________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श. ३ उ.३ सू.३ जीवानां एजनादिक्रियानिरूपणम् ५४९ ऽवर्तमानो वहूनाम् प्राणानाम् , भूतानाम, जीरानाम् , सत्वानाम् अदुःखापनतया, यावत्-अपरितापनतया वर्तते ॥ सू० ३ ॥ ___टीका-मण्डितपुत्रः क्रियाधिकारात् जीवानाम् एजनादि वक्तव्यतां पृच्छति 'जीवेणं भंते !' इत्यादि । जीवःखल किम् 'सया' सदा सर्वकाले नित्यमित्यर्थः समियं एयह' समितं रागादिसहितम् एजते गच्छति । 'वेयई' व्येजते ! वि. करता है, शोकाकुलित नहीं करता है, यावत् उन्हें परितापित नहीं करता है अर्थात् उन्हें दुःखी आदि होने में वह निमित्त नहीं होता है।
टीकार्थ-मण्डितपुत्र क्रिया का अधिकार चालू होने से जीवोंकी एजनादि क्रियाओंके विषयमें प्रभु से पूछते है कि-'जीवे णं भंते !" इत्यादि । हे भदन्त ! जीच हमेशा कोई न कोइ क्रिया करता ही रहता है. ऐमा एक भी क्षण नहीं उसका निकलता है कि जिस क्षणमें यह क्रिया रहित हो । जहां क्रिया है वहां कर्मबंध है । और जहां कर्मबंध है वहां संसार है। इसी अभिप्रायको हृदयमें रखकर मंडितपुत्र प्रभु से पूछ रहे हैं कि जब तक यह जीव 'समियं एयई' समित-रागादि रूप से परिणत होता है, अर्थात् रागद्वेष आदि विकृत भावों से युक्त होता रहता है अथवा 'समियं एयइ' रागद्वेष सहित कंपित होता रहता है तबतक इसकी मुक्ति नहीं होती है. इसी प्रकार से अन्य क्रियापदों के साथ भी ऐसा ही संबंध लगा लेना શકથી વ્યાકુળ કરતું નથી, (યાવત ) વ્યથા કરતું નથી. કહેવાને ભાવાર્થ એ છે કે એવો જીવ તમને દુઃખી કરવામાં કારણભૂત બનતો નથી. તે કારણે એવો જીવ મરણ કાળે મુકિત પામી શકે છે.
ટીકાથ–ક્રિયાને અધિકાર ચાલુ હોવાથી, મંડિતપુત્ર અણગાર અજનાદિ ક્રિયાमाना विषयमा महावीर प्रभुन मा प्रभार पूछे छे-'जीवेणं भंते त्याहહે ભદન્ત ! જીવ હંમેશા કઈને કઈ ક્રિયા કરતે જ હોય છે. એવી એક પણ ક્ષણ હોતી નથી કે જ્યારે તે કિયાથી રહિત હોય. જયાં ક્રિયા છે ત્યાં કર્મબંધ હોય છે. અને જ્યાં કર્મ બંધ છે ત્યાં સંસાર છે. આ વાત ધ્યાનમાં રાખીને મડિતપુત્ર અણુ२॥२ मडावीर प्रभुने पूछे छे , arय सुधा मा 'समियं एयइ' राग ३ પરિણમતે રહે છે એટલે કે રાગદ્વેષ આદિ વિકૃત ભાવોવાળ રહે છે, અથવા 'समियं एयई गदेष सहित पित थत२९ छ, त्यो सुधा तेन भुटितनी प्राप्ति થતી નથી એ વાત શું ખરી છે? બીજા ક્રિયાપદે સાથે પણ આ પ્રકારને સંબંધ
