________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.३.उ.५८.२ अभियोगिकस्याभियोगकस्य निरूपणम् ७११ इति भावार्थः शब्दार्थस्तु देवाधिष्ठितः शब्दविशेपो मन्त्रः, आयोगः' औषधिमीलनम, अथवा मन्त्राणाम् आयोगः साधनं मन्त्रायोगः तं कृत्वा, तथा मनुष्य पशुगृहादिरक्षार्थ भूत्या-भस्मना मृत्तिकयो, सूत्रेण दोरकेण वा यत्कर्म कौतुकादि करणं तत् भूतिकर्म, एतानि च कर्माणि योऽनगारो निजवैपयिकमुखार्थम्, सरसस्वादिष्ठाहारार्थम् , महाय॑वस्त्रादिमाप्त्यर्थश्च कुर्यात् स आभियोगिकी भावनां करोति आभियोगिक भावनाञ्चोत्पाध आभियोगिकदेवत्वेन मरणानन्तरमुत्पद्यते, आभियोगिकदेवा हि देवानाम् आज्ञाकारिणः किङ्करमायाः दास पायाश्च भवन्ति, एतत्सर्व भगवतीमूत्रस्य प्रथमशतके द्वितीयोदेशके त्रयोदशतममत्रे वर्णितम् । की औपधि के सेवनको और भूतिकर्मको करता है वह पुरुष अभियोगिको भावनाको करता है । गाथाके शब्दों का अर्थ इस प्रकारसे है देवाधिष्टित शब्दविशेप का नाम मंत्र है। औपधियोंका मिलाना इसका नाम आयोग है । अथवा-मंत्रोंका जो साधन करना है वह आयोग है । तथा-मनुष्य, पशु एवं गृह ओदिकी रक्षा के निमित्त भस्म से, मृत्तिका से, अथवा डोरेसे जो कौतुकादि कर्म किया जाता है वह भूतिकर्म है-इन सब कामों को जो अनगार अपने वैषयिक सुख के लिये तथा सरस स्वादिष्ट आहारकी प्राप्तिके लिये एवं वेश कीमती वस्त्रादिकोंकी प्राप्तिके लिये, करता है वह अभियोगिकी भावना को करता है। आभियोगिकी भावनाको उत्पन्न कर के मरणके अनन्तर वह आभियोगिक देवके रूपमें उत्पन्न होता है। आभियोगिक जो देव होते हैं वे दूसरे देवोंके आज्ञाकारी होते हैं, किङ्कर-नौकर चाकर जैसे
સમૃદ્ધિની પ્રાપ્તિને માટે તંત્રની સાધના કરે છે, વિશિષ્ટ પ્રકારની ઔષધિનું સેવન ४२ छ, अथवा भूतिम ४२ छे, ते पुरुष मालियोनि भावना (प्रवृत्ति) ४२ छे. દેવધિછિત શબ્દને મંત્ર કહે છે. વિવિધ પ્રકારની ઔષધિ બનાવવી તેનું નામ “આગ” છે. અથવા તે મંત્રની જે સાધના કરવામાં આવે છે તેને પણ “આયોગ કહે છે. મનુષ્ય, પશુ, ગૃહ આદિની રક્ષાને નિમિત્તે ભસ્મથી, માટીથી, દેરા ધાગાથી જે કૌતુકમ કરવામાં આવે છે તેમને ભૂતકર્મ કહે છે-જે કેઈ અણગાર પિતાના વૈષયિક સુખને અર્થે, સરસ સ્વાદિષ્ટ આહારની પ્રાપ્તિને અર્થે કે કમતિ વસ્ત્રાદિકની પ્રાપ્તિને અર્થે એ કામ કરે છે, તે અણગાર અભિયોગિક ભાવના આભિયોગિક પ્રવૃત્તિ કરે છે. આ પ્રકારની આભિગિક ભાવના કરનાર તે અણગાર મરીને આભિગિક દેવરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. આભિયોગિક દે અન્ય દેવને અધીન હોય છે-કિંકર, નોકર
