________________
१३४
भगवतीसूत्रे भग्रमहिष्याः 'देवीए ' देव्याः एप खलु 'अयमेयारूये' अयमेतद्रूपो 'त्रिसये' विषयः, 'विसयमेते ए' विषयमात्रम् उक्तम्, तदीयविकुर्वणाशवतेः स्वरूप मात्रमेतत्मतिपादितम् 'णोचेत्र णं संपत्तीए' नो चैव खलु सम्पत्या यथोक्तार्थ सम्पादनेन ईशानेन्द्रादयः 'विकुविसु वा ' व्यकुर्विपुः, न कदाचिदपि विकुर्वण कृतवन्तः 'विकुन्त्र'ति' विकुर्वन्ति, नापि सम्मति रिकर्वणां कुर्वन्ति 'निकु स्संति था' विकुर्विप्यन्ति, नो या विकुर्वणां करिष्यन्ति एतेन व्यवहारे वैकिय रूपाणामुपयोग करणाभावेऽपि नायुक्तत्वं स्वरूपस्यैव प्रतिपादनात् ||५०१५ ||
?
अपना अभिप्राय प्रकट किया है यह समझाया है-इसमें यह कहा गया है कि सामानिक देवादि से लेकर पहरानी पर्यन्त सहित जो ईशानेन्द्र हैं उनकी विकुर्वणाशक्ति का यह जो कथन किया गया है वह सब उनकी शक्तिका स्वरूप मात्र प्रदर्शित करनेके लिये किया गया है अर्थात् ईशानेन्द्रकी उनके सामानिकदेयो की, प्रायशिक देवोंकी, लोकपालों की और अपने परिवार सहित अग्रमहिषियोंकी विकुर्वणा करने की जो शक्ति कही गई है वह केवल उसका स्वरूप मात्र ही प्रदर्शित किया गया है वे सब अपनी२ विकुर्वणा शक्ति द्वारा ऐसा कर सकते है - इतनी शक्ति उनमें हैं परन्तु उन्होंने न कभी ऐसा किया है, न वे वर्तमान में ऐसा करते हैं और न आगामी काल में भी वे ऐसा करेंगे ही । यदि कोई यहां पर ऐसी आशंका करे कि जब वे इस प्रकार से न करते है न उन्होने ऐसा किया है और न वे आगे भी ऐसा करेंगे हो, तो फिर इस कथनमें निस्सारता ही आई जाननी चाहिये. सो इसका समाधान यह है कि
शानेन्द्रनी, કુરુદત્તપુત્રની, અન્ય સામાનિક દેવીની, ત્રાયસિઁશક દેવોની, લેાકપાલાની અને પટ્ટરાણુઓને વિકણા શકિતનું ઉપર કત વર્ણન તેમની શક્તિનું નિરૂપણુ કરવા માટે જ કરવામાં આવ્યુ છે. તે એટલી વિકČા કરવાની શકિત અવશ્ય ધરાવે છે, પણ તેમની તે શકિતને પ્રયેગ તે કદી પણ કરતા નથી. ભૂનકાળમાં કદી પણ તેમણે એવી વિકણા કરી નથી, વમાનકાળમાં કદી પણ એવી વિણા કરતા નથી અને ભવિષ્યમાં કદી પણ તેએ એવી વિષુવર્ણા કરશે નહીં અહી કેાઈ એવી આશંકા ઉઠાવે છે કે જે તેઓએ કદી એવી વિકુણા કરી નથી, તે કદી એવો વિકુ ણા કરતા નથી અને ભવિષ્યમાં કરવાના પણ નથી, તે આ કથન સારહીન જ સમજવું જોઈએ! તે તેનું સમાધાન નીચે પ્રમાણે છે-તે
-
