________________
मेयचन्द्रिका टीका श. ३उ. ३ मृ.२ क्रियावेदनस्वरूपनिरूपणम्
५३७
टीका- मण्डितं पुत्रः पूर्वोक्तक्रियास्वरूपं सम्यग् विज्ञाय तज्जन्यकर्मदनुभवात्मकवेदनयोः पौर्वापर्य विज्ञातु पृच्छति - 'पु िभंते ! इत्यादि । भदन्त पूर्वित्र किरिया' पूर्वक्रिया भवति 'पच्छा वेयणा' पश्चात् वेदना तदनुभवः ? अथवा 'पुत्रि वेयणा' पूर्व वेदना- क्रियानुभवः 'पच्छाकिरिया' पश्चात् क्रिया भवति किम् ? इति मश्नः । भगवानाह 'मंडियपुत्ता ? इत्यादि । हे . से और योग के निमित्त से ( एवं खल समणाणं निग्गंधाणं किरिया कज्जह) श्रमण निर्ग्रन्थों के क्रिया होती है ॥
टीकार्थ - मण्डितपुत्र पूर्वोक्त क्रियास्वरूप को अच्छी तरह समझ कर क्रियाजन्य कर्म और तदनुभवात्मक वेदना में कौन पहिले और कौन याद में है इस बात को जानने के लिये प्रभु से पूछते हैं कि 'भंते' हे भदंत ! आप हमें यह तो समझाओ कि 'पुव्वं किरियां' पहिले क्रिया होती है- 'पच्छा वेपणा' बादमें वेदना होती है सो क्या ऐसी बात है ? कि ' पुविवेयणा ' पहिले वेदना होती है और पच्छा' बादमें ' किरिया ' क्रिया होती है ? प्रश्नकारका अभिप्राय ऐसा है कि क्रिया से कर्म होता है ओर यह कर्म स्वयं एक प्रकार की क्रियारूप है - तथा कर्मका अनुभवरूप जो वेदन है वह भी एक प्रकार की क्रिया ही है अतः इस स्थिति में ऐसा प्रश्न होता कि जय कर्म और वेदन दोनों क्रियारूप हैं तो इनमें पौर्वापर्यभाव किस प्रकार से माना जा सकता है स्वाभाविक है ? और पौवापर्यभाव च) प्रभाह भने योगने २ ( एवं खलु समणाणं निम्गंथाणं किरिया काई ) શ્રમણ નિગ્રન્થા દ્વારા ક્રિયા થાય છે.
ટીકા”—પૂકિત ક્રિયાના સ્વરૂપને સારી રીતે સમજી લઈને મતિપુત્ર અણુગાર એ વાત જાણવા માગે છે કે કમ પહેલાં થાય છે કે અનુભવ પહેલાં થાય છે ? અને શું પછી થાય છે તેથી તેએ મહાવીર સ્વામીને નીચેને પ્રશ્ન પૂછે છે
प्रश्न -- "भंते! लहन्त ! 'पुव्यं किरिया पच्छा वेयणा' पडेल किया थाय છે અને પછી વેદના થાય છે? હવે ટીકાકાર મતિપુત્રના પ્રશ્નને આશય સમજાવે છે પ્રશ્નકારના એવા અભિપ્રાય છે કે ક્રિયાથી કર્મો થાય છે. અને તે કપાતે જ એક પ્રકારની ક્રિયારૂપ છે. તથા કર્મોના અનુભવરૂપ જે વેદન છે એ પણ એક પ્રકારની ક્રિયા જ છે. આ પ્રકારની પરિસ્થિતિમાં એવા પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે કે જે કર્યું અને વેદન એ અને ક્રિયારૂપ છે તે તેમનામાં પૌ[પ ભાવ કેવી રીતે માની શકાય ? છતાં પણ
