________________
१३४
भगवतीसूत्रे अग्रमहिष्याः 'देवीए ' देव्याः एष खलु 'भयमेयारूचे' अयमेतद्वषो 'विसवे' विषयः, 'त्रिसयमेते बुझ्ए' विषयमाश्रम् उक्तम्, तदीयविवृर्वणाशवतेः स्वरूप मात्रमेतत्पतिपादितम् 'णोचेत्र णं संपत्तीए' नौ चैव खलु सम्पत्या यथोक्तार्थ सम्पादनेन ईशानेन्द्रादयः 'विकुविसु वा ' व्यकुर्विपुः, न कदाचिदपि त्रिकुणा कृतवन्तः 'विकुब्वति' विकुर्वन्ति, नापि सम्मति विकुर्वणां कुर्वन्ति 'विकृि संति या विकुर्विप्यन्ति नो वा विकुर्वणां करिष्यन्ति एतेन व्यवहारे वैकिय रूपाणामुपयोग करणाभावेऽपि नायुक्तत्वं स्वरूपस्यैव प्रतिपादनात् ॥०१५ ||
?
---
अपना अभिप्राय मकट किया है यह समझाया है-इसमें यह कहा गया है कि सामानिक देवादि से लेकर पहरानी पर्यन्त सहित जो ईशानेन्द्र हैं उनकी विकुर्वणाशक्ति का यह जो कथन किया गया है वह सब उनकी शक्तिका स्वरूप मात्र प्रदर्शित करनेके लिये किया गया है अर्थात् ईशानेन्द्रकी उनके सामानिकदेवो की, प्रायखिंशक देवोंकी, लोकपालों को और अपने२ परिवार सहित अग्रमहिषियोंकी विकुर्वणा करने की जो शक्ति कही गई है वह केवल उसका स्वरूप मात्र ही प्रदर्शित किया गया है-वे सब अपनी२ विकुर्वणा शक्ति द्वारा ऐसा कर सकते है - इतनी शक्ति उनमें है परन्तु उन्होंने न कभी ऐसा किया है, न वे वर्तमान में ऐसा करते हैं और न आगामी काल में भी वे ऐसा करेंगे हो । यदि कोई यहां पर ऐसी आशंका करे कि जब वे इस प्रकार से न करते है न उन्होंने ऐसा किया है और न वे आगे भी ऐसा करेगे हो, तो फिर इस कथनमें निस्सारता ही आई जाननी चाहिये. सो इसका समाधान यह है कि Üશાનેન્દ્વની, કુરુદત્તપુત્રની, અન્ય સામાનિક દેવોની, ત્રાસ શક દેવોની, લેાકપાલેની અને પટ્ટાણુઓને વિણા શકિતનું ઉપરોકત વર્ણન તેમની શક્તિનું નિરૂપણુ કરવા માટે જ કરવામાં આવ્યુ છે. તે એટલી વિકુવા કરવાની શકિત અવશ્ય ધરાવે છે, પણ તેમની તે શકિતને પ્રયાગ તેએ કદી પણ કરતા નથી. ભૂતકાળમાં કદી પણ તેમણે એવી વિઠ્ઠા કરી નથી, વમાનકાળમાં કદી પણ એવી વિણા કરતા નથી અને ભવિષ્યમાં કદી પણ તેએ એવી વિકુવાં કરશે નહી’ અહી કોઇ એવી આશંકા ઉઠાવે છે કે જો તેઓએ કદી એવી વિક્ ણા કરી નથી, તેઓ કદી એવી વિકુણા કરતા નથી અને ભવિષ્યમાં કરવાના પણ નથી, તે ખા કથન સારહીન જ સમજવું જોઇએ ! તે તેનું સમાધાન નીચે પ્રમાણે છે–તેમા
