________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.३ ७.३ २.५ प्रमतोममत्तसंपतवक्तव्यतानिरूपणम् ५८ एकः समयो भवति सच प्रमत्तसंयमप्रतिपत्तिसमयसमनन्तरमेव मरण भवितुमर्हतीति संभाव्य जघन्यत उक्तः तथा 'उक्कोसेणे' उत्कृप्टेन 'देम् पुन्चकोडी' देशोना पूर्व कोटी भवति, तदुक्तं विकृती-'प्रत्येकमन्तर्मुहर्त एवं प्रमत्ताऽप्रमत्तगुणस्थानके, ते च पर्याणेण जायमाने देशोनपूर्व को यावदउत्कर्षेण भवतः, संयमवतो हि पूर्व कोटिरेव परमायुः सच संयमम मष्टम् वर्ष गतेपु एवं संयम गृहरति 'णाणाजीवे पडुच्च सव्वाद्धा' नानाजीवान एक समयका है. और 'उकोसेणं' उत्कृष्टरूप में 'देखणा पुच्चकोडी' कुछ कम पूर्वकोटिका है । इसका तात्पर्य ऐसा है कि किसी जीवने छठे गुणस्थान पर आरोहण किया और आरोहण करनेके एक समय याद ही उसका मरण हो गया ऐसी संभावना करके जघन्य से छ? गुणस्थान का काल एक समय कहा है । तथा उत्कृष्ट से जो देशोन पूर्वकोटि कहा है सो उसका कारण ऐसा है कि छठे और सातवें गुणस्थान का काल एक एक अन्तर्मुहर्तका है अब ये दोनों गुणस्थान क्रम २से एक जीव में हो तो देशोनपूर्वकोटितक हो सकते हैं । क्यों कि संयमशाली जीवकी उत्कृष्ट आयु पूर्वकोटितक की हो सकती है। अब जिस जीवकी आयु उत्कृष्ट से एक पूर्वकोटिकी है ऐसा जीव अष्ट वर्षके बाद ही संयम धारण करता है. इसलिये यहां देशोन पूर्वकोटि उत्कृष्ट काल कहा गया है । क्यों कि इतने वर्ष उस पूवकोटि में से कम हो गये हैं। पाकी समयतक उसने संयमका माछामा सा'एक समयं मे सभयना छ भने पधारेभा वधार 'उक्कोसेणं देखणा पुन्चकोडी' पूर्व आरिथी था न्यून छे. ते तपय नाय प्रभा -1 જીવ છઠ્ઠા ગુણસ્થાને આરેહણ કરે અને આરહણ કર્યા પછી એક સમયમાં જ તેનું મરણ થઈ જાય તે એવી પરિસ્થિતિમાં છઠ્ઠા ગુણસ્થાનને કાળ જઘન્યની અપેક્ષાએ (ઓછામાં ઓછી એક સમયને છે. વધારેમાં વધારે તે કાળ પૂર્વકેટિથી ડે ન્યૂત છે કહેવાનું કારણ એ છે કે છઠ્ઠા અને સાતમા ગુણસ્થાનન કાળ એક એક અત્તમુહૂર્તને છે. હવે એક જ જીવમાં કમે ક્રમે છે અને ગુણસ્થાન હોય તો “પૂર્વ કેટિથી થડા ન્યૂન કાળ પર્યન્ત તે રહી શકે છે કારણ કે સંયમયુકત જીવનું વધારેમાં વધારે આયુષ્ય પૂર્વકેટિ પર્યન્તનું જ હોઈ શકે છે. જે જીવનું ઉત્કૃષ્ટ આયુ (વધારેમાં વધારે આયુ) એક પૂર્વ કેટિનું હોય છે એ જીવ આઠ વર્ષ પછી જ સંચમ ધારણ કરે છે. તેથી અહીં વધારેમાં વધારે કાળ પૂર્વકેટિથી ન્યૂન કહ્યો છે, કારણ કે તેટલા વર્ષને પૂર્વકેટમાંથી બાદ કરવા પડે છે. બાકીના સમય પર્યન્ત તે સંયમનું સેવન કરે છે.
