH parisamAptiM yAti tato'naMtarAyAM sthitau tRtIya sthitibaMdhAraMjanAvinAmanunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH parisamAptimeti, evamuktanItyA anukRSTipariniSTA ca tAva (bhAga 3 // 842 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 043 // iktavyA, yAvaduktaprakRtInAmAtmIyA utkRSTA sthitiH // 82 // tathA cAha // mUlam // - navaghAyAIlevaM esA / paraghAyamAisu viseso // nakkosato | de muha kIra asemaM // 83 // vyAkhyA- - evamuktena prakAreNa eSA anukRSTirUpaghAtAdInAM prAguktAnAM paMcapaMcAzatsaMkhyAnAM prakRtInAmavagaMtavyA. parAghAtAdiSu SaTcatvAriMzatsaMkhyAsu prakRtiSu punarvizeSaH, tamevAda- ' nakko setyAdi ' natkRSTa sthitaH sarvotkRSTa sthitisthAnAdadhomu khaM pUrvoktamazeSaM kriyate, iyamatra jAvanA - utkRSTa sthitibaMdhAraMje yAni anujJAgabaMdhAdhyavasA yasthAnAni teAmasaMkhyeyatamaM jAgaM muktvA zeSANi sarvANyapi ekasamayenotkRSTa sthitibaMdhAraM prApyaMte, anyAni ca navaMti; ekasamayonotkRSTa sthitibaMdhAraMje ca yAni anujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni teSAmasaMkhyeyatamaM nAgaM muktvA zeSANi sarvANyapi isamayonotkRSTa sthi tibaMdhAne prApyate, anyAni ca javaMti evaM tAvadvAcyaM yAvatpalyopamA'saMkhye yajJAgamAtrAH sthitayo gatA javaMti atrotkRSTa sthitibaMdhAraMjanAvinAmanujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAM sthitisthAne sthiti nAga 3 // 843 //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| TIkA // 54 // 15 // ghAyala ra sthAne asaMkhyeyA'saMkhyeyannAgamocanenAnukRSTiH parisamAptA, tato'naMtaramadhastane sthitisthA- ne ekasamayonotkRSTasthitibaMdhArajanAvinAmanunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH pariniTAM yAti, tato'pyadhastanatare sthitisthAne hisamayonotkRSTasthitibaMdhAranannAvinAmanunAgavaM dhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH parisamAptimeti; evaM tAvazAcyaM yAvatparAghAtAdInAM sarvAsAra mapi SaTcatvAriMzatsaMkhyAnAM prakRtInAmAtmIyAtmIyA jaghanyA sthitiH // 7 // saMprati parAvartamAnazunAzunaprakRtInAmanukRTimannidhAtukAma prAda ||muulm ||-sppmivrkaannN / puNa asAyasAyAzyANa pagaINaM // tAvesu vishvgnnaa| aMtokomAiniyaniyagA // 4 // vyAkhyA-saha pratipakeNa vidyate yAstAH sapratipakSAH, asAtasAtAdikAH, tAmAM sthitisthAnAni nijanijakAni AtmIyAtmIyAni aMtaHkoTIkoTyAdIni; annavyasya hi jaghanyaH sthitibaMdhaH sarvastoko'pi aMtaHkoTIkoTIpramANaH, annavyaprA- yogyajaghanyasthitibaMdhAdAracya ca prAyo'nukRSTivaktavyA. etacca prAgevoktaM, tatanaktamaMtaHkoTIkoTyAdInIti, tAni sthApayitvA sthApanAyAM ca sAtasyoparitnAgAdAracyAdhomukhamasAtasya van
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM cAdhonAgAdAranyordhvamukhaM sAgaropamazatapRthaktvapramANAH sthatayaH parasparamAkrAMtAH sthApanAga 3 yitavyAH, etAvatyo hi sthitayaH parAvartya baddhyaMte, tata AkrAMtAH sthApyate. zeSAstu sAtaTIkA - syAdhomukhAH, asAtasya cordhvamukhAH sthApanIyA yAvannijanijaparyaMtavartinI sthitiH, etaa||45|| zvAMtarAMtarA pratipakaprakRtibaMdhAnAvena yathAyoga saMklezavizuzvizAniraMtaraM badhyate, tataH zuza ityucyate. // // saMpratyetAsu anukRSTiprakramamAha // mUlam ||-jaa pahivarakakaMtA / Thina tANaM zmo kamo hoI // tANanANiyagaNA* su-daviNaM tu puchakkamo // 5 // vyAkhyA-yAH sthitayaH pratipadAkrAMtAstAsAmayaM kramaH, yaduta tAni cAnyAni ca sthAnAni anunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni navaMti, yAzca zukSaH pra. tipadA'nAkrAMtAH sthitayastAsAM pUrvakramaH, tadekadezo'nyAni cetyarthaH tadevamatisaMkSiptamukta- mato vizeSato nAvyate-tatra sAtasyotkRSTAM sthiti banato yAni anunAgabaMdhAdhyavasAya- // 45 // sthAnAni, samayotkRSTasthitibaMdhArane'pi tAni navaMti; anyAni ca yAni samayonotkRSTasthitibaMdhArane navaMti, hisamayonotkRSTasthitibaMdhArane'pi tAni navaMti, anyAni ca. evaM tAva
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA paMcAcyaM yAvatsthApanAyAmasAtasya jaghanyA sthitiH. etamuktaM navati-yAvatpramANAH sthita-nAga / yo'sAtasya jaghanyAnunnAgabaMdhaprAyogyAH sAtena ca saha parAvRttya badhyate, tAvatpramANAsu sA tasya sthitiSu tAni cAnyAni cetyevaM vaktavyaM. tto'saatstkaannvypraayogyjghnysthitibN||6|| dhasamAne sthitisthAne yAni anunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni, teSAmasaMkhyeyatamaM nAga muktvA yI zeSANi sarvANyasAtajaghanyabaMdhAdadhastane sthitisthAne prApyate, anyAni ca navaMti; tatrApi yAnyanunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni, teSAmasaMkhyeyatamaM nAgaM muktvA zeSANi sINyapyadhastanatare sthitibaMdhe prApyate, anyAni ca navaMti. anena krameNAdhomukhaM tAvanneyaM yAvatpalyopamAsaMkhyeyatnAgamAtrA sthitayo gatA navaMti. tatra vAsAtasatkajaghanyasthitibaMdhatulyasthitisthAnasatkAnunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH parisamAptiM yAti. tato'dhastane sthitisthAne asAtajaghanyasthitibaMdhatulyasthitisthAnAdadhastanasthitisthAnasatkAnAmanunAgabaMdhAdhya- // 46 // vasAyasthAnAnAmanukRSTiniSTAmupagalati. evamanukRSTiH pariniSTA ca tAvahAcyA yAvatsAtasya - jaghanyasthitiH. evaM sthirAdInAmapi parAvartamAnazunaprakRtInAmanukRSTiravagaMtavyA. saMpratyasA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca nAga 3 10830 tasyocyate-asAtasya jaghanyasthitibaMdhArane yAni, anunnAgabaMdhArane'pi tAni navaMti, a- nyAni ca; yAni samayAdhikajaghanyasthitibaMdhArane anunnAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni, tAni samayAdhikajaghanya sthitibaMdhArane'pi navaMti, anyAni ca. evaM tAvahAcyaM yAvatsAgaropamazatapRthaktvaM. etAzca sthitayaH sarvajaghanyAnunnAgabaMdhaprAyogyAH, yata etAvatyaH sthitayaH sAtena sa. ha parAvRtya parAvRtya vadhyaMte, parAvartamAnazca prAyo maMdapariNAmo navati, tata etAsu jaghanyAnunAgabaMdhasaMnnavaH, jaghanyAnunnAgabaMdhaprAyogyasthitInAM ca caramasthitibaMdhe yAni anunAgabaM. dhAdhyavasAyasthAnAni, teSAmasaMkhyeyatamaM nAga muktvA zeSANi sarvANyapi taparitanasthitibaMdhArane'nuvaH te, anyAni ca navaMti. tato'pyuparitanasthitibaMdhArane yAni prAktanasthitisthAnasatkAnunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni, teSAmasaMkhyeyatamaM nAga muktvA zeSANi sarvANyanuvarta- te, anyAni ca navaMti. evaM tAvadhAjyaM yAvatpalyopamA'saMkhyeyatnAgamAtrAH sthitayo gatA navaMti. atra jaghanyAnunAgabaMdhaprAyogyacaramasthitisatkAnAmanunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAma Gasn
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcarsa 0 TIkA // 48 // nukRSTiH parisamAptimeti tato'pyuparitanasthitibaMdhe jaghanyAnujJAgabaMdhaprAyogya sthityanaMtarasthitisatakAnunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH parisamAptiM yAti evaM tAvadvAcyaM yAvadasAtasyotkRSTA sthitiH evaM sthAvaradazaka narakadikAdInAmapi saptaviMzatisaMkhyAnAM parAvartamAnAzunaprakRtInAmanukUSTivaseyA // 85 // atraiva sthApanAyAM vizeSamanidhitsurAha-- // mUlam || - mottU nIyamiyarA sunAe jo jo jahA vizdho // niyapaDiskasujANaM | gaveyavo jannayaro || 6 || vyAkhyA - muktvA nIcairgotraM, nIcairgotramihopalakSaNaM, tato'yamarthaH tiryaggatitiryagAnupUrvInI cairgotrANi muktvA itarAzujaprakRtInAM zeSaparAvarttamAnAzu prakRtInAmasAtAdInAM sthApanAyAM yo yaH sthApito'navyaprAyogyo jaghanya sthiti - dhastasyAdhastAnnijapratipazujAnAM sAtAdInAM jaghanyataraH sthApayitavyaH tadevaM caturNAmapi vargANAmanukUSTiraniditA // 86 // saMprati tiryaggatitiryagAnupUrvInI cairgotrANAmanidhAtu kAma grAha // mUtram // - Divaskajadannayaro | tiriDuganIyANasattamamadIe | sammattAdIe tanuM / bhAga 3 // 848 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 TIkA paMcasaM0 aNukaThI nannayavaggesu // 7 // vyAkhyA-tiryagchikanIcairgotrayoH sthApanAyAM svapratipada- ra prakRtijaghanyasthitibaMdhAdanavyaprAyogyAjaghanyataraH sthitibaMdhaH sthApanIyaH, tathA tiryagchika" nIcairgotrayoH saptamapRzrivyAM vartamAnasya nArakasya samyaktvaM pratipattukAmasya samyaktvAnudita 4 . Arajya samyaktvAdanaMtare pAzcatye samaye yo jaghanyasthitibaMdhastasmAdAracyAnukRSTivaktavyA, yAvadanavyaprAyogyajaghanyasthitibaMdhaH, tatastasmAdanavyaprAyogyajaghanya sthitibaMdhAdAranyAnukRSTirunayorapi vargayoH, zunaprakRtInAM manuSyagatimanuSyAnupUrdUcaiotrANAM, azunaprakRtInAM cA. mUSAmeva, tiryaggatyAdInAmanukRSTiH prAguktazunAzunaparAvarttamAnA'parAvartamAnaprakRtivargavat ve. ditavyA. tatra zunaprakRtInAM manuSyagatyAdInAM nAmagrAhaM prAgevoktaM, azunaparAvarttamAnaprakRtivargAnusAreNa cAmUSAmapi tiryagAdInAmannavyaprAyogyajaghanyasthitibaMdhAdArabhya vaktavyaM. idamapyatisaMkSiptamuktamiti vizeSato nAvyate-tatra saptamapRthivyAM vartamAnasya nArakasyAnaMtarasa- maye samyaktvaM pratipattukAmasya, tasmin pAzcAtye samaye tiryaggatejaghanyAM sthiti banato, yAni anunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni, teSAmasaMkhyeyatamaM nAgaM muktvA zeSANi sarvANyapi dhi107 e
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| TIkA paMcasaM tIyasthitibaMdhArane anuvanate, anyAni ca navaMti. hitIyAM ca sthiti banato yAni anunnAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni, teSAmasaMkhyeyatamaM nAgaM muktvA zeSANi sarvANyapi tRtIyasthitibaMdhe'nuvartate, anyAni ca navaMti. evaM taavaa||50|| vyaM yAvatpaDhayopamAsaMkhyeya nAgamAtrAH sthitayo navaMti, atra jaghanyasthitisatkAnunAgabaMdhA dhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH parisamAptimiyarti. tata naparitanasthitibaMdhe hitoyasthitisthAnasatkAnunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH parisamAptiM yAti. evaM tAvakSAcyaM yAvadanavyaprAyogyajaghanya sthitibaMdhaH, annavyaprAyogyajaghanyasthitibaMdhe ca yAni anunnAgavaMdhAdhyavasAya3 sthAnAni, tata naparitanasthitibaMdhe tAni navaMti. ma anyAni ca tatrApi yAni anunnAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni tAni tata naparitanasthiti baMdhe sarvANi navaMti, anyAni ca. evaM tAvazAcyaM yAvatsAgaropamazatapRthaktvaM, yAvatyaH sthitayaH pratipakSaprakRtyA sada parAvRtya parAvRtya badhyate tAvahAcyamityarthaH. sAgaropamazatapRthatvacaramasthitau ca yAni anunAgavaMdhAdhyavasAyasthAnAni, teSAmasaMkhyeyatamaM nAgaM muktvA // 5 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA paMcasaM zeSANi sarvANyapi taduparitanasthitibaMdhe'nuvaHte, anyAni ca navaMti; tatrApi yAni anunnA- nAga 3 X gabaMdhAdhyavasAyasthAnAni, teSAmasaMkhyeyatamaM nAga muktvA zeSANi sarvANyapi tata naparitana-4 sthitibaMdhe'nuvartate, anyAni ca navaMti. evaM tAvahAcyaM yAvatpakhyopamA'saMkhyeyatnAgamAtrAH // 51 // sthitayo gatA navaMti. atra sAgaropamazatapRthaktvacaramasthitisatkAnunAgabaMdhAdhyavasAyasthA. nAnAmanukRSTiH parisamAptA. tata naparitane sthitibaMdhe sAgaropamazatapRthaktvAnaMtarasthitisatkA. nunnAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanuSTiH parisamAptiM yAti. evaM tAvadhAjyaM yAvautkRSTA sthi tiH. evaM tiryagAnupUrvInIcairgotrayorapyanuSTiravagaMtavyA. // 7 // saMprati trasAdicatuSkasyAanukRSTimannidhAtukAma Aha // mUlam ||-aThArasakomIna / paraghAyakameNa tasacanakkevi // ( gAthAI ) vyAkhyAsarvoparitanAsthityagrAdArabhya adho'dho'vataraNena yAvadadhastAdaSTAdazasAgaropamakoTIkovyasti- // 5 // Tati, tAvatparAghAtakrameNa trasAdicatuSke'pi dRSTavyaM. apizabdAttato'dhastAtsAtena tulyamiti. tatra trasanAmro jAvyate-vasanAmna natkRSTasthitibaMdho yAnyanunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni,
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA 1154211 teSAmasaMkhyeyatamaM jAgaM muktvA zeSANi sarvANyapi samayonotkRSTa sthitibaMdhe'nuvarttate, anyAni ca jayaMti samayonotkRSTasthitibaMdhe'pi yAni anujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni teSAmasaMkhyeyatamaM jAgaM muktvA zeSANi sarvANyapi hisamayonotkaSTa sthitibaMdhe 'nuvartate, anyAni ca navaMti evaM tAvadvAcyaM yAvatpalyopamAsaMkhyeyajJAgamAtrAH sthitayo gatA javaMti pratotkRSTasthitisatkAnujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH parisamAptA. tatastasthitisthAne samayonotkRSTa sthiti satkAnujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH parisamAptiM yAti evamadho'dho'vataraNena tAvadvAcyaM yAvadadhastAdaSTAdaza sAgaropamakoTIkoTya[stiSTaMti, tato'STAdaza sAgaropamakoTI koTI caramasthitau yAni anujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni tAni stanasthitibaMdha sarvANyapi navaMti, anyAni ca yAni ca adhastanasthitibaMdhe anujJAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni tAni tato'dhastanasthitibaMdhe sarvANyapi javaMti, pranyAni ca evaM tAvadvAcyaM yAvadajavyaprAyogyajaghanyAnujJAgabaMdha viSayasthAvaranAmasatkasthitipramANAH sthitayo gatA javaMti tato'naMtara madhastane sthitisthAne prAktanAnaMtara sthitisthAnasa nAga 3 // 52 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 atra jaghanyAnanAgabadhAvaSayasthAvarana paMcasaM kAnunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmasaMkhyeyatamaM nAga muktvA zeSANi sarvANyapyanuvartate, a- - nyAni ca navaMti. evaM tAvAcyaM yAvatpalyopamAsaMkhyeyatnAgamAtrAH sthitayo gatA navaMti. TIkA nannAgabaMdhaviSayasthAvaranAmasatkasthitipramANatayA'nnihitAnAM sthitInAM pr||53|| zramasthiteryAnyanunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAni, teSAmanukRSTiH parisamAptA, tato'dhastane sthiti ra sthAne hitIyasthitisthAnasatkAnunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH pariniSTAmeti. evaM tAvahAvyaM yAvajjaghanyA sthitiH, evaM bAdaraparyAptapratyekanAnAmapi nAvanIyA. // saMprati yatprA'navari hunA gaMtUNa / kaMjhamenarizbaMdhA' ityatra kaMDakaM, yacca vakSyamANaM nivartanakaMDakaM, te api vyAcikhyAsurAha // mUlam ||-kaMDaM nivattaNakaMDa-kaM ca pallassa saMkhaMso // 7 // ( gAyAI ) vyAkhyA-kaMmakaM prAguktaM nivartanakaMmakaM ca vakSyamANaM, palyasya paDhyopamasyA'saMkhyeyAMzo'saM- * khyeyatamo nAgo dRSTavyaH. tadevamuktA saprapaMcamanukRSTiH, saMprati tIvramaMdatA vaktavyA, tasyA zvedaM sAmAnyalakSaNaM-sarvAsAmazunaprakRtInAM jaghanyasthiterArajya sthitivRhau yathottaramanaMta // 53 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga : paMca guNAnunAgo vaktavyaH, zunaprakRtInAM tUtkRSTasthiterAranya krameNAdhomukhamanaMtaguNa iti. // // saMprati vizeSopadarzanArthamAhaTIkA // mUlam ||-jaa nivattaNakaMDaM / jahannaThipaDhamaThANagAhiMto // gacaMti navarihattaM / a|||| taguNaNAe seDhIe // 7 // tato paDhamahie / nakosaM gaNagaM agaMtaguNaM // tano kaMDagana vari / pAnakasaM nae evaM // e // nakosANaM kaMDaM / aNaMtaguNaNAe tannae pahA // navaghAya. mAIyANaM / iyarANukosagAhiMto // 1 // vyAkhyA-napaghAtAdInAM napaghAtaprannatiprakatISnAM paMcapaMcAzatsaMkhyAnAM jaghanyasthitau yatprathamaM jaghanyamanunnAgasthAnaM, tasmAtparata uparimu. khaM UrdhvamukhamekaikasyAM sthitau jaghanyAnunnAgAH krameNAnaMtaguNanayA zreNyA gaDaMti, tadyathAjaghanyAyAM sthitau jaghanyo'nunAgaH sarvastokaH, tato hitIyasyAM sthitau jaghanyo'nunnAgo'naM. taguNaH, tato'pi tRtIyasyAM sthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, evaM tAvahAcyaM yAvanivartana- kamakaM navati, nivartanakaMmakaM nAma yatra jaghanyasthitibaMdhArajannAvinAmanunAgabaMdhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTiH parisamAptA. tatparyaMtA mUlata pAradhya sthitaya nucyate, tato nivartanakama // //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // kacaramasthitijaghanyAnunAgAtprazramasthitAvutkRSTamanunAgasthAnamanaMtaguNaM navati. tasmAdapi nAga 3 - kaMDakasyopari prazramasthitau jaghanyamanunAgasthAnamanaMtaguNaM, tato'pi hitIyasthitAvutkRSTamanu nAgamanaMtaguNaM, tato'pi kaMjhakopari hitIyasthitau jaghanyamanunAgasthAnamanaMtaguNaM, evamadha napari cotkRSTajaghanyakrameNa AnatkRSTaM natkRSTAM sthiti yAvat neyaM, yAvadutkRSTAyAM sthitI jI ghanyamanunAgasthAnaM navati, tAvaduktaprakAreNa neyamityarthaH. kamakamAtrANAM ca sthitInAmutkRSTA anunAgA adyApyanuktAstiSTaMti, tata natkRSTAnAmanunnAgasthAnAnAM tatkamakamanaMtaguNanayA nayet, tadyathA-kaMDakaprathamasthitAvutkRSTo'nunAga natkRSTasthitijaghanyAnunnAgAdanaMtaguNaH, tato'pi hitIyasyAM sthitau natkRSTo'nunnAgo'naMtaguNaH, tato'pi tRtIyasyAM sthitau natkRSTo'nunnAgo'naMtaguNaH, evaM tAvahAcyaM yAvadutkRSTA sthi. tiH, itarAsAM parAghAtAdInAM SaTcatvAriMzatsaMkhyAnAmutkRSTAsthitisthAnAdAranyAdhomukhaM pU. 55 // WoktaprakAreNa anaMtaguNanayA zreNyA nayet. tadyathA-nutkRSTAyAM sthitau jaghanyAnunnAgaH sa stokaH, tataH samayonAyAmutkRSTasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'pi hisamayonAyA.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 856 // mutkRSTasthitau jaghanyAnujJAgo'naMtaguNaH, evaM tAvadvAcyaM yAvannivarttakakaMmakaM navati tata utkRSTAyAM sthitau natkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, tato nivarttanakaMrukAdadhaH prathamasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tataH samayonAyAmutkRSTasthitAvutkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, tato nivarttanakaMDakAsthita jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, evaM tAvadvAcyaM yAvajaghanya sthitau jaghanyAjAgo'naMtaguNaH. kaMDakamAtrANAM ca sthitInAmutkRSTA anujAgA adyApyanuktAH saMti; tataH kaMmakasya camAyAM sthitau natkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'pyadhastana sthitAvutkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, evaM tAvadvAcyaM yAyaUghanyasthitAvutkRSTo'nujJAgo'naMtaguNaH // 87 // 70 // 71 // saMpratyasAtasya tIvramaMdatAmanidhitsurAha-- || mUlam ||-- grasmAyajadanna viI - gaNehiM tullayAI saGghAhiM | Apa mirakAMta - I. gAI hIlAI || 2 || tatto aAMtaguNaNAe / jaMti kaMDassa saMkhiyA jAgA // tatto aguyiM / jahanna nakkalaM gAM || 3 || evaM nakkassAeM / asaMtaguNaNAe kaMmakaM cayai bhAga 3 // 856 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 8 // // ekaM jannANaM / jAi parakaMtagalAeM // e4 // navariM navaghAyasamaM // vyAkhyA asA tasya jaghanya sthitau yAni anubhAgasthAnAni taiH sarvAsAM sthitInAM zrapratipakSAkrAMtAnAM yAvatyaH sthApanAH sAtarUpapratipadAkrAMtAH sthitayaH sthApitAH prAgnAvitAzca tAvatInAmitya, dInAni jaghanyAni anubhAgasthAnAni tulyAni javaMti; kimuktaM navati ? asAtasya jadhanya sthitau jaghanyo'nunAgaH sarvastokaH, dvitIyAyAM sthitau jaghanyo'nunAgastAvanmAtraH, tRtasyAmapi sthitau jaghanyo'nunAgastAvanmAtra evaM evaM tAvadvAcyaM yAvatpratipadAkrAMtAH sthitayogatA javaMti yAvatsAgaropamazatapRthaktvaM gataM. javatItyarthaH tata sAgaropamA pRthatvacarama sthiterjaghanyAnujAgA anaMtaguNanayAyAMti, tadyathA - sAgaropamazata pRthaktvasyopari prazrama sthitau jaghanyo'nubhAgo'naMtaguNaH, tato'pi dvitIyasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, evaM tAvadvAcyaM yAvatkaMDakasya saMkhyeyA jAgA gatA javaMti, eko'vaziSyate tato jaghanya sthitAvutkRSTamanujAgasthAnAnAM kaMrukamanaMtaguNanayA vrajati, tadyathA -- dvitIya sthitAvutkRSTo'nugoguNaH, tato'pi tRtIya sthitAvutkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, evaM tAvadvAcyaM yAvatkaMka 108 jAga 3 // 57 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 58 // mAtrAH sthitayo gatA javaMti, tato yasyAH sthiterjaghanyamanujJAgasthAnamanidhAtumiSTaM, tasyA napari jaghanyamanunAgasthAnamanaMtaguNaM, tataH prAguktasyAnujAgaviSayasya kaMDakasyopari prathamanatkRSTo'nugo'naMtaguNaH, tato'pi dvitIyasyAM sthitAvutkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH evaM tAvadvAcyaM yAvatkaMDakamAtrAH sthitayo gatA javaMti. tataH punarapi yasyAH sthiterjaghanyamanujAgamuktvA nivRttastasyA upari jaghanyo'nunAgoSnaMtaguNaH, tato bhUyo'pi prAguktakaM kahayasyopari kaMrukamAtrANAM sthitInAmutkRSTA anujJAgA yathottaramanaMtaguNAH, evamekasyAM sthitau jaghanyamanunAgasthAnaM, kaMDakamAtrANAM ca sthitInAmutkRSTAnanunAgAnanaMtaguNanayA tAvadet yAvattAni cAnyAni ca ityevamanukRSTeH parAsAM jaghanyAnunAgaviSayANAmekaikasthitInAM kaMrukaM paripUrNa javati, utkRSTAnujAgaviSayAzca sAgaropamazatapRthaktvamAtrA javaMti yAvatsAtarUpapratipakSaprakRtyAkrAMtAH sthitayaH paripUrNA navaMtItyarthaH, tataH parAkrAMtasthAnAnAM pratipakSaprakRtyAkrAMta sthitInAmupari nRpaghAtasamaM veditavyaM tadyathA-prAguktajaghanyAnujJAgakaMDa kasyopari prathamasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tataH sAga bhAga 3 || G4GH
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // pNA roSamazatapRthaktvasyopari prathamasthitAvutkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, tataH prAguktajaghanyAnunAgakaMDakasyopari dvitIyasthitau jaghanyo'nujAgo'naMtagurAH, tataH sAgaropamazatapRthaktvasyopari dvitIyasthitAvutkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, evamekaikaM jaghanyamutkRSTaM cAnujJAgamanaMtaguNaM vadan tAvadvajet yAvadasAvedanIyasyotkRSTAyAM sthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH kaMDakamAtrANAM ca sthitInAmutkRSTA anujAgA prayApyanuktAH saMti, zeSAH sarve'pyuktAH, tataste'pi yathottaramanaMtaguNA vaktavyAH, evaM sthAvarAdidazanarakaddikAdInAmapi saptaviMzatiprakRtInAM tIvramaMdatA dRSTavyA || 2 || e3 // e4 // saMprati sAtasya tAM vivakSurAda // mUlam // - sAyarasavi navari nakkani // ( gAthAcaturthAMzaH ) vyAkhyA -- sAtavedanIyasyApyevameva tIvramaMdatA vaktavyA. navaraM kevalaM natkRSTasthiterArajya, tadyathA - sAtasyotkRSTAyAM jaghanyo'nujAgaH sarvastokaH, samayonAyAmapi utkRSTasthitau jaghanyo'nunAgastAvanmAtra eva, hisamayonAyAmapi utkRSTasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'pyacastasthitau jaghanyo'nugo'naMtaguNaH, evaM tAvadvAcyaM yAvatkaMDakasya saMkhyeyA jAgA gatA ja nAga 3 ||5e||
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ na naag| TIkA | 60 vaMti, eko'vaziSyate. etAvatyazca sthitayaH saMkhyeyatnAgahInakaMkamAtrAH pUrvagraMzreSu sAkAro- payogasaMjhA iti vyavahiyaMte. sAkAropayogenaivaitAsAM badhyamAnatvAt.. ma tata natkRSTasthitau natkRSTo'nunAgo'naMtaguNo vaktavyaH, tataH samayonAyAmutkRSTasthitA vukRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'pi hisamayonAyAmutkRSTasthitAvutkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH. e. vamadho'dho'vataraNena natkRSTo'nunAgo'naMtaguNatayA tAvaktavyo yAvatkaMkamAtrAH sthitayo'tikrAMtA navaMti. tato yataH sthitisthAnAGaghanyamanunAgamuktvA nivRttaH, tato'dhastane sthitisthAne jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNaH, tataH prAguktAnAmutkRSTAnunAgaviSayANAM sthitInAmadhastAtkaMDakamAtrAsu sthitiSUtkRSTA anunAgAH krameNAnaMtaguNA vaktavyAH, tato yataH sthitisthA- nAjaghanyamanunAgamuktvA nivRttaH, tato'vastane sthitisthAne jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNo vakta vyaH. tataH punarapi kaMDakamAtrANAM sthitInAmutkRSTA anunAgAH krameNAnaMtaguNA vaktavyAH, e. 2vamekasyAH sthitarjaghanyo'nunnAgaH, kaMDakamAtrANAM ca sthitInAmutkRSTo'nunnAgo'naMtaguNatayA tAvakSAcyo yAvatsAkAropayogasaMjJAnAM kaMDakaM paripUrNa navati. natkRSTAnunAgaviSayAzca sthita // 0 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nA TIkA // yo'navyaprAyogyajaghanyasthitibaMdhaparyaMtAH, tataH sAkAropayogakaMmakAdadhastanasthiterjaghanyo'nu- nAgo'naMtaguNaH, tato'navyaprAyogyajaghanyasthiteradhaH prathamasthitau natkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, - tataH sAkAropayogakaMmakasyAdho hitIyasthitau jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNaH, tato'navyaprAyogyajaghanyasthitaradho hitIyasthitau natkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH. evamekaikaM jaghanyamutkRSTaM cAnunnAgamanaMtaguNatayA vadan tAvadvajet yAvatsarvajaghanyA sthitiH, kaMDakamAtrANAM ca sthitInAmatkRSTA anannAgA adyApyanakkAH saMti. tataste'pyadho'dhaHkra. * meNAnaMtaguNA vaktavyAH, yAvatsarvajaghanyA sthitiH. evaM sthirAdiSaTkoccairgotrAdInAmapi paM cadazaprakRtInAM tIvramaMdatA cAnusatavyAH. saMprati sAvAnIcairgotrasyopalakSaNahAreNa tiryahikatrasAdicatuSkayorapyevaM dRSTavyaM. idamatisaMkSiptamuktamiti vizeSato nAvyate-saptamadhivyAM vartamAnasya nArakasya sarvajaghanye sthitibaMdhe jaghanyo'nunAgaH sarvastokaH, tato ditIya- sthitau jaghanyAnunnAgo'naMtaguNaH, tato'pi tRtIyasthitau jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNaH, evaM tAvakSAdhyaM yAvannivarnanakajhakamatikrAMtaM navati. tato jaghanyasthitAvutkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, ta. // 6 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga paMcasaM TIkA to nivartanakaMDakasyopari prathamasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tato hitIyasthitAvutkRSTo nunnAgo'naMtaguNaH, tato nivartanakaMDakasyopari hitIyasthitau jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNaH, evaM tAvadhAjyaM yAvadanavyaprAyogyajaghanyAnunAgabaMdhasyAdhazvaramA sthitiH, annavyaprAyogyajaghanyAnunnAgabaMdhasyAdhaH kaMkamAtrANAM sthitInAmutkRSTA anunnAgA adyApyanuktAH saMti, tato'navyaprAyogyajaghanyAnunAgabaMdhaviSaye prathamasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH,hitIyasyAM sthito jaghanyo'nunAgastAvanmAtra eva. evaM tAvadyAjyaM yAvatsAgaropamazatapRthaktvamAtrAH sthitayo gatA navaMti. etAsAM ca sthitInAM pUrvapuruSaiH parAvarnamAnajaghanyAnunAgabaMdhaprAyogyA iti nAma kRtaM. etAsAM copari prathamasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'pi itIyasyAM sthi to jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, evaM tAvahAcyaM yAvatkaMDakasya saMkhyeyatnAgA gatA navaMti, e- ko'vatiSTate. tato yataH sthitisthAnA'tkRSTamanunAgamuktvA nivRttaH, tata uparitane hitIye sthitisthAne natkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'pyuparitanasthitau natkRSTo'nunnAgabaMdho'naMtaguNaH. . evaM tAvahAvyaM yAvadannavyaprAyogyajaghanyAnunAgabaMdhasyAghazcaramA sthitiH, tato yataH // 6 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ pecasaM0 TIkA // 65 // sthitisthAnAjjaghanyAnunAgamuktvA nivRttastata uparitane sthitisthAne jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'navyaprAyogyajaghanyAnunAgabaMdhaviSaye prathamasthitau utkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'pi dvitIyasyAM sthitAvutkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH evaM tAvadvAcyaM yAvatkaMrukamAtrAH sthitayo'tikrAMtA javaMti tato yasyAH sthiterjaghanyamanujJAgamuktvA nivRttaH, tata nRparitane sthitisthAne jaghanyo'nujJAgo'naMtaguNaH tato'navyaprAyogyajaghanyAnunAgabaMdha viSaye kaMmakasyopari punarapi kaMrukamAtrANAM sthitInAmutkRSTAnanunAgAn vadatA tAvatavyaM yAvadajavyaprAyogyajaghanyAnujJAgabaMdhaviSaye caramA sthitiH, tato yasyAH sthiterjaghanyamuktvA nivRttaH, tata - paritane sthitisthAne jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'navyaprAyogyajaghanyAnujJAgabaMdha viSayAsthatInAmupari prathama sthitAvutkRSTo'nujJAgo'naMtaguNaH, tataH punarapi prAguktajaghanyAnujAgabaMdhasyopari dvitIyasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tataH prAguktAdutkRSTAnujAgADuparitane sthitisthAne utkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH evamekasyAH sthiterjaghanyamekasyAzcotkRSTamanujAgaM vadatA tAvatavyaM yAvadutkRSTa sthitI nAga 6 // 863 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga paMca jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNaH. kaMmakamAtrANAM ca sthitInAmutkRSTA anunnAgA adyApyanuktAH saM- ti, zeSAzca sarve'pyuktAH, tataste yazrottaramanaMtaguNAstAvahAcyA yAvatkRSTA sthitiH. evaM tiTIkA yagdhikasyApi tIvramaMdatA dRSTavyA. saMprati sanAno'nidhIyate-trasanAmna natkRSTasthitau j||2|| ghanyo'nunAgaH sarvastokaH, tataH samayonAyAmutkRSTasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'bapi hisamayonAyAmutkRSTasthitI jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNaH, evamadho'dho'vataraNena jaghanyA nunnAgA anaMtaguNanayA tAvaktavyA yAvatkaMmakamAtrAH sthitayo'tikrAMtA navaMti. tata natkRTAyAM sthitau natkRSTo'nunnAgo'naMtaguNaH, tataH kaMDakasyAdhaH prathamasthitau jaghanyo'nunAgo'. naMtaguNaH, tataH samayonAyAmutkRSTasthitau natkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, tataH kaMDakAdadhastanyAM hitIyasyAM sthitau jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNaH, tato hilamayonAyAmutkRSTasthitau natkRSTo'nu nAgo'naMtaguNaH. ra evaM tAvadhAcyaM yAvadaSTAdazakoTIkoTImuparitanI sthitiH. aSTAdazakoTIkoTInAM copari kaMDakamAtrANAM sthitInAmutkRSTA anunnAgA adyApyanuktAH saMti, zeSaM sarvamuktaM. tato'STAdaza // 65 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM0 TIkA // 65 // koTIkoTInAM satkAyAmutkRSTasthitau jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNaH, tataH samayonAyAmutkRSTasthi- to jaghanyo'nunnAgastAvanmAtra eva. isamayonAyAmapyutkRSTasthitau jaghanyo'nunAgastAvanmAtra eva. evamadho'dho'vataraNena tAvaktavyaM, yAvadanavyaprAyogyo jaghanyasthitibaMdhaH, tato'dhastanyAM prazramasthitau jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNaH, tato ditIyasyAM sthitau jaghanyo'nunnAgo'. naMtaguNaH, evaM tAvAcyaM yAvatkaMDakasyA'saMkhyeyA nAgA gatA navaMti, eko'vatiSTate. tato'TAdazakoTIkoTImupariSTAtkaMDakamAtrANAM sthitInAM caramasthitau natkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, tato hicaramasthitau natkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, evamadho'dho'vataraNena tAvaktavyaM yAvatkaMDakamatikAMtaM navati, aSTAdazakoTIkoTInAmupari anaMtarA sthitiratikrAMtA navatItyarthaH, tato yataH sthitisthAnAUghanyAnunnAgamannidhAya nivRttaH, tato'dhastane sthitisthAne jaghanyo'nunnA go'naMtaguNaH, tataH punarapyaSTAdazasAgaropamakoTIkoTInAM satkAyAzcaramasthiterAracyAgho'dhaH kaMDakamAtrANAM sthitInAmutkRSTo'nunAgo'naMtaguNo vaktavyaH. tato yataH sthitisthAnAUdhanyamanunAgamuktvA nivRnastato'dhastane sthitisthAne jaghanyo'nunnAgo'naMtaguNaH, tataH punarapi // 65 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA || 866 // prAguktasya kaMrukasyAdhaH kaMrukamAtrANAM sthitInAmagho'dhaHkrameNotkRSTA anujAgA anaMtaguNA vaktavyAH evamekasyAH sthiterjaghanyamanujAgaM, kaMmakamAtrANAM ca sthitInAmutkRSTAn vadatA tAvatavyaM yAvadajavyaprAyogya jaghanya sthitibaMdhaH tato yataH sthitisthAnAghanyamanunAgamuktvA nivRttaH, tato'ghastane sthitisthAne jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH. tato'navyaprAyogyAjjaghanya sthitibaMdhAdadhaH prathama sthitau natkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH, tataH prAguktajaghanyAnujAgAdadhastanasthitau jaghanyo'nunAgo'naMtaguNaH, tato'navyaprAyogyasya jaghasthitibaMdhasya dvitIya sthitau natkRSTo'nunAgo'naMtaguNaH evamekasyAH sthiterjaghanyamanubhAgamekasyAzca sthiterutkRSTaM vadatA'ghodhastAvadavataritavyaM yAvajjaghanyA sthitiH, kaMDakamAtrANAM ca sthitInAmutkRSTA anujAgA adyApyanuktAH saMti, zeSAH sarve'pyuktAH, tataste'pyadho'ghaH kramelAnaMtaguNAstAvaktavyA yAvajjaghanyA sthitiH evaM bAdaraparyAptapratyekanAnAmapi tIvramaMdatAnidhAtavyA tadevamukto'nunAgabaMdhaH // saMprati sthitibaMdhAnidhAnAvasaraH, tatra ca catvAryanuyo - gaddArANi tadyathA -- sthitisthAnaprarUpaNA, niSekaprarUpaNA, abAdhAkaMrukaprarUpaNA, alpabahu bhAga 3 // 866 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 En paMcasaM tvaprarUpaNA ca. tatra sthitisthAnAni vigaNAI egidiyArA / zrovAI hoti saveNa, ityA- dinA graMzrena prAgevAnnihitAni. saMpratyasminneva Are sarvAnapi jIvAn baMdhakAnadhikRtya paraTIkA sparaM sthitibNdhsyaalpbhutvmaad||6|| // mUlam ||-sNjybaadrsuhumg / pajapajANa nakoso // e5 // evaM vigalAsani su / saMjayanakosago baMdho // detadugavirayacanaro / sannipaMciMdiyassa canaro ya // e6 // saM. kheGaguNA kamaso / saMjayanakosagAhiMto // vyAkhyA-saMyatasya jaghanyaH, bAdarasUdamayozca paryAptAparyAptayorjaghanya utkRSTazca krameNa bahutaro vaktavyaH, tadyathA-saMyatasya jaghanyasthitibaMdhaH sarvastokaH, yataH saMyatasya sAMparAyiko jaghanyasthitibaMdhaH sUkSmasaMparAyasya prApyate, sa cAMtarmuhUrtapramANaH, tato bAdaraikeMziyaparyAptasya jaghanyaH sthitibaMdho'saMkhyeyaguNaH, tato'pi sUyA damaparyAptakasya jaghanyasthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pyaparyAptabAdarasya jaghanyaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pyaparyAptasya sUkSmasya jaghanyaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pi tasyaivAparyAptasUkSmasyotkRSTaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato bAdarAparyAptakasyotkRSTaH sthiti // 6 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ || .. dho vizeSAdhikaH, tato'pisUkSmaparyAptasyotkRSTaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pi bAdarapa- nAga / K-ptisyotkRSTaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, evaM ' vigalAsannisutti' evaM paryAptAparyAptanadena / TIkA vikaleMDiyA'saMjhipaMceMiiyeSu jaghanya natkRSTazca krameNa bahutaro vaktavyaH, tadyathA bAdaraparyAptasya satkAdutkRSTasthitibaMdhAtparyAptahIzyisya jaghanya sthitibaMdhaH saMkhyayaguNaH,) para tato'pi tasyaivA'paryAptasya jaghanyaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pi tasyaivA'paryAptasya hI. yasyotkRSTaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pi paryAptahIMzyisya natkRSTaH sthitibaMdho vizeASAdhikaH, tato'pi trIzyiparyAptasya jaghanyaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pi tasyaivA'pa ryAptasya jaghanyaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pi tasyaivAparyAptatrIMzyisyotkRSTaH sthitibaM. dho vizeSAdhikaH, tato'pi paryAptatrIziyasya natkRSTaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tatazcaturiMzi- yaparyAptasya jaghanyaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pyaparyAptacaturiMzyisya jaghanyaH sthitibaM. // 6 // dho vizeSAdhikaH, tato'pi tasyaivAparyAptacaturiMDiyasyotkRSTasthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pi paryAptacaturiMziyasyotkRSTaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'saMjhipaMceMzyisya paryAptasya jaghanya
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM sthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH, tato'pi tasyaivA'paryAptasya jaghanyasthitibaMdho vizeSAdhika. tato'pi tasyaivA'paryAptA'saMjhipaMceMzyisyotkRSTaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pi paTIkA ryAptA'jhipaMceMziyasyotkRSTaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, 'saMjayanakosago baMdho'ti' tataH p|| 6 // ptiAsaMjhipaMceMDiyasatkAdutkRSTAsthitibaMdhAtsaMyatasyotkRSTaH sthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH 'desage. tyAdi ' dezaviratasya kiM au sthitibaMdhau, tadyathA-jaghanya utkRSTazca. tathA aviratasya aviratasamyagdRSTezcatvAraH sthitibaMdhAH, tadyathA-paryAptasyA'paryAptasya hiMdhA, jaghanyanatkRSTazca, tathA catvAraH saMjhipaMceMzyisya, tadyathA-paryAptasya aparyAptasya, ekaikasya ca dhA, jaghanya natkRSTazca; sarve'pi krameNa saMkhyeyaguNA vaktavyAH, tadyathA-saMyatotkRSTasthitibaMdhAdezaviratasya jaghanyasthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH, tato'pi dezaviratasyaivotkRSTaH sthitibaMdhaH yA saMkhyeyaguNaH, tataH paryAptAviratasya samyagdRSTejaghanyasthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH, tato'pyaparyA- kaptA'viratasamyandRSTejaghanyaH sthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH, tato'pyaparyAptAviratasamyagdRSTerevotkR TaH sthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH, tato'pi paryAptAviratasamyagdRSTerutkRSTaH sthitibaMdhaH saMkhyeyagu yA
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga paMca , tato'pi saMjhipaMceMzyisya paryAptasya jaghanyaH sthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH, tato'pi tasyai- vA'paryAptasya jaghanyasthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH, tato'pi tasyaivAparyAptasaMjhipaMceMzyisyotkRSTaH TIkA sthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH. saMyatotkRSTasthitibaMdhAcAracya yAvadeSo'paryAptasaMjhipaMceMkSyiotkRSTa|| sthitibaMdhaH. eSaH sarvo'pi sAgaropamakoTIkoTyA anyatare dRSTavyaH, ekeMjhiyAdInAM tu 'jA egidi jahannA / pallAsaMkhaMsasaMjuyA sAna jeThA ' ityAdinA graMthrena jaghanyotkRSTasthitibaMdhaparimANaM prAgevoktaM. tato'paryAptasaMjhipaMceMziyotkRSTasthitibaMdhAtparyAptasaMjhipaMceMzyisyotkRSTaH sthitibaM. dhaH saMkhyeyaguNaH, sa ca 'mohe sayariM koDA-koDI vIsa nAmagoyANaM ' ityAdinA - na sAmAnyokta natkRSTasthitibaMdho veditavyaH. tadevaM kRtA sthitisthAnaprarUpaNA, niSekaprarUpaNNA tu ' mottumavAhA samayA' ityAdinA, abAdhAkaMjhakaprarUpaNA ca 'nakosagaThizbaMdhA' i. tyAdinA graMzana prAgeva kRtA // e6 // saMpratyalpabahutvaprarUpaNArthamAda // mUlam ||-aovA jahannavAhA / nakosA vAhagaNakaMDANi // nakosiyA prvaahaa| 0 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nANapaesaMtarA tano // 7 // ega paesavivaraM / pravAhArakaMgassa gaNANi // hINa viviyanAga 1 gaNAI / nakkosaTiI tana adigA // e|| vyAkhyA-saMjhipaMceMkSyeiSu aparyApteSu paryApteSu TIkA vA baMdhakeSu AyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAM sarvastokA jaghanyAbAdhA, sA cAMtarmuhUrnapramANA, // 871 // tato'vAdhAsthAnAni kaMDakasthAnAni ca asaMkhyeyaguNAni, tAni tu parasparaM tulyAni. tathA. hi-jaghanyAmabAdhAmAdiM kRtvA natkRSTAbAdhAcaramasamayamannivyApya yAvaMtaH samayAH prApyate, tAvaMti abAdhAsthAnAni navaMti. tadyathA-jaghanyA abAdhA ekamabAdhAsthAnaM, saiva samayAdhikA hitIyamabAdhAsthAnaM, simayAdhikA tRtIyaM abAdhAsthAnaM, evaM tAvAcyaM yAva. tkRSTAbAdhAcaramasamayaH, etAvatyeva ca kaMDakAni, natkRSTAbAdhAyAH samayasamayadAnau natkRSTasthiteH pasyopamAsaMkhyeyannAgamAtrakaMDakakaMmakahAninnAvAta. etaca prAk baMdhavidhidhAre sthi tibaMdhe'nnihitaM. tebhya natkRSTA abAdhA vizeSAdhikA, jaghanyAbAdhAyAstatra pravezAt. tato da- // 1 // *likaniSekavidhau pradezAnAM nAnArUpANi yAni aMtarANi higuNahAnisthAnarUpANi tAni a saMkhyeyaguNAni, paDhyopamaprathamavargamUlAsaMkhyeyatnAgagatasamayapramANatvAt.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 7 // . tata 'egaM paesavivaraMti ' ekaM pradezavivaraM higuNahAnyoraMtaramasaMkhyeyaguNaM, kimuktaM navati ? dalikaniSekavidhau ekasmina ghiguNahAnyoraMtare yAni niSekasthitisthAnAni tAni asaMkhyeyaguNAni. teSAmasaMkhyeyAni paDhyopamavargamUlAni parimANaM, iti kRtvA, tato'bAdhA. kaMDakasya sthAnAni asaMkhyeyaguNAni, tatrAvAdhAsthAnAni prAgevoktAni, kaMDakasthAnAnyapi tAvanmAtrAeyeva prAgevoktAni. samAsazcAtra samAhAro iMghaH, tadyathA-abAdhA ca kaMkAni ca abAdhAkaMDakaM, tasya sthAnAni; tayodhyorapi sthAnAni samuditAni prAguktAdekasmAtprade zavivarAdasaMkhyeyaguNAnItyarthaH tathA ca mUlaTIkAyAmapyevameva vyAkhyAtaM, taktaMra abAdhA ca kaMkAni ca abAdhAkaMmakaM, samAhAro iMghaH, tasya sthAnAni, tayoIyorapi sthAnasamudAya iti nAvaH, karmaprakRtau punaretasya dhArasya sthAne arthena kaMjhakamityuktaM. tatra caivamAnAyikA vyAkhyAM kurvati-jaghanyAbAdhAhInayA natkRSTayA abAdhayA jaghanyasthitihInAyA natkRSTasthiteAge hRte sati yAvAn nAgo lanyate, tAvAna arthena kaMDakamityucyate iti. tato jaghanyaH sthitibaMdho'saMkhyeyaguNaH, aMtaHsAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt. saMjhi // 3 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 873 // paMceMdiyA hi zreNimanArUDhA jaghanyato'pi sthitibaMdha maMtaH sAgaropamakoTI koTI pramANameva niyati tato'pi sthitibaMdhasthAnAni saMkhyeyaguNAni tatra jJAnAvaraNadarzanAvaraNa vedanIyAMtarAyANAmekonatriMzakulAni samadhikAni, mithyAtvamohanIyasya ekonasaptatiguNAni samadhikAna, nAmagotrayorekonaviMzatiguNAni samadhikAni; tebhyo'pi natkRSTA sthitirvizeSAdhikA jaghanya sthiterabAdhAyAzca tatra pravezAt || eu // 8 // // mUlam // - zrAnasu jahannavAhA / jahannabaMdho avAdagaNANi // nakkosavAhanAeM-tarANi eMgataraM tatto // ee // vyAkhyA - asaM piMceMDriyeSu saMjhipaMceMdiyeSu vA paryAptakeSu pratyekamAyuSo jaghanyA abAdhA sarvastokA, tato jaghanyaH sthitibaMdha: saMkhyeyaguNaH, sa ca kSulvakanavarUpaH, tato'bAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni pUrvakoTi trijAgo jaghanyAbAdhara kRtvA tato'pyutkRSTA abAdhA vizeSAdhikA, jaghanyAbAdhAyA api tatra pravezAt tato dalikaniSekapradezAnAM dviguNahAnisthAnAni asaMkhyeyaguNAni, pabyopamaprathamavargamUlA saMkhyeyajJAgagatasamayapramANatvAt tato dalikaniSekavidhau ekasmin dviguNahAnyoraMtare sthitisthAnA 110 bhAga 3 // 873 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM TIkA | // 7 // ni asaMkhyeyaguNAni. atra yuktiH prAguktAvagaMtavyA // ee // // mUlam ||--tthibNdhgnnaaii / nakosaTiI tanavi apahiyA // sanisu appAbahuyaM c| sahaneyaM imaM naNiyaM // 100 // vyAkhyA-tataH prAguktenyo higuNahAnyaMtaravartisthitisthA nebhyaH sthitibaMdhasthAnAni asaMkhyeyaguNAni, tenyo'pi natkRSTasthitirvizeSAnyadhikA, jaghara nyasthiteravAdhAyAzca tatra pravezAt. tadevaM saMjhiSu saptAnAM karmaNAM dazannedaM, saMjhiSu ca paryA teSvAyuSo'STanedamapabahutvamidaM naNitaM. ' sannisutti' bahuvacanAdAyuSo'lpabahutve saMjhyapi paryApto gRhIto dRSTavyAH. etadanusAreNAnyeSvapi jIveSu yathAgamamalpabadutvamavagaMtavyaM, tacaivaM paMceMhiyeSu saMjhyasaMjhivaparyApteSu caturiMghiyatrIzyihIMDiyabAdarasUkSmaikeDiyeSu ca paryApteSu pratyekamAyuSaH sarvastokA jaghanyA abAdhA. tato jaghanyaH sthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH, sa ca kSablakanavarUpaH, tato'bAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni, tato'pyutkRSTA abAdhA vizeSAdhikA, tato'pi sthitibaMdhasthAnAni saMkhyeyaguNAni, jaghanyasthityUnapUrvakoTipramANatvAt. tata natkRSTasthitibaMdho vizeSAdhikaH, jaghanyasthiterabAdhAyAzca tatra pravezAt. tayA asaM // 7 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM jhapaMceMDiyacaturiMDiyatrIziyajhIMDiyasUkSmabAdaraikeMhiyeSu paryApteSu AyurvarjAnAM saptAnAM karma- lAM pratyekamabAdhAsthAnAni kaMkAni ca stokAni parasparaM ca tulyAni, AvalikAasaMkhyeTIkA yatnAgagatasamayapramANatvAt. tato jaghanyA avAdhA asaMkhyeyaguNA, aMtarmuhUrtapramANatvAt. // 5 // tata natkRSTA abAdhA vizeSAdhikA, jaghanyAvAdhAyA api tatra pravezAta. tato dalikaniSeka vidhau pradezAnAM viguNahAnisthAnAni asaMkhyeyaguNAni, tata ekasmin chiguNahAnyoraMtare sthitisthAnAni asaMkhyeyaguNAni, tato'bAdhAkaMDakasthAnAni samuditAnyasaMkhyeyaguNAni, tato'. spi sthitisthAnAni asaMkhyeyaguNAni. ekezyiAn zeSajIvAMzcAdhikRtya yathAkramaM teSAmasaM. khyeyannAgagatasamayapramANatvAt. tato'pi jaghanyasthitibaMdho'saMkhyeyaguNaH, tato'pyutkRSTasthi tibaMdho vizeSAdhikaH, ekezyiANAM palyopamAsaMkhyeyatnAgena zeSajIvAnAM par3hayopamasaMkhyeyAMyA zenAnyadhikatvAditi. tadevamuktamapabahutvaM. // 10 // saMprati sthitibaMdhAdhyavasAyasthAnaprarU- * paNA karttavyA. tatra ca trINyanuyogahArANi, tadyathA-sthitisamudAhAraH prakRtisamudAhAro jIvasamudAdArazca. mamudAhAraH pratipAdanaM; tatra sthitisamudAdAre'pi trINyanuyogadvArANi, ta // 5 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA ||876 // dyathA-- pragaNanA anukRSTiH tIvramaMdatA ca tatra prathamataH pragaNanAprarUpaNArthamAha // mUlam // - vizvAle vizvale / anavasAyA asaMkhalogasamA // ( gAthAI) vyAkhyA- iha sarveSAmapi karmaNAM jaghanya sthiteH parata utkRSTasthitezvaramasamayamanivyApya yAvaMtaH samayAstAvaMti sthitisthAnAni jaghanya sthitisahitAni pratyekaM nvNti| ekaikasmizca sthitisthAne badhyamAne tadvaMdha detubhUtAH kASAyikA adhyavasAyA nAnAjIvApekSayA asaMkhyalokasamAH, asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANA avagaMtavyAH, etacca ' vizvagaNe vA / kasAyanadayA asaMkhalogasamA ' ityanena graMthena prAgevoktaM, tadanujJAgabaMdhAdhyavasAyaprarUpaNArthamuktaM, idaM tu teSAmeva sthitibaMdhAdhyavasAyasthAnAnAM vizeSaprarUpaNArtha, sa cAyaM vizeSo divA, a tra prarUpaNA, tadyathA - anaMta ropanidhayA paraMparopanidhayA ca tatrAnaMtaropanidhayA prarUpaNAmAda // mUlam // - kamaso visesa adiyA / sattAdAnastasaMkhaguNA // 101 // ( gAthAI) vyAkhyA - zrAyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAM dvitIyAdisthitisthAnabaMdheSu adhyavasAyAH kramazaH krameNa vizeSAdhikAH, AyuSaH punarasaMkhyeyaguNAH, tadyathA - jJAnAvaraNIyasya jaghanya sthitau bhAga 3 // 876 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 TIkA yasthitau vizeSA paMcasaMbadhyamAnAyAM tadvaMdhahetunUtA adhyavasAyA nAnAjIvApekSayA asaMkhyeyalokAkAzapradezapramA- KNAH , te ca vakSyamANApekSayA sarvastokAH, tato hitIyasthitau vizeSAdhikAH, tato'pi tRtI yasthitau vizeSAdhikAH, evaM tAvadAcyaM yAvadutkRSTA sthitiH, evaM darzanAvaraNavedanIyamohanI1002yanAmagotrAMtarAyANAmapi vAcyaM. AyuSo jaghanyasthitau badhyamAnAyAM tadvaMdhahetunUtAdhyavasA yA nAnAjIvApekSayA asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAH, te ca sarvastokAH, tato'pi hitIyasthitI asaMkhyeyaguNAH, tato'pi tRtIyasthitau asaMkhyeyaguNAH, evaM tAvahAcyaM yAvatkRSTA sthitiH, tadevaM kRtA anaMtaropanidhayA prarUpaNA // 11 // saMprati paraMparopanidhayA tAM karoti // mUlam ||-pllaasNkhsmaan gaMtUNa Ii na hoti te duguNA // sttehprvsaayaa| gu. gArA te sasaMkhejA // 103 // vyAkhyA-AyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAM jaghanya sthitI ye:dhyavasAyAstadapekSayA jaghanyasthiteH parataH palyopamAsaMkhyeyannAgasamAH sthitIratikramyApara- sminnanaMtare sthitisthAne higuNA navaMti. tato'pi pasyopamAsaMkhyeyatnAgamAtrAH sthitIratikramyAnaMtare sthitisthAne higuNA navaMti. evaM higuNavRzstiAvaktavyA yAvatkRSTA sthitiH. 03 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / paMcasaM teSu ca saptasu karmasu guNAgArANi guNasthAnAni higuNavRddhisthAnAnItyarthaH, asaMkhyeyAni navaMti. aMgulamAtrakSetrapradezarAzaryatprathamaM vargamUlaM, tasya manuSyapramANaheturAziSamayativeda nakavidhinA yAni vedanAni, teSAmasaMkhyeyatame nAge yAvaMti bedanakAni, tAvatsu yAvAn pr|| dezarAziH, tAvatpramANAni higuNavRddhisthAnAni navaMtItyargaH, uktaMca karmaprakRtI- nANaMta3 rANi aMgula-mUlaveyaNamasaMkhatamo nAnA ' higuNavRjhisthAnAni stokAni, ekaM higuNavRddhi sthAnacyApAMtarAlamasaMkhyeyaguNaM, tadevaM kRtA pragaNanA. J sAMpratamanukRSTizcityate, sA ca na vidyate, tazrAhi-jJAnAvaraNIyasya jaghanya sthitiba dhe yAni adhyavasAyasthAnAni, tenyo hitIyasthitibaMdhai anyAni, tebhyo'pi tRtIyasthitibadhe anyAni evaM tAvahAcyaM yAvautkRSTA sthitiH, evaM sarveSAmapi karmaNAM dRSTavyaM. saMprati tI. maMdatA vaktavyA; sA ca sthApyA agre vakSyamANatvAt. tadevamannihitaH sthitisamudAhAraH saMprati prakRtisamudAdAra nacyate, tatra ca he anuyogahAre, tadyathA-pramANAnugamaH, alpabahutvaM ca. tatra pramANAnugame jJAnAvaraNIyasya sarveSu sthitibaMdheSu kiyaMti adhyavasAyasthAnA // 7 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM ni ? nacyate-asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni, evaM sarvakarmaNAmapi dRSTavyaM. // 11 // saMpratyalpabahutvamAdaTIkA // mUlam ||iidiihyaankmso / asaMkhaguNagAe hoti pagaINaM / / anavasAyA aa| naga / nAmaThama'vihamohANaM // 10 // vyAkhyA-sthitidairdhyAtkrameNa prakRtInAM sthitibaM dhAdhyavasAyA asaMkhyeyaguNanayA navaMti. yasya yataH krameNa dIrghA sthitistasya tataH krameNAdhyavasAyA asaMkhyeyaguNA navaMtItyarthaH. etadeva nAvayati-'AnaganAmaThamavihamohANaM' sarvastokAnyAyuSaH sthitibaMdhAdhyavasAyasthAnAni, tenyo'pi nAmeti, nAmagrahaNaM gotrasyoya. lakSaNaM samAnasthitikatvAt. nAmagotrayorasaMkhyeyaguNAni, nanvAyuSaH sthitisthAneSu yazrotta ramasaMkhyeyaguNA vRddhiH, nAmagotrayostu vizeSAdhikA, tatkazramAyurapekSyA nAmagotrayo rasaMyA khyeyaguNA navaMti ? nucyate-AyuSo jaghanyasthitAvadhyavasAyasthAnAnyatIvastokAni, nA* magotrayoH punaratIvapranUtAni, stokAni cAyuSaH sthitisthAnAni, nAmagotrayostvatiprabhUtA ni, tato na kazciddoSaH, nAmagotrasatkasthitibaMdhAdhyavasAyasthAnenyo'STamasyAMtarAyasya, aSTaH
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| paMca magrahaNaM jJAnAvaraNadarzanIyAvaraNavedanIyAnAmupalakSaNaM, samAnasthitikatvAta. tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAMtarAyANAM sthitibaMdhAdhyavasAyasthAnAni asaMkhyeyaTIkA guNAni. kathamiti cekucyate-iha palyopamA'saMkhyeyannAgamAtrAsu sthitiSvatikrAMtAsu hi||7|| guNavRjhirupalabdhA. tathA ca satyekaikasyApi palyopamasyAMte asaMkhyeyaguNAni banyate. kiM 2 punardazasAgaropamakoTIkoTyaMte iti. tenyo'pi kaSAyamohanIyasya sthitibaMdhAdhyavasAyasthA nAni asaMkhyeyaguNAni. tebhyo darzanamohanIyasyA'saMkhyeyaguNAni. naktaH prakRtisamudAhAraH J // 10 // saMprati sthitisamudAhAre yA prAk tIvramaMdatA noktA sA'nidhIyate // mUlam ||-svjhnnss rasA / aNaMtaguNina ya tassa nakkoso // vizbaMdhe vizbaMdhe / anavasAna jahA kamaso // 103 // vyAkhyA-sarvajaghanyasthitibaMdhe sarvajaghanyasyAdhyavasAyasya yo rasaH svanAvaH saMklezarUpo vizodhirUpo vA, tasmAttasyaiva jaghanyasthitibaMdhasyotkR- To'dhyavasAyo'naMtaguNaH, tataH sthitibaMdhe sthitibaMdhe yathAkramazo'dhyavasAya naktaprakAreNAnaMtaguNo vaktavyaH. zyamatra nAvanA-jhAnAvaraNIyasya jaghanyasthitau jaghanyamadhyavasAyasthAnaM on
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA 1 007 119 sarvamaMdAnujAvaM, tatastasyAmeva jaghanya sthitau utkRSTamadhyavasAyasthAnamanaMtaguNaM, tato'pi dvitI sthitau jaghanyaM sthitibaMdhAdhyavasAyasthAnamanaMtaguNaM, tato'pi tasyAmeva dvitIyasthitAvukRSTamanaMtaguNaM, evaM pratisthiti jaghanyamutkRSTaM ca sthitibaMvAdhyavasAyasthAnamanaMtaguNatayA tAvahnaktavyaM, yAvadutkRSTAyAM sthitau caramaM sthitibaMdhAdhyavasAyasthAnamanaMtaguNaM tadevaM sthitisamudAhAro'pi niravazeSa naktaH prakRtisamudAdArazca // 102 // saMprati jIvasamudAhAramanicitsurAha // mUlam // dhuvapagamIbaMdhatA / canagalAI sujANa itarANaM || doThA lagAi tividaM / gajadannagAI || 103 || vyAkhyA - jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNIyanavakamithyAtvaSomazakapAyanaya jugupsAtaijasakA rmA va gaMdharasasparzAgurula dhUpaghAtanirmANAMtarAya paMca kalakSaNAH saptacatvAriMzatsaMkhyA dhruvaprakRtIbaMdhataH parAvarttamAnazunaprakRtInAM sAtavedanIyadevagatimanujagatipacaizyi jAtivaikriyAdArakaudArikazarIrasamacaturasrasaMsthAnavajrajanArAcasaMdananAMgopAMgalayamanujAnupUrvI devAnupUrvIpa rAghA tocchvAsAtapodyAtaprazasta vihAyogatitra sAdidazakatIrthakaranA 111 jAga 3 ||GG ? ||
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca nAga / TIkA // 2 // manarakAyurvarjazeSAyuSkatrayocairgotrarUpANAM catustriMzatsaMkhyAnAM catuHsthAnAditrividhaM catuHsthA- naM visthAnaM histhAnaM cetyarthaH, anunnAgaM badhnati. tA eva dhruvaprakRtIbaMdhanato yadi parAvartamAnA'zunaprakRtIH asAtavedanIyavedatrayahAsyaratyaratizokanarakAyunarakachikatiryagahikapaMceMzyijAtivarjazeSajAticatuSTayaprazramasaMsthAnavarjasaMsthAnapaMcakaprazramasaMhananavarjazeSasaMhananapaMcakAIprazastavihAyogatisthAvarAdidazakanIcairgotrarUpA ekonacatvAriMzAtsaMkhyA vadhnaMti, tadA tAsAmanunAgaM himyAnAdikaM trividhaM rasaM badhnati. tadyathA histhAnakaM tristhAnakaM catuHsthAnakaM ca; chaM caitamanunAgaM banaMti, svasthAnajaghanyAdighu, svasthAne dhruvAdhruvaprakRtirUpe jaghanyAdiSu jaghanyasthitibaMdhAdiSu pravarnamAneSu; zyamatra nAvanA-dhruvaprakRtInAM jaghanyAM sthiti banana parAvartamAnazunaprakRtInAM catuHsthAnagataM rasaM babhAti; azunaparAvartamAnaprakRtInAM tu visthAnagataM, ajaghanyAM ca dhruvaprakRtInAM sthiti banana, parAvartamAnAnAM zunaprakRtInAmazunaprakRtInAM vA tristhAnagataM rasaM banAti. natkRSTAM ca dhruvaprakRtInAM sthiti banana, parAvartamAnAnAM zunaprakRtInAM histhAnagataM, azunaprakRtInAM catuH // 2 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 sthAnagataM rasaM badhnAti. ata eva zunaprakRtInAM catuHsthAnAdikatrividho rasa naktaH, azunnara- K kRtInAM chisthAnAdikAstravidha iti. dhruvabaMdhinInAM ca prakRtInAM jaghanyAM sthiti banaMti sarvadIkA - vizupariNAmAH, madhyamapariNAmA ajaghanyAM sthiti, sNklissttprinnaamaastuutkRssttaamiti.||10|| to ha vividhA prarUpaNA, anaMtaropanidhayA paraMparopanidhayA ca; tatrAnaMtaropanidhayA tAM cikIrSurAha ||muulm ||-cnaannaasunnaasu-naannbNdhe jahannadhuvaThizsu // thovAvisesaahiyA / puhunapurana visesUNA // 104 vyAkhyA-parAvarttamAnAnAM zunaprakRtInAM catuHsthAnagataM, azunaprakRtInAM vA visthAnagataM rasaM vanaMto ye dhruvaprakRtInAM jaghanyAM sthiti banaMti jIvAste stokAH, tato hitIyAM sthiti ye banati te vizeSAdhikAH, tato'pi tRtIyAM sthitiM ye badhaMti te vizeSAdhikAH, evaM tAvahAvyaM yAvatsAgaropamazatapRthaktvaM, pRthaktvazabdo'tra bahutvavAcI, tata etayuktaM navati-yAvatpranUtAni sAgaropamazatAnyatikrAMtAni, tAvadekaikasmin sthiti sthAne krameNa vizeSAdhikA vaktavyA iti, pRthaktvAcca parato vizeSahInAH, te caikaikasmin sthitisthAne vizeSahInA vizeSahInAstAvaktavyA yAvatpranUtAni sAgaropamazatAni navaMti. // 3 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma / / paMcasaM tayA parAvartamAnaprakRtInAM zunnAnAmazravA azunAnAM tristhAnakaM rasaM badhnaMto dhruvaprakRtInAM ye svaprAyogyajaghanyasthitau baMdhakatvane va te jIvAste stokAH, tato hitIyasyAM sthitau TIkA dhakatyena vartamAnA vizeSAdhikAH, tato'pi tRtIyasyAM sthitau vizeSAdhikAH, evaM tAvahAvyaM // 7 // yAvatpranUtAni sAgaropamazatAnyatikrAmaMti. tataH paraM vizeSadInAstAvaktavyAH, yAvadizedala SadAnAvapi pranUtAni sAgaropamazatAnyatikAmaMti. tathA parAvartamAnaprakRtInAM zusnAnAM hi sthAnagataM rasaM banato ye dhruvaprakRtInAM svanUmikAnusAreNa jaghanyAM sthiti badhnati, te stokAH, tato hitIyAM sthiti banato vizeSAdhikAH, tato'pi tRtIyAM sthiti banato vizeSA. dhikAH, evaM tAvAcyaM yAvatpranUtAni mAgaropamazatAnyatikrAmaMti. tataH paraM vizeSahInATAstAvaktavyA yAvatprasUtAni sAgarApamahAtAnyatikrAmaMti. kRtA anaMtaropanidhayA prarUpaNA // // 104 // saMprati paraMparopanidhayA tAM kurvannAha ||muulm ||-pllaasNkhiymuulaa| gaMtuM uguNA havaMti ajJAya // nANAguNahANINaM / a* saMkhaguNamegaguNavivaraM // 105 // vyAkhyA-parAvartamAnaprakRtInAM zunnAnAM catuHsthAnakaM, iran
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca nAga 3 TIkA | : ShENyl azunAnAM vA visthAnakaM rasaM badhnaMto ye dhruvaprakRtInAM jaghanyasthitau baMdhakatvena vartete jI- vAH, tadapekSayA jaghanyatthitaH parataH paDhyopamasyA'saMkhyeyAni vargamUlAni palyopamasyA'saMkhyeyeSu vargamUlaSu yAvaMtaH samayAstAvatpramANAnItyarthaH, sthitisthAnAni gatvA atikramyA'parasmin sthitisthAne baMdhakatvana vartamAnA jIvA chiguNA navaMti.tataH punarapipalyopamA'saMkhyeya. vargamUlapramANAH sthitIratikramyA'naMtare sthitisthAne higuNA navaMti. evaM dviguNAstAvaktavyAH, yAvatpranUtAni sAgaropamazatAnyatikAmaMti. tataH paraM paDhyopamA'saMkhyeyavargamUlapramANAH sthitIratikramyA'parasmin sthitisthAne vizeSavRgitacaramasthitau baMdhakatvena varnamAnA ye jIvAH, tadapekSayA higuNahInA navaMti. tataH punarapi paDhyopamA'saMkhyeyavargamUlapramANAH sthitIratikramyA'parasmin sthitisthAne arza navaMti. evaM tAvahAdhyaM yAvad diguNadAnAvapi pranUtAni sAgaropamazatAnyatikAmaMti. sarvANyapi hi guNavRhihiguNahAnisthAnAni kiyaMti navaMtIti ceducyate-palyopamasatkaprathamavargamUlA'saMkhye. yannAgagatasamayapramANAni sarvastokAni higuNavRhighiguNahAnisthAnAni, palyopamaprathamavarga // 5 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAga mUlA'saMkhyeyannAgagatasamayapramANatvAt. tebhya ekachiguNavivaraM kSyoIiguNavRddhyoIiguNahAnyo va ekaM yadataramityarthaH, tadasaMkhyeyaguNaM. tatra sthitisthAnAnyasaMkhyeyaguNAnItyarthaH. evaM parATIkA vartamAnaprakRtInAM zunnAnAmazunAnAM vA tristhAnakarasabaMdhakAH, tathA zunaparAvartamAnaprakRtI. // 6 // nAM hisyAnakarasabaMdhakAH, azunaparAvartamAnaprakRtInAM catuHsthAnakarasabaMdhakAzca vaktavyAH. i da zunnAnAmazunnAnAM vA parAvarttamAnaprakRtInAM baMdhamadhikRtya anAkAropayogayogyA visthAna gatA ramAH, sAkAropayogayogyAstu ghisthAnagatAstristhAnagatAzcatuHsthAnagatAzca veditvyaaH|| K // 105 / / saMprati sarvasthitisthAnAnAmapabahutvamAha // mUlam ||-cngnnaaiijvmn-hech navari nANa ThibaMdhA // saMkhejjaguNA vizvANAgA-IasunANamIsA ya // 106 // vyAkhyA-parAvarttamAnazulaprakRtInAM catuHsthAnakarasaya 2 vamadhyAvadhaH sthitisthAnAni sarvastokAni, catuHsthAnakarasayavamadhyAdevoparitanAni sthiti- sthAnAni saMkhyeyaguNAni, tenyo'pi parAvartamAnazunaprakRtInAM tristhAnarasayavamadhyAdadhaHsthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni, tebhyo'pi tristhAnakarasayavamadhyAuparitanAni sthitisthAnAni // 6 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM0 saMkhyeyaguNAni, tenyo'pi parAvartamAnazunaprakRtInAM visthAnakarasayavamadhyAdadhaHsthitisthAnA- pani ekAMtasAkAropayogayogyAni saMkhyeyaguNAni, tenyo'pi visthAnakarasayavamadhyAdadhaHpAzcATIkA tyenya kaI yAni sthitisthAnAni sAkAropayogayogyatayA mizrANi, tAni saMkhyeyaguNAni, te. // jyo'pi histhAnakarasayavamadhyApari mizrANi sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni, tebhyo'pi zunAnAM parAvartamAnaprakRtInAM jaghanyaH sthitibaMdhaH saMkhyeyaguNaH, tato'pyazunaparAvartamAnaprakatInAM jaghanyaH sthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pyazunaparAvartamAnaprakRtInAmeva histhAnakarasayavamadhyAdadha ekAMtasAkAropayogayogyAni sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni, tato'pi visthAnakaralayavamadhyAdadhaH pAzcAtyanya ka mizrANi sthitisthAnAni saMkhyeyaguNA, tenyo'pi tAsA. mevA'zunaparAvartamAnaprakRtInAM histhAnakarasayavamadhyA'pari mizrANi sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni.tenyo'pyupari ekAMtasAkAropayogayogyAni sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni, tenyo- 'pi tAsAmeva parAvartamAnA'zunaprakRtInAM tristhAnakarasayavamadhyAdadhaHsthitisthAnAni saMkhye. yaguNAni, tenyo'pi tristhAnakarasayavamadhyA'pari sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni. tenyo 0
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 888 // 'pyazunaparAvarttamAnaprakRtInAmeva catuHsthAnakarasyavamadhyAdadhaH sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni, tejyo'pi catuHsthAna kara sayavamadhyAdupari kAryasthitiH saMkhyeyaguNA, yanaH sthitisthAnAdapavarttanAkaraNavazena utkRSTAM sthitiM yAti tAvatI sthitirmAya sthitirityucyate. tato'pi sAgaropamAnAmataH koTI koTI saMkhyeyaguNA, tato'pi parAvarttamAnazunaprakRtInAM visthAnakarasyavamadhyApari yAni mizrANi sthitisthAnAni teSAmuparyekAMta sAkAropayogayogyAni sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni tebhyo'pi parAvarttamAnazunaprakRtInAmutkRSTasthitibaMdho vizeSAdhikaH, tato'pyazunaparAvarttamAnaprakRtInAM badhA DAyasthitirvizeSAdhikAH, yataH sthitisthAnAnmAMDUkaplutinyAyena mAyAM phAlAM datvA yA sthitirbadhyate, tataH prabhRti tadaMtA tAvatI sthitirbA DAyasthitirihocyate sA cotkarSatataH sAgaropamakoTI koTyUna sakalakarmasthitipramANA veditavyA. tathAhi " aMtaHsAgaropamakoTI koTIpramANaM sthitibaMdhaM kRtvA, paryApta saMjJipaMceMziya utkRSTAM sthitiMbadhnAtIti, nAnyathA. tato'pi parAvarttamAnA'zunaprakRtInAmutkRSTaH sthitibaMdho vizeSA jAga 3 || GOG ||
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA 11000 11 dhikaH saMprati gAthAkarayojanA kriyate - catuHsthAna histhAnakAnAM pratyekaM yavamadhyAdadha nRpari ca parAvarttamAnazunaprakRtInAM sthitisthAnAni kramazaH saMkhyeyaguNAni vaktavyAni aMte ca zabdasyA'nuktArthasamuccAyakatvAd disthAnakarasyavamadhyAdadha napari ca mizrANyapi sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni vAcyAni tathA zujAnAmazunAnAM ca sthitibaMdhau jaghanyasthitibaMdhau yathAkramamasaMkhyeyaguNavizeSAdhikau vaktavyAviti zeSaH tato'zunaparAvarttamAna prakRtInAM visthAna katristhAnakacatuHsthAnakarasAnAM pratyekayavamadhyAdadhaH napari ca sthitisthAnAni saM guNAni sthiAnakarasyavamadhyAdadhaH upari ca mizrANyapi ca zabdasyAnuktArthasamuccAyakatvAt mAyasthityaMtaHsAgaropamakoTI koTyAvapi saMkhyeyaguNe, tataH zujaparAvarttamAnaprakRtInAM sthAna kara sayavamadhyasyopari ekAMtasAkAropayogayogyAH saMkhyeyaguNAH, tataH zujaparAvarttamAnotkRSTa sthitibaMdhA'zunaparAvarttamAnava imAyasthitiprazunaparAvarttamAnotkRSTAsthAtibaMdhA vizeSAdhikA vaktavyAH eteSAM ca sthAnAnAM krameNopadarzanaM gAthArtha sukhAvabodhAya yathAgamaM prAgeva kRtaM. saMpratyasmin viSaye jIvAnAmalpabahutvamucyate - parAvarttamAnazunaprakRtI 112 nAga 3 // 85 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga paMna nAM catuHsthAnakarasabaMdhakA jIvAH sarvastokAH, tenyo'pi tristhAnakarasabaMdhakAH saMkhyeyaguNAH, tenyo'pi histhAnakarasabaMdhakAH saMkhyeyaguNAH, tenyo'pi parAvartamAnAnAmazunaprakRtInAM hi TIkA ke sthAnakarasabaMdhakAH saMkhyeyaguNAH, tenyo'pi catuHsthAnakarasabaMdhakAH saMkhyayaguNAH, tenyo' pi tristhAnakarasabaMdhakA vizeSAdhikAH // iti karmaprakRtisaMgrahe baMdhanakaraNaM samApta // 10 // (graMzrAgraMtha 11500 ) tadevamuktaM baMdhanakaraNaM, saMpratyuddezakrameNa vaktumavasaraprAptaM saMkramakaraNaM, saMkramazca prakRtisthityanunAgapradezarUpa viSayatnedAccaturdhA, tatra prathamataH saMkramasya sAmAnyalakSaNamannidhAtu kAma AhasA // mUlam ||-bnNtiyaasu iyarA / tAnaviya saMkamaMti amoNaM // jA saMtayAe ciTha hiM / baMdhAnAvevi diThI // 1 // vyAkhyA-badhyamAnAsu prakRtiSu itarA avadhyamAnAH pra- kRtayo yatsaMkrAmaMti, saMkrAmatyazca satyo badhyamAnaprakRtirUpatayA pariNamaMte, yathA sAtavedanIye badhyamAne amAtavedanIyamabadhyamAnaM, nacairgotre vA badhyamAne nIcairgotramabadhyamAnamityAdi, / // //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA 11 ? 11 tathA tA api ca badhyamAnAH prakRtayo'nyo'nyaM parasparaM yatsaMkrAmaMti, saMkrAmatyazca patadUgrahaprakRtirUpatayA pariNamaMte, yathA matijJAnAvaraNIye badhyamAne badhyamAnameva zrutajJAnAvaraNIyaM saMkrAmati, zrutajJAnAvaraNe vA badhyamAne badhyamAnameva matijJAnAvaraNIyamityAdi, eSa sarvo'pi saMkrama ucyate kiMbhUtAH punaH prakRtayo'badhyamAnAH saMkrAmaMti ? ata Aha--yAH satta yA sadbhAvena tiSThati, na kIlA alabdhAtmanAvAH, tAsAM yathAkramaM vinaSTAnutpannatvena dalikasyaivAjAvAt iha badhyamAnAsveva abadhyamAnAH prakRtayaH saMkrAmaMtItyuktaM, etacca lakSaNaM na pa ripUrNamiti vizeSamAha -' baMdhAjAvevi diThThIna ' dRSTI mithyAtvasamyagmithyAtvarUpe, baMdhAnAve'pi tadgrahaNarUpabaMdhAnAve'pi saMkrAmataH, etaca lakSaNaM prakRtisthityanujJAgapradeza saMkramANAM sAmAnyarUpaM dRSTavyaM // 1 // tadevaM saMkramasya sAmAnyalakSaNaM pratipAdya saMprati yAsu prakRtiSu saMkramayati, tAsAM saMjJAMtaramAda // mUlam || - saMkama jAsu daliyaM / tAnu na pamigaho samaskAyA / jA saMkamazrAvaliyaM / karaNAsa nave daliyaM // 2 // vyAkhyA -- yAsu prakRtiSu badhyamAnAnAmabadhyamAnA nAga // 51 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA // e nAM vA dalikaM paramAevAtmakaM saMkrAmati, tAH prakRtayaH patagrahAH patagrahasaMjJAH samAkhyA- nAga tAH, tacca karmadalikaM saMkrAMtaM sat saMkramasamayAdArabhya prAvalikAmAvalikAmAnaM kAlaM yAva karaNAsAdhyaM naharttanApavartanAdisakalakaraNAyogyaM navati. saMkramalakSaNaM prAguktamatisaktamiti . // // tatrApavAdamAha ||muulm ||-niyniydisstthi na keI / zyataztA na dasaNatigaMpi // mIsaMmi na sammattaM / isakasAyA na amoNaM // 3 // vyAkhyA-na kecanApi jaMtavo nijAM nijAmAtmI. yAmAtmIyAM dRSTimanyatra saMkramayaMti. idamuktaM navati-yasmin darzanamohanIye ye jaMtavo'vatiSTate, te tadanyatra na saMkramayaMti. yathA mithyAdRSTayo mithyAtvaM, samyagmithyAdRSTayaH samyamithyAtvaM, samyagdRSTayaH samyaktvamiti. tathA hitIyA hitIyaguNasthAnakavartinaH sAsAdanA ityarthaH, tRtIyAstRtIyaguNasthAnakavartinaH samyagmithyAdRSTaya ityarthaH. te darzanatrikamapi na e saMkramayaMti, na kimapi darzanamohanIyaM kvApi saMkramayaMtItyarthaH. tathA mizre samyagmithyAtve samyaktvaM na saMkrAmati. tathA darzanakaSAyAna darzanamohanIyacAritramohanIyaprakRtI na parasparaM. //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 893 // saMkramayati, tadyathA- na darzanamohanIyaM cAritramohanIye saMkramayati, nApi cAritramohanIyaM darzana modanIye // 3 // tathA // mUlam // - saMkAmei na AnaM / natrasaMtaM tadaya mUlapagaIna || pagazvAla vijJeyA / saMkamaggidA vidA || 4 || vyAkhyA - catvAryapi zrAyUMSi na parasparaM saMkramayaMti, nApi zAMtaM cAritramohanIyaprakRtijAlaM kvApi saMkramayati, darzana trikaM tUpazAMtamapi saMkramayati, etacca vakSyamANagraMthapaurvAparyAparyAlocanAdavasIyate tathA mUlaprakRtIjhInAvaraNIyAdikAH parasparaM na saMkramayati, tadyathA- na jJAnAvaraNaM darzanAvarale saMkramayati, nApi darzanAvaraNaM jJAnAvarale. evaM sarvAsvapi mUlaprakRtiSu vAcyaM tathA prakRtiprakRtisthAna jedAtsaMkramapataddau dvividhakArI, tadyathA - prakRtisaMkramaH prakRtisthAnasaMkramaH prakRtipatadgrahaH prakRtisthA na tadgrahaH tatra yadA ekA prakRtirekasyAM prakRtau saMkrAmati, yathA sAtamasAte, sAtaM vA sAte, tadA yA saMkrAmati sA prakRtisaMkramaH yasyAM tu saMkAmati sA prakRtipatadgrahaH chatrAdInAM prakRtInAM samudAyaH prakRtisthAnaM. jAga 3 // 853 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ OR tatra yadA pranUtAH prakRtaya ekasyA saMkrAmaMti, yA yazAkIrtIvekasyAM zeSA nAmapraka- naag| tayaH, tadA prakRtisthAnasaMkramaH. yadA tu pranUtAsu prakRtiSvekA saMkrAmati, yathA mithyAtvaM saTIkA - caktvasamyagmithyAtvayoH, tadA prakRtisthAnapatagrahaH. yadA punaH pranUtAsu pranUtAH saMkrAmae ti , yayA jJAnAvaraNasya paMcApi prakRtayaH paMcasu, tadA prakRtisthAnasaMkramaH prakRtisthAnapata.) ra grahazca. anyaca vastusthityA prakRtisthAnAnAmapi saMkramapatagrahanAve yadaikaikaprakRtisaMkramapata grahanAvau vivakSyete, tadA prakRtisaMkramaprakRtipatadgrado veditavyau, tenottaratraikaikaprakRtisaMka( mapatadgrahanAvaciMtAyAM vastunaH prakRtisthAnasaMkramapatadgrahanAve'pi prakRtisaMkramaprakRtipata dagrahau pratipAdyamAnau na virudhyete. // 5 // tathA- . ma // mUlam ||-khynvsmditthiinnN / seDhIe na carimalonnasaMkamaNaM // khaviyaThagassa i. - yarA / jaM kamA hoti paMcaevaM // 6 // vyAkhyA-kAyikasamyagdRSTInAmaupazamikasamyagda- e|| bhaSTInAM vA jIvAnAM zreNyAmupazamazreNyAmaMtarakaraNe kRte sati caramalonasya saMjvalanalona sya saMkramo na navati. itarasyAM tu dapaka zreNyAM pitASTakasya kapitakaSAyASTakasyAMtarakara
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 95 // dyathA ye kRte sati saMjvalana lojasya saMkramo na bhavati kasmAditi cedata Aha- ' jaM kamA hoMti paMcadaM ' yat yasmAt upazamazreNyAM vA aMtarakaraNe kRte sati kramAtkumeNAnupUrvyA ityarthaH, paMcAnAM puruSavedasaMjvalanacatuSTayarUpANAM prakRtInAM saMkramo javati; na tvanAnupUrvyA, ta - puruSaveda saMjvalanakodhAdAveva saMkramayati, nAnyatra. saMjvalanakrodhamapi saMjvalana mAnAdAveva na puruSavede. saMjvalanamAnamapi saMjvalanamAyAdAveva, na tu saMjvalanakrodhAdau saMjvalanamAyAmapi saMjvalana lone eva, na tu saMjvalanamAnAdau naktaM ca- aMtarakaraNaMmi kae / caritamo siMkamaNaM ' tato aMtarakaraNe kRte sati saMjvalanalojasyoktanItyA saMkramo nopapadyate; aMtarakaraNAdanyatra punaramISAM paMcAnAmapi prakRtInAM krameNotkrameNa vA saMkramaH pravarttate, zeSANAM tu prakRtInAmaMtarakaraNe kRte'pyakRte'pi krameNotkrameNa vA saMkramo veditavyaH. // 6 // tathA-- // mUlam // mikhavie milassa / nahi najaevi navi sammassa // navaliesu do | paDigadatA nahi missa // 7 // vyAkhyA - mithyAtve pite sati mizrasya samya bhAga 3 // 55 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / gmithyAtvasya patagrahatA na navati, na kimapi tatra prakRtyaMtaradalikaM saMkUmayatItyarthaH. mi- zre mithyAtvadalikameva saMkrAmati, nAnyata, taJca mithyAtvaM kINaM, tataH saMkUmyamANadalikATIkA nAvAtpatagrahatAyA annAvaH. tathA nannayasminnapi mithyAtvasamyagmithyAtvarUpe pite nAe sti samyaktvasya patagrahatA. yataH samyaktve mithyAtvasamyagmithyAtvayoH saMkamaH, te cone ka api hINe, tataH saMmyamANaprakRtyasaMnnavAtpatagrahatvA'yogaH, tathA kSyoH samyaktvasamyagmi thyAtvayorulitayomithyAtvasya na patadgrahatA. mithyAtve hi samyaktvaM samyagmithyAtvaM vA So saMkAmati, na cAritramohanIyamapi. darzanamohanIyacAritramohanIyayoH parasparaM saMkamA'nA. vAt. samyaktvasamyagmithyAtve cohalite tatastatra saMkamaNA'nAvAtpatagrahatA na navati. // // 7 // saMprati zreNyA patadgrahatApavAdamAha // mUlam ||-dusu tisu prAvaliyAsu / samayavihINAsu AzmadiIe // sesAsu puMsu. jalaNayA / na nave pajhiggadayA // // vyAkhyA-iha vitrizabdAnyAM puruSavedasaMjvalanacatuSTayayoryathAsaMkhyena yojanA; tenAyamartha:-aMtarakaraNe kRte sati prathamasthiteIyorAvalika // 6 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA NOVIN yoH samayonayoH zeSIbhUtayoH satyoH puruSavedasya patadgrahatA na javati, na kimapi tatra saMkAmatItyarthaH tiSu punarAvalikAsu samayonAsu zeSIbhUtAsu satISu saMjvalanAnAM krodhamAmAyAlojAnAM patadgrahatA na javati, prakRtyaMtaradalikaM na kimapi tatra saMkrAmatIti jJAvaH. tadevaM padmahatAviSaye 'pavAda naktaH // 8 // saMprati sAdyanAdiprarUpaNA karttavyA sA cAnyatra dighA, mUlaprakRtiviSayA uttaraprakRtiviSayA ca tatreda mUlaprakRtiSu parasparaM saMkramAjAvAnna saM javatItyuttara prakRtiviSayAM tAM cikIrSurAda // mUlam // dhuvasaMtINaM cana deda-saMkamo mitrAyaveyalIe || sAI pradhuvo baMdhodha | do taha adhusaMta // 9 // vyAkhyA - samyaktvasamyagmithyAtva narakadhikamanuja ThikadevasharesaptAhAraka sapta katIrthakarocairgotrarUpAzcaturviMzatiprakRtayo'dhruvasattAkA prAyuzcatuSTayaM ca. zeSa punastriMzakuttaraM taM dhruvasattAkaM tAsAM dhruvasattAkAnAM prakRtInAM mithyAtvanIcairgosAta vedanIyasAta vedanIyavarNAnAM SaTtriMzatyuttarazatasaMkhyAnAM saMkramaH sAdyAdirUpatayA caturvidho bhavati, tadyathA - sAdiranAvirdhruvo'dhruvazca tathAdi - amUSAM dhruvasatprakRtInAM saMkrama 11 jAga hai // 83 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaprakRtibaMdhavyavacchede sati saMkramo na javati. tataH punarapi tAsAM saMkramaviSayaprakRtInAM nAga 3 1. svabaMdhahetusaMparkato baMdhArane sati navati, tato'sau sAdiH, tadvaMdhavyavacchevasthAnamaprAptasya puna ranAdiH, annavyasya dhruvaH kadAcidapi vyavacchedA'nAvAta. navyasya punaradhruvaH kAlAMtare vyvccheje|| // dasaMnnavAta. mithyAtvanIcaigotrasAtaasAtavedanIyAnAM punaH saMkramo vidhA, tadyathA-sAdira-ma dhruvazca. tathAdi mithyAtvasya saMkUmo vizuisamyagdRSTenavati, vizuisamyagdRSTitvaM ca kAdAcitkaM, tata. stasya saMkUmaH sAdyadhruva eva. sAtAsAtavedanoyanIcaiotrANAM punaH parAvartamAnatvAtsAdyadhruvo veditavyaH, tathAhi-sAte ca badhyamAne asAtasya saMkramaH, asAte ca badhyamAne sAtasya; mAnAnyadA; tathA naccairgotre ca badhyamAne nIcairgovasya, nIcairgotrasya badhyamAne naccairgotrasya; na zeSakAlaM; tata eSAM saMkramaH sAdiradhruvazva. adhruvasattAkAnAM tu prakRtInAmadhruvasatkarmatvAdeva baM. e dhavatsaMkramo'pi sAdyadhruvo nAvanIyaH // e|| syAdetatkAsAM prakRtInAM kiM saMkramaparyavasAnaM yena tata Urdhvamannavat pratipAte ca punarapi navasaMkramaH sAdinavet ? ata Aha
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 nAga 3 keank` // mUlam ||-saaannjsduvihksaay / sesadosaNa jazvuvA / saMkAmagaMtakamaso / 4 sammuccANaM paDhamazyA // 10 // vyAkhyA-sAtAbaMdhAnubaMdhiyaza kIrtiiividhakaSAyazeSapraka| tikhidarzanAnAM yatipUrvAH pramattasaMyatAyA kramazaH krameNa saMkramakANAmaMtimAH paryavasAnanna tA veditavyAH, tathA samyaktvAJcotrayoryAsaMkhyaM prathamahitIyAH prathamahitIyaguNasthAnakavaninaH saMkramakANAmaMtimAH. iyamatra nAvanA-sAtavedanIyasya saMkramakA mithyAdRSTayaH prama. naparyavasAnA veditavyAH, na paroparato hyasAtavedanIyaM na badhyate, kiMtu sAtavedanIyameva. tato'sAtasyaiva sAte badhyamAne saMkramo navati, na sAtasya, tena pramanasaMyata eva sAtavedanI. yasya saMkramakANAmaMtimaH saMkramakaH. evaM sarvatrApi saMkramakAMtimatvanAvanA dRSTavyA. anaMtAnubaMdhinAM punarmithyAdRSTyAdayo'pramattasaMyataparyavasAnAH saMkramakAH, na pare, paratasteSAmupazAM. tatvana kSINatvena vA saMkramasyA'nAvAtU. _____ yazaHkorterapUrvakaraNAMtA mithyAdRSTyAdayaH saMkramakAH saMnavaMti, paratastasyA eva kevalAyA baMdhasaMnavena patagratvasyaiva nAva. havidhAnAM ca kaSAyANAM anaMtAnubaMdhivarjahAdazakaSA Gurun
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ na TIkA // oon yanokapAyarUpANAM mithyAdRSTayAdayo'nivRttibAdarasaMparAyaparyavasAnAH saMkramakAH, paratasteSA- nAga 3 - mupazAMtatvena kIgatvena vA saMkramAnAvAt. zeSANAM coktavakSyamAvyatiriktAnAM matijJAnA. varaNIyAdiprakRtInAM sUkSmasaMparAyaparyavasAnA mithyAdRSTayAdayaH saMkramakAH, na pare, parato baM. dhA'nnAvena patadgrahaprakRtyannAvAt. tazrA dhyodarzanayomithyAtvasamyagmithyAtvayoraviratasamya) gdRSTyAdaya napazAMtamohaparyavasAnAH saMkramakAH, na pare, paratasAyoH sattAyA evA'nAvAta. samyagmiNyAtvasya punarmizyAdRSTirapi saMkramakaH, sAsAdanasamyagmiNyAdRSTayastu na kimapi danimohanIya vApi saMkramayaMti. - bizyatajjA na dasaNatigaMpIti ' vacanAt. mithyASTistu mithyAtvaM svanAvata eva na saMkramayati niyaniyadihi na keI' iti vacanAta. ata naktaM aviratasamyagdRSTayAdaya iti. na tathA samyaktvasya mithyAdRSTireva saMkramakaH, nAnyaH, yataH samyaktvaM mithyAtve eva varta- toon mAnaH saMkramayati, na sAsAdanatve mizratve vA. mithyAtve ca vartamAno mithyAdRSTirevaH tayAra cairgotrasya hitIyAH sAsAdanAH saMkramakANAmaMtimAH, yato mithyAdRSTisAsAdanA eva nI..
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga paMcataM cairgotraM vadhaMti, na zeSAH, nIcairgotre eva badhyamAne nacairgotrasya saMkUmo, na zeSakAlaM, ata- YA sta eva saMkramakAH, tadevaM saMkramamadhikRtya sAdyAdiprarUpaNA kRtA // 10 // saMprati patadgrahatva TIkA - madhikRtya tAM cikiirssuraah||on // mUlam ||-cnhaa pajhigahanaM / dhuvabaMdhINaM vihAya micanaM // mahAdhuvabaMdhINaM / sA. | I adhuvA pamiggahayA // 11 // vyAkhyA-mithyAtvaM vihAya parityajya zeSANAM dhruvabaMdhinI nAM jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNanavakaSoDazakaSAyannayajugupsAtaijasasaptakavarNAdiviMzatinimaNAgurulaghUpaghAtAMtarAyapaMcakarUpANAM saptaSaSTisaMkhyAnAM caturdhA catuHprakAra patadgrahatvaM, ta- dyathA-sAdi anAdi dhruvamadhruvaM ca. tathAhi-etAsAM dhruvabaMdhinInAmAtmIyAtmIyabaMdhavyava. caMde sati patadgrahatvaM na navati, na kimapi prakRtyaMtaradalikaM tatra saMkAmatItyarthaH. punaH sva. baMdhahetusaMparkato baMdhArane sati patadgrahatvaM navati. tataH sAMdi, tadvaMdhavyavacchedasthAnamaprAptasya punaranAdi, dhruvAdhruve annavyannavyApekSayA, mithyAtvasyA'dhruvabaMdhinInAM ca patadgrahatA sAdiradhruvA ca. tazrAdi-mithyAtvasya dhruvabaMdhitve yasya samyaktvasamyagmithyAtve vidyete, sa eva ta // 1 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 902 // tra saMkramayati, nAnya iti tasya patadgrahatA sAdyadhruvA. zeSANAM cA'dhruvabaMdhinInAM paruzItasaMkhyAnAmadhruvabaMdhitvAdeva patadgrahatA sAdyadhruvA veditavyA tadevamekaikaprakRtInAM saMkramasya pa tadgrahatvasya ca sAdyAdiprarUpaNA kRtA // 11 // saMprati prakRtisthAneSu tAM cikIrSuH prathamataH saMkramapatagrahaviSayasthAna saMkhyAprarUpaNArthamAha // mUlam // - sattaThThAlasamAI / saMkamAlAI doNivIyassa || baMdhasamA paDiggadagA / ahiyA dovi mohassa || 12 || vyAkhyA -- sattAsthAnasamAni saMkramasthAnAni kimuktaM na ti ? yasya karmaNo yAvaMti sattAsthAnAni tasya tAvaMti saMkramasthAnAnyapi javaMti, kevalaM dvitIyasya karmaNo darzanAvaraNAkhyasya dve eva navakapakarUpasaMkramasthAnena punaH sattAsthAnavat tRtIyamapi catuSkarUpaM saMkramasthAnaM; tathA baMdhasamA baMdhasthAnasamAH patadgrahakAH yasya yAvati baMdhasthAnAni, tasya tAvaMti pataddmahasthAnAni javaMtItyarthaH kevalaM mohasya mohanIyasya iyAnyapi saMkramapatadgrahasthAnAni yathAsaMkhyaM sattAsthAnabaMdhasthAne jyo'STAdhikAni ve. ditavyAni tathAhi -- mohanIyasya paMcadazasattAsthAnAni, trayoviMzatiH saMkramasthAnAni ta bhAga 3 // 902 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM0 thA dazabaMdhasthAnAni, aSTAdazapatagrahasthAnAni. zyamatra nAvanA-jhAnAvaraNIyasyAMtarAya- sya pratyekaM paMcaprakRtyAtmakamekaikaM sattAsthAnaM saMkramasthAnaM ca. tathA paMcaprakRtyAtmakameva caiTIkA | kaikaM baMdhasthAnaM patagrahasthAnaM ca. tathAhi paMcApi prakRtayo jJAnAvaraNIyasya parasparaM saMkrAmaMti, tadyathA-matikAnAvaraNIyaM zrutajJAnAvaraNAvadhimanaHparyAyajJAnAvaraNakevalajJAnAvaraNeSu saMkrAmati. zrutajhAnAvaraNamapi matijJAnAvaraNAvadhimanaHparyAyajJAnAvaraNakevalajJAnAvaraNavityAdi. evamaMtarAyasyApi nAvanI. yaM. mau ca jJAnAvaraNAMtarAyayoH saMkramapatadgrahanAvI mAdyAdirUpatayA catuHprakArau, tadyathAsAdI anAdo dhruvau adhruvau ca. tathAhi-napazAMtamohaguNasthAnake tau na lavataH, tataH pra. tapAte ca navataH, iti sAdi, tatsthAnamaprAptasya punaranAdi, dhruvAdhruvatA annavyannavyApekSayA. yo tathA darzanasya trINi sattAsthAnAni, tadyathA-catuSkaM SaTkaM navakaM ca. etAnyeva trINi baMdhasthA- nAni patadgrahasthAnAni ca. 6 saMkramasthAne, tadyathA-paTakaM navakaM ca tathAhi-navakarUpe patanade mithyAdRSTayaH sAsAdanAzva navavidhadarzanAvaraNabaMdhakA navakamapi saMkramayaMti. ayaM ca // 3 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 904 // navakarUpaH patadUgradaH sAdyAdirUpatayA catuHprakAraH, tadyathA-sAdiranAdidhruvo'dhruvazca tathAdisamyagmimpAdRSTyAdiSu guNasthAnakeSu na javati, tataH pratipAte ca javati, tato'sau sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhuvau anavyanavyApekSayA tathA samyagmithyAdRSTiguNasthAnakAdArajyA'pUrvakaraNasya saMkhyeyatamaM jAgaM yAvannavavidhadarzanAvaraNasatkarmaNaH pavighadadarzanAvara baMdhakAH paTke nava saMkramayati. ayaM ca SaTUkarUpaH patadgrahaH sAdhutraH kAdAcitkasvAt tathA apUrvakaraNasya saMkhyeyatame jAge nizapracalayobaidhavyavacchede, tata Urdhva sUkSmasaMparAyaguNasthAnakacaramasamayaM yAvat nRpazamazreNyAM navavidhadarzanAvaraNasatkarmaNazvaturvidhadarzanAvaraNatrAzcatuSke navakaM saMkrAmayati zrayaM catuSkarUpaH patagrahaH sAdyadhruvaH, navakarUpastu saMkUmaH sAdyAdirUpatayA catuHprakArastadyathA - sAdiranAdirdhruvo'dhruvazva tathA sUkSmasaMparAyAsparata nRpazAMtamohe na javati, tataH pratipAte ca javati. tato'sau sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAbhruvau zranavyajavyApekSayA; kRSakapunaranivRttivAdara saMpa rAyaguNasthAnakAcAyAH saMkhyeyatame jAge'vaziSTe sati syAnA - (bhAga 3 // e04 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM trikadayAtparataH sUkSmasaMparAyaguNasthAnakacaramasamayaM yAvat SavidhadarzanAvaraNasatkarmaNazca- _ kSurAdidarzanAvaraNacatuSkaM banatastasmin darzanAvaraNacatuSke SaTkaM saMkramayaMti. imAvapi saM. TIkA kamapatagrahI sAdyadhruvau kAdAcitkatvAta. ataH paraM tu darzanAvaraNasya na saMkUmo nApi pt||oun dgrahatvaM baMdhA'nAvAt. ata eva catuSkarUpaM tRtIyamapi saMkUmasthAnaM na prApyate. tathA vedanIyasya gotrasya ca pratyekamekaikaprakRtyAtmakaM saMkUmasthAnaM patagrahasthAnaM ca, yadyapi vedanIyagotrayoH pratyekaM he sattAsthAne, tadyathA- ekA ca, tathApi yugapad kSyoH saMkUmA'nAvAt 'saMtaThANasamAI saMkamagaNAI' iti sAmAnyoktAvapnekaprakRtyAtmakamekaikameva saMkUmasthAnaM veditavyaM. tadyathA-sAtabaMdhakAnAM mithyAdRSTipranRtInAM sUkSmasaMparAyaparyaMtAnAM sAtA'sAtasatkarmaNAM sAtavedanIye vadhyamAne patadgrahe asAtaM saMkAmati. asAtabaMdhakAnAM punarmithyAdRSTipranRtInAM pramattasaMyataparyaMtAnAM sAtAsAtasatkarmaNAM, a ma sAtavedanIye badhyamAne patadgrahe sAtaM saMkrAmati. imau ca sAtAsAtarUpau saMkramapatadgraho, sAdyadhruvau, nUyonUyaH parAvRttyanAvAt. tathA mithyAdRSTipranRtInAM sUkSmasaMparAyaparyaMtAnAmuccai 05 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga / TIkA // 6 // gotrasatkarmaNAM nIcairgotraM patadgrahaH, naJcairgotraM saMkramasthAnaM, imAvapi uccanIcairUpau saMkramapa- tadgrahau prAgiva sAdyadhruvau nAvanIyau. tathA mohanIyasya paMcadazasattAsthAnAni, tadyathAaSTAviMzatiH, saptaviMzatiH, SaDviMzatiH, caturviMzatiH, trayoviMzatiH, kSAviMzatiH, ekaviMzatiH, trayodaza, hAdaza, ekAdaza, paMca, catasraH, tisraH, 3. ekA ca. naktaM ca-aTha ya satta ya baccana / tigagaegAhigA nave vIsA // terasa bArekkArasa / etto paMcAkSa kaNA // 1 // trayoviMzatiH saMkUmasthAnAni, tadyathA-ekA, he, tisraH, catasraH, paMca, SaT, saptASTau, nava, daza, ekAdaza, hAdaza, trayodaza, caturdaza, aSTAdaza, ekonaviMzatiH, viMzatiH, ekaviMzatiH, hAviMzatiH, trayoviMzatiH, paMcaviMzatiH, pamviMzatiH, saptaviMzatizceti. naktaM ca-aThacanaradiyavIsaM / satnarasaM solasaM ca pannarasaM // vaniyasaMkamagaNAI / hoti tevIsaI mohe // 1 // da yadyapi sattAsthAne aSTAviMzatizcaturviMzatizcoktA, tathApi saMkUme na prApyate, iti prati- bidhyete. tathAhi-aSTAviMzatisatkarmaNo mithyAdRSTemithyAtvaM samyaktvasamyagmithyAtvayoH pa. tadgraha iti mithyAtvavyatiriktAH zeSAH saptaviMzatireva saMkrameNa prApyate, nASTAviMzatiH, // 6 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM tatra cAritramohanIyaM paMcaviMzatiprakRtyAtmakaM parasparaM saMkAmati, samyaktvasamyagmithyA- nAga 3 tatve ca mithyAtve. saMprati zeSANyapi saMkUmasthAnAni nAvyate, tadyathA-samyaktve nahalite TIkA TAkA sati saptaviMzatisatkarmaNo mithyAdRSTemithyAtvaM samyagmithyAtvasya patadgraha iti, tkssyti||e riktA zeSA SaDviMzatiH saMkAmati. samyagmithyAtve'pyuThalite paraviMzatisatkarmaNaH paMcaviMza tiH, agravAnAdimithyAdRSTeH paDviMzatisatkarmaNaH paMcaviMzatiH, mithyAtvasya saMkUmA'nAvA tu, na hi tat cAritramohanI ye saMkAmati, darzanamohanIyacAritramohanIyayoH parasparaM saMkU- mA'nAvAt. athavA aupazamikasamyagdRSTeraSTAviMzatisatkarmaNaH, samyaktvalAnAdAvalikAyA va vartamAnasya samyaktve mithyAtvasamyagmithyAtvayoH saMkramaH, tena tatpatagrada iti, tasminnapasArite zeSA saptaviMzatiH saMkrame prApyate. tasyaiva caupazamikasamyagdRSTaraSTAviMzatisa-ya 3 karmaNa AvalikAyA atyaMtare vartamAnasya samyagmithyAtvaM samyaktve na saMkrAmati. yato mi- // 7 // * thyAtvapujalA eva samyaktvAnugatavizodhipranAvataH samyagmithyAtvarUpapariNAmAMtaramApAditAH anyaprakRtirUpatayA pariNAmAMtarApAdanaM ca saMkramaH, saMkramAvalikAgataM ca sakalakaraNA'yo
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / ra ||e | gyamiti samyaktvalAnnAdAvalikAyA abhyaMtare vartamAnasya samyagmithyAtvaM samyaktve na saMka- myate, kiMtu kevalaM mithyAtvameva. tataH samyagmithyAtve'pyapasArite zeSA SaDviMzatiH saMkrame prApyate. tathA caturviMzatisatkarmA samyagdRSTimithyAtvaM gataH san yadyapi anaMtAnubaMdhino nUyo'pi badhAti, tathApi tAna sato'pi na saMkramayati. baMdhAvalikAgatasya sarvakaraNA'yogyatvAt, mithyAtvaM ca samyaktvasamyagmithyAtvayoH patagraha iti; tasminapasArite zeSA trayoviMzatiH saMkrAmati. tatazcatuvizaterapi saMkramasthAnasyA'nAvaH, tasyaiva caturviMzatisatkarmaNaH samyagdRSTemithyAtve pite hAviMzatiH. agravA aupazamikasamyagdRSTarupazamazreNyAM vartamAnasya cAritramohanIyasyAMtarakaraNe kRte saMjvalanalonnasyApi saMkramo na navati. aMtarakaraNe kRte puruSavedasaMjvalanacatuSTayayoranAnupUrvyA saMkramo na navatIti vacanaprAmANyAt, anaMtAnubaMdhicatuSTayasya ca visaMyoji- tvAt. napazAMtAcA saMkramA'nAvaH, samyaktvaM ca mithyAtvasamyagmithyAtvayoH patagraha iti, - saMjvalanalonAnaMtAnubaMdhicatuSTayasamyaktveSu aSTAviMzaterapanIteSu zeSA hAviMzatiH saMkrAmati. e //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca TIkA ||e tasyaivopazamikasamyagdRSTarupazamazreNyA vartamAnasya napuMsakavede napazAMte ekaviMzatiH, - nAga 3 viMzatisatkarmaNo vA samyaktvaM na kvApi saMkrAmatItyekaviMzatiH, yaha kapakazreNyAM vartamA.. nasya kapakasya yAvadadyApyaSTau kaSAyA na yamupayAMti, tAvadekaviMzatiH saMkrame prApyate. aupAmikasamyagdRSTeH saMbaMdhinyAH prAguktAyA ekaviMzataH strIveda napazAMte sati zeSA viMzatiH saMkrAmati. yakSa dAyikasamyagdRSTerupazamazreNiM pratipannasya cAritramohanIyasyAMtarakaraNe kRte * saMjvalanalonnasyApi prAguktayukteH saMkramo na navati. tatastasminapasArita zeSA viMzatiH saMkrame prApyate. tato napuMsakaMvade upazAMte ekonaviMzatiH, strI vede copazAMte aSTAdaza, praupazamikasamyagdRSTarupazamazreNyA vartamAnasya saMbadhinyAH prAguktAyA viMzataH SaTsu nokaSAyeSUpazAMteSu zeSAzcaturdaza saMkrAmaMti. tataH puruSavede upazAMte trayodaza, yahA kapakasya kRpakazreNyAM vartamAnasya prAguktAyA ekaviMzateraSTasu ka- // on pAyeSu koNeSu zeSAstrayodaza saMkrAmaMti. tasyaiva ca kapakasya cAritramohanIyasyAMtarakaraNe - te saMjvalanalotnasya prAguktayukteH saMkramo na navatIti tasminapasArite zeSA hAdaza saMkrAma
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga / TIkA // 10 // mya' ti. azravA dAyikasamyagdRSTarupazamazreNyAM vartamAnasya prAguktAnyo'STAdazabhyaH SaTsu noka- pAyepUpazAMteSu satsu zeSA hAdaza saMkrAmaMti. tataH puruSavede napaThAte ekAdaza. kapakasya vA prAguktAnyo hAdazanyo napuMsakavede kI zeSA ekAdaza saMkrAmaMti. azravA aupazamika sa. myagdRSTarupazamazreNyAM prAguktAnyastrayodazajyo'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakrodhAdike napazAMte zeSA ekAdaza saMkrame prApyate. rupaka zreNcAMmekAdazabhyaHstrIvede kI zeSA daza saMkAmaMti.aupazamikasamyagdRSTervA napazamazreNyAM vartamAnasya ekAdazanyaH saMjvalanakodhe napazAMte zeSA daza saMkAmaMti. kAyikasamyagdRSTarupazamazreNyAM vartamAnasya prAguktAnya ekAdazajyo'pratyAkhyAnarUpe krodhacike napazAMte zeSA nava saMkrAmaMti. tasyaiva saMjvalanakodhe'pyupazAMte aSTau. __ agravA aupazamikasamyagdRSTarupazamazreNyAM vartamAnasya prAguktAnyo dazanyo'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNarUpe mAnacike napazAMte zeSA aSTau saMkrAmaMti. tasyaiva saMjvalanamAne na. pAMte sapta, kAyikasamyagdRSTarupazamazreNyAM vartamAnasya prAguktAnyo'STAnyo'pratyAkhyAnAvaraNarUpe mAnahike napazAMte zeSAH SaT saMkrAmaMti. tasyaiva saMjvalanamAne napazAM te paMca, yaddA au 10 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 11 // pazamikasamyagdRSTarupazamazreNyAM vartamAnasya prAguktAnyaH saptanyaH prakRtibhyo'pratyAkhyAnapra- tyAkhyAnAvaraNarUpe mAyAdhike napazAMte zeSAH paMca saMkrAmaMti. tasyaiva saMjvalanamAyAyAmupazAMtAyAM catasraH. prazravA dAyikasamyagdRSTeH kapakasya prAguktAnyo dazanyaH SaTsu nokathA. yeSu kINeSu zeSAzcatasraH prakRtayaH saMkrAmaMti. tasyaiva puruSavede vINe tisraH, azravA dAyikasamyagdRSTarupazamazreNyAM vartamAnasya prAguktAnyaH paMcanyo'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNarUpa. mAyAcike napazAMte zeSAstisraH saMnavaMti. tasyaiva saMjvalanamAyAyAM napazAMtAyAM hai. athavA aupazamikasamyagdRSTarupazamazreNyAM vartamAnasya prAguktAnyazcatasRbhyaH prakRtibhyo'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNarUpe lonnacike upayAM te zeSe he prakRtI saMkrAmataH.. azravA kapakasya prAguktAnyastisanyaH prakRtibhyaH saMjvalanakrodhe koNe he saMkAmataH. - tasyaiva saMjvalanamAne koNe ekA, tadevaM paritnAvyamAne aSTAviMzaticaturvizatisaptadazaSoma- zapaMcadazalakSaNAni saMkramasthAnAni na prApyate, iti pratiSidhyaMte. teSu ca pratiSikeSu zeSAgi trayoviMzatisaMkhyAni saMkramasthAnAnyavagaMtavyAni. eteSu ca saMkramasthAneSu madhye paMcaviM // 1 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca TIkA // 1 // zatiprakRtyAtmakaM saMkramasthAnaM sAdyAdirUpatayA catuHprakAraM, tadyathA-sAdi anAdi dhruvamadhrunAga / vaMca. tatrASTAviMzatisatkarmaNaH samyaktvasamyagmithyAtvayorulitayornavatsAdi, anAdimithyAdRSTeranAdi, dhruvAdhruvatA antavyatnavyApekSyA, zeSANi tu sarvAtyapi saMkramasthAnAni sA. dyadhuvANi kAdAcitkatvAt. tathA mohanIyasya dazabaMdhasthAnAni, tadyathA-jhAviMzatiH, ekaviMzatiH, saptadaza, trayodaza, nava, paMca, catasraH, tisraH, he, ekA ca. naktaM ca-bAvIsaekavIsA / sattarasAteraseva nava paMca // canatigaDagaM ca egaM / baMdhaghANANi mohassa // 1 // a. TAdazapatagrahasthAnAni, tadyathA-ekA, 3, tisrazcatasraH, paMca, SaT, sapta, nava, daza, ekAdaza, trayodaza, caturdaza, paMcadaza, saptadaza, aSTAdaza, ekonaviMzatiH, ekaviMzatiH, kSAviMzatizca. naktaM ca-solasabArasagaga-vIsagatevIsagAzgebaca // valiyamohasta pami-gahA na adhArasa ivaMti // 1 // tatra kasmin patadgrahe kAH prakRtayaH saMkAmaMtItyetanAvyate // 1 // tatra mithyAdRSTaraSTAviMzatisatkarmaNo mithyAtvaM samyaktvamithyAtvayoH patadgraha iti. tasminapanote zeSAH saptaviMzatimithyAtvaSoDazakaSAyAnyataravedanayajugupsAhAsyaratiyugalA va
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga : TIkA paMcasaM ratizokayugalAnyatarayugalalakSaNAyAM kSAviMzatau saMkrAmati. tasyaiva samyaktve nahalite saptaviM- TA zatisatkarmaNo mithyAdRSTemithyAtvaM samyagmithyAtvasya patadgraha iti tasminnapanIte zeSAH paviMzatiH prAguktAyAM hAviMzatau saMkrAmati. tasyaiva mithyAdRSTeH samyagmithyAtve'pyulite // e paviMzatisatkarmaNo mithyAtve na kimapi saMkrAmati, tato na tat kasyacitpatadgraha iti, tasmin prAguktAyA kSAvizaterapanI te zeSe ekaviMzatiprakRtisamudAyarUpe patadgrahe paMcaviMzatiH saMkrAmati. athavA'nAdimithyAdRSTeH paDviMzatisatkarmaNo mithyAtvaM na kvApi saMkAmati, nApi tatrAnyA prakRtirityAdhArAdheyanAvaparibhraSTaM mithyAtvamapanIyate. tataH zeSA paMcaviMzatiH prAguktAyAmekaviMzatau saMkAmati. tathA caturviMzatisatkarmA mithyAtvaM gataH san yadyapi mi. 7. cyAtvapratyayato nUyo'pi anaMtAnubaMdhino banAti, tathApi baMdhAvalikAgataM sakalakaraNAyo gyamiti sato'pi tAn na saMkramayati. mithyAtvaM ca samyaktvasamyagmithyAtvayoH patagrahaH, tato'naMtAnubaMdhicatuSTayamithyAtvavarjitAH zeSAstrayoviMzatiprakRtayaH prAguktAyAM hAviMzatau saMkrAmaMti. 13 // For Private & Personal use only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga, ROM tadevaM mithyAdRSTeH hAviMzatipatadgrahe saptaviMzatiSaDviMzatitrayoviMzatirUpAstrayaH saMkra- . mAH prApyate. ekaviMzatipatadgrahe ca paMcaviMzatisaMkramaH, zeSaH saMkramaH patadgraho na saMnnavati. TIkA sAsAdanasamyagdRSTastu 'iyataztA na daMsatigaMpoti' vacanaprAmANyAta drshnmohniiytri|| tayasya saMkramAnAvaH, tato'sya sarvadA ekaviMzatirUpe patadgrahe paMcaviMzatireva saMkrAmati. sa. myagmiNyAdRSTerapi darzanatritayasaMkramA'nAva iti, aSTAviMzatisatkarmaNaH saptaviMzatisatkarmaNo vA paMcaviMzatiH, caturviMzatisatkarmaNaH punarekaviMzatidizakaSAyapuruSavedanayajugupsAnyatarayugalarUpasaptadazaprakRtisamudAyarUpe patagRhe saMkrAmati. tadevamuktau sAsAdanasamyagmithyAdRSTI. saMpratyaviratadezaviratapramattApramatteSu saMkUmANAM tulyatvAt, yugapatpatadgrahA nacyate. tatraiteSAmaviratAdInAmaupazamikasamyagdRSTInAM samyaktvalAnaprathamasamayAdArabhya yAvadAvalikAmAtra tAvatsamyaktvasamyagmithyAtvayoH patagrahataiva navati, na saMkramaH. iti zeSA SaDviMzatiraviratAnA pratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanakaSAyapuruSavedanayajugupsAnyatarayugalasamyaktvasamyagmithyAtvarUpe paMcadaza patanade, pramatnApramattAnAM saMjvalanacatuSTaya // 1 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ pecasaM0 TIkA // 15 // puruSavedasamyaktvasamyagmithyAtvanayajuguptAnyatarayugalarUpe ekAdaza patadgrade saMkrAmaMti. te. pAmevA'viratasamyagdaSTInAM prAvalikAyAH parataH samyagmithyAtvaM saMkrame patadUprade ca labhyate, iti saptaviMzatiH prAgukteSu patadUpradeSu saMkrAmati tathA teSAmevAviratasamyagdRSTayAdInAmanaMtAnubaMdhipUliteSu caturviMzatisatkarmaNAM kSAyopazamikasamyagdRSTInAM samyaktvaM patadgraha iti, zeSA trayoviMzatiH prAgukte dhve konaviMzatyAdiSu triSu patadyadeSu saMkrAmati, tato mithyAtve - pite sati samyagmithyAtvaM patadgrahajAve na labhyate, midhyAtvaM ca saMkrame, tataH zeSA dvAviM zatira viratadeza virata saMyatAnAM yathAsaMkhyamaSTAdazacaturdazadazarUpeSu patadgradeSu saMkrAmati tataH samyagmithyAtve rUpite sati samyaktvasya na saMkramo nApi pataddmahateti ekaviMzatiH, avira tAdInAM yathAsaMkhyaM saptadazatrayodazanavakarUpeSu triSu patapradeSu saMkrAmati saMpratyopazamikasamyagdRSTerupazamazreNyAM varttamAnasya saMkramAnAzritya patadUgraha vidhirucyate -- caturviMzatisatkamaNaH samyaktvaM miyAtvasamyagmithyAtvayoH pataya eveti kRtvA tasminnapasArite zeSA tra yoviMzatiH, puruSavedasaMjvalanacatuSTaya samyaktvasamyagmithyAtvarUpe saptakapatadgrade saMkAmati, bhAga 3 // 915 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / tasyaivopazamazreNyAM vartamAnasyAMtarakaraNe kRte sati saMjvalanalojasya saMkUmo na navatIti tasminapanIte zeSA hAviMzatiH pUrvokte eva saptakapatadgrahe saMkAmati. TIkA ma tasyaiva napuMsakavede napazAMte saptakapatadgrahe ekaviMzatiH, tataH strI vede napazAMte viNsh|| ematiH , tataH puruSavedasya prazramasthitau samayonAvalikAdikazeSAyAM 'usu tisu AvaliyA ne su' ityAdivacanaprAmANyAtpuruSavedaH patagraho na navati. tataH prAguktAtsaptakAtpuruSavede'panIte zeSe SaTkarUpe patadgrahe prAguktA viMzatiH saMkrAmati, tataH SaTsu nokaSAyeSUpazAMteSu ze. pAzcaturdazaprakRtayaH prAgukte eva SaTkarUpe patanahe saMkrAmaMti, tAzca tAvatsaMkrAmaMti yAvatsa- mayonAvalikAkiM, tataH puruSavede napazAMte zeSAstrayodaza SaTkarUpe eva patadgrahe saMkrAmaMti. tAzca tatra tAvat yAvadaMtarmuhUrta. tataH saMjvalanakodhasya prazramasthitau samayonAvalikAtrikazeyA pAyAM saMjvalanakodho'pi patadgraho na lavatIti prAguktAt SaTkAttasminnapasArite zeSe paMca- karUpe patadgrahe tA eva trayodazaprakRtayaH saMkAmaMti. tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakodhake upazAMte zeSA ekAdaza paMcakapatadgrahe saMkAmaMti. tAzca tAvat yAvatsamayonamAvalikA // 16 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 17 // kiM tataH saMjvalanakoghe upazAMta zeSA daza prakRtayastasminneva paMcakapatadyade tAvatsaMkrAmati yAvadaMtarmuhUrte tataH saMjvalanamAnasya prathama sthitau samayonAvalikAtrikazeSAyAM saMjvalanamAno'pi tadgraho na javati tataH paMcakAttasminnapanIte zeSe catuSkarUpe patadUyade tA e daza prakRtayaH saMkUAmaMti. tAzca tAvat yAvatsamayonAvalikAdikaM tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNarUpe mAnavike nRpazAMte zeSA aSTau prakRtayazcatuSkarUpa eva patadgrahe saMkrAmaMti. tataH saMjvalanamAna nRpazAMte sapta, tAzca saptacatuSkarUpe patadgrahe aMtarmuhUrta kAlaM yAvatsaMkAmaMti. tataH saMjvalanamAyAyAH prathamasthitau samayojJAvalikAtrikazeSAyAM saMjvalanamAyApipatadgrado na bhavatIti catuSkAttasyAmapanItAyAM zeSe trikarUpe patadUgrahe pUrvoktAH sapta saM kAmaMti. tAzca tAvadyAvatsamayonamAvalikAdikaM, tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNarUpe mA yAdike nRpazAMte zeSAH paMcaprakRtayastrikarUpe patadgrade saMkAmaMti. tAzca tAvadyAvatsamayonamAlikAdikaM tataH saMjvalanamAyAyAmupazAMtAyAM zeSAzcatasraH saMkrAmaMti. tAzca tAvadyAva daMtarmuhUrta, tato'nivRttibAdara saMparAyacaramasamaye apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNarUpe lona 6 bhAga 3 // 51 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| HM to ke napazAMte zeSe he prakRtI saMkAmataH. te ca mithyAtvasamyagmithyAtvalakaNe, na caite saMjva- lanalone saMkAmataH, darzanamohanIyacAritramodanIyayoH parasparaM saMkramA'nnAvAtU. tatastasyATIkA pi patagrahatA na lavatIti yoreva tahe saMkrAmataH. // tatra mithyAtvaM samyaktvasamyagmithyAtvayoH, samyagmithyAtvaM samyaktve, tadevamaupazami- kasamyagdRSTarupazamazretyAM saMkUmapatadgrahavidhiruktaH. saMprati kAyikasamyagdRSTarupazamazreNyAM saMkUmapatadgrahavidhirucyate-tatrAnaMtAnubaMdhicatuSTayadarzanavikarUpe saptake kSapite sati ekaviMzatisatkarmA san kAyikasamyagdRSTirupazamazreNiM pratipadyate. tasya cAMtarmuhUrta kAlaM yAvatpu ruSavedasaMjvalanacatuSTayarUpe paMcakapatagrahe ekaviMzatiH saMkAmati. tatotarakaraNe kRte sati saM. majvalanalojasya saMkUmo na bhavati. tata ekaviMzatestasminnapanIte zeSA viMzatiH paMcakapatad grahe saMkrAmati. sA cAMtarmuhUrtta kAlaM yAvata; tato napuMsakavede napazAMte ekonaviMzatiH, sA- cAMtarmudata yAvat. tataH strIvede upazAMte zeSA aSTAdazaprakRtayastasminneva paMcakapatagRhe - saMkrAmaMti. tAzca tatra tAvat yAvaraMtarmuhUna. tataH puruSavedasya prazramasthitI samayonAvalikA 10 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca nAga : TIkA ma ||er kizeSAyAM puruSavedo'pi patadgUho na navatIti paMcakAnasminnapagate zeSe catuSkarUpe pata- dgUde tA evASTAdazaprakRtayaH saMkAmaMti. tataH SaTsu nokaSAyeSu napazAMteSu zeSA hAdazaprakRtayazcatuSkarUpe eva tasminpatadgrahe saMkAmaMti. tAzca tAvadyAvatsamayonamAvalikAkiM. tataH puruSavede napazAMte ekAdaza. tAzca catuSkarUpe patadgrahe tAvatsaMkAmaMti yAvadaMtarmuhUna. tataH saMjvalanakodhasya prazramasthitau samayonAvalikAtrikazeSAyAM saMjvalanakodho'pi patagraho na lavatIti catuSkAttasminnapagate ze trikarUpe patadgrahe tAH pUrvoktA ekAdazaprakRtayaH saMkAmaMti. tAzca tAvat yAvat samayonamAvalikAchikaM. tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNarUpe kodhahike napazAMte nava prakRtayaH pU. vokta eva trikarUpe patagrahe saMkAmaMti. tAzca tAvat yAvatsamayonamAvalikAhikaM, tataH saM. jvalanakodha napazAMte aSTau saMkAmaMti. tAzca trikarUpe patadgRhe tAvatsaMkrAmaMti, yAvadaMtarmuhUtaM. tataH saMjvalanamAnasya prathamasthitau samayonAvalikAtrikazeSAyAM saMjvalanamAno'pi pata. graho na bhavatIti vikAttasminnapanAte zeSe hikarUpe patadgrahe pUrvoktA aSTau prakRtayaH saMkA //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcarsa0 TIkA // 920 // maMti, tAzca tAvat yAvatsamayonamAvalikAdhikaM tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNarUpe mAnahike nRpazAMta zeSAH SaT prakRtayo dvikapatadgrade saMkrAmaMti, tAzca tAvat yAvatsamayonamAvalikAdikaM tataH saMjvalanamAne nRpazAMte paMca saMkrAmaMti, tAzca dvikarUpe patadgU tAvatsaMkrAmati yAvadaMtarmuhUrte. tataH saMjvalanamAyAyAH prathama sthitau samayonAvalikA trikazeSAyAM saMjvalanamAyApi pa tadguho na javatIti hikAttasyAmapagatAyAM zeSe saMjvalanalone eva ekasmin tAH paMcaprakRtayaH saMkrAmati, tAzca tAvat yAvatsamayonamAvalikAhnikaM tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvararUpe mAyake nRpazAMte zeSAstisraH prakRtayaH saMjvalanalone saMkrAmati tAzca tAvat yAvat samayonamAvalikAdikaM tataH saMjvalanamAyAyAmupazAMtAyAM zeSe he, zrapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNalonarUpe he prakRtI saMjvalanalone saMkrAmataH, te cAMtarmuhUrtakAlaM yAvat tato'nivRttibAdara saMpa rAyaguNasthAnakacaramasamaye te nRpazAMta, iti na kimapi kvApi saMkrAmati. tadevaM kAyikasamyagdRSTerupazamazreNyAM saMkramapatadgUhavidhiruktaH saMprati kAyikasamyagdRSTeH ka bhAga 3 // 920 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // e21 // pakazreNyAM saMkramapatadgUhavidhiranidhIyate - taMtra kAyika samyagdRSTirekaviMzatisatkarmA rupakapratipadyate, tasya cA'nivRttibAdara saMparAyaguNasthAnakaM prAptasya puruSaveda saMjvalanacatuSTayarUpe paMcakapatadUgrahe prazramata ekaviMzatiprakRtayaH saMkrAmati tato'STasu kaSAyeSu kIleSu trayodaza, tAvAMta kAlaM yAvat, tatatirakaraNe kRte sati saMjvalanalojasya saMkramo na javatIti zeSA dvAdazaprakRtayastasminneva paMcakapatadgrahe saMkrAmaMti. tAzyAMtarmuhUrttaM kAlaM yAvat. tato napuMsaka vede kI ekAdaza tA apyaMtarmuhUrta kAlaM yAvat tataH strIvede kI daza, tA ayaM kAlaM yAvat tasminneva paMcakapatadgrade saMkrAmaMti, tataH puruSavedasya prathama sthitau samayonAlikA vizeSAyAM puruSavedaH patadgraho na javatIti paMcakAttasminnapanIte zeSe catuSkarUpe patadgratA evaM daza saMkrAmaMti. tAzca tAvat yAvatsamayonamAvalikAdikaM tataH SaTsu nokaSAyeSu kIleSu zeSAzcatasraH prakRtayastasminneva catuSkarUpe patadgrade saMkrAmati tataH puruSavedaH kINaH, tatsamaye ca saMjvanakodhasyApi taddatA na javatIti tasminnapagate zeSAsu tisRSu prakRtiSu tisraH prakRta 119 jAga 3 // 21 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / TIkA yaH saMkrAmaMti. tAzcAMtarmuhUrtta kAlaM yAvat. tataH samayonAvalikAhikena kAlena saMjvalanako- dhaH kIyate. tatsamaye ca saMjvalanamAnasyApi patadgrahatA na navatIti zeSayodhyoH prakRtyordai TAkA prakRtI saMkrAmataH. te cAMtarmuhUrta kAlaM yAvat. tataH samayonAvalikAhikena kAlena saMjvala. ||e|| namAne krodhaH dIyate, tatsamaye ca saMjvalanamAnasyApi patadgrahatA na navatIti zeSayodhyoH prakRtyoH prakRtI saMkrAmataH. te cAMtarmudata kAlaM yAvat. tataH samayonAvalikAdhikena kAlena saMjvalanamAno'pi koyate, tatsamayameva saMjvalanamAyAyA api patadgRhatA na navatIti, ekasyAmeva saMjvalanalonarUpAyAM prakRtI saMjvalanamAyArUpA ekA prakRtiH saMkrAmati. sA cAMtarmudata kAlaM yAvat. tata AvalikAcikena kAlena saMjvalanamAyApi hIyate, tata ka_F na kimapi kApi na saMkrAmati. yA eteSu ca patadgraheSu madhye ekaviMzatirUpaH patadgrahaH sAdyAdirUpatayA catuHprakAraH, ta- 2 dyathA-sAdiranAdidhuMvo'dhruvazca. tatra mithyAdRSTeH samyaktvasamyagmithyAtvayorulitayoH satoH SaviMzatisatkarmaNa ekaviMzatirUpaH patadgrahaH sAdiH, anAdimithyAdRSTeH SaviMzatisatka e32||
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM maNo'nAdiH, dhruvAdhruvau annavya navyApekSayA, zeSAstu patadgrahAH sarve'pi sAdyadhruvAH kAdAci- TIkA matkatvAt. // 12 // naktamevArtha sUtrakRjApAniH saMkepata nupadarzayati"" ||muulm||-pnnrsaalaasttr / aDacanavIsA ya saMkame nani ||atthvaalssols / vii| e23|| sA ya pamiggahe nahi // 13 // vyAkhyA-mohanIyasya paMcadazaSomazasaptadazASTAviMzaticatu vizatirUpANi paMcasthAnAni saMkrame na saMti. tataH zeSAeyeva trayoviMzatisaMkhyAni saMkrama. sthAnAni jJAtavyAni, tAni ca prAgeva nAvitAni. tathA aSTAdazaSomazaviMzatayaH patadgrahe na saMti. cazabdasyA'nuktAsamucAyakatvAtrayoviMzaticaturvizatipaMcaviMzatiSaDviMzatisaptaviM. zatiaSTAviMzatayazca. tataH zeSANyevASTAdazasaMkhyAni patadgrahasthAnAni navaMti, tAni ca prAgevokAni // 13 // saMprati sarvasaMkramapatagrahasthAnAnAM sAdyAdiprarUpaNArthamAha // mUlam ||-sNkmnnpddigghyaa / paDhamatajanmANacananeyA // gavIso paDiggaha- go| paNuvIso saMkamo mohe // 15 // vyAkhyA-prathamaM jJAnAvaraNaM, tRtIyaM vedanIyaM, aSTamamaMtarAyaM, eteSAM saMkramaNaM patagrahatA ca sAdyAdiprarUpaNayA caturnedA catuHprakArA, tadyathA e23||
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 na sAdiranAvidhuvA adhruvA ca. tatra jJAnAvaraNAMtarAyayonIvanA prAgeva kRtA. vedanIyasya tveka- prakRtItyAtmakaM saMkramasthAnamekaprakRtyAtmakaM ca patagrahasthAnaM sAmAnyena sUkSmasaMparAyaM yATIkA vanavati, tata UrdhvaM sAMparAyikabaMdhAnnAvAna navati. napazAMtamohaguNasthAnakAca pratipAte pu|| e narapi javati, tataH sAdi, tatsthAnamaprAptasya punaranAdi, dhUvAdhruvatA annavyannavyApekyA: yadAta pratiniyatasAtAdirUpavyaktyAtmakaM saMkramasthAnaM patadagrahasthAnaM ca vivazyate. tadA vidhA, tadyathA-sAdyadhruvaM ca, sA ca sAdyadhruvatA prAgeva nAvitA, tathA mohanIyasya ekaviMzatiH patagrahaH, paMcaviMzatirUpazca saMkramaH, sAdyAdiprarUpaNayA catuHprakAraH, catuHprakAratA ca prAgevoktA / / 14 // mA ||muulm ||-dsnnvrnne navago / saMkamaNapajhiggaho nave evaM // sAI adhuvA sesA / yA saMkamaNapaDiggahANA // 15 // vyAkhyA-darzanAvaraNe darzanAvaraNasya navakarUpaH saMkramo navakarUpazca patagrahaH, evaM sAdyAdirUpatayA catuHprakAro navati. sA ca catuHprakAratA prAgevanAvitaH, zeSANi tu sarvANyapi sarvakarmagatAni saMkramaNasthAnAni patadgrahasthAnAni ca // 5 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM sAdyadhruvANi avaseyAni, kAdAcitkatvAt. // 15 // saMprati darzanAvaraNIyakarmaNi saMkramapatanAga grahA ye yathA saMnnati, tAna tathA pratipAdayiSurAhaTIkA // mUlam ||-nvtthkkcnkkesu / navagaM saMkama navasamagayANaM // khavagANacanasu ukaM / e25 // e moI ana voThaM // 16 // vyAkhyA-hitIye darzanAvaraNIye karmaNi navakaSaTkacatu-) karUpeSu viSvapi patadgraheSu navakaM saMkrAmati, navakaM saMkramAtprApyate. tatra catuSke navakaM saMkramAtprApyate upazamazreNigatAnAM. tazrA cAha-'navasamatrayANaMti' tathAhi-nupazamazreeyAmeva hi catuSke navakaM saMkamAtprApyate, nAnyatra; tathA kapakANAmeva kapakazreNigatAnAmeva styAnahitrikadayAtparataH sUkSmasaMparAyaguNasthAnakacaramasamaye yAvacatuSke SaTkaM saMkrA matprApyate, nAnyeSAM // 16 // ataH paraM saMkramapatagrahasthAnAnyadhikRtya mohaM vakSye, tatra prayA zramataH saMkUmasthAnAnAM mArgaNe napAyAnAhabha . // mUlam ||-lonss asaMkamaNA / navalaNA khavaNatoca sattaehaM // navasaMtANa vidi hINa / saMkamAsaMkamA neyA // 17 // vyAkhyA-aMtarakaraNe kRte sati lonnasya saMjvalana-2
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM TIkA // 26 // lonnasyA'saMkramaNAt saMkramAnAvAt samyaktvasamyagmithyAtvAnaMtAnubaMdhicatuSTayarUpANAM ca Sa- mAM prakRtInAmughalanAtaH, saptAnAM nokaSAyANAM kapaNAtaH, tathA napazAMtAnAmapi dRSTInAM saM. kramaNasaMnnavAtsaMkramA jheyAH, idamuktaM navati-aMtarakaraNe kRte sati saMjvalanalonnasya saMkramo na navatIti paritnAvya, tathA samyaktvAdInAM ca SamA prakRtInAM yatra yadolanaM navati, tadapi ca parinnAvya, tathA strIvedadayAnaMtaraM puruSavedahAsyAdiSaTkarUpAH saptApi nokaSAyA ye yadA kIyaMte, tAn paritnAvya darzanatrikasya copazAMtasyApi saMkramo navatItyetadapi ca viciMtya yatsaMkramasthAnaM yatra yadopapadyate tattatra tadA jJAtavyamiti. // 17 // saMprati yatsaMkamasthAnaM yeSu yeSu guNasthAnakeSu saMnavati, tatteSu pratipAdayannAha // mUlam ||-aamiisN paNuvIso / igavIso mIsagA na jA pucho / mitrakhavage viiso| miThe ya tisattabbIso // 17 // vyAkhyA-mithyAdRSTiguNasthAnakAdArajya AmizraM mizraguNasthAnakaM yAvat paMcaviMzatirUpaH saMkramaH saMnnavati, nAnyatra; tathA mizrakAnmizragusthAnakAdArabhya yAvadapUrvakaraNaguNasthAnakaM tAvadekaviMzatirUpaH saMkramo navati, na zeSeSu // 6 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ HD nAga / TIkA pu // // guNasthAnakeSu. tathA mithyAtvapake aviratadezaviratasaviratarUpe dAviMzatisaMkramo, na ze- SeSu. tathA mithyAdRSTau, cazabdAdaviratadezaviratasavirateSvapi ca tisattabIsA iti ' trayoviMzatiH saptaviMzatiH SaDUviMzatizca saMkramo navati. na zeSeSu // 10 // saMpratyaSTAdazaiva patadgrahasthAnAni navaMti, nAdhikAni, ityatra yuktimupanyasyannAda // mUlam ||-khvgst sabaMdhaJciya / navasamaseDhIe sammamIsajuyA // micakhavagesasammA / apArasa zyapaDiggahagA // 15 // vyAkhyA-dapakasya vINasaptakasya cAritramoha. nIyakSapakasya ca svabaMdhA eva AtmIyA eva baMdhAH patanahA navaMti. tatra kI saptakAnAmaviratadezaviratasaMyatAnAM yathAkramaM saptadazatrayodazanavAkhyAH , cAritramohanIyakapakasya tu paM. cacatusvikSyekarUpAH, tathA pazamazreNyAmaupazamikasamyagdRSTInAM kRpakasatkA eva paMcAdayaH patadgrahAH samyaktvamizrayuktA veditavyAH, tathA ca sati teSAM saptaSaTpaMcacatusvirUpAH patana- hA navaMti. tathA mithyAtvakapake vINamithyAtve aviratadezaviratasaMyatarUpe ye prAvINasatakasyoktAH saptadazatrayodazanavakarUpAH patagrahAH, te yAvannAdyApi samyagmithyAtvaM dayamu. e2||
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 928 // payAti tAvatsamyaktvAH samyaktvasahitA dRSTavyAH tathA ca sati te yathAkramamaSTAdazacatudezadazarUpA javaMti yAvacca mithyAtvamapi na hIyate tAvatsamyaktvasamyagmithyAtvasahitAH, iti yathAkramamekonaviMzatipaMcadazaikAdazarUpA veditavyAH, dvAviMzatyekaviMzatirUpau ca miyAdRSTisAsAdaneSu supratItAviti zranena prakAreNASTAdazaiva patadgrahA javaMti nAdhikAH // // 17 // saMprati zreNimadhikRtya yasmin patadgrade yAni saMkramasthAnAni javaMti, tAni tavivakSurAda - // mUlam // - dasagArasagAI / canacanaro saMkarmati paMcami | sattamacanda sigArasa / vArasAracakkami // 20 // vyAkhyA - paMcakarUpe pataMgrade dazAdayo dazaikAdazatrayodazarUpAH, aSTAdazAdayo'STAdazaikonaviMzativiMzatyekaviMzatirUpAzcatvAraH saMkramAH saMkrAmaMti. ta dazaikAdazarUpau pakazreNyAmaupazamikasamyagdRSTInAmupazamazreNyAM ca dvAdaza kaMpakaeyAmeva trayodazarUpakazreNyAmaupazamikasamyagdRSTerupazamazreNyAM ca zraSTAdazaikonaviMzativiMzatirUpAH, kI saptakasyopazamazreNyAM ekaviMzatiH, kIlasaptakasyopazamazreNyAM rUpakazreNyAM nAga 3 // 28 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0) TIkA did ca ' sattaDetyAdi ' catuSke catuSkarUpe patadgrade saptASTacaturdazaikAdazadvAdazASTAdazarUpAH sapta saMkramAH saMkrAmaMti, tatra catuSkaM rUpakazreNyAmeva, dazakaM rUpakazreNyAmaupazamikasamyagdRSTerupazamazreNyAM ca saptASTakA baupazamika samyagdRSTerupazamazreNyAM, ekAdazadvAdazASTAdazakAH dIsaptakasyopazamazreNyAM // 20 // // mUlam // tinni tigAI sattacha / navayasaMkama digArasatigammi | dosu baru paMca ya | igi ekkaM doNi tithi paNa // 21 // vyAkhyA - trikAdIni trINi, tadyathA - trikaM catukaM paMcakaM ca; tathA sapta aSTau nava ekAdaza. ityete suptasaMkramAstrikarUpe patagrahe saMkrAmaM ti tatra trikaM kapakazreNyAM catuHpaMcasaptakA aupazamikasamyagdRSTInAmupazamazreNyAM, a Tava kaikAdazakAH kSINasaptakasyopazamazreNyAM tathA chyoddikarUpe patadgrahe paTkASTakaThikapaMcaka rUpAzcatvAraH saMkumAH saMkAmaMti, tatra SaTkASTakapaMcakAH kAyikasamyagdRSTerupazamazreNyAM pakazreyAMca, dikamaupazamikasamyagdRSTerupazamazreNyAM kSapakazreNyAM ca tathA ekasmin ekaprakRtyAtmake patadde ekA he tisraH paMca ca prakRtayaH saMkrAmaMti, tatra ThikatrikapaMcakAH 117 jAga 3 / / 52051
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // e3|| kAyikasamyagdRSTerupazamazreNyAmekA rUpakazreNyAM // 21 // saMprati mithyAdRSTyAdiSvopazamikasamyagdRSTerupazamazreNyAM ca patadpradeSu saMkramAn ciMtayannAha - // mUlam // - paNavIso saMsArisu / igavosesattareya saMkamai || terasacanadasabake / vIsA bakke ya satte ya || 22 // vyAkhyA - saMsAriSu mithyAdRSTisAsAdanayorekaviMzatau samyagmiyyAdRSTeH saptadazake, tathA zrapazamikasamyagdRSTerupazamazreNyAM trayodazacaturdaza ca paTke saMkrAmaMti, viMzatiH SaTke ca saptake ca // 22 // // mUlam // - bAvIse guNavIse / pannarasekkArasesu baddIsA || saMkamai sattavIsA / mitada avirayAI // 23 // vyAkhyA -- mithyAdRSTau tathA praviratAdInAM aviratadezaviratasaMyatAdInAM yathAkramaM dvAviMzatau, ekonaviMzatau, paMcadAke, ekAdazake ca SaDUvidyAtiH saptaviMzatizca saMkrAmati, tatra mithyAdRSTeviMzatau, aviratasamyagdRSTere konaviMzatI, dezaviratasya paMcadazake, saMyatAnAmekAdazake // 23 // // mUlam // - bAvIse guNavIse / pannarasekkArase ya satte ya || tevIlA saMkamai / mi (bhAga 6 // 930 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ . paMcasaM cAvirayAzyANa kmaa||2|| vyAkhyA-mithyAdRSTyaviratAdInAM mithyAdRSTeraviratadezavirata saM- nAga / KA yatAnivRttibAdarANAM ca kUmAtkameNa kSAviMzatAvekonaviMzatau paMcadazake ekAdazake saptake ca TIkA trayoviMzatiH saMkAmAta. tadyathA-mithyAdRSTarupazamazreNyAmanivRttiviMzatau, avirtsmy|| 21 // gdRSTerekonaviMzatau, dezaviratasya paMcadazake, saMyatAnAmekAdazake, aupazamikasamyagdRSTarupaza-2 mazreNyAM, anivRttivAdarasya saptake // 25 // // mUlam ||-atthaarscoddds-sngesu vAvIsakhINamicANaM // sattarasateranavasatta-gesu igavIsaM saMkama // 25 // vyAkhyA-kINamithyAtvAnAmaviratadezaviratasaMyatAnAM, bahuvacanasyeSTavyAptyarthatvAdaupazamikasamyagdRSTarupazamazreNyAM ca yathAkUmamaSTAdazake caturdazake da. zake saptake ca mAviMzatiH saMkAmati. tadyathA-vINamithyAtvasyA'viratasamyagdRSTaraSTAdazake, dezaviratasya caturdazake, saMyatasya dazake, praupazamikasamyagdRSTarupazamazreNyAM saptake. ta- // 31 // thA teSAmevAviratAdInAM kINasaptakAnAmaupaThAmikasamyagdRSTarupazamazreNyAM ca yAkUmaM saptakI dazakatrayodazakanavakasaptakeSu patadgradeSu ekaviMzatiH saMkAmati. nAvanA prAgiva dRSTavyA. i .. .
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| HO _ kA // 2 // TIkA pUrva kapakazreNyupazamazreNyoH saMkramaNapatadgraheSu saMkramA naktAH // 25 // saMprati paka- zreNyAmeva kevalAyAM patadgraheSu saMkramAn pratipipAdayiSurAha mUlam ||-dsgaashcnkkN / ekkavIsakhavagasta saMkamahi paMce // dasacanAricanakke / tisu tinni dosu ekkekaM // 26 // vyAkhyA-anivRtnibAdarasya kapakazreNyAM vartamAnasya dazakAdikaM dazakaikAdazakadvAdazakatrayodazakarUpaM catuSkaM, ekaviMzatizca paMcakarUpe patagrahe saMkrAmati. tathA tasyaivA'nivRnibAdarakSapakasya catuSke catuSkarUpe patadgrahe dahA catasrazca prakRtayaH saMkrAmaMti. tathA tisRSu triprakRtyAtmake patanahe tisraH saMkrAmaMti. yoI ekasyAmeketi // 26 // saMprati dAyikasamyagdRSTarupazamazreNyA patadgraheSu saMkramAnanidhitsurAda // mUlam ||-agraai canakkaM / paMcaagarabAraekkArA // canasuzgArasanavaa / tige duge aThabappaM ca // 27 // vyAkhyA-kAyikasamyagdRSTarupazamazreNyAmaSTAdazaikonaviMzativiM. zatyekaviMzatirUpaM saMkramacatuSkaM paMcakarUpe patadgrahe saMkrAmati. tathA catasRSu catuHprakRtyAtmake patadgrahe aSTAdaza hAdaza ekAdaza ca saMkrAmaMti. tathA vike vikarUpe patadgrahe ekA // 5 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca de za natra aSTau ca saMkrAmaMti, hike aSTau SaT paMca ca. // 27 // // mUlam ||-pnn donni tini ekke / navasamaseDhIe khazyadihissa // iyarassa na doTIkA E dosu / sanasu bIsA cattAri // 27 // vyAkhyA-ekasmin ekaprakRtyAtmake patadgrade paM. // 25 // ca tisro 3 ca saMkAmaMti. ete cASTAdazAdayaH saMkramAH paMcakAdiSu patadgraheSUktAH, kAyika samyagdRSTarupazamazreNyAM veditavyAH. itarasyopazamasamyagdRSTarupazamazreNyAM, 3 prakRtI yokirUpe patadgrahe saMkrAmataH. tapA saptasu sataprakRtyAtmake patanade viMzatyekaviMzatikSAviM. | zatitrayoviMzatirUpANi catvAri saMkramasthAnAni // 20 // // mUlam |-usu vIsacodaterasa / terekArasa ya dasa ya paMcaMmi // dasaDasanacanakke / timi sagapaMca canaro ya // 3 // vyAkhyA-SaTsu SaTkarUpe patadgrahe viMzatizcaturdaza va yA yodaza ca saMkrAmaMti. tathA paMcakarUpe patanahe trayodaza ekAdaza daza ca. tathA catuSke ca- tuSkarUpe patadgrade daza aSTau sapta ca. tathA trike vikarUpe patadgrahe sapta paMca catasrazca prakRtayaH saMkrAmaMni. // 25 // ida mithyAdRSTisAsAdanasamyagmithyAdRSTInAM patadgrahAna sugama // 33 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga. TIkA // 34 // tvAdapratipAdya zeSANAM patagrahAnanidhitsugaha // mUlam ||-gunnviispnnrekkaa-rsaaititi sammadesavirayANaM // sattapaNA upNcn| ma paDigahagA unnayaseDhIsu // 30 // vyAkhyA-ekonaviMzatyAdayaH paMcadazAdaya ekAdazAdaya zva trayastrayaH patadgrahAH 'sammadesavirayANaMti' aviratasamyagdRSTidezaviratasarvaviratAnAM nA vaMti. tadyathA-aviratasamyagdRSTeH prazramata ekonaviMzatiH, tasyaiva mithyAtve koNe aSTAdazA, tasyaiva samyagmithyAtve'pi ca kI saptadaza. evaM dezaviratasyApyuktaprakoraNa paMcadazaca. turdazatrayodazarUpAstrayaH paMcadazAdayaH, sarvaviratasyApi ekAdazanavakarUpAstrayaH patadgrahAve. maditavyAH, tathA saptAdayaH saptaSaTpaMcacatustrihikarUpAH SaT patagrahA aupazamikasamyagdRSTaru pazamazreNyAM navaMti.paMcAdayaH paMcapatadgrahAH dAyikasamyagdRSTarupazamazreNyA rupaka zreNyAM ca.da yadyapi sUtre nannayaseDhIsuni' sAmAnyenoktaM, tathApi zreNigatAH prAguktasaMkramapatagrahasthA- naparyAlocanAt mUlaTIkopadarzitanAvanAtazca saptAdayaH SaT , aupazamikasamyagdRSTarupazamazreNyAM paMcAdayaH paMca, kAyikasamyagdRSTarupazamazreNyAM pakazreNyAM ca navaMtIti vyAkhyAtaM, // 3 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ paicasaM0 TIkA // 935 // Premapaka zreNikramamAtreNa yathAsaMkhyamiti tadevamuktaM saprapaMcaM mohanIyaM saMprati nAmakamanidhIyate - tatra nAmakarmaNo dvAdaza sattAsthAnAni tadyathA -- syuttarazataM vyattarazataM basavatiH paMcanavatiH, etatprathamasaM sattAcatuSkaM tatra sakalaprakRtisamudAyastrayuttaraM zataM tadeva tIrthakararadine vyattaraM zataM, tryuttarazatamevAhArakasaptakara hitaM paramavatiH, vyattaraM zataM AhArakasaptakarahitaM paMcanavatiH kSapakazreNyAM prathamasattAcatuSkAtrayodazapaMcadAprakRtikaye yathAkramaMdatIyaM sattAcatuSkaM navatirekonanavatiH vyazItiyazIti tathA paMcanavaterdeva ke li trinavatiH, tasyA api vaikiyasaptake narakavikasahite naddalite caturazItiH asyA api ma jadike liyazItiH etacca sattAtrikamadhruvasaM. vyazItizva yadyapi dvitIyasattAcatuSke, ihApi ca pratijJedena vyavasthitA, tathApi saMkhyayA tulyatvAdekameva sattAsthAnaM ga eyate tadevaM dazasattAsthAnAni, tatra dvitIye sattAcatuSke navatitryazItirUpe he sattAsthAne saMkrame na prApyete. tato dvAdazasattAsthAnAni jayaMti paraM navAharUpe he sattAsthAne na saMkrama nAga // 935 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM jAgata // 36 // ) prApyete. saMkramo'pi patagrahe sati nati, patagrahazca badhyamAnA prakRtiH, na ca tadAnIma- yogyavasthAyAM baMdha iti te saMkrame na lavataH. svasthAnabAhyAni tu catvAryanyAni saMkramasthA nAni navaMti. tadyathA-ekonaraM zataM, caturnavatiH, aSTAzItiH, ekAzItizca. tadevaM hAdazasattAsthAnAni hAdazaiva ca saMkramasthAnAni. tamuktaM-tidugasayaM uppaMca / gatiganana na na na guNanaI ya || canatigaDugAdigAsI / navaagya nAmagaNAI // 1 // tadugegalayaM - ppaNa | canatigananazyaguNananaI ya // amcndugekksiiii| ya saMkamA bArasa baDe // // aSTau baMdhasthAnAni, tadyathA-trayoviMzatiH, paMcaviMzatiH, SaDviMzatiH, aSTAviMzatiH, ekonatriMzat, triMzata, ekatriMzata, ekA ca. etAnyeva patadgrahasthAnAni. tathA coktaM tevIsapannavIsA / ubImA adhvIsaguNatImA || tIsekatIsamegaM / baMdhagaNANi nAmassa // 1 // tevIsapaNavIsA / bIsA aThavIsaguNatIsA // tIsekkatIsamegaM / paDiggahA aTa nAmassa // // 2 // 30 // saMprati kAH prakRtayaH kutra saMkrAmaMtItyetanirUpyate // mUlam ||--pddhmcnkkNtibgr-vuuitN adhuvasaMtatiyajunaM // tigapaNacIsesu / saM. // 6 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga paMcasaM kama pamiggadesu tisu // 31 // vyAkhyA-prazramacatuSkaM tIrthakaravarjitaM tIrthakaranAmopala- tiM vyuttarazataM SamavatirUpaM yatsanAnakaM taditaM adhruvasattAtrikayuktaM adhruvasaMjhaM yatsanAtriTIkA - kaM prAguktaM trayoviMzatipaMcaviMzatirUpeSu triSu patadgraheSu saMkrAmati. ghyuttarazatapaMcanavaticatu. // 3 // razItighyuzItirUpANi paMcapaMcasaMkramasthAnAni trayoviMzatyAdiSu triSu patadgraheSu saMkrAmaMtI. tyarthaH. tadyathA-aparyAptakaikeMziyaprAyogyAM varNAdicatuSkA'gurulaghUpaghAtanirmANataijasakArmaNaudArikazarIrahuMDasaMsthAnakeMzyijAtitiryaggatitiryagAnupUrvIbAdarasUkSmAnyatarasthAvarAparyAptakapratyekasAdhAraNAnyatarAsthirAzunadubhaMgA'nAdeyA'yaza kIrtilakSaNAM trayoviMzatiM babhratAM e. kakSitricatuHpaMceMzyitirazcAM ghyuttarazatapaMcanavatitrinavaticaturazItighyuzItisatkarmaNAM yathA saMkhyaM tasyAmeva trayoviMzatI jhyuttarazataM paMcanavatistrinavatizcaturazItizca saMkrAmati. tathA na keMhiyaparyAptaprAyogyAM taijasakArmaNAgurulaghUpaghAtanirmANavarNAdicatuSkaizyijAtimasaMsthA bhanaudArikazarIratiryaggatitiryagAnupUrvIsthAvarabAdarasUdamAnyataraparyAptapratyekasthirAsthirAnyatara zunAzunnAnyatarapunagAnAdeyayazaHkoya'yazaHkIya'nyataraparAghAtocchvAsarUpAM paMcaviMzati ba // 7 // 16
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 938 // natAmekadvitricaturiMDiyAdInAM ghyuttarazatapaMcanavatitrinavaticaturazItichyuzItisatkarmaNAM ya- jAga zrAsaMkhyaM tasyAmeva paMcaviMzatau ghyuttarazatapaMcanavatistrinavatizcaturazItiryazItizca saMkrAmati athavA aparyApta vikaleM diyatiryakpaMceMzyi manujaprAyogyAM taijasakArmAvarNAdicatuSkAgurulaghUpaghAta nirmANa hIMdiyAdyanyatama jAti huMmasaMsthAna se vArttasaMdana naudA rikazarIraudA rikAMgopAMgatiryaggatitiryagAnupUrvItra sabAdarAparyAptapratyeka sthirA sthirAnyatarazubhAzubhAnyataradurbhagAnAdeyA'yazaHkIrttilakSaNAM paMcaviMzatiM badhatAmekadvitricatuH paMceMzyi tiryaganyatarANAM cyuttarazatAdisakarmaNAM paMcaviMzatayuttarazatAdIni paMcasaMkramasthAnAni saMkrAmati tathA ekeMdiyAdInAM sarveSAM nairayikavarjitAnAM iyuttarazatasatkarmaNAM paMcanavatisatkarmaNAM ca taijasakArmaNA gurulaghUpaghAta nirmANa varNAdicatuSkaikaidiyajA tihuMma saMsthAnaudA rikazarIra tiryaggati tiryagAnupUrvI sthAvaraparyAptabAdarapratyeka sthirA sthirAnyatarazunAzunAnyataradurbhagA'nAdeyayazaH kIrttyayazaH kIrtyanyataraparAghAtocchvAsAtapodyotAnyatararUpA me kaizyiparyAptaprAyogyAM SaDviMzatiM banatAM ghyuttarazataM paMcanavatizca tasyAmeva SaDviMzatau saMkrAmati. // 938 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM0 TIkA // 3 // tathA teSAmeva ekeMyiAdInAM devavarjAnAM trinavatisatkarmaNAM devanArakarjitAnAM caturazItisatkarmaNAM ca tAmeva pUrvoktAM paviMzati banatAM yathAsaMkhyaM trinavatizcaturazItizca tasyAmeva SaDaviMzatau saMkrAmati, tathA teSAmeva ekeMzyiAdInAM devanArakamanuSyavarjAnAM dhya. zItisatkarmaNAM tAmeva pUrvoktAM paviMzati banatAM ghuzItistasyAmeva SaDviMzatau saMkrAmati. tadevaM kRtA trayoviMzatipaMcaviMzatiSaviMzatipatadgraheSu saMkramayojanA. // 31 // saMprati zeSeSu tAM kurvannAha // mUlam ||-pddhmN saMtacanakaM / gatIse adhuvaniyajuyaMtaM tu // guNatIsatIsaesu / jasahINA do canaka jase // 32 // vyAkhyA-yaterapramattasyA'pUrvakaraNasya vA devagatipaMceMyijAtivaikriyazarIrasamacaturasrasaMsthAnavaikriyAMgopAMgadevAnupUrvIparAghAtocchvAsaprazastavihAyogatitrasabAdaraparyApta pratyekasthirazunasunnagasusvarAdeyayazaHkIrtitaijasakArmaNavarNAdicatuSkAgurulaghUpaghAtanirmANatIrthakarAhArakakSikarUpAmekatriMzataM banatastasyAmekatriMzatiprathamaM sattAcatuSkaM vyuttarazataghyunarAtaSalavatipaMcanavatirUpaM saMkrAmati. tatra vyuttarazataM tIrthakarAdAra
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca nAga 3 TIkA ||e // kanAnobaMdhAvalikAyAmapagatAyAmekatriMzatipatadgrahe saMkrAmaMti. tIrthakaranAmnaH punabaMdhAvali- kAyAmanapagatAyAM dhyuttarazataM, AhArakasaptakasya tu baMdhAvalikAyAmanapagatAyAM SamavatiH, tIrthakarAhArakasaptakayobaidhAvalikAyAmanapagatAyAM paMcanavatiH, 'adhuvatiyajuyaMtaM tu guNatIsatIsaesuni' tadeva prathamasatnAcatuSkaM adhruvasaMjhasattAtrikayuktaM ekonaviMzatriMzatpatadgrahayoH saMkrAmati. idamuktaM navati-ekonaviMzatitriMzatica pratyekaM vyuttarazatayuttarazataSalavaticanavatitrinavaticaturazItighyazItirUpANi sapta sapta saMkramasthAnAni saMkAmaMti. tatra vyuttarazatasatkarmaNo devasya samyagdRSTestaijasakArmaNavarNAdicatuSkAgurulaghUpaghAtanirmANapaMceMziyajAtyaudArikazarIraudArikAMgopAMgasamacaturasrasaMsthAnavavarSannanArAcasaMhananamanu jagatimanujAnupUrvItrasabAdaraparyAptapratyekasthirAsthirAnyatarazunAzunAnyatarasunagasusvarAdeyasa yazakIrtyayazaHkIrtyanyataraparAghAtocchvAsaprazastavihAyogatitIrthakaralakaNAM manujagatiprA yogyAM tIrthakaranAmasahitAM triMzataM badhnatastasyAM viMzativyuttarazataM saMkrAmati. ghyuttarazatasa. karmaNo'pramanasaMyatasya apUrvakaraNasya vA devagatipaMceMiiyajAtivaikriyazarIrasamacaturasrasaMsthA
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| paMcasaM0 navaikiyAMgopAMgadevAnupUrvIparAghAtocchvAsaprazastavihAyogatitrasavAdaraparyAptapratyekasthirazunna ra sunnagasusvarAdeyayaza kIrtitaijasakArmaNavarNAdicatuSkAgurulaghUpaghAtanirmANAhArakahikarUpAM deTIkA vagatiprAyogyAM triMzataM badhnato ghyuttaraM zataM tasyAM triMzati saMkrAmati. // 1 // athavA yuttarazatasatkarmaNAmekezyiAdInAmudyotasahitAM ghIDiyAdiprAyogyAM taijasakA maNAgurulaghUpaghAtanirmANavarNAdicatuSkatiryaggatitiryagAnupUrvIhIDiyAdyanyatamajAtitrasabAdaraparyAptapratyekasthirA sthirAnyatarazunAzunnAnyataraphunagaHsvarAnAdeyayazaHkIrtyayazaHkIya'nyata raudArikazarIraudArikAMgopAMgAnyatamasaMsthAnAnyatamasaMhananAprazastavihAyogatiparAghAtodyoto. - vAsarUpAM triMzataM badhnatAM ghyuttarazataM tasyAM triMzati saMkrAmati. pasavati satkarmaNAM devanArakANAM manujagatiprAyogyAM tIrthakaranAmasahitAM prAguktAMtriMza taM banatAM tasmin triMzatpatadgrahe paramavatiH saMkrAmati. paMcanavatisatkarmaNAM apramattApUrvakara- ma saMyatAnAmAhArakahikasahitAM prAguktAM devagatiprAyogyAM triMzataM babhratAM AhArakasaptakasya baMdhAvalikAyAmanapagatAyAM paMcanavatistriMzatpatadgrahe saMkrAmati. athavA paMcanavatisatkarmaNA // 1 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 942 // meDiyAdInAM hIMdiyAdiprAyogyAmudyotasahitAM prAguktAM triMzataM banatAM paMcanavatistriMzatpatagrahe saMkrAmati. trinavatisatkarmaNAM caturazItisatkarmaNAM ghyazItisatkarmaNAM ca ekeMdiyAdInAM vidiyapaMceMdriya tiryakprAyogyAM prAguktAmudyotasahitAM triMzataM banatAM yathAkramaM trinavatizcaturazItiryazItizva triMzatpatadgrahe saMkrAmati tathA vyuttarazatasatkarmaNAmaviratasamyagdaSTidezaviratapramattasaMyatAnAM devagatiprAyogyAM tIrthakaranAmasahitAM devadikapaMceMjiyajAtivaikriyazarIravai kriyAMgopAMgavarAghAtocchvAsaprazasta vihAyogatitra sacAdara paryApta pratyeka sthirA sthirAnyatarazunAzunAnyatara sujaga susvarAdeyayazaH kIrttya yazaH kIrttyanyatarasamacaturasrasaMsthAnataijasakArmavarNAdicatuSkAgurulaghUpaghAta nirmANa tIrthakara lakSaNAmekonatriMzataM babhratAM tIrthaMkaranAno baMdhAvalikAyAmanapagatAyAM dRvyuttarazataM tasminnekonatriMzatpatadUgrahe saMkrAmati, athavA ekaidi yAdInAM dvyuttarazatasatkarmaNAM hIMdiyAdiprAyogyAM prAguktAmeva triMzatamudyotara hitAmekonatriMzataM badhnatAM dvyuttarazatamekonatriMzatpatadgrahe saMkrAmati aviratasamyagdRSTidezaviratapramattasaMyatAnAM patisatkarmaNAM prAguktAyA devagatiprAyogyAyAstriMzata AhArakaddike'panIte tIrthaka bhAga 3 // 942 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 943 // nAni ca tatra kSipte sati yA ekonaviMzabhavati, tAM badhnatAM SamavatistasminnekonatriMzatpatadUde saMkrAmati. athavA nairayikasya tIrthakaranAmasatkarmaNo midhyAdRSTera paryAptAvasthAyAM varttamAnasya manujagatiprAyogyAM manujagatimanujAnupUrvI paMceM diyajAtitrasabAdaraparyApta pratyekasthirA sthirAnyatarazubhAzubhAnyatara sujagadurjagAnyatarAdeyAnyatarayazaH kIrtya yazaH kIrttyanyatarasaMsthAna paTakAnyatamasaMsthAna saMhananapadUkAnyatamasaMdananavarNAdicatuSkA gurulaghUpaghAtatai jasakArmala nirmANaudArikazarIraudArikAMgopAMgasusvaraduHsvarAnyataraparAghAtocchvAsaiprazastAprazastAnyatara vihAyoga tilakalAmekonatriMzataM baghnataH savatirekonatriMzatpatadde saMkrAmati, avirata samyagdRSTInAM dezaviratAnAM pramattasaMyatAnAM vA savatisatkarmaNAM prAguktAM tIrthakaranAmasahitAM devagatiprAyogyAM ekonatriMzataM badhnatAM tIrthakara nAmakarmaNo baMdhAvalikAyAmanapagatAyAmekonatriMzati paMcanavati satkarmaNAmekeMdiyAdInAM hIMdiyAdiprAyogyA yA triMzat, saivodyotarahitA ekonatriMzat, tAM badhnatAM tasyAmevaikonatriMzati paMcanavatiH saMkrAmati. bhAga 3 // 543 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA kA // e vinavaticaturazItighyazItayo yA triMzatpatadgrahe'nnihitAstathaivAtrApi nAvanIyAH, nAga 3 jasahINA docanakkajase iti' yazaHkIrtirUpe ekaprakRtyAtmake patanahe yaza kIrtihIne 14 catuSke saMkrAmataH, yaza-kIrtirahitaM prathamaM vitIyaM ca sattAcatuSkaM saMkrAmatItyarthaH. idamutaM navati-yaza kIrtirUpe patagrahe aSTau saMkramasthAnAni saMkrAmaMti. tadyathA-vyuttarazata ekottarazataM paMcanavattizcaturnavatirekonanavatiraSTAzIti_zItirekAzItizca. tatra ttyuttarazatasakarmaNo yazaHkIrtibadhyamAnA patadgraha iti. tasyAmutsAritAyAM zeSa vyuttarazataM yazaHkI. tauM saMkrAmati. evameva vyuttarazatasatkarmaNa ekottaraM zataM; tathA paramavatisatkarmaNo yazaHkItiH patadgraha iti, tasyAmutsAritAyAM zeSA paMcanavatistasyAM yazaHkIrtI saMkrAmati. evameva paMcanavatisatkarmaNazcaturnavatiH, tathA vyuttarazatasatkarmaNastrayodazasu narakahikatiryagiikapaMceMyijAtivarjazeSajAticatuSTayasthAvarasUkSmasAdhAraNAtapodyotarUpeSu karmasu kIgeSu yazAkI- // 4 // tiH patagraha iti, tasyAmutsAritAyAM zeSA ekonanavatiyaza kI saMkrAmati. vyutnaraza- tasatkarmaNaH punastrayodazasu kIgeSu aSTAzItiH, paramavatisatkarmaNo nAmatrayodazake vINe
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga paMcasaM vyazItiH, paMcanavatisatkarmaNastu nAmavayodazake koNe ekAzItiH saMkrAmati. // 35 // // mUlam ||-pddhmcnkN Azva-vajiyaM do aNicaAzlA // saMkamahiM aSThavIse / TokA sAmI jahasaMnnavaM neyA // 33 // vyAkhyA-prazramacatuSkaM prathama sattAsthAnacatuSkaM Adima He varjitaM vyuttarazatasattAsthAnavarjitaM, tathA he anitye adhruvasaMjhe Adime trinavaticaturazIti rUpe sattAsthAne aSTAviMzatau saMkrAmataH. idamuktaM navati-aSTAviMzatI paMcasaMkramasthAnAni saMkrAmaMti, tadyathA-vyuttarazataM, paramavatiH, paMcanavatiH, trinavatiH, caturazItizca. tatra mi. thyAdRSTenarakagatiprAyogyAM narakagatinarakAnupUrvIpaMceMziyajAtivaikriyazarIravaikriyAMgopAMgahuMDasaMsthAnaparAghAtobvAsAprazastavihAyogatitralabAdaraparyAptapratyekasthirAsthirAnyatarazunAzunAnyataradurbhagaHsvarAdeyAyaza kIrtivarNAdicatuSkAgurulaghUpaghAtataijasakArmaNanirmANarUpAM, tathA mithyAdRSTeH samyagdRSTervA devagatiprAyogyAM taijasakArmaNavarNAdicatuSkAgurulaghUpaghAtanirmANa- bhadevagatidevAnupUrvIpaMceMDiyajAtivaikriyazarIravaikriyAMgopAMgasamacaturasrasaMsthAnaparAghAtocchvAsa prazastavidAyogatitrasabAdaraparyAptapratyekasthirAsthirAnyatarazunAzunnAnyatarasunagasusvarAdeyaya. // 5 // 118
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA ma // 46 // zakIrtyayazakIrtyanyataralakSaNAmaSTAviMzati badhnato ghyuttarazatasatkarmaNo zuttarazatamaSTAviM- zatipatadgrahe saMkrAmati.. tathA manuSyasya tIrthakaranAmasatkarmaNaH pUrvameva narake bahAyuSkasya, tato narakAnimukhasya sato mithyAtvaM prapatrasya narakagatiprAyogyAM pUrvoktAmaSTAviMzatiM babhrataH paramavatisatkamaNo'STAviMzatipatadgrahe SamavatiH saMkrAmati. yathA vyuttarazatasya nAvanA kRtA, tathA paMcanavaterapi nAvanA kAryA. kevalaM vyuttarazatasthAne paMcanavatirityuccAraNIyaM. tathA mithyAdRSTestrinavatisatkarmaNo devagatiprAyogyAM pUrvoktAmaSTAviMzatiM badhnato vaikriyasaptakadevagatidevAnupUvINAM baMdhAvalikAyAH parato vartamAnasya vinavatiraSTAviMzatau saMkrAmati. athavA paMcanavatisatkarmaNo devagatiprAyogyAM pUrvoktAmaSTAviMzatiM banato devagatidevAnupUryodhAvalikAyA ajyaMtare vartamAnasya vinavatiraSTAviMzatau saMkrAmati. athavA vinavatisatkarmaNo mithyAdRSTena- rakagatiprAyogyAM pUrvoktAmaSTAviMzatiM badhnato narakagatinarakAnupUrvIvaikriyasaptakAnAM baMdhAvalikAyAH parato vartamAnasya trinavatiraSTAviMzatau saMkAmati. // 6 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcarsa0 TIkA // 47 // athavA paMcanavatisatkarmaNo mithyAdRSTernarakagatiprAyogyAM pUrvoktAmaSTAviMzatiM baghnato narakagatinarakAnupUvyadhAvalikAyA abhyaMtare varttamAnasya trinavatiraSTAviMzatau saMkrAmati tAvakarmaNo mithyAdRSTerdevagatiprAyogyAmaSTAviMzatiM baghnato devagatidevAnupUrvI vaikrisaptakAnAM badhAvalikAyA abhyaMtare varttamAnasya caturazItiraSTAviMzatau saMkrAmati, aSarfarara madhyAdRSTernarakagatiprAyogyAM pUrvoktAmaSTAviMzatiM baghnato narakagatinakAnupUrvIkriyatakAnAM badhAvalikAyA abhyaMtare varttamAnasya caturazItiraSTAviMzatau saMkrA mati. 'sAmI jadasaMjavaM neyaMti ' yasya saMkramasthAnasya ye svAminaste yathA saMjJavaM jJeyA jJAtavyAH, te ca prAyaH pratisaMkramasthAnaM pratipAditA eva // 33 // saMprati paraM praznayannAha - // mUlam // - saMkama nanna egaI / pagaIna paga saMkame daliyaM // daliyaM vi anujAgA caivaM / ( pAdonA gAyA ) vyAkhyA - nanu prakRti saMkUme vayamAne prakRteH saMkUmyamAgAyAH sakAzAt dalikaM paramANvAtmakaM samAkRSyAnyAM prakRtiM patadgrahaprakRtirUpAM na saMkramayati, na tatra nItvA prakSipati paramAevAtmakadalikasaMkramaH prakRtisaMkUmo na javatItya jAga 3 // 947 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / TIkAya paMcasaMorthaH . paramANusaMkUmo hi pradezasaMkUmo navati, na prakRtisaMkUmaH, azra prakRtiH svapnAvastatsaM- kUmaH prakRtisaMkUma ityucyate, tadayuktaM, svannAvasyAnyatra saMkUmayitumazakyatvAt. tata cha vicAryamANaH prakRtisaMkUmo nopapadyate iti, tatpratipAdanaM sakalamapi prAktanaM vNdhyaasutsau||edhn|| nAgyAdiguNopavarNanaprakhyaM, yAvapi ca sthityanunAgasaMkUmau vakSyamANau tAvapyevaM dRSTavyau, tAvapyayuktA vityarthaH, tayorapi vicAryamANayoraghaTamAnatvAt. tapAhi-sthiti ma niyatakAlaviziSTamavasthAnaM, na ca kAlo'nyatra saMkramayituM zakyate, amUrtatvAt. anunnAgo'pi ca rasa nucyate, rasazca paramANUnAM guNaH, guNAzca guNinamaMtareNAnyatra netuM na zakyaMte, guNinAM ca paramANUnAM saMkrame pradezasaMkrama eva prasajyate. tataH sprityanunAgasaMkramAvapyuktanItyA'nupapadyamAnAviti / atra AcArya Aha // mUlam // uti tahaThThA tayaNurUvaM ( gAthAcaturthAMzaH ) vyAkhyA-saMkramyamANapraka- tisatkAH paramANavastathAsthAstena patadgrahaprakRtigatatvena prakAreNa sthitAH saMtastadanurUpaM patadgrahapratyanuyAyiprakRtisthityanunnAgAnurUpaM tiSTaMti. patagrahapratyanuyAyiprakRtyAdirUpatayAz2a G //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA dede vaMtItyarthaH idamuktaM javati -- iha prakRtirnAma jJAnAcArakatvAdilakSaNaH svanAvaH, sthitirni yatakAlamavasthAnaM, tadapi ca karmaparamANUnAM sthAnAvadhizeSa eva anubhAgo'pi ca rasaH, trayANAmAdhArabhUtAzca paramANavaH pradezAH, tataH paramANuSu paraprakRtiSu saMkUmyamANeSu saMkramya ca paraprakRtirUpatAmApadyamAneSu prakRtisaMkramAdayaH sarve'pyupapadyate, tathAhi -- prakRtirUpatApAdanaM prakRtisaMkramaH, patadgradaprakRtirUpatayaiva ca niyatakAlaviziSTasyAvasthAnasyApAdanaM sthitisaMkramaH. patadgrahaprakRtyanuyAyirasApAdanaM tvanunAgasaMkUmaH, paramANUnAM ca prakSepaNaM pradeza - kUmaH, tena taducyate. prazra prakRtisaMkUmaH svajJAvasaMkUma iSyate tadayuktaM, svabhAvasyAnyatra netumazakyatvAdityAdi tatsarvamanavakAzaM, na hi svanAvasthitirasA vivakSitaparamANubhyaH samAkRSya paramANvaMtareSu prakSipyaMte, ityevaM prakRtisaMkumAdInAcakSmahe, kiMtu vivakSita paramANuSu patagrahaprakRtyAdirUpatayApAdanalakSaNAt, tato na kazciddoSaH ata eva yadaite parasparAvinA - nAvinastata ekasmin pravarttamAne sarve'pi pravarttate, taduktaM mUlaTIkAyAM - zrama prakRtisthityAgapradezeSu saMkUmA baMdhA vA udayA vA samakAlaM pravarttate iti kevalaM yugapadabhidhAtuM (bhAga 6 // 945 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA ||e na zakyate, vAcaH kUmavarnitvAt. tato yo yadA saMkUmo vaktumiSyate, sa tadAnIM buddhyA pR- akRtvA saprapaMcamucyate, iti sarvamupapannaM. athavA sthitirasapradezasamudAyaH prakRtiH ' tassa. mudAna pagabaMdho' iti vacanAt, tatsaMkUmaH prakRtisaMkramaH, samudAyazca samudAyinyaH kacinina iti sthitisaMkUmAdinyaH prakRtisaMkUmo ninaH, sthityAnunnAgasaMkUmau ca prAgivetyavirodhaH // 34 // naktamarthamanavabudhyamAnaH sthitisaMkUmaviSaye nUyo'pi paraH prazrayati // mUlam ||-dliyrsaannN jutaM / munattA annannAvasaMkamaNaM // vizkAlassa na evaM / (pAdonA gAyA ) vyAkhyA-nanu dalikarasAnAM paramAevanunnAgAnAM pRthivIjalayoriva mUrtatvAdanyatnAgasaMkramaNaM prakRtyaMtarapariNAmApAdanaM yuktaM, kAlazcAmUrtaH, tataH sthitikAlasya kathamivAnyannAvasaMkramaNamupapadyate? tadetadasamIcInaM. na khalu kAlasya saMkramaNamasmAniriSyate, kiMtu sthiteH, sthitizvAvasthAnaM, taca pUrvamanyaprakRtirUpatayA AsIt, saMprati tvanyaprakRtirUpatayA yadavasthAnApAdanaM sa sthitisaMkramaH, na cAyamanapapannaH pratyaktamihatvAta. tagrAhitRNAdiparamANavaH pUrva tRNAdirUpA AsIrana, tato lavaNAkareSu nipatitAH saMtaH kAlakrameNa
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM lavaNarUpatayA avatiSTate. azravA sthitikAlasyApi saMkramaNamastu, tathApi na kazciddo- nAga TIkApuH , tathA cAha // mUlam // nanasaMkamaNaMpi a duI / ( gAthAcaturthAMzaH ) // 35 // vyaakhyaa-Rtu||51|| saMkUmaNamiva sthitikAlasyApi saMkUmaNamaduSTaM. etamuktaM navati-yathA vRkSAdiSu svannAvataH krameNa devatAdiprayogato yugapadapi vA sarve'pi tavaH saMkrAmaMti, tanatkAryapuSpaphalAdidarzanAt. tadApi jIvaprayogataH karmaparamANuSu sAtAdirUpatAhetuM kAlamapanIyAsAtAdirUpatAhetuH kAlaH saMkrAmanna virudhyate, ityadoSaH, tadevamuktaH prakRtisaMkrUmaH, saMprati sthitisaMkUmAnidhAnAvasaraH, tatra caite arthAdhikArAstadyathA-ledo vizeSalakSaNaM ntkRssttsthitisNkrmprmaa| jaghanyasthitisaMkramapramANaM svAmitvaprarUpaNA sAdyAdiprarUpaNA ca. tatra prathamato nedaH prakA rUpyate-iha vividhaH sthitisaMkramo mUlaprakRtisakrama uttaraprakRtisaMkramazca. tatra mUlaprakRti- * saMkramo'STaprakArastadyathA-jhAnAvaraNIyasya darzanAvaraNIyasya yAvadaMtarAyasya, nattaraprakRtisaM kramo'STapaMcAzatadhA, tadyathA-matijJAnAvaraNIyasya zrutajJAnAvaraNIyasya yAvadIyA~tarAya man
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA paMcasaM sya // 35 // saMprati vizeSalakSaNaprarUpaNArthamAda1 // mUlam ||navaTTaNaM ca naTTaNaM ca / pagaiMtaraMmi vA nayaNaM // baMdhe va prabaMdhe vA / jaM. kAmo 2 diIe // 36 // vyAkhyA-navartanaM karmaparamANUnAM hrsvsthitikaaltaampgm||ee|| yya dIrghasthitikAlatayA vyavasthApana, prakRtyaMtare vA patadgrahaprakRtirUpe yannayanaM, nItvA nive zanaM. ityevaM sthiteH saMkramastrividho navati. eSa ca baMdhe prabaMdhe vA dRSTavyaH, tatra prakRtyaMtarana. yanalakaNo darzanakimaMtareNa zeSapatagrahaprakRtInAM baMdhe eva. darzanadhikasya tu baMdhAnAve'pi saMkramo navati. tathAhi-samyaktvasamyagmithyAtvayodhAnAve'pi tatra mithyAtvaM saMkrAmati, samyaktve ca samyagmithyAtvamiti. naktaM ca-dusuvege viSThidugaM / baMdheNaviNAvi sudihissa najanAsaMkramo'pyuTartamAnaprakRtInAM baMdhe eva. yakSyati 'AbaMdhA navvadR ' apvrtnaasNkr| mastu baMdhe prabaMdhe vA pravartate. 'sabaloM vaTTaNAvirasANaM ' iti vakSyamANavacanAta. . idaM ca vizeSalakaNaM sAmAnyalakSaNe satyevAvagaMtavyaM; na sarvathA tadapavAdena, tena mUlaprakRtInAM parasparasaMkramapratiSedhAtprakRtyaMtaranayanalakSaNaH sthitisaMkramo na bhavati kiMtu kSavevo // 52 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 53 // nApavarttanArUpau, uttaraprakRtInAM tu trayo'pi saMkramA veditavyAH // 36 // tadevaM vizeSa - karNa pratipAdya saMpratyutkRSTa sthitisaMkramapramANapratipAdanArthamAda // mUlam // - jAsiM baMdhanimitto / nakkoso baMdho mUlapagaI // tA baMdhukkosAna | sesA pula saMkamukosA || 17 || baMdhukko sAla viI / motuM do AvalI tu saMkamai // sesA ipurA / zrAvaliyatigaM pamottUyaM // 38 // vyAkhyA - yAsAM nattaraprakRtInAM ' mUlapagaIti ' mUlaprakRtInAM anusAreNa baMdhanimitto baMdhahetuka utkRSTo baMdhaH sthitibaMdho javati, ttA baMdhotkRSTAH, idamuktaM javati yAvatI mUlaprakRtInAmutkRSTasthitiranihitA tAvatyeva yAsAmuttaraprakRtInAM baMdha nimittA tkuSTA sthitirbhavati, tA baMghotkRSTAH, tAcemAH - jJAnAvarapaMcakaM darzanAvaraNanavakamaMtarAya paMcakamAyuzcatuSTayamasAtavedanIyaM narakadhikaM tiryagUhikaM ekezyijAtiH paMceMzyijAtistaijasasaptaka maudArikasaptakaM vaikriya saptakaM nIlakaTuvarjazeSa azujavadisatakaM gurulaghurAghAtaM nRpaghAtamucchvAsamAtapamudyotaM nirmANaM SaSTaM saMsthAnaM paSTaM saMeri azuvihAyogatiH sthAvaranAmatrasacatuSkaM asthirapaTkaM nIcairgotraM SomazakavAyA mi. 12. nAga 3 ||553 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 954 // ca sarvasaMkhyayA saptanavatiH, atra naratiryagAyuSI yadyapi svamUlaprakRtyapekSayA tukhyasthitike na javataH, tathApi saMkramotkRSTatvA'nAvAce baMdhotkRSTe nakte, SoDazAnAM ca kaSAyANAM cAritramohanIyarUpa mUlaprakRtyapekSayA tulyasthitikatvAt baMdhotkRSTamavaseyaM. zeSAH punarekapa STisaMkhyAH saMkramotkRSTA veditavyAH tAzvemAH-- sAtavedanIyaM, samyaktvaM, samyagmithyAtvaM, navanokaSAyAH, zrAhArakasaptakaM, zubhavarNAdyekAdazakaM, nIlaM, tiktaM, devadhikaM manujadikaM, dvitricaturiMDiyajAtayaH, aMtavarNAni saMsthAnAni, aMtavarjIni saMhananAni, prazasta vihAyogatiH, sUkSmaM sAdhAraNaM, aparyAptaM, sthirazunasunagasusvarAdeya yazaHkIrttitIrthakarocairgotrANi ca tatra baMdhotkRSTAnAM sthiti Avalike baMdhAvaliko dayAvalikAlakSaNe muktvA zeSA sarvApi saMkrAmati, tatra jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNanavakAMta paMcakAnAM triMzatsAgaropamakoTIkoTIpramAlA utkRSTA sthitirAvalikAdhikadInA saMkrAmati. kaSAyANAM catvAriMzatsAgaropamakoTI koTI pramANA, narakahikAdInAM tu viMzatisAgaropamakoTI koTI pramANA. AAvalikA chikahInatvaM kathamavaseyaM ? iti cecyate - ida sthi jAga 3 // 954 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA 1144 11 tirvA satI baMdhAvalikAyAmatItAyAM satyAM saMkrAmati tatrApyudayAvalikAsa kala karaNAyoyeti kRtvA tata nRparitanI saMkrAmati iha nadayavatInAmanudayavatInAM vA prakRtInAmudayasamayAdArajyAvalikA mAtrA sthitirudayAvalikA veditavyA, tathaiva ciraMtanayeSu vyavahArAt. itarAsAM punaH saMkramotkRSTAnAmAvalikAtrikaM baMvAvalisaMkramAvaliko dayAvalikArUpaM pramucya zeSA sarvApi sthitiH saMkrAmati tathAdi dhAvalikAyAmatItAyAM satyAmAvalikAyA nRparitanI sthitiH sarvApyanyatra prakRtyaMtare AvalikAyA napari saMkrAmati, tatra ca saMkrAMtA satI zrAvalikAmAtraM kAlaM yAvatsakalakarayogyeti kRtvA saMkramAvalikAyAmatItAyAM satyAmudayAvalikAta uparitanI sarvApi sthitistato'pyanyatra prakRtyaMtare saMkrAmati, yathA narakadvikasya viMzatisAgaropamakoTI koTI pramA mutkRSTAM sthitiM badhvA baMdhAvalikAyAmatItAyAM satyAM zrAvalikAta uparitanIM tAM sakalAmapi sthitiM manuja kiM badhana tatra manujadike prAvalikAyA napari saMkrAmayati, tatra ca saMkrAMtA satI zrAvalikAmAtraM yAvatsakalakaraNAyogyeti kRtvA saMkramAvalikAyAmatikrAMtAyAM jAga 6 eka
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| paMcasaM satyAmudayAvalikAta naparitanI tAM sarvAmapi sthitiM devakSikaM badhnan tatra saMkramayati. eva- manyAsAmapi nAvanIya. // 17 // 30 // iha tIrthakarasyAhArakasya cotkRSTaH sthitibaMdhoMta:TIkA sAgaropamakoTIkoTIpramANaH, satkarmApyeteSAmaMtaHsAgaropamakoTIpramANameva, tataH saMzayaH // 56 // kimetAH saMkramotkRSTA nata baMdhotkRSTAH ? iti tadapanodArthamAda kA mUlam ||-tigarAhArANaM / saMkamaNe baMdhasaMtaesuMpi // aNtokomaakoddii| tahAvi tA saMkamukkosA // 38 // vyAkhyA-yadyapi tIrthakagahArakayostIrthakarAdArakasaptakayoH saM. kamaNe baMdhasatorapi baMdhe sattAyAM ca sthitisatkarma aMtaHkoTokoTI aMtaHsAgaropamakoTIko TIpramANaM, tathApi tAstIkarAhArakasaptakarUpAH prakRtayaH saMkUmotkRSTA eva veditavyAH, na baMdhotkRSTAH, baMdhotkRSTAyAH sthiteH sakAzAtsaMkramotkRSTasthiteH saMkhyeyaguNatvAt. taduktaM ka2 maprakRticUrNI baMdhavizna saMtakammaThi saMkhejaguNA ' nanu nAmakarmaNa natkRSTasthitirviMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANA, tata AhArakasaptake tIrthakare ca saMkramAutkRSTA sthitiH prApyamANA ba ||ep6||
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ e paMcasaM dhAvalikArahitA sAgaropamaviMzatikoTIkoTIpramANopalanyate; kazramucyate tIrthakarAhAraka- nAga 3 saptakayoH saMkramato'pyutkRSTA sthitiraMtaHlAgaropamakoTIkoTIpramANeti ? // 30 // atra AhaTIkA // mUlam // evazyasaMtayA jaM / sammadihI sabakammesu // ANi baMdhanakosa-gANi jaM nanna saMkamaNaM // 35 // vyAkhyA-yadyasmAtkAraNAtsamyagdRSTInAM sarveSvapyAyurvarjeSu karmasu sattA etAvatyeva aMtaHsAgaropamakoTIkoTIpramANaiva prApyate. tataH saMkramo'pyetAvatyA eva. zdamuktaM navati-tIrghakarAhArakasaptakayoH prakRtyaMtarasya sthitiH saMkrAmati, baMdhakAle, nAnyadA, baMdhazcAnayovizuHisamyagdRSTervizuHisaMyatasya ca, vizuH samyagdRSTInAM saMyatAnAM ca sthira tisatkarma sarveSAmapi karmaNAmAyuvarjAnAmaMtaHsAgaropamakoTIkoTIpramANaM, nAdhikaM, tataH saM mo'pyetAvanmAtra eva prApyate, nAdhika iti. tathA AyUSi catvAryapi baMdhotkRSTAni vedita vyAni, na saMkramotkRSTAni, yat yasmAtteSu anyaprakRtidalikasaMkramo na bhavati. // 35 // tade- // 5 // bhavaM yAsAM prakRtInAM patadgrahaprakRtibaMdhe sati saMkramo navati tAsAM saMkramaparimANamuktvA saM. prati yAsAM prakRtInAM patadgrahaprakRtibaMdhAnAve'pi saMkramo navati, tAsAM saMkramaparimANani
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga. paMcasaM rUpaNArthamAha HA // mUlam ||-gNtuN sammo michaMta-mukkosaM niiMca kAkaNa // mibiyarANukosaM / kareTIkA liisakamaM sammo // 40 // vyAkhyA-' sammo' samyagdRSTiH kAyopazamikasamyagdRSTiH ||ee0puurv nUtvA tato mithyAtvaM gati. mithyAtvaM ca gatvA natkRSTe saMkleze vartamAnastasya mithyA ra tvasyotkRSTAM sthitiM karoti babhrAti. tata natkRSTAM sthitiM kRtvA aMtarmuhUrtaM kAlaM tasminneva mithyAtve'vatiSTate. totarmudUrnAnaMtaraM mithyAtvAtpratipatya vizuzvizAtsamyaktvaM pratipadyate. tataH samyagdRSTiH san mithyAtvetarayomithyAtvavyatiriktayoH samyaktvasamyagmithyAtvayoH patadgrahayorutkRSTaM sthitisaMkramaM karoti. sakalAmapi mithyAtvasthiti saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANAmaMtarmuhUrttAnAM samyaktvasamyagmithyAtvayoH saMkramayatItyarthaH. tadevaM mithyaatvsyo| tkRSTasthitisaMkramAMtarmudUrnonaH, natkRSTasthitisaMkramasvAmI ca samyagdRSTiruktaH // 4 // saMprati samyaktvamithyA sthitisaMkramaparimANaM sarvAsAmanyaprakRtInAmatkRSThasthitisaMkramamvAminazca pratipipAdayiSurAda ||epnaa
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaMga TIkA // eplA // mUlam // - tomuhuttahINaM / AvaliyaDudIla tesu saMgale || nakkosasaMkamapahU / ukkosagaMbaMdhagannAsu // 41 // vyAkhyA - aMtarmuhUrtenaM tatsthitisatkarma prAvalikAdvikadInaM 'tesuti tayoH samyaktvasamyagmithyAtvayorutkRSTaH sthitisaMkramaH, sa ca samyaktvasya svasthAne, samyagmithyAtvasya parasthAne'pi ca iyamatra jAvanA- samyaktve samyagmithyAtve ca mithyAtvasthitiraMtarmuhUrtenasaptatisAgaropamakoTIkoTIpramAlA saMkrAMtA satI zrAvalikAmAtraM yAvat saMkalakaraNAyogyA, tataH saMkramAvalikAyAmatItAyAmudayAvalikAta nRparitanIM samyaktva sthitimapavartana karaNena svasthAne saMkramayati samyagmithyAtva sthitiH punarAvalikAta uparitanI samyaktve saMkrAmati, apavarttanAkaraNena svasthAne ca tataH samyaktvasamyagmithyAtvayorutkRSTasthitisaMkramapravalikAddikAdhikAMtarmuhUrtteaunaH, natkRSTasthitisaMkramasvAmI ca vedakasamyagdRSTiH // 41 // tathA anyAsu anyAsAM prakRtInAM baMdhotkRSTAnAM saMkramotkRSTAnAM vA saMkramaNakAle yAvatI sthitistAvatIM nirdidikSurAha // mUlam // - baMdhukkosAeM AvalIi | zrAvalidugela iyarANaM // dIlA saGghAvi viI / nAga 3 // r450
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM sojasiMkamo navina // 42 // vyAkhyA-baMdhotkRSTAnAM saMkramaNakAle sarvApi sthitireka- nAga / yA pAvalikayA hInA prApyate. tathAhi-saMklezakAraNavazata utkRSTAM sthiti badhvA baMdhAvaTIkA ke likAyAmatItAyAmanyatra prakRtyaMtare saMkramayitumArajjate. tato baMdhotkRSTAnAM saMkramaNakAle s||56|| pi sthitirekayAvalikayA hInA prApyate. itarAsAM saMkramotkRSTAnAM punaH saMkramaNakAle sa.) yapi sthitirAvalikAskeina hInA prApyate. tathAhi-baMdhAvalikAyAmatItAyAM satyAmAva likAta naparitanI sarvApi sthitiranyatra prakRtyaMtare prAvalikAyA napari saMkramyate. tataH saMkrAMtA satI saMkramAvalikAyAmatItAyAmanyatra prakRtyaMtare saMkUmayitumArabhyate. tataH saMkramotkRSTAnAM baMdhAvalikAhInA saMkramaNakAle sarvAsthitiH, sa yatsthiti saMkramo naNitaH, sa eSa ra yasthitisahitaH saMkrama nucyate ityarthaH, saMkramaNakAle yA sarvA sthitiH, AyuSo yasthitipratipAdanArthamAda // 7 bhI // mUlam ||-saavaahaa AnaThiI / prAvaligUNA na jaTiza sagaNe // ( gAbAI ) vyA khyA-hAyuSo vyAghAtanAvinyapavarttanA niyamA'daye sati pravartate, tato na tAmadhikRtyedaM //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM jaag| TIkA // yasthitinirUpaNaM, yA tu nirvyAghAtanAvinyapavartanA sA'nudaye'pi baMdhAvalikAtikrame pravana te. api ca baMdhe pravanamAne eva sati prathamAdisamayabajJanAM latAnAM baMdhAvalikAtikame nacha. nApi navati. tato nirvyAghAtanAvyapavartanArUpe svasthAnasaMkUme yasthitirAyuSa AvalikAhInA sAbAdhA sarvA sthitiH, tadevamuktamutkRSTasthitisaMkUmasya parimANaM, natkRSTasthitisaMkU. | masvAmI ca. // saMprati jaghanyasthitisaMkUmaparimANapratipAdanArthamAda // mUlam ||-egaatthiii jahano / aNudazyANaM nihayasesA // 45 // ( gAthAI) vyAkhyA-udayavatInAM prakRtInAM samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau ekasyA samayamAtrAyAH sthiteyaH saMkUmaH sa jaghanyasthitisaMkUmaH, anudayavatInAM punaH prakRtInAM yA nihatazeSA itazeSA sthitiruparati, tasyAH saMkame jaghanyaH sthitisaMkamaH // 43 // tadevamukta jaghanyasthiti saMkUmaparimANaM, saMprati jaghanyasthitisaMkUmasvAmina Ahabho // mUlam ||-jo jo jANaM khavago / jahannadiIsaMkamassa so sAmI / sesANaM tu sa jogI / aMtamuhunaM jana tassa // 44 // vyAkhyA-yo yo yAsAM yAsAM prakRtInAM kRpakaH, ma. // 121
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga paMcasaM0 sa sa tAsAM tAsAM jaghanyasthitisaMkramasvAmI.zeSANAM tu prakRtInA sayogI sayogikevalI ja. Jghanya sthitisaMkramasvAmI. yatastasyaiva caramasamaye aghAtiprakRtInAM saMkramayogyA aMtarmuhUrtapramATIkA NA svalpA sthitiH prApyate na zeSasya // 4 // saMprati jaghanyasthitisaMkramasya lkssnnmaah||e|| // mUlam-nudayAvalIe bono / annappagae jo na aMtimana / so saMkamo jhnno| dara (pAdonA gAyA ) vyAkhyA-vivakSitAyAH saMkramyamANaprakRteH saMbaMdhinaH sthitisatkarmaNo 'nyaprakRteH patadgrahaprakRteH satkAyAmudayAvalikAyAM yotimaH genaH prakSepaH, yazca svaprakRtAvodayAvalikAyAmaMtimaH saMbonA, sa jaghanyasthitisaMkramaH. tenodayAvalikAyA bahirjAge'pi yaH prakSepaH, sa jaghanyasthitisaMkramo na navatIti siMha. etacca lakSaNaM nijJadhikamatiricya vemaditavyaM. // eSa ca jaghanyasthitisaMkramaH kasyAH prakRteH kiyAna navatIti tannirUpaNApramAda // mUlam ||-tassa emANaM imaM ho // 45 // (gAthAcatuzrIzaH ) vyAkhyA-ta- OM sya jaghanyasthitisaMkramasya pramANamidaM vakSyamANaM navati // 45 // tadevAha // mUlam ||-sNjlnnlonnaannN-traaydNsnncnkkaaknnN // sammattassa ya samana / // 6 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA sagAvaliyAtinnAmi // 46 // vyAkhyA--saMjvalanalonnasya paMcAnAM jJAnAtaraNAnAM paMcAnAmaMtarAyANAM darzanAvaraNacatuSTayasyAyuSazcatuSTayasya vedakasamyaktvasya ca, sarvasaMkhyayA viMzatiprakRtInAmAtmIyAtmIyasattAvyavachedakAle yaH samayaH samayamAtrA sthitiH svasvodayAvalikAtrinnAge samayAdhike pratipyate sa jaghanyaH sthitisaMkramaH, zyamatra nAvanA-sUmasaMparAyeNa kapakeNa saMjvalanalojasya satkAyAM samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau vartamAne na na. dayAvalikAsakalakaraNAyogyeti kRtvA nadayAvalikAta naparitanI yA samayamAtrA sthitirapavarnanAsaMkrameNAdhastane svodayAvalikAtrinnAge samayAdhika prakSipyate, sa saMjvalanalonasya ja. ghanyasthitisaMkramaH, svAmI ca sUkSmasaMparAyaH.. ___tathA vINakaSAyeNa jJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakacakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNarUpada nAvaraNacatuSTayAnAM samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau vartamAnenodayAvalikAta naparitanI yAH samayamAtrA sthitirapavartanAsaMkrameNa svasvodayAvalikA trinnAge'dhastane samayAdhike prakipyate, sa teSAM jaghanyasthitisaMkramaH, svAmI ca vINakaSAyaH, tathA caturNAmapyAyuSAM svasva //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA ma paMcasaM navavyavacchedasamayAdhikAvalikAzeSA nadayAvalikAta naparitanI samayamAtrA sthitiH, yA sva- naag| 1. svodayAvalikAtrinAge'dhastane samayAdhike pratipyate, sa teSAM jaghanyasthitisaMkramaH, tattadA-1 yurudaye vartamAnAH svAminaH, sarvatrApi saMkramaNakAle yasthitiH samayAdhikA zeSA vedit||e|| vyA. // 46 // samyaktvasya nAvanAM svayameva sUtrakRdAha // mUlam ||-khvilnn micamIse / maNuna sammaMmi khaviyasesaMmi // canagaI tana ho / jahannasiMkamaslAmI // 4 // vyAkhyA-manuSyo jaghanyato'pi varSASTakasyopari vartamAno mithyAtvasamyagmithyAtve kapayitvA samyaktvaM sarvApavartanayA apavarnayati, apavartane ca kRte samyaktvaM kSapitazeSaM navati, tatastasmin samyaktve kapitazeSe sati caturgatiko nUtvA catasRNAM gatInAmanyatamasyAM gatau gatvA samyaktvasya samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau vartamAna nadayAvalikAta naparitanIM yAM samayamAtrAM sthitimapavartanAsaMkrameNAdhastane svo- ey|| dayAvalikAtrinnAge samayAdhike pradipati, sa tasya jaghanyasaMkramaH, sa ca catasRNAmanyatamasyAM gatau vartamAno jaghanyasthitisaMkramasvAmI. saMkamaNakAle yatsthitiH samayAdhikAvali
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA e65 sthitarUpA kAzeSA // 4 // nAga 3 // mUlam ||-nihaaagss sAhiya-zrAvaliyarDagaM tu sAhie tase // hAsAINaM saMkheja -bacarA teya koImi // 40 // vyAkhyA-nijJahikasya nizapracalArUpasya svasaMkramAMte, svasthitarUparitanI yA ekasamayamAtrA sthitiH sA vyaMze, tata eva samayamAtrAyA sthiteranaMtara a. stanyA pAvalikAyA adhastane vinAge sAdhike samayAdhike pratipyate, sa jaghanyaH sthitisaMkramaH idamuktaM navati-dIpakaSAyavItarAgamastho nizakSikasya dhyorAvalikayostR-- tIyasyAzcAvalikAyA asaMkhyeyatame nAge vartamAnaH sarvoparitanI samayamAtrAM sthiti apavanAkaraNenAdhastanyAM prAvalikAyAstrinAge samayAdhike yatpratipyate, sa nizAdhikasya jaghara nyasthitisaMkramaH, dIpakaSAyavItarAgazca svAmI, tadAnIM ca yasthitiH sAdhikaM AvalikA-2 saMkhyeyatnAgAvikamAvalikAkiM. iha vastusvannAva eSa yatrizakSikasyAvalikA'saMkhyeyatnA- mam gAdhikAvalikAhikazeSAyAM sthitAvuparitanI samayamAtrA ekA sthitiH saMkrAmati. na punarmaH tijJAnAvaraNIyAdInAmiva samayAdhikAvalikAzeSAyAmiti. tathA dAsyAdInAM dAsyaratyarati.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| // 6 // zokAnayajugupsAnAmanivRttibAdareNa kRpakeNa apavartanAkaraNena saMkhyeyAni varSANi saMkhyeya- 1 varSapramANA sthitiH kRtA, tatastAni saMkhyeyAni varSANi, sUtre ca prAkRtatvAtpuMstvanirdezaH, TIkA - saMkhyeyavarSapramANA sthitirityarthaH. krodhe saMjvalanakrodhe prakSipyamANe jaghanyasthitisaMkramaH, svAmI cAnivRnibAdarakapakaH. - tadAnI ca yasthitiraMtarmudUrnAnyadhikA'saMkhyeyavarSapramANA sthitiH, yatoMtarakaraNena vartamAna stAM saMkhyeyavarSapramANAM sthiti saMjvalanakodhe saMkramayati. aMtarakaraNe ca karmadalikaM na vidyate, kiMta tata UrdhvaM tatotarakaraNakAlenAdhyadhikA saMkhyeyavarSapramANA sthiti syAdiSa. kamya jaghanyasthitisaMkramaNakAle yatsthitiH. imAM ca saMkhyeyavarSapramANAM sthitimapavartanAkaraNenApavartya saMjvalanakrodhasyodayAvalikAyAM prakSipatIti pratipattavyaM. anyathA sthiteH prannatatvAdudayAvalikAbahirnA ge'pi pradepaH syAt. tathA ca sati 'dayAvalIe geno / annapa- gaIe jo na aMtima / so saMkamo jahanno' iti prAguktaM virudhyate. // 4 // // mUlam ||-puMsaMjalaNANa diI / jahannayA prAvalI geNUNA // aMto jogatINaM / pa e66||
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 1 // liyAsaMkhaMsa iyarANaM // 4e | vyAkhyA-puruSavedasya saMjvalanAnAM ca yA jaghanyasthiti - ghanyasthitibaMdhaH prAguktasvarUpastadyathA-puruSavedasyASTau saMvatsarANi. saMjvalanakrodhasya mAsayaM, saMjvalanamAnasya mAsaH, saMjvalanamAyAyA aImAsaH, eSaiva jaghanyasthitiraMtarmudattaunA jaghanyasthitisaMkramaH. aMtarmudUaunatvaM kazramiti cekucyate-iha abAdhArahitA sthitiranyatra saMkrAmati, tatraiva karmadalikasaMnnavAta. abAdhAkAlonA karmasthitiH karmaniSeka iti vacanAt. jaghanyasthitibaMdhA cAbAdhA aMtarmuhUrtapramANA, tatotarmuhUtoMno jaghanyasthitibaMdha eteSAM puruSavedAdInAM jaghanyaH sthitisaMkramaH, tadAnIM ca yatsyitirabAdhAkAlasahitA sarvA sthitirAvali kAdhikonA veditavyA. kazramAvalikAdhikonatvamiti ceducyate baMdhavyavacchedAnaMtaraM baMdhAvalikAyAmatItAyAM caramasamayabajJAH puruSavedAdiprakRtilatAH saM. kramayitumArabhyate. zrAvalikAmAtreNa ca kAlena tAH saMkramyate. saMkramAvalikAcaramasamaye ca jaghanya sthitisaMkramaH prApyate. tato baMdhAvalikArahita evAbAdhAkAlasahito jaghanyasthitibaMgho jaghanyasthitisaMkramakAle yasthitiH, svAmI cAnivRnibAdaraH kapakA kevalaM puruSavedasya m
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca saM0 TIkA // 968 // puruSavedArUDha eva, na zeSavedArUDhaH tathAhi --zeSeNa vedena rUpakazreNiM pratipanno hAsyAdiSaTUkena saha puruSavedaM kRpayati. puruSavedena tu rUpakazreNiM pratipanno dAsyAdiSaTkakayAnaMtaraM, tataH puruSavedena rUpakazreNipratipattau kAle bAhulyaM labhyate; yasya ca vedazyodayastasyodIraNApi pravarttate iti puruSavedena rUpakazreNiM pratipannasya puruSavedasya bahvI sthitistruTyati tataH puruSavedAsyaiva puruSavedasya jaghanya sthitisaMkramaH, na zeSavedArUDhasya tathA ' to jogatIti yogini saMyogikevalini saMkramamAzrityAMtaH paryaMto yAsAM tA yogyaMtikAH, narakachikatiryagvikapaMceMdijAtivarjazeSajAticatuSTayasthAvara sUkSma sAdhAraNAtapodyotavarjAH zeSA nAmno navatiprakRtayaH, sAtAsatavedanIyoccairgotrANi ca tAsAM jaghanyasthitisaMkramoMtarmuhUrtapramArAH tathAhyetAsAM sayogikevalicaramasamaryetarmuhUrtapramANA sthitirvidyate. sA ca tasminneva samaye sarvApavarttanayA apavartyAyogyavasthAM pramANIkRtya prayogyavasthAvartikI, kevala midamaMtarmuhUrttaM laghutaramavaseyaM. sarvApavarttanayA vApavartyate sthitiH, nadayAvalikA rahitA nadayAvalikAyAH saMkalakaraNAyogyatvenApavarttanAyogAt, nadayAvalikAsa jAga 3 // 968 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / paMcasaMhitA ca yasthitiH, svAmI sayogikevalI. nanvetAsAM prakRtInAmayogikevalini samayAdhi- kAvalikAzeSAyAM sthitau vartamAne jaghanyaH sthitisaMkramaH kasmAnAnidhIyate ? koNakaSAya TIkA iva matijJAnAvaraNIyAdInAmiti. nacyate-ayogikevalI nagavAn sakalasUkSmabAdarayogafreuna rahito meruriva niHprakaMpo, naikamapyaSTAnAM karaNAnAM madhye karaNaM pravartayati, niHkriyatvAt. kevalamudayaprAptAni karmANi vedayate. tataH sayogikevalina evaitAsAM jaghanyasthitisaMkramaH, 'paliyAsaMkhaMsazyarAti ' itarAsAmuktazeSANAM prakRtInAM styAnahitrikamithyAtvasamyagmidhyAtvAnaMtAnubaMdhiapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakaSAyastrIvedanapuMsakavedanarakachikatiryagchikapaMceMzyi jAtivarjazeSajAticatuSTayasthAvarasUkSmasAdhAraNAtapodyotarUpANAM cAtriMzatsaMkhyAnAmAtmIyAtmIyarupaNakAle yazcaramapalyopamAsaMkhyeyatnAgamAtraH saMgenaH sa jaghanyasthitisaM| kramaH, tatra svAminazciMtyaMte- mithyAtvasamyagmithyAtvayormanuSyo'viratasamyagdRSTizavirataH pramano'pramatto vA kapa. kAle sarvApavartanenApavartya paDhyopamAsaMkhyeyatnAgamAtraM caramakhaM prakSipan jaghanyasthiti
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| eNa saMkramasvAmI. tathA caturgatigatikAnAmanyatamaH samyagdRSTiranaMtAnubaMdhino visaMyojayana apa- ra vartanAkaraNenApavartya caramaM palyopamAsaMkhyeyatnAgamAtraM khaM pratipan teSAM jaghanyasthitisaMTIkA kramasvAmI. zeSANAM tu paDviMzatiprakRtInAmanivRttibAdaraH kapakA, kapaNaparipATyA svasvacaramakhaMDaM palyopamAsaMkhyeyatnAgamAtraM saMkramayan jaghanya sthitisaMkramasvAmI. tadAnI ca yasthitiH strInapuMsakavedavarjAnAM sa eva jaghanya sthitisaMkrama prAvalikAyuktaH, strInapuMsakavedayostvaMtarmuhUrtayuktaH. kazramevamavasIyate ? iti cepucyate-iha strInapuMsakavedavarjAnAM zeSaprakatInAmekAmadhastAdAvalikAM muktvA zeSamuparitanaM palyopamAsaMkhyayatnAgamAnaM saMkramayati.tatastAsAM jaghanyasthitisaMkramakAle yasthitiH, sa eva jaghanyasthitisaMkrama prAvalikayAnyadhiko veditavyaH. strInapuMsakavedayostu caramaM sthitikhaMDamaMtarakaraNe sthitaH san saMkramayati, aM tarakaraNe ca karmadalikaM na vidyate, kiMtu tata UrdhvaM aMtarakaraNaM cAMtarmurtapramANaM, totarmu- ittayukto jaghanyasthitisaMkramastayoryasthitiravaseyA. tadevamuktaM jaghanyasthitisaMkramaparimANaM V. svAmitvaM ca. // 4 // // saMprati sAdyAdiprarUpaNAvasaraH, sA hiMdhA, mUlaprakRtInAmuttaraprakRtI. |
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ HonAM ca. tatra prathamato mUlaprakRtInAM sAdyAdiprarUpaNArthamAha // mUlam ||-muulttiiinn jahanno / sataeha tihA canavido mohe // sesavigappA sA a-dhuvA siMkame hoti // 50 // vyAkhyA-iha jaghanyAdanyatsarvamajaghanyaM yAvadutkRSTaM, ta. 11 // zrA natkRSTAdanyatsarvamapi jaghanyaM yAvadanutkRSTa, tatra mohanIyavarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInA majaghanyasthitisaMkramastridhA triprakArastadyathA-anAdidhruvo'vavazva. tathAhi-jJAnAvaraNadarzanAMtarAyANAM kIlakaSAyasya samayAdhikAlikAzeSAyAM sthitau vartamAnasya jaghanyaH sthiti. saMkramaH, nAmagotravedanIyAyuzaM tu sayogikevalIcaramasamaye, sa ca sAdiradhruvazca. tasmAdanyaH sarvo'pi sthitisaMkramo'jaghanyaH, sa cA'nAdiH, dhruvo'navyAnAM, adhruvo navyAnAM 'canaviho 1 mohetti' mohanIye ajaghanyaH sthitisaMkramazcaturvidhastadyathA sAdiranAdidhruvo'dhruvazca. tathA mohanIyasya jaghanyaH sthitisaMkramaH sUkSmasaMparAyasya kapa- kasya samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau vartamAnasya; tato'sau sAdiradhruvazva. tasmAdanyaH sa*vo'pya jaghanyaH, sa ca kAyikasamyagdRSTarupazAMtamohaguNasthAnake na navati, tataH pratipAte ca 1 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / navati, tato'sau sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, adhruvadhruvau navyAnavyApekSayA. tathA X zeSA vikalpA natkRSTAnutkRSTajaghanyalakSaNAH sthitisaMkrame sAdayo'dhruvAzca navaMti. tathAhiTIkA TAkAya evotkRSTAM sthiti banAti, sa evotkRSTaM sthitisaMkramaM karoti, natkRSTAM ca sthiti banAti ||eshntkRsstte saMkleze vartamAnaH, na cotkRSTaH saMklezaH sarvadaiva prApyate, kiM tvaMtarAMtarA. zeSakAlaM tva nutkRSTaH, tata etau hAvapi sAdyadhruvau. jaghanyastu prAgeva nAvitaH. ||dhaa saMpratyuttaraprakRtInAM sAdyanAdiprarUpaNArthamAha // mUlam ||-tivido dhuvasaMtINaM / canavido taha caritnamohINaM // ajahanno sesAsu / - duvidA sesAvi 5 vigappA // 50 // vyAkhyA-dhruvaM sat sattA yAsAM tA dhruvasattAkAstriMza narazatasaMkhyAH , tathAdi-narakaThikamanujachikadevadhikavaikUiyasaptakAhArakasaptakatIrthakaranA. masamyaktvasamyagmithyAtvocairgotrAyuzcatuSTayalakaNA aSTAviMzatisaMkhyA adhruvasattAkAH, tA a- bhaTapaMcAzadadhikAt zatAdapanIyaMte, tataH zeSaM triMzauttarameva zataM dhruvasattAkAnAM navati. tasmA dapi ca cAritramohanIyaprakRtayaH paMcaviMzatisaMkhyA apanIyaMte, tAsAM pRthagvakSyamANatvAt. e //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA " // 3 // tataH zeSasya paMcottarazatasya svasvarUpaNaparyavasAne jaghanyaH sthitisaMkUmo navati. sa ca sA- diradhruvazva. tato'nyaH sarvo'pyajaghanyaH, sa cA'nAdiH, adhruvadhruvau navyAnavyApekSayA. cAritramodanIyaprakRtInAM paMcaviMzatisaMkhyAnAmajaghanyaH sthitisaMkUmazcaturvidhastadyathA-sAdiranAdidhruvo'dhruvazca. tathAhi___upazamazreNyAmupazAMtI satyAM na navati, upazamazreNitaH pracyavane nUyo'pi navati. ta. to'sau sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvau navyAnavyApekSayA. tayA zeSAsu a. dhruvasanAkAsu aSTAviMzatisaMkhyAsu sarve'pi jaghanyAjaghanyotkRSTAnutkRSTA vikalpA zividhAna. vaMti. tadyathA-sAdayo'dhruvAzca, sA ca sAdyadhruvatA adhruvasattAkAdeva paritnAvanIyA. ' sesAvi'vigappatti ' zeSA api jaghanyotkRSTAnutkRSTAdhruvasattAkAnAM vivikalpA hinnedA jJAtavyAH, tu tadyathA-sAdayo'dhruvAzca, tata natkRSTAnutkRSTayoryathA mUlaprakRtiSu nAvanA kRtA, tathA atrA- pi kartavyA. jaghanyazca sthitisaMkramaH svasvadayAvasare prApyate, tato'sau sAdiradhruvazca. tadevamuktaH sthitisaMkramaH, saMpratyanunAgasaMkramAnidhAnAvasaraH, tatra ca sapta anuyogadhArANi, tadya // 73 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ e paMcasaM thAnedaH, vizeSalakSaNaM, spAIkaprarUpaNA, natkRSTAnunAgasaMkramapramANaM, jaghanyAnunAgasaMkra S mapramANaM, svAmitvaM, sAdyAdiprarUpaNA. tatra prathamato nedaH prarUpyate. anunAgasaMkramo hidhA, TIkA tadyathA-mUlaprakRtyanunAgasaMkrama uttaraprakRtyanunnAgasaMkramazca. mUlaprakRtyanunAgasaMkramo'TadhA, tadyathA-jhAnAvaraNIyasya darzanAvaraNIyasyetyAdi. uttaraprakRtyanunAgasaMkramo'STapaMcAzacatadhA, ra tadyathA-matijJAnAvaraNIyasya zrutajJAnAvaraNIyasya yAvahItirAyasya. kRtA nedaprarUpaNA. // 50 // saMprati vizeSalakSaNaprarUpaNArthamAha // mUlam ||-siNkmov tiviho / rasammi navadRNA vinana // (gAthAI) vyAkhyA-sthitisaMkramavaise'pi rasasyApi saMkrama nartanAdikastrividhastriprakAro vijJeyaH, nagha nAsaMkramaH, apavartanAsaMkramaH, prakRtyaMtaranayanasaMkramazca. tatra stokasya rasasya pranUtIkaraNamanAsakramaH, pranUtasya sataH stokIkaraNamapavartanAsaMkramaH, vivakSitAyAH prakRteH samA vya prakRtyaMtare nItvA nivezanaM prakRtyaMtaranayanasaMkramaH. kRtA vizeSalakSaNaprarUpaNA. saMprati spakaprarUpaNA. karnavyA. sA caivaM-trividhAni rasaspaIkAni, tadyathA-sarvaghAtIni, dezaghA esan
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIni aghAtIni ca. tatra svaghAtyaM kevalajJAnAdilakSaNaguNaM sarva ghAtayaMtItyevaMzIlAni sarva nAga 3 ghAtIni. svaghAtyajJAnAderguNasya dezaM matijJAnAdilakSaNaM ghAtayaMtItyevaM zIlAni dezaghAtIni. TIkA yAni ca na kimapi ghAtayaMti tAnyadhAtIni. kevalaM sarvaghAtirasaspAIkasaMbaMdhAnAni sarvaghAtI. ||e ni navaMti. yatheda loke svayamacaurANAmapi caurasaMbaMdhAcauratA. yAzca pUrva sarvaghAtinyAdayaH yA prakRtayo'nnihitAstA eteSAmeva sarvaghAtyAdirasaspAIkAnAM saMbaMdhAdavaseyAH // tathA cAha // mUlam ||-rskaarnnn neyaM / ghAitnavisesaNanihANaM // ( gaaaaii)||51 // vyAkhyA-rasakAraNataH sarvaghAtyAdirasarUpaM kAraNamadhikRtya ghAtitvavizeSaNAnidhAnaM. ghAtinyo dezaghAtinya ityevaMrUpayahizeSaNamityarthaH, tasyAnidhAnaM jheyaM. // 51 // etadeva nAvayati ||muulm ||-desgyaarsennN / pagaIna hoti desaghAIna // iyareNiyarA emeva / gaNasannAvi neyavA // 55 // vyAkhyA-dezaghAtirasena dezaghAtirasaspAIkasaMbaMdhena prakRtayo mati- 5 // bhI jJAnAvaraNAdirUpAH paMcaviMzatisaMkhyA dezaghAtinyo navaMti, dezaghAtinyo vyava hiyaMte. itareNa sarvaghAtinA rasena yogAditarAH sarvaghAtinyaH, aghAtinya iti vyapadezaH sarvadezaghAtirasaspa-1
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 976 // kAnAvanimittaH 'emeva vANasannA vineyavatti ' evameva rasakAraNataH sthAnasaMjJApi veditavyA matizrutAvadhimanaHparyAyajJAnAvaraNacakSuracakSuravadhidarzanAvaraNa puruSavedasaMjvalanacatuSTayAMtarAyapaMcakarUpAH saptadazaprakRtaya ekadvitricatuHsthAnakasaMjJAH, zeSAstu dvitricatuHsthAnakasaMjJA iti, yA sthAnasaMjJA prakRtInAM prAgabhihitA, sApi rasakAraNAdevAvagaMtavyA ityarthaH tathAhi-yAsAM matijJAnAvaraNAdInAM prakRtInAmekadvitricatuHsthAnakarasasaMbhavaH, tA ekatri tuHsthAnakasaMjJAH, yAsAM tu zeSANAM dvitricatuHsthAnakarasasaMbhavaH, tA dvitricatuHsthAnakasaMjJAH. tatra samyaktvasamyagmithyAtvayoH sthAnasaMjJA prAkU na pratipAditA, tatastayoH sthAnasaMjJApratipAdanArthaM kAsAMcitprakRtInAM saMkramamadhikRtya vizeSopadarzanArthaM cAha // mUlam ||savaghA duThAlo | mIsAyavamaNuyatiriyA || igaDugalo sammaM mi / tadiyaronnAsu jaha deA // 53 // vyAkhyA - iha saMkrame ciMtyamAne samyagmithyAtvAtapamanuSya tiryagAyuSAM rasaH sarvaghAtI disthAnakazca veditavyaH, na zeSaH tatra samyagmithyAtvasya rasaH sarvo'pi sarvaghAtI histhAnakazca vidyate, na zeSaH iti zeSasaMkramapratiSedhaH zrAtapamanu bhAga 3 // 976 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaMvyatiryagAyuSAM tu yadyapi 'iticanagaNAna sesAna ' iti vacanAt chisthAnakasvisthAnakazva- tu:sthAnakazca raso vidyate, tathApyeteSAM chisthAnaka eva rasaH saMkAmati, na tristhAnakacatuH - sthAnako, tathAsthAnAvyAt, sarvaghAtiprakRtyaMtararasasaMbaMdhAccaiteSAM rasaH sarvaghAtI, na tvaghAtI, // tato dezaghAtirasapratiSedhaH, tathA samyaktve taditaraH, tasmAtsarvaghAtino rasAditaro'nyastaditakara ro dezaghAtItyarthaH, ekasthAnako histhAnakazca saMkrAmati, na zeSo'saMnnavAt. anyAsu zeSA su prakRtiSu punaryathAdhastAttRtIyakSare baMdhamadhikRtyoktaM, tathA saMkUme'pi dRSTavyaM. idamuktaM navati-zeSANAM prakRtInAM yatividha ekasthAnakAdiko ramo yAdRzazca dezaghAtI sarvaghAtI vA baMdhamadhikRtya prAguktastadApi saMkame dRSTavyaH // 55 // saMprati yAsAM yAdRza natkRSTaH saMkamo, yAdRzazca jaghanyastAsAM taM prtipipaadyissuraah|| mUlam ||-gnnociy jANaM / tANaM nakosanavi so ceca // saMkama veyagevi hu 8 sesAsukkosana paramo // 55 // vyAkhyA-yAsAM prakRtInAM samyagmithyAtvAtapamanuSyAyu stiryagAyUrUpANAM visthAnaka eva rasaH saMkrAmati, na zeSo'saMnavAtU, tathA svAnnAvyAcA, e // 12.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcarsa0 TIkA | eunA tAsAmutkRSTo'pi rasaH saMkrAman disthAnako'vaseyo, na zeSaH, ekasthAnakasya jaghanyatvAt, tristhAna kacatuHsthAnayozcAjAvyAt tathA zeSAsu zeSANAM prakRSTo rasaH saMkAman paramazcatuHsthAnako veditavyaH // 4 // jaghanyarasa saMkUmapratipAdanArthamAda // mUtram // - egArAjadannaM / saMkamaI purisasamma saMjalale | iyarAsu dogaliya / jadannarasasaMkame phaE || 55 // vyAkhyA - puruSavedasamyaktva saMjvalanakrodhamAnamAyAnAM ekasthAnakasya rasasya sarvajaghanyaM yatspardhakaM tat yadA saMkrAmati, tadA teSAM jaghanyAnunAgasaMkramaH, itarAsu itarAsAM zeSaprakRtInAM, jaghanyarasa saMkrame disthAnakaM spardhakamavaseyaM kimuktaM javati?sarvajaghanyaM sthAnakarasaspardhakaM yadA saMkrAmati, tadA se tAsAM jaghanyAnujAgasaMkUmaH ida yadyapi matizrutAvadhimanaH paryAyajJAnAvaraNAMtarAyapaMcakAnAmekasthAna ko'pi raso baMdhe prApyate, tathApi kAle prAmbo histhAnako'pi rasaH saMkrAmati, naikasthAnakaH kevala iti jaghanyasaMkUmaviSayatayA naiteSAM ekasthAnako rasa naktaH tadevamuktaM jaghanyasaMkramaparimANaM // 55 // saMprati svAmI pratipAdayitavyaH, tatra utkRSTAnunAgasaMkramasvAminamAda bhAga 3 // 978 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| hIkA paMcasaM0 // mUlam ||-dhiy nakkosarasaM / AvaliyAna pareNa saMkAme // jAvaMtamu(micho / a- sunANaM savapagaINaM // 56 // vyAkhyA-sarvAsAmazunaprakRtInAM paMcavidhajJAnAvaraNanavavidha darzanAvaraNAsAtavedanIyASTAviMzatividhamohanIyanarakahikatiryagUhikapazyijAtivarjazeSajAeu ticatuSTayaprayamavarjasaMsthAnaprathamavarjasaMhananakuvarNAdinavakopaghAtA'prazastavihAyogatisthAvara sUkSmasAdhAraNAparyAptAsthirAzunakurnagaduHsvarAnAdeyAyazaHkIrtinIcairgotrAMtarAyapaMcakalakaNAnAmaSTAzItiprakRtInAM sUkSmaparyAptamAdiM kRtvA sarvo'pi caturgatiko mithyAdRSTiH kevalamasaM. khyeyavarSAyuSastiyaGmanuSyAna AnatAdIMzcadevAna varjayitvA, ete hi mithvAdRSTayo'pi saMto nAzunaprakRtInAmuktarUpANAmutkRSTamanunAgaM babhraMti. tIvasaMklezA'nAvAt. tatazvotkRSTAnunnAgasaMkramA'nAca iti teSAM varjanaM, natkRSTaM rasaM natkRSTamanunAgaM badhvA zrAvalikAyAH paratastaM ba mutkRSTaM rasaM saMkramayati; tAvacca saMkramayati yAvadaMtarmuhUrte, parato'vazyaM zulapariNAmannAvatamastasyotkRSTAnunAgasya vinAzasaMnnavAt. natkRSTaM hanunnAgaM bAI saMtamaMtarmuhUrtAtparato'vazyaM mi yAdRSTiH zunaprakRtInAM saMklezenAzunaprakRtInAM tu vizuddhyA vinAzayati // 56 // I
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // e8NA // mUlam // - zrayAvajjovorAla - paDhamasaMghayaNa maNuDugAi || mitrasammAyasAmI / sesANaM jogisuniyANaM // 57 // vyAkhyA - prAtapodyotaudArikasaptakaprathama saMhananamanujahikAnAM sarvasaMkhyayA dvAdazaprakRtInAM mithyAdRSTayaH samyagdRSTayazcotkRSTAnujJAgasaMkramasvAminaH. tathAhi -- samyagdRSTiH zubhaprakRtInAmanujAgaM na vinAzayati, kiMtu vizeSato dve SaTSaSTIsAgaropamANAM yAvatparipAlayati tata utkarSata etAvataM kAlaM yAvadutkRSTamanujJAgamavinAzyapavAtsarvatrotpadyate tato midhyAdRSTi SvapyanaMtaroktaprakRtInAmutkRSTAnubhAga saMkramo'vApyate. zrAtapodyotayozcotkRSTAnujAgo mithyAdRSTinaiva badhyate tato na tatra tayorutkRSTAnuprAgasaMkramAjJAvaH, mithyAtvAcca pratipatya samyagdRSTAvapi prApyate; na ca samyagdRSTiH san tayorajAgaM vinAzayati, zubhaprakRtitvAt tathA caturNAmapyAyuSAM samyagdRSTayo mithyAdRSTayo vA tkRSTamanujAgaM badhvA baMdhAvalikAyAmatItAyAM saMkramayaMti taM ca tAvat yAvatsamayAdhikAvakAzeSaH, tatra prAyuSAmutkRSTAnujJAgasaMkramasvAminaH samyagdRSTayo mithyAdRSTayo vA prApyate tathA zeSANAM zunaprakRtInAM sAtavedanIyadeva ddikapaMceMpriyajAtivaikriya saptakAhAraka saptakatai nAga 3 // e80 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 TIkA paMcasaM jasasaptakasamacaturasrasaMsthAnazunnavarNAyekAdazakaprazastavihAyogatyucchvAsAgurulaghuparAghAta- trasAdidazakanirmANatIrthakarocairgotralakSaNAnAM catuHpaMcAzatsaMkhyAnAmAtmIyAtmIyabaMdhavyavache dasamaye natkRSTamanullAgaM badhdhvA baMdhAtalikAyAH paratastAvautkRSTamanunAgaM saMkramayaMti, yaavts||1|| yogikevalicaramasamayaH. tata etAsAmutkRSTAnunAgasaMkramasvAminaH sayogikevalinazcazabdA2 danye'pi svabaMdhavyavavedasyopari guNasthAnasthA jIvAH, tadevamukta natkRSTAnunAgasaMkramasvAmI. // 57 // saMprati jaghanyAnunnAgasaMkramasvAmI pratipAdayitavyaH, tatra prazramato jaghanyAnunAgasaMkramasaMnnavaparijhAnArthamAha // mUlam ||-khvgssNtrkrnne / akae ghAINa jona aNunAgo // tassa atonaago| suhumegiMdiyakae thovo // 50 // vyAkhyA-yAvadadyApyaMtarakaraNaM na vidhIyate, tAvatkapakasya sarvaghAtinInAM dezaghAtinInAM ca prakRtInAM yo'nunnAgastadanaMtanAgastadanaMtanAgakalpaH sUdamaikezyisya navati. kimuktaM navati ? yAvadadyApyaMtarakaraNaM na vidhIyate, tAvatsUdamaikeMdiyasatkAdanunnAgAtdapakasya sarvaghAtinInAM dezaghAtinInAM ca prakRtInAmanunAgo'naMtaguNaH, // 1 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / paMcasaM 'kae povoti' aMtarakaraNe tu kRte sUkSmaikezyisatkAdapyanunAgAnAsAmanunAgaH stoko navati. // 50 // // mUlam ||-sesANaM asunnANaM / keTIkA baliyo jo na ho| annunaago|| tassa azaMto lAgo / asanipaMciMdie hoza // ee||vyaa||eshkhyaa -zeSANAmaghAtiprakRtInAmazunnAnAmasAtavedanoyaprathamavarjasaMsthAnaprathamavarjasaMhananaku varNAdinavakopaghAtA'prazastavihAyogatiunnagaduHsvarAnAdeyAsthirAzunAparyAptAyaza kIninIcairgotrarUpANAM triMzasaMkhyAnAmanunAgo yo navati kevalinastadanaMtanAgakalpo'saMjhipaMceMziyasya navati, asaMjhipaMceMjyisatkAdanunnAgAuktarUpANAmazunaprakRtInAmanunAgaH kevalino'naM. taguNo navatItyarthaH. yo hi yadanaMtanAgakaTapastasmAtso'naMtaguNo navatIti. evaM ca sati savaghAtinInAM dezaghAtinInAM ca prakRtInAM jaghanyAnunAgasaMkramasannavaH kapakasyAMtarakaraNe kRte sati veditavyaH. zeSANAM tvazunaprakRtInAmuktasvarUpANAM na sayogikevalini, tatastAsAM hata- pranUtAnunAgasatkarmaNaH sUdamaikezyiAdardRSTavyaH, tasyaiva vakSyamANatvAt. iha mithyAdRSTayaH zuprakRtInAM saMklezenA'zunaprakRtInAM tu vizuddhyA niyamAdatarmudUrnAtparato'nunAgaM vinAzayaM e //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAga3 paMcasaM ti. // 5 // samyagdRSTayastvazunaprakRtInAM zunaprakRtInAM ca yatkuvaiti tadAha .. // mUlam ||-smmditthiinn haNa / sunnANulAgaM jvevidiThINaM // sammattamIsagANaM / / TIkA nakosaM haNa khavagovi // 6 // vyAkhyA-samyagdRSTiH zunaprakRtInAM sAtavedanIyadevakSika Ow aEW i! manujakipaMceMzyijAtiprazramasaMsthAnaprazramasaMhananaudArikasaptakavaikriyAhArakasaptakataijasasa takazunnavarNAyekAdazakAgurulaghuparAghAtobvAsAtapodyotaprazastavihAyogatitrasAdidazakanirmANatIrthakarocairgotrarUpANAM SaTkSaSTisaMkhyAnAmutkRSTamanunnAgaM na vinAzayati. kiMtUtkarSato . SaTpaSTIsAgaropamANAM yAvatparipAlayati. tathA hAvapi mithyAdRSTiH samyagdRSTizcetyarthaH, dRSTayoH / samyaktvamizrayoH samyaktvasamyagmithyAtvayorutkRSTamanunAgaM na vinAzayataH, kiMtu dapaka e7va, apiravadhAraNe, tathA hi kapakaH kapaNakAle tayorutkRSTamanunnAgaM vinAzayati. naktaM ca-sammadiThThI na haNa / sutnANunAge asammadihIvi // sammattamIsagANaM / na e3|| kassaM vajiyAkhavaNaM // 1 // tadevaM jaghanyAnunnAgasaMkramasvAmitvapratipAdanAya nAvanA kRtA. // 60 // saMprati jaghanyAnunnAgasaMkramasvAmitvamevAha
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 TIkA paMcasaM0 // mUlam ||-ghaaiinnN je khavagA / jahannarasasaMkamassa te sAmI // AUNa jahannaThi- I-baMdhAna AvalI sesA // 61 // vyAkhyA-ghAtikarmaprakRtInAmaMtarakaraNAvaM yo yAsAM pakaH sa tAsAM jaghanya sthitisaMkramaNakAle jaghanyarasasaMkramasvAmI. idamuktaM nvti-aNt||e rakaraNe kRte sati anivRttibAdarasaMparAyaH kapakaH, navanokaSAyasaMjvalanacatuSTayAnAM parAkra rAta meNa jaghanyasthitisaMkramaNakAle jaghanyAnunnAgasaMkramaM karoti, jJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcaka cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNanijJapracalArUpadarzanAvaraNaSaTkAnAM vINakaSAyaH samayAdhi. kAvalikAzeSAyAM sthitau vartamAnaH, tathA samyaktvasamyagmithyAtvayoryaH kapakaH sa nijani- jacaramakhamasaMkramaNakAle jaghanyAnunAgasaMkramasvAmI. tayA caturNAmapyAyuSAM jaghanyAM sthiti badhvA, jaghanyAM hi sthiti badhrana jaghanyamanunnAgaM babhrAti tato jaghanyasthitigrahaNaM, ja nyAM ca sthiti badhdhvA AvalikAyAH parato jaghanyamanunAgaM tAvatsaMkramayati, yAvatsamayA- *dhikAvalikA zeSA navati. // 6 // // mUlam ||-anntitthuvlaannaannN / saMnnavaNA AvalIe paraeNaM // sesANaM igi suhumo e //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 / ghAzyapraNunnAgakammaMso ||6shaa vyAkhyA-anaMtAnubaMdhinAM tIrthakarasya nahalanaprakRtInAM ca na- nAga YA rakachikamanujakidevahikavai kriyasaptakAhArakasaptakoJcairgotrarUpANAmekaviMzatisaMkhyAnAMjaghanya TIkA ma rasabaMdhasaMnavAdArabhya prAvalikAyA baMdhAvalikAyAH parato jaghanyamanujAgaM saMkramayati. kaH saM. // kramayatIti cekucyate-vaikriyasaptakadevahikanarakahikAnAmasaMjhiparcezyiH, manuSya koca: trayoH sUkSmanigodaH, AhArakasaptakasyA'pramattaH, tIrthakarasyAviratasamyagdRSTiH, anaMtAnubaMdhinAM pazcAtkRtasamyaktvo mithyAdRSTiH, etAsAM ca SaDviMzatiprakRtInAM jaghanyo'nunnAgasaMkrama e. ke samayaM yAvadavagaMtavyaH, parato jaghanyasaMkramasya prApyamANatvAt. zeSANAmuktavyatiriktAnAM saptanavatisaMkhyAnAM prakRtInAM sUdamaiDiyo vAyukAyiko'nikAyiko vA dhAtitAnu nAgakamaziH, hatapranUtAnunnAgasatkarmA sUkSmaikeMziyasatkasyAnunnAgasatkarmaNo'dhastAtstokataramanunnAgaM vadhana tasmina nave vartamAno'nyasmin vA hIDiyAdinave vA yAvadanyaM bRhattaramanu- Sun nAgaM na banAti, tAvaUghanyamanunAgaM saMkramayan jaghanyAnunnAgasaMkramasvAmI. tadevamuktaM jaghanyAnunAgasaMkramasvAmitvaM // 12 // saMprati sAdyAdiprarUpaNA kartavyA. sA ca hiMdhA, mUlapra 124
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA paMcasaM kRtisAdyAdiprarUpaNA uttaraprakRtisAdyAdiprarUpaNA ca. tatra prazramato mUlaprakRtisAdyAdiprarU paNAzramAha // mUlam ||-sAzyavajjo ajahanna-saMkamo paDhamaduzyacarimANaM // mohassa cnvig|| e ppo / AnasaNukosana canadA // 33 // vyAkhyA-prathama dvitIyacaramANAM jJAnAvaraNadarzanA yA varaNAMtarAyANAmajaghanyo'nunAgasaMkramaH sAdivarjastrividho navati. tadyathA-anAdirdhavo'dhru vazva. tathAhi-dIpakapAyasyaiteSAM karmaNAM samayAdhikAvalikAzeSAyAM sthitau jaghanyo'nunAgasaMkramo navati. sa ca sAdiradhruvazca. tato'nyaH sarvo'pyajaghanyaH, sa cA'nAdiH, adhruvadhuvau navyAjavyApekSayA. tathA mohasya mohanIyasyA'jaghanyo'nunAgasaMkramazcaturvikalpaH, tadyathA-sAdiranAdidhruvo'dhruvazca. tathAhi-sUkSmasaMparAyasya kRpakasya mohanIyasya samayAdhi kAvalikAzeSAyAM sthitau jaghanyo'nunnAgasaMkramo navati. sa ca sAdiradhruvazca. tato'nyaH sa- hai vo'pyajaghanyaH, sa ca kAyikasamyagdRSTarupazamazreNyAM vartamAnasyopazAMtamohaguNasthAnake na navati. napazAMtamohaguNasthAnakAca pratipatataH sataH punarapi navati. tato'sau sAdiH, ta e //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga e paMcasaM0 sthAnamaprAptasya punrnaa|dH, dhruvAdhruvau pUrvavata. AyuSastvanu-kRSTo'nunnAgasaMkramazcaturdhA. tadyathA IA -sAdiranAdidhuvo'dhruvazva. tagrAhi-apramano devAyuSa natkRSTamanunAgaM badhdhvA baMdhAvalikATIkA yAH parataH saMkramayitumAranate, taM ca tAvatsaMkramayati yAvadanuttarasuranave sthitasya trayastriMzasAgaropamANyatikrAmaMti, zrAvalikAmAtrasthitiravatiSTate. tato'nyo'nunnAgasaMkrama AyuSaH sarvo'pyanutkRTaH, ma ca mAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvau annadhyatnavyApekSayA. // mUlam || mAzya vajo veyaNiya-nAmagoyANa hoi aNukkoso // sabesu sesnneyaa| sAI adhuvA ya aNunAge // 65 // vyAkhyA-vedanoyanAmagotrANAmanutkRSTo'nunAgasaMkramaH sAdivarjastriprakAro navati. tadyathA-anAdidhruvo'dhruvazca. tathAhi-sUkSmasaMparAyeNa kRpake. Na svaguNasthAnakasya caramasamaye teSAM vedanIyanAmagotrANAM sarvotkRSTo'nunAgo badhyate. sa ca bahaH mana baMdhAvalikAyAmatItAyAM yAvatsayogicaramasamayastAvatsaMkrAmati. sa ca sAdi- radhrunazca. tato'nyaH sarvo'pyanutkRSTaH, sa cAnAdi prAderanAvAt. dhruvAdhruvau pUrvavat. tathA sarveSu * mUlaprakRtinnedeSu naktazeSA nedA anunAge anunAgaviSaye sAdayo'dhruvAzca veditavyAH, tatra ca. // 3 // For Private 8 Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga tuNI ghAtikarmaNAmutkRSTAnutkRSTajaghanyaH sAdiradhruvazca nAvita eva. natkRSTaH kadAcinmithyA- 1. dRSTenavati, anyadAtvanutkRSTaH, tata etau sAdyadhruvau. zeSANAM caturNAmaghAtikarmaNAM jaghanyATIkA jaghanyotkRSTeSu madhye natkRSTo nAvita eva. jaghanyaH sUkSmasyAparyAptasyaikeMzyisya lanyate, naa||enn // nyasya, ajaghanyo'pi tasya, tata etAvapi sAdyadhruvau. kRtA mUlaprakRtInAM sAdyAdiprarUpaNA // // 64 // saMpratyuttaraprakRtInAM tAM cikIrSurAda. // mUlam ||-ajhnno cananena / paDhamagasaMjalaNanokasAyANaM // sAzyavako sociy| jANaM khavago khaviyamoho // 35 // vyAkhyA-prazramAnAmanaMtAnubaMdhinAM saMjvalanAnAM nokapAyAsAM ca, sarvasaMkhyayA saptadazaprakRtInAmajaghanyo'nulAgasaMkramazcaturnedastadyathA-sAdiranAdibhruvo'dhrunazca. tazrAdi-eteSAmanaMtAnubaMdhivarjAnAM trayodazaprakRtInAM svasvadayaparyavasAnA vasare jaghanyasthitisaMkramakAle jaghanyo'nunnAgasaMkramaH prApyate. anaMtAnubaMdhinAM punarughalanA- meM saMkrameNolya nUyo'pi mithyAtvapratyayato bajJAnAM baMdhAvalikAyAmatItAyAM hitIyAvalikA yAH prazramasamaye jaghanyo'nunnAgasaMkramaH. etadanyaH punaH sarvo'pyetAsAM saptadazaprakRtInAmaja eG||
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM dhanyaH, sa copazamazreNyAmupazAMtAnAmetAsAM na navati. tataH pratipAte ca punarnavati. tato'- TIkA sau sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, adhruvadhruvau navyAnavyApekSayA. tathA yAsAM prakR tInAM paMcavidhajJAnAvaraNastyAnahitrikavarjaSaTdarzanAvaraNapaMcavidhAMtarAyarUpANAM SoDazAnAM k||eyaapkH kapitamoho navati. tAsAM sa eva jaghanyAnunAgasaMkramaH sAdivarjastriprakAro navati. tadyathA-anAdirbuvo'dhruvazva. tathAhi-eteSAM SoDazakarmaNAM jaghanyAnunAgasaMkramaH kSINakapAyasya guNasthAnakasya samayAdhikAvalikAzezayAM sthitau vartamAnasya prApyate. tato'nyaH savo'pyajaghanyaH, tasya cAdirna vidyate ityanAdiH. adhruvadhruvau navyAnavyApekSayA // 65 // // mUlam ||-sunndhuvcnviisaae / doz aNukkosu sAiparivato // nakoyarisannanarA-liyANa canahA uhA sesA / / 66 // vyAkhyA-zunAzca tA dhruvAzca zunadhruvAH, tAsAM caturviMzatiH zunnadhruvacaturvizatiH, tasyAH sAdidazakasAtavedanIyapaMceMziyajAtyagurulaghUvA- sanirmANaprazastavihAyogatisamacaturasrasaMsthAnaparAghAtataijasakArmaNazunnavarNAdicatuSkarUpAyAH, iha yadA taijasakAmaNagrahaNAtaijasasaptakaM gRhyate, zunnavarNAdicatuSkasthAne tu zunnavarNA eGNA
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga TIkA grahaNe 3 paMcasaM yekAdazakaM, tadA eSA caturviMzatiH SaTtriMzannavati. ata eva caitasyAzcaturvizateH sthAne karma . prakRtau SaTtriMzaupAttA. 'tiviho uttIsAeNukoso ' iti vivadAvazAca baMdhanavarNAdinneda grahaNe iti na virodhaH, etasyAH zunnadhruvacaturviMzateranutkRSTo'nunnAgasaMkramaH sAdiparivarjastrieedhA navati, tadyathA-anAdidhuMvo'dhruvazca. tathAhi-etAsAM kapakazreNyAM rUpaka AtmIyA ra tmIyabaMdhavyavacchedakAle utkRSTamanulAgaM badhnAti. badhdhvA ca baMdhAvalikAyAmatItAyAM saMkramayitumAratnate, taM ca tAvatsaMkramayati yAvatsayogikevalicaramasamayaH tataH kapakasayogikevalivarjasya zeSasyAnutkRSTa evAnunnAga etAsAM saMkrAmati. tasya cAdina vidyate ityanAdiH, dhru. vAdhruvau annavyannavyApekSayA. tazrA nadyotavajarSannaudArikAnAM nadyotavajarSananArAcasaMhananaudA rikasaptakAnAmanutkRSTo'nunnAgasaMkramazcaturvidhastadyathA-sAdiranAdidhruvo'dhruvazca. tathAhiya eteSAmudyotavarjAnAmaSTAnAM karmaNAM samyagdRSTidevo'tyaMtavizupariNAma natkRSTamanunnA- gaM badhvA baMdhAvalikAyAmatItAyAM saMkramayati nadyotanAmnaH, saptamanarakapRthivyAM vartamAno nairayiko mithyAdRSTiH samyaktvaM pratipattukAma natkRSTamanunnAgabaMdhaM karoti, tato baMdhAvalikAyA ee||
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 1 // matItAyAM saMkramayati. taM ca jaghanyenAMtarmuhUna, natkarSato SaTpaSTI sAgaropamANAM yAvat. ya- dyapi saptamanarakapRthivyAM carameMtarmuhUrne'vazyaM mithyAtvaM gati, tathApyatananave aMtarmudU - naMtaraM yaH samyaktvaM pratipadyate sa ida gRhyate. tato'pAMtarAle stoko mithyAtvakAlo navanapi ciraMtanagraMyeSu na vivakSita ityasmAnirapi SaTpaSTIsAgaropamANAM yAvadityuktaM. tata natkRSTAtpratipatitasyAnutkRSTaH, sa ca sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvau annavyatnavyApekSyA 'uhAsesaca' naktAnAM prakRtInAmuktazeSAH saMkramAH, anuktAnAM tu prakRtInAM catvAro'pi saMkramA dhiA, tadyathA-sAdayo'dhuvAzca. tathAhi saptadazAnAM SomazAnAM ca natkRSTonunAgasaMkramo mithyAdRSTeH saMkleze vartamAnasya prApyate. zeSakAlaM tu tasyApyanutkRSTaH, tata etau hAvapi sAdyadhruvau. jaghanyo navita eva. / tathA zunnadhruvacaturvizatezca jaghanyo'nunAgasaMkramaH sUkSmaikeMzyei hataprabhUtAnunAgasatkarma Ni prApyate. pranUtAnunAgasatkarmaghAtA'nAve tu tasminnapyajaghanyaH, tata etau sAdyadhruvau, na. tkRSTo nAvita eva. zeSANAM prakRtInAM saMjhini paMceMzyei paryApte zunnAnAM prakRtInAM vizuddhau a // 1 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| paMcasaM0 zulAnAM ca saMkleze natkRSTo'nunAgabaMdho labhyate, zeSakAlaM tvanutkRSTaH, evaM saMkramo'pi, tata TIkA etau sAdyadhruvau. jaghanyo'nunnAgasaMkramaH punaH sUdamaikezyei hataprabhUtAnunnAgasatkarmaNi prApya te. pranUtAnunAgasatkarmaghAtA'nAve tu tasminnapyajaghanyaH, tata etAvapi sAdyadhruvau, tadevamu. eezakto'nunAgasaMkramaH // 66 / / saMprati pradezasaMkramAnidhAnAvasaraH, tatra caite arthAdhikArAH ledo, lakSaNaM, sAdyAdiprarUpaNA, natkRSTapradezasaMkramasvAmI, jaghanyapradezasaMkramasvAmI ca. tatra dalakSaNapratipAdanArthamAda // mUlam ||-viSnAnubalaNA ahaa| pavanaguNasavasaMkamehi aNU // janne annpgii| paesasaMkAmaNaM eyaM // 67 // vyAkhyA-iha pradezasaMkramaH paMcadhA, tadyathA-vidhyAtasaMkramaH, nahalanAsaMkramaH, yApravRttasaMkramaH, guNasaMkramaH, sarvasaMkramazca. etaiH paMcantiH saMkramaNairaNUna kamaparamANUna anyAM prakRti nayati. anyasyAM patagradaprakRtau nItvA nivezayati. yata etatka- maparamANUnAM vidhyAtasaMkramAdiniranyaprakRtau nayanaM pradezasaMkramaNaM pradezasaMkrama nacyate. vi. dhyAtamaMkUmAdinniraNUna anyaprakRti yanayati sa pradezasaMkUma ityuktaM // 6 // tatra prazramato ee||
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga3 TIkA ra asaMkhalAgaNa paMcasaM0 vidhyAtasaMkUmasya lakSaNamAha. // mUlam ||-jANaM na baMdho jAyajJa / AsaUguNaM navaM ca pagaINaM // vidhaantaannNgul| | asaMkhannAgeNa anaca // 6 // vyAkhyA-yAsAM prakRtInAM guNaM vA navaM vA samAzritya baMdho // na jAyate na navati, tAsAM vidhyAtasaMkUmaH pravartate. kAsAM navato guNato vA baMgho na nava tIti cekucyate-iha yA mithyAdRSTiguNasthAnAMtAH SomazaprakRtayastAsAM sAsAdanAdiSu guNapratyayato baMdho na bhavati.sAsAdanAMtAnAM paMcaviMzatiprakRtInAM samyagmithyAdRSTayAdiSu, aviratasamyagdRSTyaMtAnAM dazAnAM dezaviratAdiSu, dezaviratAMtAnAM catasRNAM pramattAdiSu, pramattAMtAnAM palAmapramatnAdiSu guNapratyayAbaMdho na navati. tatastAsAM tatra vidhyAtasaMkUmaH pravartate; tathA ma vaikiyasaptakAhArakasaptakadevacikanarakachikaikeMziyahIMzyitrIziyacaturiMDiyajAtisthAvarasUkSma sAdhAraNAparyAptAtapalakSaNAnAM saptaviMzatiprakRtInAM nairayikA navapratyayato baMdhakA na navaMti,nem bhaeziyajAtyAtapasthAvaranAnAmapi sanatkumArAdayaH, tiryagchikodyotayorapi AnatAdayaH, saM hananaSaTkasamacaturasravarjasaMsthAnapaMcakanapuMsakavedamanujahikaudArikasaptakatirya gekAMtaprAyogya 125
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM prakRtidazakalagAditrikanIcairgotrAprazastavihAyogatiprakRtInAM tvasaMkhyeyavarSAyuSaH, evaM ya. naag| sya yasya yat yat karma guNapratyayato navapratyayato vA na baMdhamAyAti, tattattasya vidhyAtasaMTIkA kramayogyaM veditavyaM. dalikapramANanirUpaNArthamAha-'aMgula asaMkhannAgeNa annacha' yAvat ee pra mANaM karmadalikaM prathamasamaye vidhyAtasaMkrameNa paraprakRtiSu prakSipyate, tena mAnena zeSa da.) kAlikaM prakSipyamANaM aMgulasyAsaMkhyeyatamena nAgena sarva nikSipyate. zyamatra nAvanA-yAva pramANaM prazramasamaye karmadalikaM vidhyAtasaMkrameNa prakRtyaMtare prakSipyate, tAvatpramANairdalikaiH zeSaM sarvamapi tatprakRtigataM dalikamapahriyamANamaMgulamAtrasya ketrasya asaMkhyeyatame nAge yAvaMta AkAzapradezAstAvatsaMkhyAkairapahiyate. zyaM kSetrato mArgaNA, kAlatastvasaMkhyeyAnnirutsapiNInirapahAraH, ayaM ca vidhyAtasaMkramaH prAyo yathApravRttasaMkramAvasAne veditavyaH // 6 // saMpratyughalanAsaMkramasya lakSaNamAha // mUlam ||-pliyss saMkhannAgaM / aMtamuhuneNa liIe navala // avaM paliyAsaMkhiya-nAgeNaM kuNa nillevaM // 6e / paDhamAna bIyakhaMDa-visesahINaM chiIe avaNe // evaM jA // Utan
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM va ducarimaM / asaMkhaguNiyaM tu aMtimayaM // 70 // khaMDadalaMsagaNe / samae samae asaMkhaguNa- gAe // seDhIe paragaNe / visesahINAe saMchanA // 1 // vyAkhyA-nacalanayogyAnAM praTIkA kRtInAM prazramataH palyopamAsaMkhyeyannAgamAtraM sthitikhamamaMtarmuhUrnena kAlenotkirati. tataH lavich` punarapi hitoyaM sthitikhaMDaM palyopamAsaMkhyeyatnAgamAtramevAMtarmuhUrnena kAlenotkirati. evamaM tarmuhUrnenAMtarmuhUrtena paDhyopamAsaMkhyeyanAgamAtraM (2) sthitikhaMDa khaMjhayana pakhyopamAsaMkhye. yannAgamAtreNa kAlena tanakhyamAnaM karma nipaM karoti, sAmastyena niHsattAkaM karotItyazraH. atraiva vizeSamAda- paDhamAna bIyamityAdi ' prathamAtsthitikhamAd hitIyaM sthitikhaMDaM sthiterapekSayA vizeSahInamapanayati khaMDayati. kSitIyAdapi sthitikhamAtRtIyaM sthitikhaM; sthityapekSayA vizeSahInaM khaMDayati. evaM tAvahAcyaM yAvad hicaramaM sthitikhaMDaM. iyamatra nA vanA-iha dhiA prarUpaNA, anaMtaropanidhayA paraMparopanidhayA ca. tatrAnaMtaropanidhayA prarUpa- bhANA kRtA, paraMparopanidhayA punariyaM ___ prazramasthitikhemApekSayA kAnicitsthitikhaMmAni sthityapekSayA asaMkhyeyatnAgahInAni, ly
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga TIkA ee|| kAnicitsaMkhyeyatnAgahInAni, kAnicitsaMkhyeyaguNahInAni, kAnicidasaMkhyeyaguNahInAni. yadA tu pradezaparimANaM ciMtyate, tadA prathama sthitikhaMDAd iitIya sthitikhaMDaM dalikApekSayA vizeSAdhikaM. evaM tAvakSAdhyaM yAvad hicaramaM sthitikhamaM. zyamanaMtaropanidhayA prarUpaNA. paraM. paropanidhayA punariyaM-prazramAtsthitikhamAd dalikamapekSya kiMcidasaMkhyeyatnAgAdhikaM, kiMcisaMkhyeyatnAgAdhikaM, kiMcitsaMkhyeyaguNAdhikaM, kiMcidasaMkhyeyaguNAdhikaM ' asaMkhaguNiyaM tu aM. timayaMti ' aMtima khaMDaM hicaramakhamAt sthityapekSayA asaMkhyeyaguNaM. tuzabdasyAdhikAryasaMsU. canAdaMtima sthitikhaM prathamasthitikhamApekSayA dalamadhikRtyA'saMkhyeyaguNaM, sprityapekSayA tvasaMkhyeyajAgakarapaM. sthitikhamAnAM ca ciramaparyaMtAnAmutkaraNa vidhirayaM-prathame samaye stokaM dalikamakirati, hitIye samaye tato'saMkhyeyaguNaM, tato'pi tRtIye samaye asaMkhyeyaguNaM. evaM tAvA- vyaM yAvadaMtarmuhUrnamya caramasamayaH, guNakArazca pakhyopamAsaMkhyeyatnAgalakSaNo veditavyaH, eSa prazramakhamasyokiraNavidhiH. evaM sarveSvapi hicaramaparya teSu sthitikhaMDeSu dRSTavyaM. natkIrya da. e //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 7 // likaM kva prakSipatIti ceducyate - ' khaMDadalamityAdi ' khaMmAnAM sthitikhaMDAnAM dala dalikaM svasthAne samaye asaMkhyeyaguNanayA zreNyA saMchunati prakSipati, parasthAne tu vizeSadInayA - eyA. tadyayA--prathame sthitikhaM me prathame samaye yatkarmadalikamanyaprakRtiSu prakSipati, tatsarvastokaM, yat svasthAna evAdhastAtpratipati tattato'saMkhyeyaguNaM; tato'pi yad dvitIye samaye svasthAne prakSipyate tadasaMkhyeyaguNaM; paraprakRtiSu punaH prakSipyamANaM prathamasamayaparasthAnaprakSitAzeSahInaM tato'pi yatRtIye samaye svasthAne prakSipyate, tad dvitIyasamaya svasthAnaprAditAdasaMkhyeyaguNaM yatpunaH paraprakRtiSu prakSipyate, tad dvitIyasamayaparasthAnaprakSiptAhizeSahInaM. evaM tAvadvAcyaM yAvadaMtarmuhUrta caramasamayaH evaM sarveSvapi sthitikhaMmeSu vicarama sthitikhaMDa - paryavasAneSu dRSTavyaM caramasthitikhaMDeSu punaryatpradezArthaM, taDudayAvalikAgataM muktvA zeSaM sarvamapi parasthAne prakSipati, taccaivaM prazramasamaye stokaM, dvitIyasamaye asaMkhyeyaguNaM, tato'pi tRtIyasamaye asaMkhyeyaguNaM; evaM tAvadvAcyaM yAvadaMtarmuhUrttacaramasamayaH caramasamaye tu yatparamakRtiSu prakSipyate dalikaM sa sarvasaMkrama nRcyate // 71 // nAga 3 // e7||
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA ee // mUlam ||-crmkhNddst dalaM / carame jaM de sa parazrAmi // tammANassa dalaM nAga / palaMgulasaMkhannAgehiM // // vyAkhyA-caramasthitikhaMDasya caramasamaye yatpradezAgraM svasthAne eva svakIyacaramasthitikhaMDarUpe dadAti prakSipati, tena mAnena asya caramasthitikhaMDasya dalikaM pratisamayamapahriyamANamapahiyamANaM pasyopamAsaMkhyeyatnAgamAtreNa kAlena niHzeSamapahiyate. parasthAne paraprakRtirUpe yatprakSipati dalikaM, tena mAnenApahiyamANamapahiyamANamaMgulamAtrakSetrAsaMkhyeyatamena nAgenApahiyate. aMgulamAtrasya kSetrasyAsaMkhyeyatame nAgera yAvaMta AkAzapradezAstAvaMti carama sthitikhaMDe yatroktapramANAni dalikakhaMDAni navaMtItyarthaH. iyaM ketrato mArgaNA. kAlataH punariyaM-yAvatpramANaM hicaramasthitikhaMDasatkaM karmadalikaM ca ramasamaye paraprakRtiSu pratipati, tAvatpramANaM ceJcaramasthitikhaMDasya dalikaM pratisamayamapahirayate, tarhi tacaramaM sthitikhaMDamasaMkhyeyAnnirutsarpiNIninilepInavati. tadevamuktamuhalanAsaM- eena| kramalakSaNaM // 12 // saMpratyughalyamAnaprakRtInAM svAmina Aha ||muulm // evaM nabalaNA saM-kameNa nAsez avirana hAraM // sammola mimmIse /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 battIsaniyaTTijA mAyA // 7 // vyAkhyA-evamanena prakAreNa nahalanAsaMkrameNAvirata A- hArakasaptakasatkarmA aviratinAvagamanAdAranyAMtarmuhUrtAtparata AhArakasaptakaM nAzayati nacha. TIkA layati. tathA 'sammo' samyagdRSTiraviratasamyagdRSTidezatirataH sarvavirato vA anaMtAnubaMdhimi. ||ennnnaathyaatvsmygmithyaatvaani pUrvaprakAreNodhlayati. tathA madhyamASTakaSAyanavanokaSAyastyAnAI4 trikanAmatrayodazakasaMjvalanakrodhamAnamAyArUpAH patriMzatprakRtIranivRttibAdara naktaprakAreNo. layati. ' jAmAyati ' yAvatsaMjvalanamAyA tAvadanivRttibAdara nahalayati. saMjvalanamAyAparyaMtAH SaTtriMzatprakRtIranivRtibAdara naghalayatItyarthaH // 3 // // mUlam ||-smmmiisaaii miTho / sura'gavenadhilakamegeMdI // suhumatasuJcamaNugaM / aMtamuhuneNa aniyaTTI // 14 // vyAkhyA-samyaktvasamyagmithyAtve mithyAdRSTiraSTAviMzati satkarmA pUrvaprakAreNa nahalayati, paMcanavatisatkarmA devadhikamekeDiyaH, tato'naMtaraM sa eva vaikri- bhI yaSaTkaM vaikriyazarIravaikriyAMgopAMgavaikriyabaMdhanavai kriyasaMghAtanarakahikarUpaM yugapaughalayati. tathA sUkSmatrasastaijaskAyiko vAyukAyiko vA naktaprakAreNoccairgotramughalayati. tataH sa eva pazcA ee||
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| paMca nmanujakiM 'paliyAsaMkhiyatnAgeNaM kuNa nillevaM ' iti yatprAkkAlapramANamuktaM tatrApavAda mAha-'aMtamuhuneNa aniyaTTI' anivRttibAdaraH SaTtriMzatprakRtIH prAguktasvarUpA naktaprakATIkA reNAMtarmuhUrtena kAlena niHzeSA naghalayati. napalakaNamatat. tena kpksyaanNtaanubNdhimithyaa||10|| tvasamyagmithyAtvAnAmapyulanA AtaudArtikI dRSTavyA. tadevamukta nahalanAsaMkramaH // 4 // saMprati yathApravRttasaMkramasya lakSaNamAda // mUlam ||-sNsaarcaa jIvA / sabaMdhajogANa tahalapamANA // saMkAmaM taNurUvaM / adApavattIe to nAmaM // 5 // vyAkhyA-saMsArasthAH saMsArAMtarvatino jaMtavaH svabaMdhayogyAnAM dhruvabaMdhinInAmadhruvabaMdhinInAM ca prakRtInAM yaddalaM taddalapramANAt, atra SaSTyarthe paMcamI, tatazcAyamaH-taddalapramANasyAnurUpaM saMkramayati. idamuktaM navati-dhruvabaMdhinInAmadhruvabaMdhinI nAM ca yadi tatkAle pranUtaM dalikaM badhyate, kAsAMcidadhruvabaMdhinInAM tannavayogyAnAM tadAnImabaMdhe ma yadi pranUtaM prAgbaI dalikamAste, tarhi pranUtaM saMkramayati, stokaM cettarhi stokamiti. kadha saM kramayaMtIti cedAda-yathApravRttyA yathA yathA jaghanyamadhyamotkRSTAnAM yogAnAM pravRtnistathA // 1 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| TIkA paMcasaM tathA saMkramayati. etaktaM navati-jaghanye yoge vartamAno jaghanyaM dalikaM saMkramayati, madhya- V me madhyamaM, natkRSTe cotkRSTamiti. ata eva cAsya saMkramasyaitadeva nAma, yajuta yathApravRttasaMkA krama iti svabaMdhayogyAnAmiti ca bruvANa AcArya idamupalakSyati. yadyapi kaasaaNciddhruvbN||10|| dhinInAM prakRtInAM tatkAle baMdho na vidyate, tathApi yAsAM tannavabaMdhayogyatA vidyate, tAsAM baM. 2 dhAnnAve'pi yathApravRttasaMkramaH pravartate iti. anyathA 'banamANINaM ' iti brUyAt. // 5 // saMprati guNasaMkramalakSaNamAha // mUlam ||-asunaann paesaggaM / banatIsu asaMkhaguNaNAe // seDhIe apuvAI / chuhaMti guNasaMkamo eso // 76 // vyAkhyA-avadhyamAnAnAmazunaprakRtInAM saMbaMdhi pradezAgraM pratisamayamasaMkhyeyaguNanayA zreNyA badhyamAnAsu prakRtiSvapUrvakaraNAdayo'pUrvakaraNaguNasthAna- kAdayo yat chunnaMti saMkramayaMti sa guNasaMkramaH, guNena pratisamayamasaMkhyeyalakSaNena guNakAre- OMNa saMkramo guNasaMmaH, tagrAhi-mithyAtvAtapanArakAyurvarjAnAM mithyAdRSTiyogyAnAM trayoda zAnAmanaMtAnubaMdhitiryagAyurudyotavarjAnAM sAsAdanayogyAnAmekonaviMzatInAM, yato mithyAtva // 11 // 129
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 10 // manaMtAnubaMdhinazvApUrvakaraNAdArata evAviratasamyagdRSTayAdayaH rUpayati pAtapodyote ca zunne pra. nAga / zunaprakRtInAM ca guNasaMkramaH, AyuSAM ca paraprakRtau saMkramo na bhavati, tato mithyAtvAdiprakRtInAmida varjanaM. tathA apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakaSAyASTakAsthirAzunnAyazaHkIrtizokAratyasAtavedanIyAnAM sarvasaMkhyayA SaTcatvAriMzatprakRtInAmazunnAnAM abadhyamAnAnAmapUra vakaraNaguNasthAnakAdArabhya guNasaMkramo navati. nijJahikopaghAtAzunavarNAdinavakahAsyaratinayajugupsAnAM tvapUrvakaraNasvasvabaMdhavyavacchedAdArabhya guNasaMkramaH pravartate. aparo'rthaH-apUrvAdayo'pUrvakaraNasaMjJakaraNapravRttapranRtayo'zunaprakRtInAmabadhyamAnAnAM dalikamasaMkhyeyaguNanayA zreNyA vadhyamAnAsu yatpratipati sa guNasaMkramaH, tena kapaNakAle mithyAtvasamyagmithyAtvAnaMtAnubaMdhinAmapUrvakaraNarUpAtkaraNAdArabhya guNasaMkramaH pravartamAno na virudhyate. tadevamuktaM guNasaMkramasya lakSaNaM // 16 // saMprati sarvasaMkramalakaNaM pratipipAdayiSurAha 100zA // mUlam ||-crmtthiiie razyaM / paisamayamasaMkhiyaM paesaggaM // tA chunnara anpgii| jAvanne sabasaMkAmo // 7 // vyAkhyA-nahasanaM saMkramaNaM kurvatAM svasthAnapradepeNa carama
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM sthitau carame sthitikhaMDe ya'citaM pradezAgraM karmadalika, tadanyaprakRti paraprakRtau pratisamayama- nAga / 1. saMkhyeyamasaMkhyeyaguNaM tAvat chunnati saMkramayati, yAvadhicaramaH prakSepaH, yastvaMte sarvItimaH saM. TIkA kramaH sa sarvasaMkrama iti. eSa ca uchalanasaMkramaM nAvayatA prAgeva nAvita iti na nUyo nA. // 10 // vyate. // 7 // saMprati kaH saMkramaH kaM saMkmaM bAdhitvA pravartate ? iti vicArayavAha // mUlam ||--vaahiy ahApavanaM / sadenaNAdo guNIva vidhAna // nvlnnsNkmssvi| kamiNo caramaMmi khaMDaMmi // 70 // vyAkhyA-yathApravRttaM saMkUmaM pravartamAnaM svahetunA svahe. tusaMparkasAmaNyena bAdhitvA vidhyAtasaMkUmo guNasaMkUmo vA navati. tayA 'ucalaNasaMkamassavi' atrA'pizabdo jinakramaH, sa caivaM yojanIyaH. kRtsno'pi kRtsyasaMkramo'pi sarvasaMkramo pItyarthaH, nakhanAsaMkramasya carame khaMDe gharamaprakSeparUpaH, tata eSo'pi mahalanAsaMkramaM bA.) ko dhitvA pravarnate iti veditavyaM. // 7 // hAnyo'pi SaSTaH stibukasaMkramo vidyate, sa vana // 10 // saMkramakaraNe saMbadhyate, karaNalakSaNA'yogAta, karaNaM hi salezyaM vIryamucyate. eSa ca stibu. kasaMkramo lezyAtItasyApyayogikevalinastrisaptatisaMkhyAnAM prakRtInAM vicaramasamaye pravarta
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 10 // te, tato nAsau karaNAMtaHpAtI, kevalameSo'pi saMkramaH, iti saMkUmAdhikAre tu varnamAne tasyA- pi lakSaNaM pratipAdayitumAha // mUlam ||-piNpgiinn jA nadaya-saMgayA tIe aNudayagayAna // saMkAmikaNa veya eso zribugasaMkAmo // 5 // vyAkhyA-piMDaprakRtInAM gatijAtizarIrAMgopAMgabaMdhanasaMghAtasaMhananasaMsthAnavarNagaMdharasasparzavihAyogatyAnupUrvIrUpANAM caturdazAnAM pratyekaM yA svA svA anyatamA nadayasaMgatA nadayaprAptA, tasyAM samAnakAlasthitAvanudayagatA anudayaprAptA saMkramapya vedayate anutnavati. yathA manujagatAvudayaprAptAyAM zeSaM gatitrayaM. ekezyijAtau zeSaM jAticatuSTayamityAdi. eSa stibukasaMkramaH, eSa eva ca pradezAnunavaH. iha piMprakRtInAmiti ya. uktaM, tabAhulyApekSayA, tenAnyAsAmapi yathAgamaM stibukasaMkramo veditavyaH. tathA ca kapaNa kAle saMjvalanakrodhAdInAmAvalikAH zeSInUtAH stibukasaMkrameNaiva saMjvalanamAnAdau pratipyaM. te, tadevamuktaM stibukasaMkramasyApi lakSaNaM // 7 // sAMprataM teSAmeva vidhyAtasaMkUmohalanAsaMkUmayayApravRttasaMkramaguNasaMkramANAmapahArakAlasyAlpabahutvamannidhitsurAda // 10 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA / / 2005 // / || mUlam || - guNamAgaM daliyaM / dIraMtaM zrovaela niddAi // kAlosaMkhagulAeM / adaviprAvala gANaM // 80 // vyAkhyA - naddalana saMkramAnidhAnAvasare yatprAganihitaM caramakhaMDaM, ta drUpadalikaM yadi guNasaMkrama mAnenApahiyate, tarhi tat stokena kAlenAMtarmuhUrttapramANena niSTAM yAti, sarvAtmanA nirlepanavati, tato guNasaMkrameNApahArakAlaH sarvastokaH, tathA tadeva caramakhaMDarUpaM dalikaM yathApravRtta vidhyAtolanasaMkramANAM mAnenApahiyamANaM yathottaramasaMkhyeyaguNena kAlenApahiyate, tata eteSAM yathottarama saMkhyeya guNApahArakAlo veditavyaH tathAhi tadeva caramamaM yathApravRttasaMkrameNApahiyamANaM pabyopamAsaMkhyeyanAgamAtreNa kAlenApahiyate tato guNasaMkrameNApadArakAlAdasyApahArakAlo'saMkhyeyaguNaH tathA tadeva caramakhaMDaM vidhyAtasaMkramelApahiyamANamasaMkhyeyAnirutsarpiNIavasarpiNI jirapahiyate tathA yathApravRttasaMkUmeNApahArakAlA vidhyAtasaMkrameNApahArakAlo'saMkhyeyaguNaH tathA tadeva caramakhaMDaM ciramasthitikhaMmasya caramasamaye yatvaramaprakRtau prakSipyate, tena mAnenoddalanAsaMkrameNApahiyamANamatiprabhUtAnirasaMkhyeyotsarpieyavasarpiNIcirapahiyate, tato vidhyAtasaMkrameNApahArakAlAdapyulanA saMkramelApahAra kAlo jAga 3 // 1005 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM saMkhyeyaguNaH, vidhyAtasaMkramaNolanAsaMkrameNaM cApahAraH ketratoMgulAsaMkhyeyatnAgena dRSTavyaH, ke- vasamughalanAsakrameNApahAro bRhattamenAMgulAsaMkhyeyatnAgena. iha nahalanAsaMkramo vicaramakhaMgaTIkA sya vidhA pravartate. tadyathA-svasthAne parasthAne ca // // tacceda parasthAne eva grAhya i. // 10 // tyAvedayan yathApravRttasaMkramasyApi mAnamannidhitsurAha // mUlam ||-jN ducarimassa carime / saparagaNesu deI samayammi // te nAge jahakamaso / ahApavattuvalamANe // 1 // vyAkhyA-vicaramakhaMgasya carame samaye yatsvaparasthAna- yordadAti, tau lAgau yathAkramaM yathApravRttasaMkramohalanasaMkkamayormAne. zyamatra nAvanA-nagha2 lanAsaMkrame hicaramakhamasya carame prakSepe yatsvasthAne dalikaM prayacati, tat yathApravRttasaMkrama sya pramANaM. ata eva yathoktasvasthAnapradeparUpeNolanAsaMkrameNa yathApravRttasaMkramastulyo'nya trAnidhIyate. yatpunaH parasthAne dadAti, tadughalanAsaMkramasya mAna, evaMnUta eva prAgughalanA- *saMkramo grAhya ityarthaH. tadevamuktaM saprapaMcaM lakaNaM // 1 // saMprati sAdyAdiprarUpaNA kartavyA, tatra mUlaprakRtInAM parasparaM saMkramo na navati, tata nattaraprakRtInAmeva sAdyAdiprarUpaNArthamAha. // 16 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0: TIkA 11200311 // mUlam // - candA dhuvababIsaga-sayasta ajadannasaMkamo doi // zraNukosovi huvapina - rAlAvaraNa navavigdhaM // 82 // sesaM sAi adhuvaM / jahannasAmI na khaviyakammaMso // narAlAdisu mitro / nakkosastA guNiyakammo // 83 // vyAkhyA - prAguktAnAM dhruvasatkarmaNAM viMzatyuttarazatasaMkhyAnAM ajaghanyaH pradezasaMkUmazvaturdhA catuHprakAze bhavati, tadyathAsAdiranAdivo'dhruvazca tatra kRpitakarmazo vakSyamANalakSaNaH kRpaNArthamabhyudyato dhruvasatka prakRtInAM sarvAsAmapi jaghanyaM pradezasaMkUmaM karoti sa ca sAdiradhruvazca tato'nyaH sarvo'pyajaghanyaH, sa copazamazreNyAM baMdhavyavacchede sati sarvAsAmapi prakRtInAM na javati, tataH pratipAte ca javati, tato'sau sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAbhruvau anavyAnavyApekSA anutkRSTo'pi saMkramo dhruvasatkarmaprakRtInAM caturdhA javati kiM sarvAsAM netyAhazradArikAvara navavighnaM zradArikasaptakaM, AvaraNanavakaM jJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNacatuSTaya. rUpaM, paMcaprakAraM ca vibhramaMtarAyaM varjayitvA zeSasya paMcottaraprakRtizatasya caturddhA javati, tatra sarvAsAmapi prakRtInAM gulitakarmAze vakSyamANalakale rUpaNArthamabhyudyate natkRSTaH pradezasaM bhAga 3 // 100 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / TIkA paMcasaMkramaH prApyate, nAnyatra, tato'sau sAdiH, tasmAdanyaH sarvo'pyanutkRSTaH, sa copazamazreNyA vya- vazvidyate, tataH pratipAte ca nUyo'pi navati, tato'sau sAdiH, sthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruvau pUrvavat. ' sesamityAdi ' zeSaM naktaprakRtInAM tu sakalamapi jaghanyAdi sAdyadhruvaM ke // 10 // yaM. tathA paMcottarazatasyAnuktau vikalpau jaghanya natkRSTazca, tau ca sAdyadhruvatayA nAvitAveva. 4 audArikasaptakAdInAM cotkRSTaH pradezasaMkramo guNitakarmIze mithyAdRSTau prApyate, zeSakAlaM tva nutkRSTaH, tata etau hAvapi sAdyadhruvau, jaghanyastu sAdyadhruvatayA nAvita eva. zeSaprakRtInAM ca sarve'pyutkRSTAnukRSTajaghanyAjaghanya vikalpA adhruvasatkarmatvAta, mithyAtvasya dhruvasatkarmaNospa sadaiva patadgrahAprApte nIcairgotrasAtAsAtavedanIyAnAM tu parAvarttamAnatvAtsAdayo'dhruvAzvAvagaMtavyAH, tadevaM kRtA sAdyAdiprarUpaNA. saMprati svAmI vaktavyaH, sa ca hidhA, jaghanyapradezasaMkramasya, natkRSTapradezasaMkramasya ca. tatra jaghanyapradezasaMkramasya svAmI sarvAsAM prakRtInAM pitakarmAzaH, natkRSTa pradeza saMkramasya tu svAmI guNitakauzaH, tatrApi audArikAdiSu audArikasaptakajhAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAMtarAyapaMcakarUpAsu // 10 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 vasaM ekaviMzatiprakRtiSu ta evaM guNitakarmAzo mithyAdRSTiriti. // 3 // saMpratyasyaiva guNitaka- V. mauzasya svarUpamAvikhyAsurAha-- ||muulm ||-baayrtskaaluunnN / kammaThiyaM jo navArapuDhavIe // pajanApaUttaga-dIhe. uony.yarAnago vAmana // 4 // jogakasAnakkoso / bahuso avaM jahannajogeNaM // baMdhiyanavarillA su / visu nisegaM bahu kiccA // 5 // vyAkhyA-iha vividhAstrasAH sUkSmA bAdarAzca. tatra bAdarA hIDiyAdayaH sUkSmAstejovAyukAyikAH, tatra sUkSmavyavadArtha bAdaragrahaNaM, bAdaratrasAnAM jhajhyiAdInAM yaH kAlaH sthitikAlaH pUrvakoTipRthaktvAnyadhikasAgaropamasahasrakSyapramA NaH, tenonAM dInAM karmasthiti mohanIyakarmasthiti saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANAM yAva7. ta, yo bAdarapRthivyAM bAdarapRthivIkAyanaveSUSitvA, kiMviziSTaH sannuSitvetyata Aha-'paU. ra tApaUttagadIdeyaramAnagotti' atra dIrdhetarazabdAnyAM paryAptAparyAptayoryayAsaMkhyena yojanA. ta- bhI to'yamarthaH paryAptanaveSu dIrghAyuH, aparyAptanaveSvitarAyuH stokAyuH prajUteSu paryAptanaveSu stokeSu // 1uorum
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 101 // cAparyAptanaveSu navitvetyarthaH iha zeSaikeMdiyApekSyA bAdarapRthivIkAyasya prabhUtamAyuH, tenAvyavachinnaM tasya prabhUtamAyuH tenAvyavachinnaM tasya manUtakarmapulopAdAnaM, balavattayA ca tasyAtIvavedanAsahiSNutvaM, tena tasya prabhUtakarmapulaparisATo na bhavati, tato bAdarapRthivIkAyikagrahaNaM. aparyAptanavagrahaNaM paripUrNakAya sthitiparigrahArtha; teSAM cAparyApta kanavAnAM sto. kAnAM paryAptakanavAnAM ca prabhUtAnAM grahaNaM prabhUtakarmapula parisATAnAvaprAptyartha. anyathA hi niraMtara mutpadyamAna triyamANeSu bahavaH pulAH parisarTati, na ca tena prayojanamiti puna - ravi kathaMbhUtaH sannuSitvetyata zrAha - ' jogetyAdi ' bahuzo'nekavArAna yogakaSAyotkRSTaH, nRtkRSTeSu yogasthAneSu, natkRSTeSu ca kASAyikeSu saMkleApairiNAmeSu uSitvetyarthaH ihotkRSTeSu yogasthAneSu varttamAnaH prabhUtaM karmadalikamAdatte, utkRSTasaMklezapariNatazcotkRSTAM sthitiM nAti, prabhUtaM coharttayati, stokaM cApavarttayati, tato yogakaSAyotkRSTagrahaNaM. tathA nave nave Ayurva dhakAle jaghanyena yogenAyurvadhdhvA, utkRSTe hi zrAyuHprAyogye yoge varttamAnaH prabhUtAnAyuHpunalAnAdatte, tathAsvAnAvyAcca jJAnAvaraNIyasya prabhUtAn pulAn parisATayati, na ca tena pra bhAga 3 ||rnnaa
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 1011 // yojanaM, ato jaghanya yogenetyupAttaM tathA uparitanISu sthitiSu niSekaM karmadalikaM nyAsarUpaM bahusvabhUmikAnusAreNAtizayena prabhUtaM kRtvA, evaM bAdarapRthivI kAyikeSu madhye pUrvako TipRthaktvAbhyadhikamAgaropamasahasracyanyUnAH saptatisAgarakoTIkoTIrUpitvA tato vinirgacchati vi nirgatya bAdara kAyikeSu madhye samutpadyate // 48 // , // mUlam // - bAdaratasakAlamevaM / vasinaM aMte ya sattamakhiIe || bahu paDato bahuto / jogakasAyAdina donaM || 86 // vyAkhyA - evaM pUrvoktena vidhinA ' panApakanaga - dIheyara Ago vasinaM // jogakasAnakoso / bahuso prAnaM jadarAjogeNaM // 1 // baMdhiya navarillAsu | fast nigaM bahuM kiJca // ityevaMrUpeNa bAdaratrasakAlaM bAdaratrasakAya sthitikAlaM pUrvakoTipRthaktvAjyadhikasAgaropamasahasraiyapramANaM, bAdaratraseSu madhye napitvA yAvato vArAn saptamIM narakapRthivIM gatuM yogyo javati, tAvato vArAn gatvA, aMte va aMtime ca saptamanakapRthivIjave saptamanarakapRthivyAM sarvalaghuparyAptaH sarvebhyo 'pyanyenyo nAra kenyaH zIghraM patanAvamupagataH tathA bahuzo'nekavAraM yogakaSAyAdhiko yogAdhikaH kAyAdhikazca tU nAga 3 // 1011 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| R paMcasaM tvA, kimuktaM navati ? anekaza natkRSTAni yogasthAnAni, natkRSTAMzca kAzayikAn pariNAmavizeSAn gatvA iTIkA " ha saptamapRthivInArakannave vartamAnasya dIrghajIvitA kaSAyotkaTatA ca labhyate, ti, yAvatsaM. // 11 // navasaptamanarakapRthivIgamanagrahaNaM. tathA aparyAptApekSayA paryAptasya yogo'saMkhyeyaguNonayA vati tathA ca sati tasyAtIvapranUtakarmapujalopAdAnasaMnavaH, tena ceha prayojanaM, ataH sarvaladhuparyApta ityuktaM. // 6 // // mUlam ||-jogjvmnnvri / muhuttacittujIviyavasANe // ticarimasamaye / pUritu kasAyanakosaM // 7 // jo nakosaM carimA-carimasamaye navarimasamayaMmi // saMputragu giyakammo-pagayaM teNeda sAmitte // // vyAkhyA-yogayavamadhyasyopari aSTasAmayisA kAnAM yogasthAnAnAmuparItyarthaH, aMtarmuhU kAlaM yAvasthitvA jIvitAvasAne aMtarmuhUrne A- meM yuSaH zeSaH, etaduktaM navati-aMtarmuhUrtAvazeSe AyuSi yogayavamadhyasyopari asaMkhyeyaguNavR. jhyA aMtarmuhUrne kAlaM yAvatpravaImAnonUtvA, tataH kimityAha- ticarimetyAdi ' trayazvara // 11 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 1 paMcasaM mA yasmAtsa tricaramaH, yata AracyAMtimaH samayastRtIyo navati sa tricarama ityarthaH, ya- TIkA smin navasya tricarame cirame'pi ca samaye vartamAna utkRSTakASAyikaM saMklezasthAnaM pUra'ka! yitvA carame cirame ca samaye yogasthAnamapi cotkRSTaM pUrayitvA, ihotkRSTo yoga ntkRsstt||11|| zva saMklezo yugapadekameva samayaM yAvat prApyate, nAdhikamiti viSamasamayatayA natkRSTayogo tkRSTakaSAyasthAnagrahaNaM. tricarame hicarame ca samaye natkRSTasaMklezagrahaNaM pranUtorttanAsvalpApavarttanAnAvA, carame hicarame ca samaye natkRSTayogagrahaNaM paripUrNapradezopacayasaMnavArkI, ibanUto nArakannavasya caramasamaye vartamAnaH saMpUrNaguNitakAMzo navati. tena ca saMpUrNaguNitakarmAzena iha natkRSTapradezasaMkramasvAmitve prakRtamadhikAraH, tadevamuktoguNitakAzaH // 7 // // // saMprati svAmitvamanidhIyate // mUlam ||-tatto tiriyAgaya-AligovIreM narakhaekavIsAe // sAyaM aNaMtara baMdhi- kaNa AlIparamasAe // e // vyAkhyA-sa guNitakauzastataH saptamapRthivIrUpAnarakAtya paryAptapaMceMzyitiryakSu madhye AgataH samutpannaH sana tanavAvalikAyA napari carame sa // 1713 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 1014 / / maye audArikaikaviMzate raudArika saptakajJAnAvaraNapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAMtarAya paMcakalakSalAnAmekaviMzatiprakRtInAmutkRSTaM pradezasaMkramaM karoti. etAsAM di karmaprakRtInAM nArakajavacaramasamaye natkRSTayogavazAtprabhUtaM karmadalikamAtraM tacca baMdhAvalikAyAmatItAyAM saMkramayati, nAnyathA. anyatra etAvatprabhUtakarmadalikaM na prApyate iti ' tatto tiriyAgayA ligovariM' ityuktaM tathA tato nArakajavAnaMtaranave samAgataH prathamasamayAdAratrya sAtavedanIyamutkRSTaM baMdhakAlaM yAvad vadhvA asAtAvedanIyaM badhana asAtAvedanIyasya baMdhAvalikAMtasamaye sAtAvedanIyaM sakalamapi baMdhAvalikAtItaM bhavatIti kRtvA tasmin samaye zrasAta vedanIye badhyamAne sAtaM yathApravRttasaMkrameNa saMkramayana sAtasyotkRSTaM pradezasaMkramaM karoti. // 89 // // mUlam // --kammacakke asujANa / vanamAlIsa suhumarAgaMte // saMboja mi niyage / cavIsAe niyati // 70 // vyAkhyA - karmacatuSke darzanAvaraNavedanIyanAmagotralakSaNe yA zunaH sUkSmasaMparAyAvasthAyAmabadhyamAnAH prakRtayo nizadvikAsAta vedanIyaprathamavarjasaMsthAnapaMcakaprathamavarjasaMhananapaMcakA'zunavarNAdinava kopaghAtAprazasta vihAyoga tirbhagaDuHsva bhAga 3 // 1014 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM rAnAdeyAparyAptAsthirAzunnAyazaHkIrtinIce!tralakSaNA kSAtricatprakRtayaH, tAsAM guNitakarmI- zasya kapakasya sUkSmasaMparAyasya aMte caramasamaye natkRSTaH pradezasaMkramo navati. tathA aniTIkA TE vRttibAdaramaMparAyasya dapakasya guNitakAzasya mdhymkssaayaassttkstyaaniiitriktirygchik||11|| tricaturaoNizyijAtisUkSmasAdhAraNanokaSAyaSaTakarUpANAM caturviMzatiprakRtInAmAtmIye A. kI tmIye carame saMbone caramasaMkrame natkRSTaH pradezasaMkramo navati // e|| // mUlam ||-sNgejnnaae doeI / mohANaM veyagassa khavaNasese // nuppAzyasammattaM / micattagae tamatamAe // 1 // vyAkhyA-kapakasya kSyomohanIyayomithyAtvasamyagmithyAtvayorAtmIyAtmIyacaramasaMgene sarvasaMkramaNotkRSTaH pradezasaMkramo navati. tazrA kINazeSe aMtarmuhUrtAvazeSe AyuSi tamastamAnnidhAnAyAM saptamapRthivyAM vartamAna aupazamikaM samyaktvamu. tpAdya dIpeNa ca guNasaMkramakAlena vedakasamyaktvapuMjaM samApUrya samyaktvAtpratipatito mithyA- / tvaM ca prapadya tatpazramasamaya eva vedakasamyaktvasyotkRSTaM pradezasaMkramaM karoti. // 1 // // mUlam ||-jinnamudutte sese / jogakasokasAI kAkaNa // saMjoyaNAvi saMjoya // 15 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM gassa saMbonaNAesi // e|| vyAkhyA-tasya guNitakauzasya saptamapRthivyAM vartamAna- nAga / sya ninnamuhUrne aMtarmuhUrne zeSe AyuSi yogakaSAyotkRSTAni natkRSTAni yogasthAnAni natkR.1 TIkA TAni ca kaSAyasthAnAni kRtvA tasyAzca saptamanarakapRthivyA naddhRtya samyaktvaM cotpAdya ve // 11 // dakasamyagdRSTeH sataH saMyojanAna anaMtAnubaMdhino visaMyojahata eSAmanaMtAnubaMdhinAM caramasaMge ne sarvasaMkrameNotkRSTaH pradezasaMkramo navati. // e|| // mUlam ||-IsANAgayapurisassa / chiyA eya aThThavAsAe // mAsapuhuttahie / na16 puMsage caramasaMgene // 3 // vyAkhyA-ya IzAnadevo guNitakarmIzaH saMklezapariNAmenaikeMdi. yaprAyogyaM badhana napuMsakavedaM nUyo nUyo badhvA tata IzAnAccyutaH san strI vA puruSo vA jAtaH, tato mAsapRthaktvAnyadhikeSvaSTasu varSeSvatikrAMteSu kapaNAyodyatate, tasya npuNskved| syotkRSTaH pradezasaMkramo navati // e3 // 1016 // // mUlam ||-puurittu noganUmisu / jIviyavAsANi saMkhiyANi tana // hassaThiI devAgaya / bahubone iviveyasta // eH vyAkhyA-loganUmiSu nUyo bhUyo'saMkhyeyAni varSA
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 11 // Ni yAvatstrIvedaM saMklezena badhdhvA ApUrya ca prakRtyuttaradalikasaMkrameNa nRtvA ca tAvatyeva varSA gi jIvitvA tataH pakhyopamAsaMkhyeyatnAge gate satyakAlamRtyunA hrasvasthitiM dazavarSasahasrapra- mANAM devAyuSo badhvA devatvenotpannaH, tatrApi tameva strIvedamApUrya svAyuSaH paryaMte manujeSu madhye anyataravedasahito jAtaH, tato laghu zIghraM kapaNAyodyataH, tatastasya strIvedakapaNasamaye caramasaMbolne sarvasaMkramaNotkRSTaH pradezasaMkramo navati. iha evameva strIvedasyotkRSTamApUraNamutkRSTazca pradezasaMkramaH kevalajJAnenopalabdho nAnya zretyeSaiva yuktiranusanavyA, na yuktyaMtarANi, yuktyaMtarANAM ciraMtanagraMzreSvadarzanato nirmUlatayA anyathApi karnumazakyatvAt. evamuttaratrApi yathAyogaM tathaiva kevalajJAnenopalaMnAdityunaramanusaraNIya. // e|| // mUlam ||-vrisvrichi pUriya / sammannamasaMkhavAsiyaM laniya // maMtuM miuttamana / jahannadevaThi nocA // 5 // vyAkhyA-varSavarge napuMsakavedaH, tamIzAnadevaloke pranUtakA- samApUrya nUyo nUyo baMdhena dalikAMtarasaMkramaNena ca svAyuHkaye tatavyutvA saMkhyeyavarSAyuSkepu madhye samAgatya punarasaMkhyeyavarSAyuSkeSu madhye samutpannaH tatra saMkhyeyavarSANi yAvat strI. 128 ??
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA GI ?m ? vedamApUrya, tato'saMkhyeya varSANi yAvatsamyaktvaM labdhvA zrAsAdya taddhetukaM puruSavedaM tAvaMti varSANi yAvad vanan tatra strIvedanapuMsaka vedayordalikaM niraMtaraM saMkramayati, tataH pabyopamAsaMkhyeyanAgamAtraM sarvAyuH pramANaM jIvitvA paryaMte ca mithyAtvamAsAdya tato jaghanya sthitiSu dazavarSasahasrapramANasthitiSu deveSu madhye samutpannaH, tatra ca samutpannaH san aMtarmuhUrtena kAlena samyaktvaM pratipadyate // e5 // // mUlam // - zrAgaMtu bahuM purisaM / saMchunamANamsa purisaveyassa || tasseva sage koharusa | mANamAyANamavikasilo // e6 // vyAkhyA - tato devajavAccyutvA manuSyeSu madhye samutpannaH, tato mAsasaptakAbhyadhikeSu aSTasu varSeSvatikrAMteSu zIghraM kRpaNAyodyatate, kevalaM baMdhavyavacchedAdagAvalikAhikena kAlena yaha puruSavedadalikaM tadatIvastokamiti kRtvA tatparityajya zeSasya caramasaMbone utkRSTaH pradezasaMkramo veditavyaH tathA tasyaiva puruSavedotkRSTapradezasaMkramasvAminaH saMjvalanakrodhasya saMsAraM paribhramatA napacitasya kSapaNakAle prakRtyaMtara - dalikAnAM guNasaMkrameNa pracurIkRtasya svake AtmIye caramasaMboje kRtsna natkRSTaH pradezasaMkra nAga 3 // 1018 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga TIkA // 11 // mo navati. atrApi baMdhavyavacchedAdAk prAvalikAdhikena kAlena yahAI, tanmuktvA zeSasya ca. ramasaMgenne utkRSTaH pradezasaMkramo dRSTavyaH, evaM mAnamAyayorapi vAcyaM // e6 // / // mUlam ||-cnruvsmittu khippaM / lolajasANaM sasaMkamassate // ( gAthAI ) vyA khyA-anekanavanamaNena caturo vArAna modanIyamupazamayya, caturthopazamanAnaMtaraM zIghrameva kapakazreNiM pratipannasya tasyaiva guNitakauzasya svasaMkramasyAMte caramasaMgena ityarthaH, saMjvalanalojayazaHkIyorutkRSTaH pradezasaMkramo navati. hopazamazreNiM pratipannena satA prakRtyaMtaradalikAnAM pranUtAnAM guNasaMkrameNa tatra prahapAt, adhi saMjvalanalonnayazaHkIrtiprakRtI niraMtaramApUryate, tata napazamazreNigrahaNaM. AsaMsAraM ca paribhramatA jaMtunA modanIyasya catura eva vArAna yAva'pazamaH kriyate, na paMcamamapi vAraM, tatazcaturupazamayyetyuktaM. tathA saMjvala. nalonasya caramasaMgenoMtarakaraNacaramasamaye, dRSTavyo, na parataH, paratastasya saMkramA'nAvAta. tasya saMkramA'nAvAtU. aMtarakaraNami kae / carittamodeNuvudhisaMkamaNaM' iti vacanAt. yazaHkIrnerapUrvakaraNaguNasthAnake triMzatprakRtibaMdhavyavavedasamaye avagaMtavyaH, paratastasyAH saMkramA'nAvAt. // 11
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 102 // // mUlam // canasamagonaccassA | khavagA nIyAcarimabaMdhe // ( gAthA I ) // e7|| vyAkhyA - iha mohopazamaM kurvannuccairgotrameva bannAti, na nIcairgotraM nIcairgotra satkAni ca dalikAni guNasaMkrameNa uccairgotre saMkramayati, tatazcatuH kRtvo mohopazamagrahaNamavazyaM karttavyaM. tatra caturovArAn mohanIyamupazamayana nacairgotraM banan nIcairgotraM guNasaMkrameNa cairgotraM saM kramayati tataH punarapi samyaktvamAsAdya uccairgotraM badhana tatra nIcairgotraM saMkramayati evaM nUyo nUya caigotraM nIcaigotraM ca badhnana nIcairgovabaMdhavyavacchedAnaMtaraM zIghrameva siddhiM gaMtukAmo caitabaMdha caramasamaye nacairgotrasya guNasaMkrameNa baMdhena copacitIkRtasyotkRSTaM pradezasaMkramaM karoti // 7 // // mUlam // - paraghAyasagalata sacana-susarAditi sAsakhagazcanaraMsaM // sammadhuvArisada| kAma viraciyA samme || 8 || vyAkhyA - parAghAtanAma ' sagalatti ' paMceMyijAtiH, trasAdicatuSkaM trasavAdaraparyAptapratyekalakaNaM, susvarAditrikaM susvara sunagAdeyarUpaM, nacvAsaH, prazasta vihAyogatiH, samacaturasrasaMsthAnaM, etA dvAdazaprakRtayaH samyagdRSTizudhruva nAga 3 // 102 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA myagdRSTInA dava paMcasaM saMjhAH. tata etAH samyagdRSTizunadhruvA vajarSannanArAcasaMhananayutAH, vajarSananArAcaM hi devAnave naag| nArakannave vA vartamAnAH samyagdRSTayo badhati, na manujatiryagnave. manujatiryagnave vartamAnAnAM sa myagdRSTInAM devagatiprAyogyabaMdhasaMnavena saMhananabaMdhAnAvAt. tato naitatsamyagdRSTeH zunnadhruvabaMdhI 5101 // ti pRthagupAnaM. kadhenUtA etAstrayodazApi prakRtIrityAha-viracitA dhAtriMzadadhikasAgaropamA zatacitAH, tathAhi-SaTSaSTisAgaropamANi yAvat samyaktvamanupAlayan etA banAti. tatIta dUH kAlaM yAvatsamyagmithyAtvamanunUya punarapi samyaktvaM pratipadyate. tato nUyo'pi samya. IA tvamanutnavan SaTSaSTisAgaropamANi yAvat etAH prakRtIbaMdhAti. tata evaM hAtriMzadadhikaM sAgaropamazataM yAvatsamyagdRSTiH sana samyagdRSTizunadhruvA ApU. rya, vajarSananArAcasaMhananaM tu manuSyatiryagnavahInaM yathAsanavamutkRSTaM kAlamApUrya, tataHsamya-) ra dRSTizunnadhruvA apUrvakaraNaguNasthAnake baMdhavyakjedAnaMtaramAvalikAmAnaM kAlamatikramya yazaH // 11 // * kIrtI saMkrAmayana tAsAmutkRSTaM pradezasaMkramaM karoti. tadAnI prakRtyaMtaradalikAnAmapyatipranU tAnAM guNasaMkrameNa labdhAnAM saMkramAvalikAtikrAMtAnAM saMkramasaMnnavAt; vajarSananArAcasaMhanana
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / paMcasaM sya tu devannavAccyutaH san samyagdRSTidevagatiprAyogyaM badhnan AvalikAmAnaM kAlamatikrampo- Ka tkRSTaM pradezasaMkramaM karoti. // 7 // TIkA // mUlam ||-nryugss vinonne / puvakomIpuhunaniciyassa // yAvaranajjo vAyava / ||17shaa egidiNaM napuMsasamaM // ee || vyAkhyA-narakazkisyApi narakagatinarakAnupUrvIrUpasya pU vakoTipRthaktvaM yAvanicitasya saptasu pUrvakoTyAyuSkeSu tiryagnaveSu nUyo nUyo basyetyarthaH, aSTame nave manuSyo nUtvA pakazreNiM pratipannaH, tasya anyatra tanirakahikaM saMkramayatazcara masaMgene sarvasaMkrameNa tasyotkRSTaH pradezasaMkramo navati. sthAvaranAmanadyotanAmAtapanAmae. - kezyi jAtirityetAsAM catasRNAM prakRtInAM napuMsakasamaM veditavyaM, napuMsakasyeva prAsAmapi pra. kRtInAmutkRSTaH pradezasaMkramo nAvanIya ityarthaH // ee|| // mUlam // tettIsayarApAliya / aMtamuhurNa gAI samattaM // baMdhettu sattamAna / niga- masamaye naragassa // 10 // vyAkhyA-aMtarmudUrnonAni trayastriMzatsAgaropamANi yAvat samyaktvamanupAkhya samyaktvapratyayaM tAvaMtaM kAlaM manujahikaM manuSyagatimanuSyAnupUrvIrUpaM ba // 10 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 TIkA paMcasaM dhvA nArakaH saptamakSitau vartamAnazrarame aMtarmurne mithyAtvaM gataH, tatastanniminaM tiryagchi- kaM banan guNitakauzaH saptamapRthivyAH sakAzAdinirgatya prazramasamaya eva manujahikaM ya thApravRttasaMkrameNa tasmin tiryagchike badhyamAne saMkramayan tasya manujahikasyotkRSTaM prdesh4.023||, saMkramaM karoti. // 10 // // mUlam ||-tibgraahaaraannN / suragatinavagassa thirasunnANaM ca // sunnadhuvabaMdhINa tahA / sagabaMdhA AligaM gaMtuM // 11 // vyAkhyA-tIrthakarAhArakasaptakayoH, suragatinavakasya devakivaikriyasaptakarUpasya, sthirazunayozca zunnadhrutabaMdhinInAM ca nAmaprakRtInAM taijasasaptakazuklalohitahAriisuranigaMdhakaSAyAmsamadhuramRulaghusnigdhoSNAgurulaghunirmANalakSaNAnAM sarvasaMkhyayA ekonacatvAriMzatprakRtInAM, tatheti vacanAccaturupazamakasya svabaMdhAvalikAM gatvA svabaM. dhAvalikAyAH parato yazaHkIrtI saMkramyamANAnAmutkRSTaH pradezasaMkramo navati. iyamatra nAvanA-AhArakasaptakaM tIrthakaranAma ca natkRSTaM svabaMdhakAlaM yAvadApUrya, tatrAdArakasaptakasyotkRSTaH svabaMdhakAlaH dezonAM pUrvakoTiM yAvat saMyamamanupAlayato yAvAn apramattatAkAlastA // 10 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| vAn sarvo veditavyaH. tIrthakaranAmnazca svabaMghakAla natkRSTo dezonapUrvakoTihyAnyadhikAni - Ka yastriMzatsAgaropamANi, tata etAvaMtaM kAlaM yAvadApUrya kapakazreNiM pratipanno yadA baMdhavyavaveTIkA dAnaMtaramAvalikAmAnaM kAlamatikramya yaza-kIrtI saMkramayati, tadA tayorutkRSTaH pradezasaMkramaH, ||shyaam tathA zunadhruvabaMdhinInAM sthirazunayozca sarvasaMkhyayA hAviMzatiprakRtInAM catuHkRtvo mohopa zamAnaMtaraM baMdhAvyavacchedAdUrdhvamAvalikAyAH parata natkRSTaH pradezasaMkramo lanyate. guNasaMkramaNa hi saMkrAMtaM dalikamAvalikAyAmatItAyAM satyAmanyatra saMkramayogyaM navati, nAnyathetyata A. TA valikAyAH parata ityucyate. devagatinavakaM tu yadA pUrvakoTipRthaktvaM yAvadApUryASTame nave kapa& kazreNipratipannaH san svakabaMdhavyavazvedAnaMtaramAvalikAmotaM kAlamatikramya yazAkItI prakti pati, tadA tasyotkRSTaH pradezasaMkramo navati. tadAnI hi prakRtyaMtaradalikAnAmapi guNasaMkUmeNNa labdhAnAM saMkUmAvalikAtikAMtatvena saMkUmaH prApyate iti kRtvA. tadevamuktaM natkRSTaM pradeza- saMkramasvAmitvaM // 11 // saMprati jaghanyapradezasvAmitvamannidhAnIyaM. tacca prAyaH kapitakarmIze prApyate, iti tasyaiva svarUpamAha // 17 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM0 // mUlam ||-suhumesu nigoesu / kammapiliyasaMkhannAgaNaM // vasina maMdakasAna jahaNajogo na jo e3 // 10 // jogesu jo tasesu / sammattamasaMkhavArasaMpaU // desavi. TIkA a iMca savaM / anavalaNaM ca aDavArA // 103 // canaruvasamitu mohaM / lahuM khaveto nave kh||1025mviykmmo // pAeNa teNa pagayaM / paDucca kAnavi savisesaM // 10 // vyAkhyA-yo jIvaH ra sUkmeSu nigodeSu sUkSmAnaMtakAyikeSu madhye karmasthiti saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANa palyopamAsaMkhyeyannAganyUnAM yAvat, kimuktaM navati? paDhyopamAsaMkhyeyanAgahInaM saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANaM kAlaM yAva'SitvA sthitvA, sUkSma nigodA hi svalpAyuSo navaMti, tatasteSAM pranUtajanmamaraNanAvena vedanA nAM pranatapujalaparizATa upajAyate, iti sUkSmanigodagrahaNaM. kathaMbhUta naSitvetyata Aha-maMdakaSAyo jaghanyayogazca, maMdaH zeSanigodApekSayApyatyalpaH kaSAyo yasya sa maMdakaSAyaH, jaghanyaH zeSanigodajIvAnapekSya nikRSTo yogaH, sa karaNaM vIrya yasya saH, tathA maMdakaSAyatAyAM hi svalpatarAM sthiti badhnAti, stokAM cohartayati. tathA maMdayogatAyAmaninavakarmapujalopAdAnamatistokaM navati, tato maMdakaSAyajaghanyayo // 10 // 124
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca saM0 TIkA // 1026|| grahaNaM. maMdakaSAyo jaghanyayogazca san zrannavyaprAyogyajaghanyakalpaM pradezasaMcayaM kRtvA ' totti ' tebhyaH sUkSmanigodebhyo vinirgatya yogyeSu samyaktva deza viratisarvaviratiyogyeSu traseSu madhye eti gati, Agatya ca palyopamAsaMkhyeyanAgamadhye saMkhyAtItAn vArAn yAvatsamyaktvaM tAvata eva ca vArAn kiMcidUnAn dezaviratiM ca labdhvA kathaM labdhveticeDucyate sUkSma nigodeo nirgatya bAdarapRthivI kAyikeSu madhye samutpannaH, tatatarmuhUrtena kAlena vinirgatya manuSyeSu pUrva koTyAyuSkeSu madhye samutpannaH, tatrApi zIghrameva mAsasaptakAnaMtaraM yonirgamanena jAtaH, tato'STavArSikaH san saMyamaM pratiputraH, tato dezonAM pUrvakoTiM yAvatsaMmamanupAlaya stokAvazeSe jIvite sati mithyAtvaM pratipannaH, tato mithyAtvenaiva kAlaM ga taH san dazavarSasahasrapramANasthitiSu deveSu madhye devatvenopajAtaH, tatoMtarmuhUrtamAtre gate sa ti samyaktvaM pratipadyate, tato dazavarSasahasrANi jIvitvA tAvaMtaM kAlaM ca samyaktvamanupAlaya paryavasAnAvasare mithyAtvena kAlaM gataH san bAdarapRthivI kAyikeSu madhye samutpannaH, tatoMtamuhUrtena tato'pyutya manuSyeSu samutpadyate, tataH punarapi samyaktvaM vA dezaviratiM vA pratipa bhAga 3 ||1026 //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAga3 paMcasaM yate. evaM devamanuSyannaveSu samyaktvAdi gRhNana muMzca tAvaktavyo, yAvatpakhyopamAsaMkhyeyanA gamadhye saMkhyAtItAna vArAna yAvat samyaktvalAnaH svalpakAlikazca dezaviratilAno navaTIkA ti. iha yadA yadA samyaktvAdipratipattistadA tadA bahupradezAH prakRtIralpapradezAH karoti, t||10|| to bahuzaH samyaktvAdipratipanigrahaNaM, eteSu ca samyaktvAdiprAyogyeSu naveSu madhye aSTauvArA na sarvaviratiM pratipadyate, aSTAveva ca vArAn anaMtAnubaMdhinAM kaSAyANAmughalanaM karoti. tathA caturo vArAn mohanIyamupazamayya, tato'nyasmin nave laghu zIghra karmANi kRpayana ka. pitakAMza ityabhidhIyate. etena ca pitakauzena iha jaghanyapradezasaMkramasvAmitve ciMtya mAne prAyeNa bAhulyena prakRtamadhikAraH, kAzcitpunaH prakRtIradhikRtya savizeSaM namiSyAmi. TA tadevamuktaH kapitakauzaH // 105 / / tatra jaghanyapradezasaMkramasvAmitvamAha // mUlam ||-haasdunykulaannN / khINaMtANaM ca baMdhacarimaMmi // samae ahaapvttenn| nahIjugale aNohissa // 15 // vyAkhyA-hAsyakiM hAsyaratirUpaM tasya, nayajugupsayoH, tathA kIro kIkaSAye aMtaH paryaMto yAsAM tAH koNakaSAyAMtAH, avadhijJAnAvaraNarahitajJA // 10 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga / paMcasaM nAvaraNacatuSTayacakSuracakSuHkevaladarzanAvaraNanijJahikAMtarAyapaMcarUpAH, tAsAM sarvasaMkhyayA a- TAdazaprakRtInAM baMdhacaramasamaye yathApravRttasaMkrameNa jaghanyaH pradezasaMkramonavati. iyamatra nATIkA vanA-yo'vadhijJAnasamanvito jIvastasyAvadhijJAnAvaraNarahitazeSajJAnAvaraNacatuSTayAvadhida. ||shnaashnaavrnnrhitshessckssurckssuHkevldrshnaavrnnruupaannaaN saptAnAM prakRtInAmAtmIyAtmIyabaMdha vyavachedasamaye yathApravRttasaMkrameNa jaghanyaH pradezasaMkramaH. avadhijJAnaM jhutpAdayan pranUtAna kamapujalAn parizATayatisma. tata etAsAM svabaMdhavyavacchedasamaye stokA eva pujalAH prApyate. atrApi ca jaghanyapradezasaMkrameNAdhikAraH, tato yo'vadhijJAnasamanvita iti nAvitaM. tathA nizacikahAsyaratinayajugupsAnAM baMdhavyavavedAnaMtaraM guNasaMkrameNa saMkramo jAyate, tataH pranUtaM dalikaM lanyate. aMtarAyapaMcakasya prAguktAnAM ca prakRtInAM baMdhavyavachedAnaMtaraM saMkrama e. vana navati, etadgrahA'saMprApteriti baMdhacaramasamaye ityuktaM. tathA anavadheravadhijJAnA'vadhida- nirahitasyAvadhiyugale avadhijJAnAvaraNAvadhidarzanAvaraNarUpe svasvabaMdhacaramasamaye jaghanyaH pradezasaMkramo navati. iha avadhijJAnamavadhidarzanaM cotpAdayataH prabalakSayopazamannAvato'vadhi // 10 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM jhAnAvaraNAvadhidarzanAvaraNayoratIvarakSAH karmapujalA jAyate. tato baMdhavyavacchedakAle'pi pra- nUtAH parizaTaMti, tathA ca sati jaghanyapradezasaMkramo na khanyate, iti 'aNodissa' ityuktaM. TIkA // mUlam ||-shriimtigaachimitraann / pAliyAvevasAThisammanaM // sagakhavaNAe jahaNo // 10 // adApavattassa caramaMmi // 106 // vyAkhyA-styAniitrakastrIvedamithyAtvAnAM the pakSa esaTI sAgaropamANAM yAvat samyaktvamanupAlya samyaktvapranAvatasteSAM saMbaMdhi pranUtaM dalikaM pa rizATya kiMciceSANAM satAM kapaNAyAM samudyatasya svasvayathApravRttakaraNAMtimasamaye vidhyAta saMkrameNa jaghanyaH pradezasaMkramo navati. parato'pUrvakaraNe guNasaMkrameNa pranUtakarmadalikasaMkrama para saMjavAt jaghanyaH pradezasaMkramo na prApyate iti yathApravRttacaramasamayagrahaNaM. // 16 // // mUlam ||-arai sogaThakasAya / asunnadhuvabaMdhi adhiratiyagANaM // assAyasya ya carime / ahApavattassa lahukhavage / / 107 // vyAkhyA-aratizokayoraSTAnAmapratyAkhyAnapra- tyAkhyAnAvaraNasaMjJitAnAM kaSAyANAmazunnadhruvabaMdhinInAM kuvarNAdinavakopaghAtarUpANAM asthi* ratrikasyAsthirAzunnAyazaHkIrtirUpasyAsAtavedanIyatya sarvasaMkhyayA caturviMzatiprakRtInAM, ta e // 1 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ vApi kaSAyASTakarahitAnAM laghukapake sarvenyo'pyanenyaH zIghrameva kapaNAyocitasya mAsa- naag| atvAnyadhikeSvaSTasu varSeSvatikrAM teSu kapaNAya samanyudyatasyetyarthaH, aSTau kaSAyAnapratidezoTAkAmanA pUrvakoTiM yAvatsaMyamamanupAlya, mUlaTIkAyAM punaH sarvA apyetAH prakRtIradhikRtya dezonAM // 13 // pUrvakoTiM yAvat saMyamamanupAkhyetyuktaM. kapakazreNiM pratipatrasya yathApravRttakaraNacaramasamaye kA pAyApTakasya vidhyAtasaMkrameNa, zeSANAM yathApravRttasaMkrameNa jaghanyaH pradezasaMkramo navati. // // mUlam ||-hassaguNa pUriya / sammaM mIsaM ca dhariya nakkosaM // kAlaMmi uttge| cirananbalagamsa caramaMmi // 10 // vyAkhyA-samyaktvamutpAdya hasvagaNA stokAM gaNasaMkramAAM , kimuktaM navati ? stokakAlena guNasaMkrameNa samyaktvaM mizraM ca mithyAtvadalena pUra.. yitvA, samyaktvaM cotkRSTaM kAlaM dhRtvA SaTpaSTIsAgaropamANAM yAvat samyaktvamanupAlya mitha thyAtvaM gatasya cirohalanasya paDhyopamAsaMkhyeyatnAgamAtrakAlena samyaktvasamyagmithcAtve na- // 13 // sayato yad hicaramakhaMjhasya caramasamaye samyaktvasamyagmithyAtvayordalikaM parasthAne mithyAtvaprakRtirUpe pratipyate. sa tayorjaghanyaH pradezasaMkUmaH // 17 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM // mUlam ||-sNjoygaae canaruva-samittu saMjoyaztu appaI // gavaSThiyugaM pAliya | 14 adApavattassa aMtaMti // 10 // vyAkhyA-caturo vArAn mohanIyamupazamayya catuHkRtvo TIkA | mohanIyopazamanena, kiM prayojanamiti cekucyate-pranUtapulaparizATaH, tthaahi-caaritr||1031|| mohanIyaprakRtInAmupazamaM kurvana sthitighAtarasaghAtaguNazreNiguNasaMkramaiH pranUtAn pujhalAn parizATayatIti, tatazcatuHkRtvo mohanIyopazamaM kRtvA mithyAtvaM galati. mithyAtvaM gataH sana alpAhAM alpaM kAlaM yAvat saMyojanAn saMyojya anaMtAnubaMdhino badhvA, tadAnIM ca cA. ritramohanIyadalikaM svalpameva vidyate, catuHkRtvo modopazamakAle sthitighAtAdinirghAtitatvAtU, tato'naMtAnubaMdhino badhana, teSu yathApravRttasaMkrameNa stokameva cAritramohanIyadalikaM saMkramayati. tatAtarmuhUrne gate sati punarapi samyaktvaM pratipadyate. tacca SiSaSTIsAgaropamAyAnu NAM yAvadanupAlyAnaMtAnubaMdhinAM kSapaNAya samudyatasya yathApravRttakaraNAMtasamaye teSAmanaMtAnu- baMdhinAM vidhyAtasaMkUmeNa jaghanyaH pradezasaMkUmo navati. parato'pUrvakaraNe guNasaMkUmaH pravartate, ti sa na prApyate // 10 // // 1031 // For Private & Personal use only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM // mUlam ||-hssN kAlaM baMdhiya / virana AhAramaviraI gaMtuM // ciranavalaNayo / ti- va baMdhAvaligAparana // 110 / / vyAkhyA-hasvaM kAlaM stokaM kAlaM yAvadhito'pramattasaMyataH TIkA dAkA san AhArakasaptakaM badhvA karmodayapariNativazAtpunarapyaviratiM gato'viratiM ca gatvA ttoN||13shaatrmuhuurnaatprtshcirohlne palyopamAsaMkhyeyannAgapramANena kAlenolanayA nahalayatA satA ma yastokaM saMkUmyate, kimuktaM navati ? caramakhaMDasya caramasamaye yatkarmadalikaM paraprakRtiSu saM. kamyate, sa AhArakasaptakasya jaghanyaH pradezasaMkramaH. tathA tIrthakaranAmakarma babhratA yatprathamasamaye baI dalikaM tadvaMdhAvalikAtItaM sat yadA paraprakRtiSu yathApravRttasaMkrameNa saMkramayati, tadA tIrthakaranAmro jaghanyaH pradezasaMkramaH // 110 // // mUlam // venavikArasagaM / navaliyaM baMdhiLaNa appii|| jeThaThiznArayAna / navaTTi. nA abaMdhenA / / 111 // zrAvaragasamucalaNe ( sapAdAgAthA ) vyAkhyA-devadhikanarakachikavai meM kiyasaptakalakaNaM vaikriyaikAdazakaM ekeMDiyanave vartamAnenolitaM, punarapi paMceMzyitvamupagate nApAjJamapaM kAlamaMtarmuhUrta kAlaM yAvadityarthaH, badhvA, tato jyeSTasthitirutkRSTasthitistraya // 13 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 1033 // striMzatsAgaropamasthitika ityarthaH, saptamanarakapRthivyAM nArako jAtaH, tatastAvataM kAlaM yAvat yathAyogaM tadvaikriyaikAdazakamanunnUya tato narakADuddhRtya paMceMziya tiryakSu madhye samutpannaH, tatra ca takriyaikAdazakamabadhdhvA sthAvareSvekeMpriyeSu madhye samutpannaH, tasya palyopamAsaMkhyeyajJAgapramANayojanayA, taDucalayato vicaramakhaMDasya caramasamaye pRkRtyaMtare dalikaM saMkrAmati sa tasya vaikriyaikAdazakasya jaghanyaH pradezasaMkramaH // 111 // // mUlam // -- maNuduganaccAla suhumavANaM || emeva samuddalala / tekavAkasu vagayassa // ( pAdonA gAthA ) // 112 // vyAkhyA - evamevAnaMtarokena prakAreNa manuSyahikocaigatrayoH sUkSmeNa satA badayostejovAyuSu madhye samAgatasya samuchalane cirohalane jaghanyaH pradezasaMkramaH. iyamatra jAvanA - manujadikamucairgotraM ca prathamatastejovAyujnave varttamAnenoilitaM, punarapi sUkSmaikeMyinavamupAgatenAMtarmuhUrttaM kAlaM yAvadda, tataH paMceMziyanavaM gatvA saptamanaraka pRthivyAmutkRSTasthitiko nArako jAtaH, tasmAt sthAnAduddhRtya paMceMziya tiryakku madhye samuetAvaMtaM kAlamabadhdhvA pradezasaMkrameNa cAnubhUya tejovAyuSu madhye samutpannaH, tasya ma tpannaH, 130 nAga // 1033 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| nujadhikoccaigotre cirochalanayohalayato ciramakhaMDasya caramasamaye paraprakRtI yahalikaM saM- KA kAmati, sa tayorjaghanyaH pradezasaMkramaH // 11 // TIkA // mUlam ||-annuvsmitnaa mohaM / sAyassa asAyaaMtime baMdhe // (gAthAI) vyaa||103yaakhyaa -anupazamayya mohaM mohanIyopazamamakRtvA napazamazreNimakRtvetyarthaH, asAtabaMdhAnAM ra madhye yoMtimo'mAtasya baMdhastasmin carame asAtabaMdhe aMtima samaye vartamAnasya kSapaNAyodyatasya jaghanyaH pradezasaMkramo navati, parato hi sAtasya patagrahatA, na sNkrmH|| // mUlam ||-pnntiisaae sunnANaM / apuvakaraNAvaligAaMte // ( gAthAI) // 113 // vyAkhyA-paMcatriMzatprakRtInAM paMceMjhyijAtisamacaturasrasaMsthAnataijasasaptakaprazastavihAyo gatizuklalohitahAriisuranigaMdhakaSAyAmlamadhuramRulaghusnigghoSNAgurulaghuparAghAtovAsatrada sAdidazakanirmANalakSaNAnAmupazamazreNimakRtvA zeSairvidhiniH kapitakauzasatkarjaghanyaM pra- dezAgraM kRtvA kapaNAyocitasya kapitakAMzasya apUrvakaraNasatkAyAH prathamAvalikAyA aMte carame samaye tAsAM jaghanyaH pradezasaMkramo navati. tata UrdhvaM tu guNasaMkrameNa labdhasyAtipra // 13 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nUtasya dAlakasya saMkUmAvalikAtikrAMtatvena saMkUmasaMnnavAsa na prApyate. vajaSenanArAcasaMha nAga 3 nanasya tUpazamazreNivyatiriktAntiH zeSAntiH kapitakIzakriyAnirjaghanyaM pradezAgraM kRtvA TIkA kapaNAyocitasya svabaMdhavyavavedasamaye jaghanyaH pradezasaMkramaH. etacca sUtre'nuktamapi muulttii||13|| kAyAmanidhAnAd dRSTavyaM. // 113 // // mUlam // tevaI nadahisayaM / gevijeNunare sabaMdhettA // tiriyagujoyAI / adApavattassa aMtami // 11 // // vyAkhyA-triSaSTaM triSaSTayadhikaM nadadhizataM sAgaropamANAM zataM ca| tuHpalyAdhikaM ceti zeSaH, sa pitakAauza sarvajaghanyaniryagchikodyotasatkarmA praiveyakAnuttarasuratnaveSu tiryagvikaM tiryaggatitiryagAnupUrvIrUpamudyotaM cA'badhdhvA yatrApravRnakaraNasyAMte caramasamaye nadyotatiryagakiyorjaghanya pradezasaMkramaM karoti. kathaM triSaSTayadhikaM sAgaropamANAM 2 zataM catuHpalyAdhikaM ca yAvadabadhdhvA ? iti cekucyate-sa kapitakozastipasyopamAyuSke- // 1036 / / bhASu manujeSu madhye samutpannaH, tatra devadhikameva badhAti, na tiryagkiM nApyudyotaM. tatra cAMtarmuH TUrne zeSe satyAyuSi samyaktvamavApya, tato'pratipatitasamyaktva eva paDhyopamasthitiko devo
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROM jAtaH, tato'pratipatitasamyaktvo devAnavAcyutvA manuSyeSu madhye samutpannaH, tatastenaivA'prati- nAga patitasamyaktvena sahita ekatriMzatsAgaropamasthitiko praiveyakeSu madhye devo jAtaH, tatra co. TIkA tpattyanaMtaramaMtarmudUrnA mithyAtvaM gataH, totarmuhUrnAvazeSe AyuSi punarapi samyaktvaM la. // 1036 // nate. tato SaSTI sAMgaropamANAM yAvanmanuSyAnuttarasurAdiSu samyaktvamanupAlya tasyAH samya.) ktvAHyA aMtarmuhUrne zeSe zIghrameva kapaNAya samudyataH, tato'nena vidhinA triSaSTayadhikaM sAmaropamANAM zataM catuHpakhyAdhikaM ca yAvaniryagdhikamudyotaM ca baMdharahita navatIti // 115 // // mUlam // igivigalanavazrAvara-canakkamabaMdhiLaNa paNasIyaM // ayarasaya nahIe / bA-3 vIsayare jahA purvi // 115 // vyAkhyA-ekeMzyijAtiH, 'vigalatti' hIyijAtistrIMziyajAtizcatureizyijAtirAtapanAma sthAvaracatuSkaM sthAvarasUkSmasAdhAraNAparyAptakalakSaNaM, etAza nava prakRtIH, paMcAzItaM paMcAzItyadhikaM sAgaropamazataM catuHpalyopamAdhikaM ceti zeSaH, yA // 1036 / / ma badabadhdhvA, tadaMte yathApravRttakaraNasyAMtima samaye tAsAM navAnAmapi prakRtInAM jaghanyaM pradeza saMkramaM karoti. kathaM paMcAzItyadhikaM sAgaropamazataM catuHpalyAdhikaM yAvadabadhveti cedata prA
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaMha-'uhIe ityAdi ' jhAviMzatimatarANi sAgaropamANi SaSTayAM tamaHpranAnnidhAyAM pRdhi- nAga vyAM zeSaM triSaSTayadhikaM sAgaropamazataM yathA pUrva tathA abadhvA, zyamatra nAvanA-da - TIkA | NE pitakarmIzo jhAviMzatisAgaropamasthitikaH SaSTapathivyAM nArako jAtaH, ttraapyNtrmuhuurtaavshe||13|| Se AyuSi samyaktvaM prAptavAn. tato'pratipatitasamyaktva eva manuSyo jAtaH, tatra tenA'prati patitena samyaktvena dezaviratimanupAlya catuHpalyopamasthitikaH saudharmadevaloke devo jAtaH, tenauvA'pratipatitena samyaktvena saha devannavAcyutvA manuSyo jAtaH, tasmiMzca manuSyatnave saM- yamamanupAlya aveyakeSvekatriMzatsAgaropamasthitiko devo jAtaH, tatra cotpattyanaMtaramaMtarmudUOM dUrva mithyAtvaM gataH, tatotarmuhUrnAvazeSe AyuSi nUyo'pi samyaktvaM pratipadyate. tato SaSaSTIsAgaropamANAM yAvatsamyaktvamanupAkhya tasyAH samyaktvAHyA aMtarmuhUrte zeSe kapaNAya) samudyatate. tadevaM paMcAzItyadhikaM sAgaropamazataM catuHpalyAdhikaM yAvadadhikRtAnAM navaprakRtI // 13 // nAM baMdhAnAvaH // 115 // // mUlam // dusarAtispinIyA / sunnakhagasaMghayaNasaMThiyapumANa // sammAjogANaM
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM ___TIkA 13 // sola-saehasarisachiveeNa // 116 / / vyAkhyA-duHsvarAditrikaM duHsvaraunagA'nAdeyarUpaM nI. nAga / cairgotraM, tathA azunAvihAyogatiH, azunnaM prathamavarjasaMhananapaMcakaM, azunaM prathamavarjasaMsthAna-* paMcakaM 'apumati ' napuMsakavedaH, etAsAM SomazAnAM prakRtInAM samyagdRSTibaMdhAyogyAnAM strIvedena sadRzaM jaghanyapradezasaMkramasvAmitvaM veditavyaM. navarametAsAM jaghanyapradezasaMkramasvAmI prathamaM tripakSyopamAyuSkeSu manuSyeSu madhye samutpanno vaktavyaH, aMtarmudUrnAvazeSa cAyuSi prA. tasamyaktvaH , zeSaM tathaiva vaktavyaM. / / 116 / / // mUlam ||-smyaahi Avalie / AUNa jahaNajogabahANaM // nakosAka aMte / na- ratiriyA naralasattassa // 117 // vyAkhyA-sarveSAmapyAyuSAM jaghanyayogabahAnAM yadA sama yAdhikA AvalikA zeSA navati, tadA jaghanyaH pradezasaMkramaH, sa ca svasthAne eva dRSTavyaH, ra anyatra teSAM saMkramAnAvAt. tathA narAstiyaicazca natkRSTAyuSastripacyopamAyuSaH svAyuHparya te // 13 // audArikasaptakasya jaghanyaM pradezasaMkramaM kurvati. zyamatra nAvanA-yo jIvaH sakalAnyajI. vApekSayA sarvajaghanyaudArikasaptakasatkarmA san tripakSyopamAyuSkeSu tiryagmanuSyeSu madhye sa
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 103 // mutpannaH, tasyaudArikasaptakamanujavato vidhyAtasaMkrameNa paraprakRtau saMkramayatazca svAyuSazvaramasamaye tasyaudArikasaptakasya jaghanyaH pradezasaMkramo bhavati // 117 // // mUlam // puMsaM jalasatigANaM | jahaNajo gissa khavagaseDhIe || sagacarimasamayaba6 / jaM chuna saMgatime samaye // 118 // vyAkhyA - puruSavedasya saMjvalana trikasya krodhamAnamAyArUpasya 'jahAjogissati' SaSTI tRtIyArthe tato'yamarthaH - jaghanyayoginA satA kapakazreNyAM varttamAnena svasvabaMdhacaramasamaye yaddakSaM dalikaM, tatsvAMtime samaye tasya carame saMbone ityarthaH yatparaprakRtau prakSipyate sa jaghanyaH pradezasaMkramaH iyamatra bhAvanA - AsAM catasRNAmapi prakRtInAM baMdhavyavacchedasamaye samayonAvalikA dikaba muktvA anyatpradezasatkarma na vidyate, tadapi ca pratisamayaM saMkrameNa kayamupagacchati, tAvadyAvaccaramasamayabadasyAsaMkhyeyajAgaH zeSo bhavati, tatastaM sarvasaMkrameNa saMkramayato jaghanyaH pradezasaMkramaH tadevamuktaM jaghanyapradeza saMkramasvAmitvaM, tadabhidhAnAcca samarthitaM saMkramakaraNaM // saMkramakaraNaM samAptaM // 11 tadevamuktaM saMkramakaraNaM, saMpratyuddezakrameNorttanApavarttane vaktumavasaraprApte, te ca dve api sthi bhAga 3 // 10305
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA ||104nnaa tyAgaviSaye tatra prathamataH sthiteruvartanApavarttane vaktavye, sthitau satyAmanunAgasaMjavAt. tatrApyuddezakramaprAmANyAnusaraNAtprathamataH sthitaruvarttanAmevAha // mUlam // - dayAvalivaprANaM / ThiIla naghaTaNA na vizvasayA || sokkosa pravAhA a | jAvAvali hoi ativalA // 1 // vyAkhyA -narttanA sthitiviSayA javati, nadayAvalikAbAhyAnAM sthitInAM nadayAvalikA hi sakalakaraNAyogyeti tadataHsthitInAM pratiSedhaH kiM sarvAsAmapyudayAvalikAbAhyAnAM sthitInAmurttanA netyAi - svotkRSTAyA abAdhAyAH sthitayaH, tAsAmurttanA, eSA svotkRSTA'bAghApramAlA utkRSTA pratISThApanA pratIjJApanA nAma naghanA, tadArato hrasvA hasvatarA pratIjJApanA tAvat yAvajjaghanyA abAdhA, tato'pi jaghanyA tIjJApanA javati yAvalikApramAlA. iyamatra bhAvanA - badhyamAnaprakRteryAvatI abAdhA, tayA tukhyA vA hInA vA pUrvabadhaprakRtInAM yA sthitiH, sA noirtyate sA utpATya tataH sthAnAdUrdhvaM badhyamAnaprakRteravAghAyA napari na nikSipyate, abAdhAkAlAMtaHpraviSTatvAt. yA punarAdhAyA paritanI sA sthitiparyaMta murtyate tadevamabAdhAtaH praviSTAH sarvA api sthitaya kra bhAga 3 // 104 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 2041 // rdhvamurttanAmadhikRtyAtikramaNIyA javaMti tathA ca sati yaivotkRSTA abAdhA saiva utkRSTA - tApanA. samayonA utkRSTA abAdhA, samayonA utkRSTA pratIjJApanA; chisamayonA utkRSTA abAdhA, hisamayonA utkRSTA pratIjJApanA. evaM samayasamayahAnyA pratISThApanA tAvaktavyA yAvajaghanyA abAdhA aMtarmuhUrtapramANA, tato'pi jaghanyatarA atIvApanA AvalikAmAtraM, taJca nadayAvalikAlakaNamavaseyaM. na hyudayAvalikAMtargatAH sthitaya nayaite 'navaTTalA viIe / dayAvaliyAe bAhirA viI' iti vacanAt nanu yadA tadA vA baMdhe satyurttanA pravarttate ' prabaMdhA navadR ' iti vacanAt tata udayAvalikAgatAH sthitayo'bAdhAMtargatatvena noi SyaMte, kimudayAvalikApratiSedhena ? tadayuktamabhiprAyA'parijJAnAt, abAghAMtargatAH sthitayo noha te iti kimuktaM bhavati ? abAdhAMtargatAH sthitayaH svasthAnAmutpATya prabAdhAyA uparina nikSipyate, abAdhAyA madhye punastAsAM vakSyamANakrameNa narttanAnikSepa pravarttamAnau na virudhyete. tata udayAvalikAMtargatA api narttanIyAH prApnuvaMtIti pratiSidhyate // 1 // saMprati nikSepaprarUpaNArthamAda 131 nAga 3 // 1041 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ naag| R ||muulm ||-chiyrignnaa / AvaliyaM laMghiLaNa tahaliyaM // savesuvinirikappa3 / vigaNesu navarimesu // // vyAkhyA-ipsitasthitisthAnAt yastyitisthAnamurtyate, taTIkA ta kamityarthaH. zrAvalikA saMghayitvA atikramya talikamupa'mAnasthitidalikaM srvessv||104aapi naparitaneSu sthitisthAneSu nikSipyate // 2 // eSa nikSepa viSayapramANanirUpaNArthamAha // mUlam ||-shraavliyasNkhnnaagaai / jAva kammaM vittinirakevo // samanattarA liyA. / sAvAhAe nave kaNo // 3 // vyAkhyA-iha nikSepaviSayo dhiA, jaghanya natkRSTazca. tatrAvalikAyA asaMkhyeyatnAgamAtrAsu sthitiSu yaH karmadalikanikepaH sa jaghanyaH, tathAhisarvotkRSTAsthityamAdadha AvalikAmAvalikAyA asaMkhyeya ca nAgamavatIryAdhastanI yA sthi. tistasyA dalikamatItyApanAvalikAmAtramatikramyoparitanISvevAvalikAyA asaMkhyeyannAganAvinISa nikSipyate, nAvalikAyA madhye'pi tathA svAnnAvyAta. tato'sAvetAvAn jaghanyo dali- kanikepaviSayaH, evaM ca sati prAvalikAyA asaMkhyeyatamena nAgenAdhikAsu AvalikAmAtrAsusthitiSu narttanaM na navatIti si.I. tathA ca satyutkRSTe sthitibaMdhe nahartanAyogyAH sthi // 14 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 1043 // to baMdhAvalikAmabAdhAmuparitanoM cAvalikAmasaMkhyeyajAgAdhikA muktvA zeSA eva dRSTavyAH. tathAhi --baMdhAvalikAMtargataM sakalaraNAyogyamiti kRtvA baMdhAvalikAMtargatAH sthitayo noTayete. prabAdhAMtargatApi norttanAyogyAH, tAsAmatIThApanAtvena prAkU pratipAditatvAt zra saMkhyeyanAgAdhika AvalikAmAtranAvinyazca naparitanyaH sthitayaH prAguktayuktereva nonAyogyAH, saMpratyutkRSTo nikSepaviSayazcityate-- " jAvakamavizatti' ityAdi, iyamatra jAvanA - yadA prAvalikAmAvalikAyA asaMkhye yaM ca nAgamadho'vatIrya dvitIyA'vastanI sthitiruGghartyate tadA samayAdhika AvalikAyA asaM khyeyannAgo nikSepaviSayaH, yadA tu tRtIyA sthitiruddartyate, tadA chisamayAdhikaH evaM samayasamayavRddhyA tAvaddalikanikSepaviSayo vaIte, yAvatkRSTo bhavati sa ca kiyAna javatIti ceucyate - samayAdhikAvalikayA abAdhayA ca dInA sarvakarmasthitiH, tathAhi -- prabAdhoparisthitInAmunA javati, tatrApyabAdhAyA naparitane sthitisthAne urttyamAne prabAdhAyA pari dalika nikSepo javati na abAdhAyA madhye, nachartyamAnadalikasya nahartyamAna sthite rU jAga 3 // 1043 //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 144 // nipot tatrApyudarttyamAnasthiterupari yAvalikAmAtrAH sthitIratikramyoparitanISu sthitiSu sarvAsu dalikanikSepaNA javati tato'tIvApanAvalikAmurtyamAnAM sthiti samayamAtrAbAdhAM varjayitvA zeSA sarvApi karmasthitirutkRSTo dalikanikSepaviSayaH tadevamabAdhAyA naparitanaM samayamAtra muharttyamAna sthitisthAnamadhikRtyotkRSTo dalikanikSepaviSayaH prApyate. sarvoparitanaM tu sthitisthAna murtyamAnamapekSya jaghanyo dalikanikSepaviSayaH // 3 // tathA cAda // mUlam // - zrAvAhavirivAroga / dalaM paDucceda paramanirakevo / carimuvaTTalagaNaM / pa Ducca ida jAyai jahanno || 4 || vyAkhyA - abAdhAyA uparitanaM yatsthitisthAnaM taddalikaM pratItya hoinA karaNe parama utkRSTo nikSepo javati caramaM tu sthitisthAnaM yasmAtparaM noirtyate, tadadhikRtya jaghanyo dalika nikSepaH // 4 // saMprati yAvanmAtrAH sthitaya narttanayogyAstAH pratipAdayati // mUlam // - nakkosaga vizbaMdhe / baMdhAvaliyA pravAhametaM ca // nirakevaM ca jahAM | mottuM nabaTTae sesaM // 5 // vyAkhyA - utkRSTe sthitibaMdhe kriyamANe baMdhAvalikAmabAdhAmAtraM bhAga 3 // 1044 / /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 TIkA paMcasaM nidepaM ca jaghanyaM, iha jaghanyanikSepagrahaNAtsarvoparitanI prAvalikA asaMkhyeyatnAgAdhikA - gRhyate. tatastAM ca muktvA zeSaM sarvamapi sthitijAtamuhartya te. nAvanA caitaSiyA prAgeva ka tA, eSa nirvyAghAte vidhiH // 5 // vyAghAte punryN||1|| // mUlam ||-nivaaghaae evaM / vAghAna saMtakammahigabaMdho // AvaliasaMkhannAgo / jA vAvali taba azvaNA // 6 // vyAkhyA-evaM pUrvoktaprakAreNa dalikanikepo nirvyAghAte vyAghAtAnAve dRSTavyaH, vyAghAte punaranyathA. atha ko'sau vyAghAta ityAha-vyAghAtaH prAktana| sthitisatkarmApekSayAnyadhikAnninavakarmabaMdharUpaH, tatrA'tIbApanA AvalikAyA asaMkhyeyata mo lAgaH, sa ca pravaImAnastAvadavaseyo yAvadAvalikA. zyamatra nAvanA-prAktanasatkarmasthityapekSayA samayAdinAnyadhiko yo'ninavakarmabaMdhaH sa vyAghAta ihAnipretastatrAtIbApara nA jaghanyA AvalikAyA asaMkhyeyatnAgamAtrA, tagrAhi-prAktanasatkarmasthiteH sakAzAtsa- mayamAtreNAnyadhike'ninavakarmabaMdhe sati prAktanasatkarmaNotyA vA hicaramA vA sthitinoya'te, evaM yAvadAvalikA, anyasyAzcAvalikAyA asaMkhyeyatamo nAga iti. // 15 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 1046 // evaM samayahvayena samayatrayeNa yAvadAvalikAyA asaMkhyeyatamenApi jAgenAbhyadhike aninavakarmabaMdhe dRSTavyaM yadA punarghAbhyAmAvalikAyA asaMkhyeyatamAbhyAM nAgAnyAmadhiko'ni navakarmabaMdha nRpajAyate, tadA prAktana satkarmaNotyasthitirudvartyate. udvartya ca AvalikAyAH prazramamasaMkhyeyatamaM nAgamatikramya dvitIye asaMkhyeyatame jAge nikSipyate, etau pratIjJApanAnipau jaghanyau yadA punaH samayAbhyadhikAcyAM dvAbhyAmAvalikAyA asaMkhyeyatamAyAM (praair 14000 ) jAgAcyAmadhiko'jinavakarmabaMdhaH, tadA zrAvalikAyAH prathamamasaMkhyeyatamaM jAgaM samayAdhikamatikramya dvitIye asaMkhyeyatame jAge nikSipyate evamaninavakarmavasya samayAdivRkSai pratIjJApanA pravaIte. sA ca tAvat yAvadAvalikA paripUrNA bhavati nikSepastu sarvatrApi tAvanmAtra eva javati tata UrdhvaM punarajinavakarmabaMdhavRkSai nikSepa eva kevalo vaIte nAtIlApanA // 6 // etadevAda // mUlam // - zrAvalido saMkhaMsA / jai vaha hiNavo na vizbaMdho || navahatocarimA / evaM jAvaliya zravaNA || 1 || zrAvaNAvaliyAe / pulAe vadRtti niskeko || nAga 3 // 1046 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM (sArdA gAthA ) vyAkhyA-yadA prAktanasthitisatkarmApekSayA aninavaH sthitibaMdho vaIte, nAga 3 hAvAvalikAyA asaMkhyeyAMzI asaMkhyeyatamau nAgau, tataH prAktanasthitisatkarmaNoMtyA sthiTIkA tiruhartyate, nahartya cAvalikAyAH prathamamasaMkhyeyatamaM nAgamatikramya hitIye asaMkhyeyatame // 10 // nAge nitipati. etAvatIvApanAnikepau jaghanyau, tato'ninavakarmabaMdhasya samayAdivRkSAvatI. bApanA vAIte tAvat yAvadAvalikA paripUrNA navati. nikSepastu tatra sarvatrApi tAvanmAtra eva, atIbApanAvalikAyAM ca paripUrNAyAM nikSepo vAIte, itizabda nahartanAvaktavyatAparisamAptisUcako, yAvaccAnena navakarmabaMdhaH prAktanasthitisatkarmaNaH sakAzAd dhAnyAmAvalikAprasaM khyeyatamAnyAM nAgAnyAmanyadhiko na navati, tAvatprAktanasthitisatkarmaNazvaramasthiteradha prAsavalikAmasaMkhyeyatnAgAdhikAmatikamya, tato'dhastanIreva sthitIrutayati. tatrApi yadA pAva-) likAmasaMkhyeyatnAgAdhikAmatikramya tato'naMtaramevAdhastanI sthitimurttayati, tadA prAvali- // 10 // OM kAmatikamyoparitane prAvalikAyA asaMkhyeyatame lAge nikSipati. yadA tu kSitIyAmadhastaanI sthitimurttayati, tadA samayAdhike asaMkhyeyatame jAge nivipati. evaM pUrvaprakAreNa dRSTa
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM vyaM. saMpratyalpabahutvamucyate-yA jaghanyA atIbApanA, yazca jaghanyo nikSepaH, etau dhAvapi ra sarvastokau parasparaM ca tulyau. yato dhAvapyeto AvalikAsatkAsaMkhyeyatamannAgapramANau, tATIkA nyAmasaMkhyeyaguNA natkRSTA atIchApanA, tasyA natkRSTAbAdhArUpatvAt. tato'pyutkRSTo nikSepo saMkhyeyaguNaH, yato'sau samayAdhikAvalikayA sAbAdhayA honA sarvakarmasthitiH, tato'pi sa. vakarmasthitivizeSAdhikA. // 7 // saMprati nanopasaMhAramapavartanopadepaM cAha ||muulm ||-nivttttnnmevN / etto navaTTaNaM voThaM // // vyAkhyA-evamanena prakAYareNa sthiterudvartanA navati. saMpratyataya sthiterapavartanAM vakSye pratijJAtameva nirvAhayati // mUlam ||-nvttttitto ya tthiiN| nadayAvalibAhirA vigaNA // nirikavara se tinAge / samayahige saMghinaM sesaM || e // vyAkhyA-sthitimapavartayan nadayAvalikAyA bAhyAni sthitisthAnAni apavartayati, nodayAvalikAmapi, nadayAvalikAyAH sakalakaraNayogyatvAt. kutra nikSipatIti cedata Aha-nirikavA ityAdi ' nikSipati sve AtmIye vinAge samayAdhike zeSamullaMghya. kimuktaM navati ? nadayAvalikAyA naparitanI yA samayamAtrA sthitiH, ta. // 104 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM syA dakhikamapavarnayana dayAvalikAyA naparitanau hau trinAgau samayAnAvatikramya adhasta- nAga 3 ne samayAdhike tRtIye nAge nikSipati. eSa jaghanyo nikSepo jaghanyA cAtIchApanA; yadA tU.. TIkA ma dayAvalikAyA naparitanI tRtIyA sthitirapavaya'te, tadA atIvApanA prAguktapramANA hism||10|| yAdhikA, nidepastu tAvanmAtraH, evamatIlApanA pratisamayaM tAvadhimupanetavyA, yAvadAvali. kA kA paripUrNA navati // 7 // tathA cAha--- ||muulm ||-ndyaavli navarihA / ramevovaTTae riMgaNA // jAvAvasittinAgo / sa. mayadigo sasaTiINaM tu // 10 // vyAkhyA-nadayAvalikAyA naparisthAni naparitanAni sthitisthAnAni, evameva pUrvoktena prakAreNa tAvadapavarttayati, yAvadatIbApanA paripUrNAvalikApramANA navati. zeSANAM ca sthitInAM nikSepaviSayANAM samayAdhika prAvalikAyAstrinAgaH, a.) taH paraM tvatIbApanA sarvatrApyAvalikAmAtraiva navati, nideSastu vaIte, sa ca tAvad yAvada dharaNA tIvApanAvalikArahitA sarvakarmasthitiH // 10 // tathA cAha.. // mUlam ||-shlovnngii-maanngaan navaMghikaNa prAvaliyaM // niskippara daliyama132
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 do-mizgaNe sesu savesu // 11 // vyAkhyA-ipsitAdapavartanIyAsthitisthAnAd yat yat sthitisthAnamapavartayitumiSyate, tasmAtasmAdityarthaH, adhastAdAvalikAmatIbApanAvalikAmu TIkA vaMdhya talikamadhastAtsarveSvapi sthitisthAneSu nikSipyate. tato yadA sarvoparitanaM sthiti||10 sthAnamapavartayati, tadA AvalikAmAtramadho'vatIryAdhastaneSu sarveSvapi sthitisthAneSa nikSi pati, karma ca baI sat baMdhAvalikAyAmatItAyAmapavarnayati. tato baMdhAvalikAyAmatikrAMtAyAM satyAM samayAdhikAtIchApanAvalikArahitA sarvA karmasthitirutkRSTo nikSepaviSayaH, prAktanastu jaghanyaH // 11 // etadevAha // mUlam ||-nudyaavlinvrinch / gaNaM adikicca do azhINo // niskevo sabovariyANavasA nave paramo // 12 // vyAkhyA-nadayAvalikAyA naparitanaM sthitisthAnamayadhikRtyApavartanAyAmatihInaH sarvajaghanyo nikSepaH samayAdhikAvalikAvinAgarUpaH prApyate.sa- voparitanasthitisthAnavazAttu sarvoparitanaM tu sthitisthAnamadhikRtya parama natkRSTo yathoktarUpo nikepaH // 15 // saMprati yAvanmAtrAsu sthitiSu nikSepaH, yAvatyazcApavartanIyAstAvatI // 15 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA " // 10 // 2 // nirdidikSurAha nAga 3 // mUlam ||-smyaahi azvavaNA / baMdhAvaliyA ya mottu niskevo // kammaThiI badhodaya / Avaliya motu nabaTTe // 13 // vyAkhyA-samayAdhikAmatIcApanAvalikAM baMdhAvalikAM ca muktvA zeSAsu sarvAsvapi sthitiSvapavartanAyAmutkarSato nikepo javati. yato baI satkarma baMdhAvalikAyAmatItAyAM satyAmapavarnayati, na baMdhAvalikAyA madhye'pi, apavartya ca vivakSitasthitisthAnaM na tatraiva nikSipati, kiMtu tato'dhastAdAvalikAmatikramya, tato yathoktarUpa natkRSTa nidepo na virudhyate. tathA baMdhAvalikAmudayAvalikAM ca muktvA zeSAM sakalAmapi karmasthitimapavarnayati. yato baMdhAvalikAyAmatItAyAM bahAH sthitIrapavartayati. tatrApyudayAvalikAbAhyA iti kRtvA, eSa nirvyAghAte apavartanAvidhiH // 13 // pAda ca // mUlam ||-nivaaghaae evaM / vizghAna eka ho vAghAna ! vAghAe samaUNaM / kaMDa- 151 // gamazvAvaNA hoi // 14 // vyAkhyA-evaM pUrvoktena prakAreNa nirvyAghAte vyAghAtAnAve a. pavarnanoktA, vyAghAte punaranyathA, tatra vyAghAto'trApavartanAyAM sthitivyAghAto veditavyaH, tara
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA ||105shaa smin vyAghAte sati taM kurvANe ityarthaH, samayonaM kaMDakamatIThApanA bhavati kathaM samayonamiti ceducyate - paritanena samayamAtreNa sthitisthAnenApavartyamAnena saha adhastAtkaMkamatikramyate, tatastena vinA kaMDakaM samayonameva bhavati // 14 // kaMDakasyaiva jaghanyotkRSTa pramANamAda // mUlam // - nakkoDAyaTiI / kiMcUlA kaMrugaM jahannaM tu || pallAsaMkhaM saMkAya - ji. to paramabaMdho || 15 || vyAkhyA - yato yasyAH sthiterArajya parama utkRSTo baMdho bhavati, natkRSTAM sthiti banAti, tasyAH pranRti sarvApi sthitirDAya sthitirucyate sA cotkarSataH kiMcidUnA kiMcidUna karma sthitipramANA veditavyA. tathAdi - aMtaHkoTI koTI pramANa sthitibaMdha mAdhAparyApta saMjJipaMceMyi utkRSTAmapi sthitiM badhnAti tata utkarSataH kiMcidUnakarma sthitipramADAyasthitirbhavati sA cotkRSTaM kaMrukamucyate iyamutkRSTA vyAghAte'tIjJApanA. etacco. tkRSTaM kaMrukaM samayamAtreNApi nyUnaM kaMDakamucyate evaM samayadhyena samayatrayeNa, evaM tAvanyUnaM yAvattatpalyopamAsaMkhyeyanAgamAtraM pramANaM bhavati tacca jaghanyaM kaMrukaM iyaM jaghanyA nAga 3 // 105 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA // 15 // vyAghAte'tIbApanA. saMpratyalpabahutvamucyate-tatrApavartanAyAM jaghanyo nikSepaH sarvastokaH, ta- sya samayAdhikAvalikAtrinAgamAtratvAt. tato jaghanyAtIvApanA higuNA trisamayonA. kadhaM trisamayonaM diguNatvamiti cekucyate-vyAghAtamaMtareNa jaghanyAtIchApanA AvalikAtrinAgadhyaM samayonaM navati. pAvalikA cA'satkalpanayA navasamayapramANA kalpyate, tatastrinAgadhyaM samayonaM paMcasamayapramANamavagaMtavyaM. / nikSepo'pi jaghanyaH samayAdhikAvalikAvinAgarUpo'satkalpanayA catuHsamayapramANo higuNIkRtastrisamayonaH san tAvAneva navatIti. tato'pi vyAghAtaM vinA natkRSTA atIcA. panA vizeSAdhikA, tasyAH paripUrNAvalikAmAtratvAt. tato vyAghAte natkRSTA atIvApanA asaMkhyeyaguNA, tasyA natkRSTamAyasthitipramANatvAt. tato'pyutkRSTo nikSepo vizeSAdhikaH, tasya samayAdhikAchikonasakalakarmasthitipramANatvAta. tataH sarvA karmasthitirvizeSAdhikA. saM- pratyutanApavartanayoH saMyogenAlpabahutvamucyate-tatroti'nAyAM vyAghAte jaghanyAvatIchApanA. nidepau sarvastoko, svasthAne tu parasparaM tulyau, AvalikAsaMkhyeyatnAgamAtratvAt. tato'pa 1053 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM nAga 3 TIkA 2054aa vartanAyAM jaghanyo nipo'saMkhyeyaguNaH, tasya samayAdhikAvalikA trinAgamAtratvAt. tato'- pyapavartanAyAmeva jaghanyAtIvApanA higuNA trisamayonA. atra nAvanA prAgeva kutA. tato'.. pyapavarttanAyAmeva vyAghAtaM vinA natkRSTAtIbApanA vizeSAdhikA, tasyAH paripUrNAvalikApramANatvAt. tata najanAyAmutkRSTAtIcApanAsaMkhyeyaguNA, tasyA natkRSTAvAdhArUpatvAt. tato'pavartanAyAM vyAghAte natkRSTA atIvApanA asaMkhyeyaguNA, tasyA natkRSTaDAyasthitipramANatvAt. tata nartanAyA natkRSTo nikSepo vizeSAdhikaH. tato'pyapavartanAyAmutkRSTo nidepo vizeSAdhikaH, tato'pi sarvA sthitirvizeSAdhikA. tadevamuktA sthityapavartanA // 15 // saMpratyanunAgohartanApavarttane vAcye, tatra prazramato'nunAgoninAmAha // mUlam ||-crmN no vaTija / jAva aNaMtANi phagANi // tana nassakiya nvtttt| (pAdonA gAthA ) vyAkhyA-caramaM spAIkaM nogate, nApi hicarama, nApi vicarama, evaM tAvAcyaM yAvacaramAtspAIkAdadho'natAni spAIkAni noityate. idamatra tAtparya-yo jaghanyo nikSepa AvalikAyA asaMkhyeyannAgaH sarvoparitano, yA ca tasyAdha zrAvalikAmA // //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa nAga 3 trAtIbApanA, tasthitisthAnagatAni spAIkAni sarvANyapi nohatyai te, kiM tu tenyo'vastAda- TA vatIrya yAni spaIkAni samayamAtrasthitigatAni tAni nahartayati. tAni cohartya zrAvali TIkA kAmAtrasthitigatAni anaMtAni spAIkAni atikrmyopritnessvevaavlikaastkaasNkhyeytnaag||10|| mAtragateSu spAIkeSu nikSipati. yadA punaradho'vatIrya hitIyasamayamAtrasthitigatAni spAIkA ra ni nayati, tadA prAvalikAmAtrasthitigatAni spAIkAni atikramya naparitaneSu samayA. dhikAvalikAsatkAsaMkhyeyatnAgamAtragateSu spAIkeSu nikSipati. evaM yathA yathAdho'vatarati, tathA tathA nidepo varhate. atIbApanA punaH punaH sarvatrApi AvalikAmAtrasthitigatAnyeva spAIkAni. kiyAna punarutkRSTo nikSepaviSayaH? iti ceyate-baMdhAvalikAyAmatItAyAM samayAdhikAvalikAmAgatAni spAIkAni vyatirivya zeSANi sarvANyapi nikSepa viSayaH. tazrAdi-nahartyamAnAni samayamAtrasthitigatAni spaIkAni na tatraiva nikSipati, zrAvalikAmAtragatAnitvatIbApanA. tato baMdhAvalikAyAmatItAyAM samayAdhikAvalikAmAtragatAni vyatiricya zeSANi spAIkAni nikSepa viSayaH. saMpratyatraivAlpabahu // 15 //
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 tvaM ciMtyate-sarvastoko jaghanyanikepaH, tasyAvalikAsatkAsaMkhyeyatnAgagataspAIkamAtraviSa- yatvAt. tato'nIchApanA anaMtaguNA, nikepaviSayaspaIkenya AvalikAmAtrasthitigatAnAM spa.. TIkA IkAnAmanaMtaguNatvAt. evaM sarvatrApyanaMtaguNatA spAIkApekSayA dRSTavyA. tata natkRSTo nike. ||15po'nNtgunnH, tato'pi sarvo'nunAgo vizeSAdhikaH, tadevamuktA anunAgojanA, / / saMpratyanu. nAgApavartanAmatidezenAha // mUlam ||-udyaanvttttnnaa evaM // 16 // ( gAthAcaturthIzaH) vyAkhyA-evamurtanAprakAreNa apavartanApyanunAgaviSayA vaktavyA, kevalamudayAdAranya sthityapavartanAvata. tadyathA-prazramaM spAIkaM nApavartyate, nApi hitIya, nApi tRtIyaM, evaM tAvaktavyaM, yAvadAvali. kAmAtrasthitigatAni spAIkAni navaMti. tenya naparitanAni tu syAIkAnyapavatyaite. tatra yadA nadayAvalikAyA napari samayamAtrasthitigatAni spAIkAnyapavarttayati, tadA samayonAvali- kAtrinAgakSyagatAni atikramyAdhastaneSvAvalikAsatkasamayAdhikatrinAgagateSu spAIkeSu nivipati. yadA tUdayAvalikAyA napari na hitIyasamayamAtrasthitigatAni spAIkAnyapavarttayati, // 16 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM tadA prAguktA atIvApanA samayonAvalikAvinnAmadhyapramANA samayamAtra sthitigataiH spAIkai- 1. radhikAvagaMtavyA, nikSepastu tAvanmAtra eva. evaM samayavRddhyA atIchApanA tAvadRjhimupanetaTIkA ma vyA, yAvadAvalikA paripUrNA navati. tataH paramatIbApanA sarvatrApi tAvanmAtraiva, nidepastu // 15 // vaIte. evaM nirvyAghAte sati dRSTavyaM. vyAghAte punaranunAgakaMDakaM samayamAtrasthitigataspAIka nyUnamatIbApanA dRSTavyA. kaMmakamAnaM samayanyUnatvaM yathA prAk sthityapavartanAyAmuktaM tathA'trApi dRSTavyaM // 16 // etadevAha - // mUlam ||-azcAvaNAzyA / saMNAna suvi, puvvRttaan| kiMtu atanilAveNa / 2 phAgA tAsu vattavA // 17 // vyAkhyA-atIbApanAdyAH, jaghanyA'tIbApanA, natkRSTA'tIbA panA, AdizabdAjaghanyo nikSepa natkRSTo nikSepaH, evamAdyAH saMjJAH saMjJeyAni vaktavyasthA| nAni, yorapyanunAgorttanApavartanayoH pUrvoktA dRSTavyAH, sthitiviSaye yathA prAguktAstathA trApi vaktavyA ityarthaH, kiMtu tAsu nikSepAtIbApanAdirUpAsu saMjhAsu spAIkAnyanaMtAlilApena vaktavyAni, tathaiva ca prAgannihitAnIti. saMpratyasyAmevAnunAgApavarttanAyAmapabahutvamucya // 15 // 131
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 105 // - sarvastoko jaghanya nikSepaH, tato jaghanyAtIlApanA anaMtaguNA, tato vyAghAte'tIvApanAnaMtaguNA, tatkRSTamanujAgarukaM vizeSAdhikaM, tasya ekasamayagataiH spAIkairatIvApa nato'dhikatvAt tata utkRSTo nidepo vizeSAdhikaH, tato'pi sarvo'nunAgo vizeSAdhikaH // // 17 // saMprati dvayorapyurttanApavarttana yoralpabahutvaM sUtrakRtpratipAdayati // mUlam // - zrapasaguNahANi / aMtare dukhuvi hI niskevo // tullo aAMtagulina / dusuvANA cevaM // 17 // tatto vAghAyaNubhAga - kaMmakaM ekkavaggaNAdIlaM // nakkoso niskeko / tullo savisesasaMtaM ca // 17 // vyAkhyA - ekasyAM sthitau yAni spardhakAni tAni kramazaH sthApyaMte, tadyathA-- sarvajaghanyaM rasaspardhakamAdau tato vizeSAdhikarasaM hitIyaM tato'pi vizeSAdhikarasaM tRtIyaM evaM yAvatsarvotkRSTarasamaMte tatrAdispaIkAdArajyottarotarasparddhakAni pradezApekSayA vizeSahInAni; aMtimaspaIkAdArajya punaradho'dhaH krameNa pradezApekSayA vizeSAdhikAni vizeSAdhikAni teSAM madhye ekasmin dviguNavRddhyaMtare higuNahAnyaMtare vA yatspardhakaM jAtaM tatsarvastokaM athavA snehapratyayaspardhakasya zranujJAgaddiguNavRddhyaMtare zranu nAga 3 105nA
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA 120001 nAdiguNadAnyaMtare vA yadanujJAgapaTalaM tatsarvastokaM, tato yorapyurttanApavarttanayorjaghanyo nikSepo'naMtaguNaH, svasthAne tu tulyaH, tatra yadyapyurttanAyAmAvalikA saMkhyeyanAgagatAni spaIkAni nikSepo'pavarttanAyAM samayAdhikAvalikAtrinAgagatAni sparddhakAni, tathApyAdimasthi tiSu sparddhakAni stokAnyeva prApyaMte, aMtima sthitiSu prabhUtAnIti spardhakasaMkhyApekSayA yorapi nikSepastulyaH, evamatIvApanAyAmapi jAvanIyaM. tato yeorapi pratIvApanA evaM dRSTavyA, nikSepAdanaMtaguNA svasthAne tu parasparaM tulyA ityarthaH, tato vyAghAte yadutkRSTamanujAgarukaM ekayA kargalayA samayamAtra sthitigata spardhakasaMdatirUpayA dInaM tadanaMtaguNaM, tat navarttanApavarttanayorutkRSTo nikSepo vizeSAdhikaH, svasthAne tu parasparaM tulyaH, tataH pUrvabaddhaM badhyamAnaM vAnubhAgasatkarma vizeSAdhikaM samayAdhikAtIvApanAvalikAgataiH pUrvavadairbadhyamAnaizca spardhakairadhikatvAt // 18 // 19 // saMpratyurttanApavarttanayoH kAlaniyamaM viSayaniyamaM ca pratipAdayati // mUlam // - prabaMdha navadR / sovaTTaNA viirasANaM // kiTTIvaDe ujjayaM / kiTTi - bhAga 3 // 105 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 106 // su viTTaNA ekkA // 20 // vyAkhyA - AbaMdhaM yAvadvedhastAvarttayati sthityanujJAgAn, apavarttanA punaH sthitirasAnAM sarvatrApi pravarttate, baMdhe abaMdhe vA pravarttate ityarthaH eva kAlaniyamaH, athavA prabaMdha iti yAvanmAtraH sthitibaMdhastAvanmAtrasya ca sthitisatkarmaNaH sthityuchanAnujAgarttanA copajAyate nRparitanasya tu karmaNaH sthityanujJAgovarttanA na javati. - pavarttanA punaH sarvatra baMdhaparimANAdarvAk parato vA pravarttate ityarthaH tathA kiTTIkRtavarje kamaMdalike najayaM nApavarttanArUpaM javati; kiTTIkRte tvapavarttanaivaikA kevalA, norttaneti. eSa sarvo'pi viSayaniyamaH navarttanApavarttanAkaraNe samApte tadevamukte narttanApavarttane // 20 // saMprati karmaprakRtigatakramaprAmANyAnusaraNADudIraNA vaktavyA, tatra caite arthAdhikArAstadyathAlakSaNaM, bhedaH, sAdyAdiprarUpaNA, svAmitvaM ca tatra prathamato lakSaNabhedayoH prarUpaNArthamAha || mUlam || - jaM karalokaTTiya / nadaye dijjai nadIraNA esA | pagaThiimAi / canahA mUluttarayana duvidA // 21 // vyAkhyA - iha pUrvArdhena lakSaNamanihitaM, uttarArdhena tu jedaH, tatra yatparamANvAtmakaM dalikaM karaNena yogasaMjhikena vIryavizeSeNa kaSAyasahitena vA nAga 3 // 106 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA ||1061 / / dayAvalikAbahirvarttinIyaH sthitibhyo'pakRSya nadaye dIyate udayAvalikAyAM prakSipyate, epA nadIraNA. naktaM ca- ' nadayAvali bAhirilla - vidito kasAyasahie || prasadie vA | jogasaMNaM karaNaM // 1 // daliya mokaTTiya nadayA - baliyAe pavesaNaM udIraNatti || ' sA ca prakRtisthityAdibhedAccaturdhA, tadyathA - prakRtyudIraNA, sthityudIraNA, anujJAgodIraNA, pradezodIraNA ca. ekaikApi dvidhA, mUlaprakRtiviSayA uttaraprakRtiviSayA ca tatra mUlaprakRtivipayA'STaghA, uttaraprakRtiviSayA cASTapaMcAzadadhikazataprabhedA, tadevamuktau lakSaNabhedau; saMprati sAafter karttavyA sA ca dvidhA, mUlaprakRtiviSayA uttaraprakRtiviSayA ca tatra prathamA mUlaprakRtiviSayA, tAM karoti || mUlam // - veyaNIyamodalIyAla / doi candA nadIraNAnusta || sAI adhuvA sesAga | sAivajjA nave tividA // 22 // vyAkhyA - vedanIya modanIyayorudIraNA caturdhA catuH makArA javati, tadyazrA - sAdiranAdidhruvA'dhruvA ca tatra vedanIyasya pramattaguNasthAnakaM yAcadudIraNA, na parataH, mohanIyasya caramAvalikAhI na sUkSma saMpa rAyaguNasthAnakaM yAvat, na pa bhAga 3 ||rnny / /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA // 106 // rataH, tato'pramattAdiguNasthAnakebhyaH pratipatato vedanIyasya, upazAMta mohaguNasthAnakAcca pratipatato mohanIyasyodIraNA sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvA ajavyAnAM azruvA janyAnAM AyuSaH punarudIraNA sAdiraghuvA ca tathAhi - AyuSaH paryaMtAvalikAyAM niya mAdudIraNA na javati, tato'dhruvA punarapi paranavotpattiprazramasamaye pravarttate, tataH sAdiriti zeSANAM mUlaprakRtInAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNanAmagotrAMtarAyarUpANAmudIraNA tridhA viprakArA, tadyathA - anAdirghuvA'dhruvA ca tathAdi -- jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM yAvatkImohaguNasthAnakasyAvalikA zeSA na javati, tAvatsarvajIvAnAmudIraNA'vazyaMbhAvinI, nAmagovayostu yAvatsayogicaramasamayastAvat, tata eSAmanAdirudIraNA, dhruvAdhuve pUrvavat tadevaM kRtA mUlaprakRtiSu sAdyAdiprarUpaNA // 22 // saMpratyuttaraprakRtiSu tAM cikIrSurAda - || mUlam // - zradhuvodayANa DuvidA / missa canavidA tihannAsu || mUluttarapagaI / jAminaddIragA to || 23 || vyAkhyA - adhruvodayAnAM vakSyamA mithyAtvaghAticaturdazanAmatrayastriMzaddarjAnAM dazottarazatasaMkhyAnAmudIraNA dividhA dviprakArA, tadyathA - sAdiradhu : bhAga 3 // 106 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM TIkA // 13 // vA ca, sA ca sAdyadhruvatA adhruvodayatvAdeva nAvanIyA. tathA mithyAtvasyodIraNA caturvidhA, tadyathA-sAdiranAdirbuvA adhruvA ca. tatra samyaktvaM pratipannasyodIraNA mithyAtvasya na navati, nadayA'nAvAta, tato'dhuvA. samyaktvAcca pratipatitasya mithyAtvaM gatasya punarapi javati, tato'sau sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvAdhruve pUrvavata. tathA anyAsu prakRtiSu jJA. nAvaraNapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAMtarAyapaMcakasthirAsthirazunAzulataijasasaptakAgurulaghuvarNAdiviMzatinirmANarUpAsu sarvasaMkhyayA saptacatvAriMzasaMkhyAkAsu nadIraNA vidhA, tadyathA-a. nAdirghavA adhruvA ca. tavA'nAdirdhavodayatvAt, dhruvA avyAnAM, adhruvA navyAnAM, jJAnAvarapaMcakadarzanAvaraNacatuSTayAMtarAyapaMcakAnAM kINamohaguNasthAnake, zeSANAM ca sayogikevalicaramasamaye vyavavedanAvAtU. tadevaM kRtA sAdyAdiprarUpaNA. sAMpratamata UrdhvaM mUlaprakRtInAmu. taraprakRtInAM ca nadIrakAna nadIraNAsvAmino naNAmi // 23 // tatra prazramato mUlaprakRtyudI raNAsvAmina pAha // mUlam ||-ghaaiinnN unamacA / nadIragA rAgiNo na mohassa // veyAkA pamattA / 1063 //
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA // 106 // sajogiNo nAmagoyANaM // 24 // vyAkhyA - ghAtiprakRtInAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMta rAyarUpANAM sarve'pi sthAzcaramAvalikAhI nakSI moiparyavasAnA nadIrakAH, mohanIyasya tu rAgilaH sarAgAH, caramAvalikAhI nasUkSma saMparAyaparyavasAnA nadIrakAH, tathA vedyasya vedanIyasyAyuSazca pramattAH pramattaguNasthAnaka paryaMtAH sarve'pyudIrakAH, kevalamAyuSaH paryaMtAvalikAyAM nodIrakA javaMti tathA nAmagotrayoH sayoginaH sayogikevaliparyavasAnAH sarve'pyudIrakAH, tadevaM mUlaprakRtyudIraNAsvAmina naktAH // 24 // sAMpratamuttaraprakRtyudIraNAsvAmina grAha // mUlam || - navaparaghAyaM sAdA - raNaM ca iyaraM tagUe pajjattA // banamA candaMsaNalAvaraNaMtarAyANaM // 25 // vyAkhyA - nRpaghAtamityAdau SaSThyarthe prathamA tato'yamarthaH napaghAtasya parAghAtasya sAdhAraNasya cazabdo nitrakramaH, itarasya ca pratyekanAmnaH, tanvA paryAptAH zarIraparyAptyA paryAptA nadIrakAH, kevalaM sAdhAraNasya sAdhAraNAH, pratyekasya pratyekazarIriH tathA caturvidhadarzanAvaraNajJAnAvaraNapaMcakAMtarAyapaMcakAnAM sarve bradmasthAH caramAvalikAmodavarjA nadIrakAH // 25 // bhAga // 106 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 // mUlam // tasAvarA tigatiga / pAnagajAtididhveiyANaM // tannAmA aNupuvI- nAga 3 pi kiMtu te aMtaragaIe // 26 // vyAkhyA-tatra sAditrikasya vasabAdaraparyAptarUpasya, sthATIkA - varAdivikasya myAvarasUkSmAparyAptarUpasya, caturNAmAyuSAM, catasRNAM gatInAM, paMcAnAM jaatii||165 nAM, tisRNAM dRSTInAM mithyAtvAdInAM, trayANAM vedAnAM napuMsakavedAdInAM, tannAmAnastattatka saba rmAnuyAyinAmAna nadIrakAH, tadyathA-vasanAmnastrasAH, te ca zarIre'pAMtarAlagatau ca vana mAnA veditavyAH, evaM sarveSAmapi nAvanIyaM, AnupUrvINAmapi tattadAnupUrvyanuyAyinAmAna na. dIrakAH, tadyathA-narakAnupUrvyA nArakAH. evaM zeSANAmapi, kiMtu te apAMtarAlagatau vanamAnA nadIrakA veditavyAH, nAnyatra. // 6 // // mUlam ||-shraahaarii uttarataNu / naratiriyataveyae pamonUNaM // nadIraMtI narasaM / te| ceva tasAnavagaMse // 27 // vyAkhyA-AhArIti' AhArakazarIriNaH 'uttarataNutti' vai // 15 // kriyazarIriNo devAn nArakAMzca naratirazco'pi tadakAn pramucya zeSAH sarve'pi jIvA ekacitricatuHpaMceMDiyA audArikaM, napalakSaNametat, audArikabaMdhanacatuSTayamaudArikasaMghAtaM ca na 134
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 dIrayaMti. ta evaudArikazarIrodArakAH, ye trasAste ' se ' tasyaudArikasya saMbaMdhinoMgopAMga- nAga / TIkA nAmna nadIrakAH, na zeSAsta'dayA'nAvAta. // 17 // // mUlam ||-aahaariisurnaarg / sannI zyaro nilonapajjattolahIe baayrodiir-gaa||16|| na venaviyataNussa // // vyAkhyA-'AhArItti' AhAraparyAptAH surA nArakAca, ita. 2 re manuSyAstiryaMcazca saMjhinaH, tuzabdAuttaravaikriyArIrakAriNaH, tathA anilo vAyukAyikaH paryApto labdhyA vaikriyalabdhyA saMpanno bAdaro ubhaMganAmodayI, ete sarve'pi vaikriyatanokiya. zarIranAmnaH, napalakSaNametat, vaikriyabaMdhanacatuSTayasya saMghAtasya ca nadIrakAH // 20 // // mUlam // taduvaMgastavi teciya / pavaNaM motUNa ke naratiriyA // AhArasattagasavi / kuNa pamanovinavato // ze // vyAkhyA-tapAMgasyApi vaikriyAMgopAMganAmro'pi, tata eva surAdayo vAyukAyikaM muktvA zeSAH sarve'pyudIrakA dRSTavyAH, kevalaM narAstiyecazca // 16 // vaikriyasya vaikriyAMgopAMgasya nadIrakAH kecana stokA eva dRSTavyAH, yataH-kecanaiva tiryagnarA vaiziyalabdhisaMpannA navaMti, tathA AhArakasaptakasyApi vikurvana AhArakazarIraM kurvan pra--
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM manaH pramattasaMyata nadIraNAM karoti. // 7 // jAga3 1 // mUlam // tetIsaM nAmadhuvo-dayANa nadIraNA sayogI // lohassa na taNukiTTINa TIkA TAkA / hoti taNurAgiNo jIvA // 30 // vyAkhyA-trayastriMzatsaMkhyAkAnAM nAmaprakRtInAM dhruvod||1|| yAnAM taijasasaptakavarNAdiviMzatisthirAsthirazunAzunAgurulaghunirmANarUpANAM sayoginaH sa yogikevaliparyaMtAH sarve'pyudIrakAH, tathA lonnasya satkAnAM tanukiTTInAM sUkSma kiTTInAM tanurAgiNaH, sUkSmasaMparAyA jIvA yAvatsUkSmasaMparAyaguNasthAnakasya caramAvalikA navati, tA. vadIrakA navaMti. // 30 // // mUlam ||-pNceNdiypuuttaa / naratiricanaraMsanasannapuvANaM // canarasameva devA / natna 7. raNunoganUmA ya // 31 // vyAkhyA-paMceMjhyiAH zarIraparyAptyA paryAptA narAstiryaMcazca sama caturasrAdInAM SasmAM saMsthAnAnAM, vajarSannanArAcAdInAM SamAM saMhananAnAM nadIrakA veditavyAH. 167 // hodayaprAptAnAmevodIraNA pravartate, nAnyeSAM, tato yat yadA saMsthAnaM saMhananaM vA nadayaprAptaMbara navati tattadA nadIryatte, nAnyadeti dRSTavyaM. tayA devA uttaratanava AhArakazarIriNo vaikriyaza
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaMrIriNazca, tiryagmanuSyA noganUmijAzca samacaturasramevaikaM saMsthAnamudIrayaMti, na zeSaM, nadayA- naavaat.||31|| TIkA // mUlam ||-paashmsNghynnN ciya / seDhImArUDhagA naI raMti // iyare huM vaThTha-gaMtu ||106jaaviylaa apaUttA / / 32 // vyAkhyA-zreNiM kapakazreNimArUDhAH saMta AdimasaMhananameva va jarSananArAcasaMhananamevodIrayaMti, na zeSasaMhananAni nadayAnAvAt. na hi zeSasaMdaninaH kapakazreNimArohaMti. tathA itare ekeMkhyivikaleMDiyanairayikalabdhyaparyAptakAzca paMceMzyitiryamanupyA huMmameva saMsthAnamudIrayaMti, tasyaivodayanAvAt. tathA vikaleMkhyiAH sarve'pyekeMzyivarjA labdhyaparyAptakAzca sevAsaMhananamevaikamudIrayaMti, na zeSaM saMhananamudayA'nAvAt. // 35 // // mUlam ||-venaviyAhAraga-nudaye na narAvi hoti saMghayaNI // paUttabAyarocciya / prAyavanabIrago lomo // 33 / / vyAkhyA-vaikriyAhArakazarIranAmnorudaye vartamAnA narA a- pi manuSyA api, apizabdAttiryaMco'pi vaikriyazarIriNaH saMhananino na navaMti saMhananodIsarakA na navaMti, nadayAnAvAt. tathA paryAptabAdara eva naumaH pArthivaH pRthvIkAyika prAtapa // 16 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM syodIrako navati, na zeSaH, zeSasyAtapanAmodayA'nAvAt // 33 // hIkA ka // mUlam ||-puddhviiaanvnnss3 / bAyarapajatanattarataNUya // vigala pnniNdiytiriyaa| najovudIragA naNiyA // 34 // vyAkhyA-pRthivyaMbuvanaspatikAyakA bAdaralabdhiparyAptAH, ||16e tathA nuttaratanavo vaikriyazarIriNa AhArakazarIriNazca, tathA vikaleMDriyAstiryakrapaMceMjhyiAzca paNa saryAptAH, ete sarve'pi nadyotasyodorakAstIrthakaragaNadharaiNitAH, teSAmudyotanAmodayasaMnnavAta. // muulm||-sglaasugtisraannN / pajattAsaMkhavAsadevA ya ||shyraannN nerazyA / naratiIM risusarassa vigalA ya // 35 // vyAkhyA sakalAH saMpUrNAH paMceMjhyiA ityarthaH, kecana tiryagma nuSyAH paryAptAH, tathA asaMkhyeyavarSAyuSaH sarve devAH, prazastavihAyogatisusvarayorudIrakAH, 1. itarayoraprazastavihAyogatiduHsvarayo rayikA naratiryaMco'pi kecana nadIrakAH, tathA vikaleMdiyAH paryAptAH kecana susvarasyodIrakA veditavyAH // 35 // // 16 // * // mUlam ||-nssaassssrss ya / pajattA ANapAlanAsAsu // jA na niraMtara te tAva / hoti nadIragA jogI // 36 // vyAkhyA-nucchvAsasvarayorAnaprANanApAzabdAnyAM ya
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMca yAsaMkhyena yojanA, sA caivaM-nucchvAsanAmnaH prANApAnaparyAptyA paryAptAH sarve'pyudIrakAH. tathA svarasya susvarasya duHsvarasya vA prAguktAH sarve'pyudIrakAH, nASAparyAptyA paryAptA veTIkA ditavyAH. yadyapi svarasya paryAptAH prAgevodIrakA naktAH, tathApi nASAparyAptyA paryAptA i||10nnaati vizeSopadarzanArthaM punarupAdAnaM. tathA yAvatte naccvAsannASe na virudhyete, tAvadyoginaH sa. yogikevalinastayorudIrakAH, na parataH, paratastadudayA'nAvAt. / / 36 // // mUlam ||-nershyaa suhumatasA / vakiya suhumAya taha apajattA // jasa kittudIragAija-sunaganAmANa sannisurA // 35 // vyAkhyA-nairayikAH sUkSmatrasA agnikAyikA vAyukAyikAH sUkSmAH sUkSmanAmakarmodayinaH, tathA aparyAptA ekakSitricatuHpaMceMjhyiA labdhya paryAptakAH, etAn varjayitvA zeSAH sarve yazaHkIrterudIrakAstadaye vartamAnA vedivyAH. ta. yathA prAdeyasutnaganAmnoH kecitsaMjhino narAstiryaMcaH kecana devA nadIrakAH // 37 // // mUlam ||-ncNciy jaamarA / keza maNuyA ya nIyame vale !! canagaIyA dulagA. / tibagaro kevalI tithaM // 30 // vyAkhyA-sarve yatayaH samyak saMyamAnuSThAneSu yatamA // 13 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM nAH, sarve navanapativyaMtarajyotiSkavaimAnikAH, kecana prAkRtamanuSyAzca, naHkulasamAsAdi- VtajanmAna naccaigotrameva kevalamudIrayaMti, na nIcairgotraM, teSAM tadudayA'nAvAt. anye punaruktaTIkA - vyatiriktA nIcairgotramevodIrayaMti, nocaigotraM. tathA caturgatikA api jIvA durngaadii'rngaa|| 11 'nAdeyA'yazakIya'nnidhAnAstisraH prakRtIrudIrayaMti. kevalaM prAguktasunagAdyudorakavyatiriktA durnagAdyudaye vartamAnA veditavyAH, tathA tIrthakaraH kevalI yadA samutpannakevalajJAno navati, tadA tIrthakaranAmodIrayati, na zeSakAle, nadayA'nAvAt // 30 // // mUlam ||-mottuunn khINarAgaM / iMdiyapajattagA madIraMti // niddA payalA sAyA-sAyAI je pamattatti // 35 // vyAkhyA-muktvA kINarAgaM aMtAvalikAmAtrakAlAvasthAyinaM, 7. kimuktaM navati ? kINarAgAvasthAyAmAvalikAmA kAlaM muktvA, zeSakAlaM tadArato jIvA iMzyaparyAptyA paryAptA nizapracalayorudIrakA veditavyAH, iha karmastavakArAdayaH kapakadI- modayorapi nijJAkisyodayamiti; nadaye ca satyavazyamudIraNA. tatastanmatenoktaM kIlarAgamaMtAvalikAmAtrakAla nAvinaM muktveti. ye punaH satkarmAnidhagraMthakArAdayaste kRpakahINa // 11 //
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMca mohAn vyatiricya zeSANAmeva nijJachikasyodayamibaMti. tathA ca tadgraMthaH-nidAdugasta nadana / khINakhabage parivaU // ' tanmatenodIraNApi nizadhikasya kapakavINamohAn vyati. TIkA ricya zeSANAmeva veditavyA. tathA coktaM karmaprakRtI- iMdiyapajattIe / usamayapajattago ||10shaay pAnaggo // nidApayalANaM khINa-rAgakhavage parivajatti // 1 // ' tathA ye pramattAH pramattagu sthAnakaparyatA mithyAdRSTayAdayaste sarve'pi sAtAsAte nadIrayaMti, nAnye, anyeSAmativizu. vena sAtAsAtodIraNAyogyAdhyavasAyasthAnAnnAvAt // 35 // // mUlam ||-apmtaaii uttarataNUya / asaMrakeyAna vajjettA // sesanihANa sAmI / sabaMdhagatA kasAyANaM // 40 // vyAkhyA-apramattAdIna apramattApUrvakaraNAdIn sarvAna, uttaratanaMzca vaikriyAhArakazarIriNo'saMkhyeyavarSAyuSazca varjayitvA zeSAH sarve'pi zeSanizaNAM nizAnijJapracalApracalAstyAnaIirUpANAmudIrakA navaMti. tathA kaSAyANAM svabaMdhakAMtAH svasvaba- dhakaparyavasAnA nadIrakAH, na zeSAH, tadyathA-anaMtAnubaMdhinAM sAsAdanAMtAH, apratyAkhyAnakaSAyANAmaviratasamyagdRSTayaMtAH, pratyAkhyAnAvaraNakaSAyANAM dezaviratAMtAH, lonavarjAnAM saM. // 12 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 TIkA // 2073 / paMcasaM jvalanAnAM svabaMdhaM yAvat, saMjvalanalonasya ca bAdarasyA'nivRttibAdarasaMparAyAMtAH, kiTTIka- tasya tu sUkSmasaMparAyAH te ca 'lonassa ya taNukiTTINa / hoti taNurAgiNo jIvA' ityanena prAgevoktAH // 40 // // mUlam ||-haasriisaayaannN / aMtamuhunaM tu AzmaM devA ||shyraannN nerazyA / naDhaM pariyatnaNavihIe // 1 // vyAkhyA-devAH sarve'pi AdimamaMtarmuhUta yAvat, natpattiprathamasamayAdAranyAMtarmuhUrte yAvadityarthaH, hAsyaratisAtavedanIyAnAmavazyamudIrakA navaMti, tadA teSAmavazyaM tadudayasaMnnavAt. itarAsAmaratizokA'sAtavedanIyaprakRtInAmavazyaM nArakA AdimamaMtarmuhUrte yAva'dIrakAH, nArakANAmavazyaM tadAnIM tAsAmevodayasaMnavAt. AdimAdatarmuhU. _ tu devA nArakAca pratyekaM parivartanavidhinA SamAmapi prakRtInAmudIrakA navaMti. tatra nArakANAM sAtavedanIyAdyudayasaMnnavastIrthakarajanmAdAvavaseyaH, devAnAM tvasAtavedanIyAdyuda- bhayasannavo mAtsaryAdyudaya priyaviprayogasvacyavanAdau; kecinArakAH punaH sakalAmapi navasthiti yAvadasAtavedanIyAdInAmevodayasaMnnavAneSAmevodIrakAH // 1 // 135 // 17 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM0 TIkA // 10 // na // mUlam ||-haasaaii ukkassa na / jAva apuvo nadIragA save // nadayovudIraNA iva / nagheNaM do nAyavo // 42 // vyAkhyA-hAsyAdiSaTkasya hAsyaratyaratizokannayajugupsArUpasya yAvadapUrvakaraNaguNasthAnaM, tAvatsarve'pyudIrakA veditavyAH, yathA caiSA prakRtyudIraNA sapaMcamuktA, tathA nadIyo'pyoghenA'vizeSeNa veditavyaH, prAya nadIyodIraNayoH samakaM pravartanAt. // mUlama ||-pgshgnnvigppaa / je sAmI hoti nadayamAsaka // teJciya ndiirnnaae| NAyavA ghAzkammANaM // 3 // vyAkhyA-ghAtikarmaNAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAMtarAyANAmudayamAzritya yAni prakRtisthAnAni, ye ca teSu teSu prakRtisthAneSu yAvaMto vikalpA nedAH, ye ca tattahikalpAnAM mithyAdRSTyAdayaH svAmino'gre vakSyate, te evAnyUnAtiriktAH prakRtisthAnAdaya nadIraNAyAmapi jJAtavyAH 'jaba nadayo taba nadIraNA' iti vcnaat.|| // mUlam ||-moThe ajogigaNaM / sesA nAmassa nadayavanneyA / / goyassa ya sesANaM nadIraNA jA pamattotti // 4 // vyAkhyA-muktvA ayogisthAnaM ayogiguNasthAnopalakitaM aSTaprakatyAtmakaM navaprakRtyAtmakaM vA prakRtisthAnaM muktvA zeSANi viMzatyAdIni nAmnaH // 10 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM prakRtisthAnAnyudIraNAyAmudayavat jJAtavyAni. ayogikevalI hi nagavAn na kiMcidapi ka- TIkA ra modIrayati, yogA'nAvAt, nadIraNAyAzca yogasavyapekSatvAt. tathA coktaM-vato na a. jogii| na kiMci kammaM nadIre iti' tato yadyapyaSTaprakRtyAtmakaM navaprakRtyAtmakaM ca prk||105tisthaanmyogikevlinaamudye prApyate, tathApyudIraNAyAM na prApyate, iti tatpratiSedhaH. zeSA Ni tu viMzatyAdIni prakRtisthAnAnyudayavadudIraNAyAmapyavizeSeNa sapranedamavagaMtavyAni. gotrasyApi yatra naccairgotrAdyanudayastaM varjayitvA zeSa udaya nadIraNAsahito veditavyaH zeSayorve danIyAyUrUpayoH karmaNoH, kimuktaM navati ? sAtAsAtavedanIyamanuSyAyuSAM yAvatpramattaguNa- sthAnaM tAvadIraNAvagaMtavyA, na parataH, ativizutvAdinIyAyuSorudIraNAyAzca gholanarUpa pariNAmahetukatvAt, itizabdasyAdhikAryasUcakatvAt, zeSANAM trayANAmAyuSAM manuSyAyuSo' pica paryaMtAvalikAyAmudaya eva pravartate, nodIraNetyavagaMtavyaM tadevamuktA prakRtyudIraNA // 4 // * saMprati sthityudIraNA'nidhAnAvasaraH, tatra caite arthAdhikArAstadyathA-lakSaNaM, nedaH, sAdyA diprarUpaNA, akSavedaH, svAmitvaM ceti. tatra lakSaNanedayoH pratipAdanArthamAha // 15 //
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM // mUlam ||-pttodyaae iyarA / sahavayAvinaraNA esA // vetrAvaliyA hINA |jaa- nAga 3 3 vukkosattipAnaggA // 45 // vyAkhyA-prAptodayasthityA saha itarAprAptodayAvalikAto ba-4 TIkA " divartinIH sthitI:ryavizeSaprayogeNa samAkRSya yadyate sA sthityudIraNA, eSa lkssnnnirde||10|| zaH, kiyatyaH prakRtInAmudIraNAprAyogyAH sthitayo navaMtItyata Aha-'vezrAvaliyA ityA di' hAnyAmAvalikAbhyAM hInA yAvatI natkRSTA sthitistAvatI natkarSata nadIraNAprAyogyA. etAvatyAM sthitau yAvaMtaH samayA etAvaMti sthitisthAnAnyudIraNAyAH prAyogyAni navaMtItyayaH. zyamatra nAvanA-hodaye sati yAsAM prakRtInAmutkRSTo baMdhaH saMnavati, tAsAmutkarSata AvalikAhikahInA sarvApyutkRSTA sthitirudIraNAprAyogyAM navati. tathAhi-nadayotkRSTabaMdhA nAM prakRtInAM baMdhAvalikAyAmatItAyAM nadayAvalikAyA bahirvartinIH sthitIH sarvA apyudIrayayA ti. anudayotkRSTabaMdhAnAM tu yathAsaMnavamudIraNAprAyogyAvalikAdhikahInAyAzcotkRSTasthiteryA // 10 // vaMtaH samayAstAvaMta nadIraNAyAH pranedAH. tathAhi-nadayAvalikAyA naparitanI samayamAtrA sthitiH kasyApyudoraNAprAyogyA, yasya tAvatyeva zeSInUtA tiSTati; evaM kasyApi hisamaya
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAga 3 paMcasaM mAtrA, kasyApi trisamayamAtrA, evaM tAvAcyaM yAvatkasyApyAvalikAdhikahInA sarvApyutka- _ STA sthitiriti. eSA nedaprarUpaNA // 45 // saMprati sAdyAdiprarUpaNA kartavyA, sA ca hiMdhA, TIkA mUlaprakRtiviSayA uttaraprakRtiviSayA ca. tatra mUlaprakRtiviSayAM tAM cikiirssuraah1077|| // mUlam ||-veynniiyaauunn 'haM / venavidA mohaNIya ajahannA // paMcaehaM sAzvajjA / sesA savesuduvigappA // 6 // vyAkhyA-vedanIyAyuSorajaghanyA sthityudIraNA vidhA prikArA, tadyathA-sAdira dhruvA ca. tagrAhi-vedanIyasya jaghanyA sthityudIraNA ekeMzyisya savastokasthitisatkarmaNo khanyate, tatastasyaiva samayAMtare pravAImAnasatkarmaNo jaghanyA, tataH punarapi jaghanyeti. jaghanyA ca sAdiradhruvA, AyuSastvajaghanyA sthityudIraNA jaghanyavarjA, sA ca samayAdhikaparyaMtAvalikAyAM na navati, paranavotpattiprazramasamaye ca navati, tataH sAdirara dhruvA ca. tathA mohanIyasyAjaghanyA sthityudoraNA caturvidhA, tadyathA-sAdiranAdidhruvA adhru- * vA ca. tathAhi-mohanIyasya jaghanyA sthityudIraNA sUkSmasaMparAyasya dapakasyopazamakasya vA svaguNasthAnakasamayAdhikAvalikAzeSe vartamAnasya navati, tato'nyatra sarvatrApyajaghanyA, // 10 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM0 TIkA 11209011 sA copazAMtamohaguNasthAnake na javati, tataH pratipAte ca javati, tato'sau sAdiH, tatsthAnamaprAptasya punaranAdiH, dhruvA anavyAnAM zradhruvA javyAnAM tathA paMcAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNa nAmagotrAMtarAyANAM ajaghanyA sthityudIraNA sAdivarjA zeSA triprakArA javati tadyathA - anAdidhruvA adhruvA ca tathAhi jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM jaghanyA sthityudIraNA kIlakaSAyasya svaguNasthAnaka - samayAdhikAvalikA zeSe varttamAnasya javati zeSakAlaM tvajaghanyA, sA cADanAdiH sadaivajAvAtU dhruvAdhuve pUrvavat. nAmagotrayostu jaghanyA sthityudIraNA sayogikevalicaramasamaye. sA ca sAdiradhruvA ca tato'nyA sarvApyajaghanyA, sA cADanAdiH, dhruvAdhruve pUrvavat zeSA naktavyatiriktA natkRSTAnutkRSTajaghanyarUpAH sarveSvapi karmasu divikalpA dRSTavyAH, tadyathA - sAdayo'dhruvazca tathAhi -- sarveSAmapi karmaNAmAyurvarjAnAmutkRSTA sthityudIraNA mithyAdRSTerutkRSTe saMze varttamAnasya kiyatkAlaM prApyate, tataH samayAMtare'syApyanutkRSTA tataH punarapi samayAMtaretkRSTA, saMkleza vizuddhyoH prAyaH pratisamayamanyathAjJavanAt tato dve api sAdyadhruve, ja nAga 3 // 1078 //
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcasaM TIkA Mascu dhanyA ca dighA prAgeva jAvitA. AyuSastUtkRSTa sthityudaye utkRSTA sthityudIraNA, zeSakAlamanutkRSTA, samayAdhikAvalikAzeSe jaghanyA. etAzca tisro'pi kAdAcitkya iti sAdyadhruvAH ta devaM kRtA mUlaprakRtiSu sAdyAdiprarUpaNA || 46 // iti zrImalayagiriviracitAyAM paMcasaMgrahaTIkAyAM tRtIyo jAgaH samAptaH // zrIrastu // A graMtha zrIjAmanagara nivAsi paMmita zrAvaka hIrAlAla iMsarAje svaparanA zreyamATe potAnA 'jainanAskarodaya ' bApakhAnAmAM bApI prasiddha karyo . // zrIrastu // // samApto'yaM zrIpaMcasaMgrahaTIkAyAM tRtIyo jAgaH. guru zrImaccAritra vijaya suprasAdAt // nAga 3 // 107 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnanAcA jAgA, vA (gAMdhAra) pi 302009 ||iti zrIpaMcasaMgrahaTIkAyAM tRtIyo nAgaH samAptaH //