________________
' ', ' 'मगवतीको मंते !' इत्यादि । हे भगवन् । अधिकरणिकी खलु 'किरिया कविता पणता! क्रिया कतिविधा मक्षता? मगयानाह-मंटिअपुजा' हे मण्डितपुत्र ! 'दुविहा पणत्ता' द्विविधा ममता,? 'तना तया-तस्वरूपं यया 'संजोयणागिरणकिरियाय संयोजनाधिकरणफिया न 'नियत्रणागिरणफिरिया य निर्वर्तनाधिकरणक्रिया च, तत्र संयोजनम् दललागलदण्डादेः पृथक् पृथगवस्थितस्य संमेलनम् विषगरलादिना.
नपानादेमिश्रीकरणम् तथा पक्षिगगादिसंग्रहणार्थ यत्र विशेषसंयोजनम् , तदेव तस्य वा अधिकरणक्रिया संयोजनाधिकरणक्रिया, निवर्तनम्-खादीनां निष्पादनम् , पशुपक्ष्यादिबन्धनार्थ पारादिनिर्माणं वा तदेव तस्य वा अधि. फरणक्रिपा निर्वर्तनाधिकरणक्रियोच्यते, अथ मण्डितपुत्रः प्रापिकी क्रियाभेद क्रिया के भेदको पूछने के अभिप्राय से प्रभुसे पूछते हैं 'भंते !
अहिगरणिया णं किरिया फइविहा पण्णत्ता' भदन्त । अधिकरणिकी क्रिया के कितने भेद होते हैं ? प्रभु इसका उत्तर देते हुए मण्डितपुत्र से कहते हैं-'संजोयणाहिगरणकिरिया, निवत्तवाहिगरणकिरिया' संयोजनाधिकरणक्रिया और निर्वर्तनाधिकरणक्रिया इस तरह आधिकरण क्रिया के ये दो भेद हैं । संयोजनका अर्थ है मिलाना-जोड़ना-हलके भिन्न भागों को जो कि अलग२ रखे हो-जोड़ करके हल तैयार करना, विप आदि को भोज्य पदार्थ में मिलाना, तथा पक्षियों को मृगादिकों को बांधने के लिये-पकड़ने के लिये यंत्र विशेष के रचित अवयवोंको एकत्रित कर मिलाना यह सब काम संयोजनरूप होने से संयोजनाधिकरण क्रियारूप हैं । निर्वर्तन नाम रचना करनेका है। खड्ग आदि पदार्थों की रचना करना, पशुपक्षी आदिकों को बांधने के लिये पिंजरा आदिका बनाना-यह सब निर्वर्तनाधिकरण क्रिया है। આધિકરણિકી ક્રિયાના કેટલા ભેદ કહ્યા છે?
___ उत्तर-'संजोयणाहिगरणकिरिया य निवत्तणाहिगरणकिरिया हे माहित. પુત્ર! આધિકરણિકી ક્રિયાના નીચે પ્રમાણે બે ભેદ પડે છે-(૧) સજનાધિકરણક્રિયા, (૨) નિર્વત’નાધિકરણ ક્રિયા. સંજન કરવું એટલે એકત્ર કરવું. જેમકે હળના જુદા જુદા ભાગેને જોડીને હળ તૈયાર કરવું, ખાદ્ય પદાર્થોમાં વિશ્વ આદિ મેળવવું, પક્ષીઓ, મૃગ વગેરેને પકડવાને માટે યંત્રવિશેષના ભાગેને એકત્રિત કરવા, એ બધાં કામે સંજનરૂપ હોવાથી સંયેજનાધિકરણ ક્રિયારૂપ છે. નિર્વતન કરવું એટલે રચના કરવી. જેમકે ખગ આદિ સાધને બનાવવાં, પશુપક્ષીને બાંધવા કે પકડવા માટે પાંજરાં વગેરે બનાવવા, તે પ્રકારની ક્રિયાને નિર્વાધિકરણ ક્રિયા કહે છે. “
