________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श. ३ उ. ३ सू. ५ ममत्तोममत्तसंयतवक्तव्यतानिरूपणम् ५८७ एकः समयो भवति सच प्रमत्तसंयमप्रतिपत्तिसमयसमनन्तरमेव मरणाद् भवितुमर्हतीति संभाव्य जघन्यत उक्तः तथा 'उक्कोसेणं' उत्कृष्टेन 'देणा पुन्त्रकोडी' देशोना पूर्व कोटी भवति, तदुक्तं विवृतौ - 'प्रत्येकमन्तर्मुहूर्त्तममाणे एवं प्रमत्ताऽप्रमत्तगुणस्थानके, ते च पर्याणेण जायमाने देशोनपूर्व कोटिं यावदुउत्कर्षेण भवतः, संयमत्रतो हि पूर्वकोटिरेव परमायुः सच संयममष्टसु वर्षे गतेषु एवं संयमं गृह्णाति 'णाणाजीवे पडुन्च सव्वाद्धा' नानाजीवान एक समयका है. और 'उकोसेणं' उत्कृष्टरूप में 'देखणा पुव्चकोडी' कुछ कम पूर्वकोटिका है । इसका तात्पर्य ऐसा है कि किसी जीवने छट्ठे गुणस्थान पर आरोहण किया और आरोहण करनेके एक समय बाद ही उसका भरण हो गया ऐसी संभावना करके जघन्य से छट्ठे गुणस्थान का काल एक समय कहा है । तथा उत्कृष्ट से जो देशोन पूर्वकोटि कहा है सो उसका कारण ऐसा है कि छहे और सातवे गुणस्थान का काल एक एक अन्तर्मुहूर्तका है अब ये दोनों गुणस्थान क्रम २से एक जीव में हों तो देशोनपूर्वकोटितक हो सकते हैं । क्यों कि संयमशाली जीवकी उत्कृष्ट आयु पूर्वकोटितक की हो सकती है । अब जिस जीवकी आयु उत्कृष्ट से एक पूर्वकोटिकी है ऐसा जीव अष्ट वर्षके बाद ही संयम धारण करता है. इसलिये यहां देशोन पूर्वकोटि उत्कृष्ट काल कहा गया है । क्यों कि इतने वर्ष उस पूवकोटि में से कम हो गये हैं। बाकी समयतक उसने संयमका मोछाभां छो 'एक्कं समयं मे सभयना छे भने पधारेभां वधारे 'उक्कोसेणं देखणा पुन्चकोडी' पूर्व अटिथी थोडो न्यून छे. तेनुं तात्पर्य नीचे प्रमाणे छा જીવ છઠ્ઠા ગુણુસ્થાને આરેાણ કરે અને આરાણુ કર્યા પછી એક સમયમાં જ તેનું મરણ થઈ જાય તે એવી પરિસ્થિતિમાં છઠ્ઠા ગુણસ્થાનનેા કાળ જઘન્યની અપેક્ષાએ (આછામાં ઓછે) એક સમયના છે. વધારેમા વધારે તે કાળ પૂર્વ કાટિથી ઘેાડા ન્યૂન छे કહેવાનું કારણુ એ છે કે છઠ્ઠા અને સાતમા ગુણુસ્થાનના કાળ એક એક અન્તર્મુહૂત ના છે. હવે એક જ છત્રમાં ક્રમે ક્રમે તે અન્ને ગુણસ્થાન હાય તે ‘પૂર્વી કાટિથી ચેડા ન્યૂન’ કાળ પર્યન્ત તે રહી શકે છે કારણ કે સંયમયુકત જીવનું વધારેમાં વધારે આયુષ્ય પૂર્વ કાટિ પન્તનું જ હાઇ શકે છે. જે જીવનું ઉત્કૃષ્ટ આયુ (વધારેમાં વધારે આયુ) એક પૂર્વ કાટિનું હોય છે એવા જીવ આઠ વર્ષ પછી જ સંચમ ધારણ કરે છે. તેથી અહીં વધારેમાં વધારે કાળ પૂર્વ કાટિથી ન્યૂન કહ્યો છે, કારણ કે તેટલા વર્ષને પૂકાર્ટિમાંથી બાદ કરવા પડે છે. બાકીના સમય પર્યન્ત તે સંયમનું સેવન કરે છે.
