________________
५३४
भगवतीसूत्रे
भगवानाह - ' मंडिया !' इत्यादि । हे मण्डितपुत्र !' दुविडा पण्णचा ' द्विविधा माता, 'जा' तथा 'सहस्थपारियावणिया य' स्वस्त पारितापनिकी च 'परहत्थपारिभावणिभा य' परहस्तपारितापिनीकी च तत्र स्वहस्तेन स्वस्य परस्य तदुभयस्य वा परितापना असावादीरणा जायमाना क्रिया पारितापनिकी एवं परहस्तेन स्वस्य परस्य तदुभयस्य वा परितापनात् असाठो दीरणात् जायमाना परितापना करणमेत्र वा परहस्त पारितपनिकी क्रिया । मण्डितपुत्रः पृच्छति - 'पाणाश्वाय किरियाणं भंते । इत्यादि । हे भगवन ! प्राणातिपातक्रिया खलु कईविहा पण्णत्ता ' कतिविधा मज्ञप्ता ?
भगवानाह -
हे भदन्त ! कितने प्रकार की है ? इसके समाधान में प्रभु मंडितपुत्रको समझाते हुए कहते हैं कि - ' मंडियपुत्ता !" हे मण्डितपुत्र 'सत्यारितावणिया य, परहृत्धपरिपावणिया य' स्वहस्त पारितापनिकी और परहस्तपारितापनिकी के भेदसे यह पारितापनिकी क्रिया दो प्रकारकी कही गई है इनमें अपने हाथों से ही जो अपने आपको परको तथा अपनेको परको दोनोंको परितापना - असाता की उदीरणा की जाती है वह अथवा परितापनमात्र करना वह स्वहस्तपरितापनिकी क्रिया है । इसी प्रकार दूसरे के हाथ से अपने को, दूसरे को तथा दोनों को असाताकी उदीरणा से जायमान जो क्रिया. वह परहस्त परितापनिकी क्रिया है । अब मंडितपुत्र प्राणातिपात क्रिया के भेदोंको पूछते हैं कि हे 'भंते' हे भदन्त ! 'पाणाइवायकिरिया कहविहा पण्णत्ता' प्राणातिपातक्रिया कितने प्रकारकी कही गई है ? इसका उत्तर
उत्तर- 'मंडियपुत्ता 1 सहत्यपरितावणिया य, परहत्थपारितावणिया य' હું મતિપુત્ર અણુગાર ! પારિતાપનિકી ક્રિયાના નીચે પ્રમાણે બે ભેદ છે–(૧) સ્ત્રહસ્ત પારિતાપનિકી ક્રિયા અને (૨) પરહસ્ત પારિતાપનિકી ક્રિયા. પેાતાને હાથે જ પેાતાને, અન્યને, કે પાતાને તથા અન્યને બન્નેને પરિતાપના (પીડા) પહેાંચાડવાને માટે જે ક્રિયા કરવામાં આવે છે તે ક્રિયાને સ્વહસ્ત પારિતાનિકી ક્રિયા' કહે છે. અથવા માત્ર પરિતાપના જ કરવી તેનું નામ સ્વહસ્ત પારિતાપનિકી ક્રિયા છે. અન્યને હાથે પેાતાને, અન્યને કે અન્નને પીડા પહોંચાડવાને નિમિત્તે) જે ક્રિયા થાય છે તેને પડુસ્ત પાર્શિતાપતિ ક્રિયા' કહે છે. प्रश्न-'ते' हे लत પ્રાણાતિપાત ક્રિયાના કેટલા સેઠ છે?
'पाणाइवायकिरिया कइविहा'
पण्णत्ता ?
