________________
५५४ . .
. . . भगवतीमत्रे हे भदन्त ! यायत्कालपर्यन्त खलु 'से जीवे' स जीवः 'सया' सदा समियं जात्र-परिणमई' समितं यावत्-परिणमति, यार करणार 'एजते इत्यारम्य - तं तं भावम्' इत्यन्तं संग्राहाम्' 'तावं च णं' तापम खल तावत्कालपर्यन्तम् 'तस्स जीवस्स' तस्य जीवस्य अंते भंत फिरिया भवइ ?' अन्ते अन्तक्रिया भवति, अन्ते-मरणसमये अन्तक्रिया सकलकर्मक्षयरूपा भवति? किम् ? एन. नादि क्रियायुक्तस्य जीवस्यान्तसमये मोक्षो भवति न वा इति मनः। भग. सदा किसी न किसी मिया का कर्ता है और कर्ता होने से वह उस २ भावरूप परिणमता रहता है ग्रही यात व्यवहारनय बताता है । इस प्रकार प्रभुका प्रतिपादन सुनकर मंडितपुत्र प्रमुसे पुनःप्रश्न करते है 'जाव चणं भंते ? जीवे सया समियं जाव परिणमइ, तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंतकिरिया भवई' हे भदंत . हमने यह समझ लिया है कि जीव सदा एजनादिक क्रियाएँ करता रहता हैइससे इन क्रियाओं के करने से उसका क्या बिगाड हो सकता है? अन्त में ये सब क्रियाएँ उसकी छट जायेंगी-और वह अक्रिय वनकर मुक्ति को प्राप्त कर लेगा यही बात इस सूत्रपाठ द्वारा वे प्रदर्शित कर रहे हैं कि-हे भदन्त ! जयतक यह जीच सदा रागद्वेष रूप में कंपता है यावत् उस २ भावरूप परिणमता रहता है, तब तक क्या इसकी अन्त में-मरण समय में, अन्तक्रिया-सकलकर्मरूप मुक्ति हो जाती है क्या ? यहां पर भी यावत् पदसे 'व्येजते' आदिसमस्त क्रियापद ग्रहण किये गये हैं। तात्पर्य पूछने का यही है कि जीव एजनादिक क्रिया विशिष्ट जीवकी अन्त समय में मुक्ति होती કે ક્રિયાને કર્તા બનતે હોય છે, અને ક્રિયાનો કર્તા રહેવાને કારણે જીવ તે તે ભાવરૂપે પરિણમતે રહે છે, એજ વાત વ્યવહાર નય બતાવે છે. આ પ્રકારનું પ્રતિપાદન सजाने भलितपुन मY२ मडावीर प्रभुने मा प्रभारी छे छे-'जावं च णं भंते ! जीवे सया समियं जाव परिणमइ, तावं च णं तस्स जीवरस अंते. किरिया અ7 હે ભદત છે એ વાત તે બરાબર સમજાઈ ગઈ કે જીવ સંદઐજનાદિક ક્રિયાઓ કરતા રહે છે. આ ક્રિયાઓ કરવાથી તેનું શું બગડી જવાનું છે? અંતે સેં તેની તે બધી ક્રિયાઓ બંધ પડી જશે, અને તે અક્રય થઈને મોક્ષ પ્રાપ્ત કરશે, એજ વાત આ સૂત્ર દ્વારા તેઓ સ્કટ કરે છે. હવે મનનું તાત્પર્ય આપવામાં આવે છેહે ભદન્ત ! જ્યાં સુધી જીવ રાગદ્વેષથી યુક્ત રહે છે, (કાવત) ઉપર કહેલા તે તે ભાવરૂપે પરિણમતે રહે છે, ત્યાં સુધી અન્ત (મરણાળે) તે (અન્તકિયા)-સકલ કર્મના
