Book Title: Parsuram Kalpasutra Part 01
Author(s): A Mahadev Shastri
Publisher: Central Library
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010437/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 1 GAEKWAD'S ORIENTAL SERIES: Published under the Authority of the Government of His Highness the Maharaja Gaekwad of Baroda. PARAS'URAMAKALPASUTRA PARTI Volume XXII . Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m p WALLISTA.COM 0932 PLACED ON THE SHELF . . . Date....... Q 25:23 15 F23 entre i i co! V KATSSV 3T CENTR:!.!!B*De hope RESEARCH CENTRE, Acc. No 19.6.-3.. Date ............ SU TIRUPATI. RA A Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram rAmezvarakRtavRttisahitam PARAS'URAMAKALPASUTRA WITH RAMES'WARA'S COMMENTARY EDITED BY A. MAHADEVA SASTRI, B.A. DIRECTOR, ADYAR LIBRARY, ADYAR, MADRAS Author of the Vedic Law of Marriage, etc., the English translation of Sankaracharya's Commentary on the Bhagavad-Gita and Taittiriya Upanishad. Late Editor of the Mysore Government Oriental Library Sanskrit Series, Editor of the Adyar Library Series BARODA CENTRAL LIBRARY 1923 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by J. R. Aria at the Vasanta Press, Adyar, Madras and published by Newton Mohun Dutt, Curator of Libraries, Baroda State, on behalf of the Government of His Highness the Maharaja Gaekwad, at the Central Library, Baroda. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREFACE In writing this preface, I am tempted to refer to a few reminiscences of my visit to Baroda in 1909-an incident which has much to do with my undertaking to edit this work for Gaekwad's Oriental Series. I was invited to visit Baroda by H. H. the Gaekwad through H. H. the Mabarajah of Mysore in whose Government I was then serving as Curator, Government Oriental Library, Mysore, and Superintendent of studies in Maharajah's Samskrit College, Mysore. The invitation was the direct outcome of my presentation to His Highness the Gaekwar of my pamphlets on questions of social reform such as marriage and caste. During my seven weeks' stay at Baroda I discussed, in His Highness' presence, the questions of caste reform with Baroda Pandits and delivered public lectures on the same. I was greatly struck with His Highness' keen personal interest in the subjects discussed and his encouragement in our private talks of free expression of my considered opinions. His appreciation of the value of our ancient learning has since materialised in the addition of the Samskrit Section to the Central Library, which as the result of the labour of my friend Pandit R. Anantakrishna Sastri bids fair to be one of the best collections in India. His Highness' kind remembrance of me was evinced on several subsequent occasions; and when I retired from Mysore Government service in 1916 I was invited by His Highness to take charge of the Samskrit Section of the Library. But as I had, on the invitation of the President of the Theosophical Society, already settled as the Director of the Adyar Library at the Headquarters of the Theosophical Society, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi I could not accept His Highness' kind offer. But I have all along felt that Baroda and His Highness have a claim on my services, so that when I was invited to take some share in the editorial work in connection with the Gaekwad's Oriental Series I could not peremptorily decline, though I had then on my hands as much work as I had time to do. At first I was asked to edit Parasurama-Kalpa-Sutra and Nityotsava-Paddhati, for which presumably I was held qualified because I had edited already Shri Shankaracharya's Saundarya-Lahari with Lakshmidhara's Commentary published in the Mysore Government Oriental Library Series. About five years have elapsed between my promise to edit this work and its performance; and this delay requires some explanation. It was in the latter part of 1917 that at the request of my friend Pandit R. Anantakrishna Sastri of the Baroda Central Library, I undertook to edit Parasurama-KalpaSutra and Nityotsava for the Gaekwad's Oriental Series. I had, however, soon after to regretfully give it up owing to some pressing work I then had in hand. Thereupon Sir John Woodroffe who had for several years been making a special study of the subject was approached as one qualified for the work; but, as he was just then going on leave to Europe, he could only promise to take up the work after his return to India. The work was again pressed on me and accepted. There was some delay even after this. I could not at once proceed with the edition of the Sutra as no good edition of the Sutra could be prepared with the materials then available. These consisted of a few indifferent manuscript copies of the Sutra which showed much divergence and two complete and a few fragmentary copies of Nityotsava. This latter again is a Paddhati based on the Sutra, but not a succinct gloss or commentary of the Sutra. By good chance, however, I soon got a copy of Ramesvara's Vritti on the Sutra, which was so full and informing that it was found worth Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vii while publishing it along with the Sutra. But this copy of the Vritti was far from correct, so that other copies were searched for; and a continued search of two years was crowned with the discovery of other manuscript copies, a careful collation of which enabled me to prepare a satisfactory edition of the Sutra and Vritti. By the time the Sutra with Vritti was edited, the edition of Nityotsava became an easy affair; and good copies also of the latter have been secured in the meanwhile. This edition of the Parasurama-Kalpa-Sutra with Vritti is based on the following manuscripts: 1. The copy belonging to the Adyar Library transcribed in Devanagari from a Telugu manuscript copy belonging to late Mr. Jagga Rao of Vizagapatam. This is cited as 3. 2. The copy mentioned above was sent to Baroda for collation with the excellent MS. copy belonging to Pandit Dhanvantram of Karnali. The noteworthy readings of this copy were noted in the Adyar copy, and they are cited as those of ba. For the marking of the variants I am indebted to the kind services of Mr. G. K. Srigondekar, M.A., Samskrit Librarian, Baroda Central Library, who worked at it assiduously for eight hours a day. 3. A complete Devanagari copy belonging to the Baroda Library containing 302 leaves. This copy was found to be fairly good giving correct readings where other copies were found faulty. This is cited as a 9. 4. A copy in grantha character in three volumes made from a manuscript deposited in the Madras Government Oriental MSS. Library. The owner of this transcript Mr. M. V. Sreenivasa Iyer of Triplicane (Madras) collated it with another MS. copy and has noted in it variations from that other copy; and his copy is thus equivalent to two distinct copies of the work. This transcript is cited as . 5. Portions of a copy of Ramesvara-Vritti was got from the Benares Government Samskrit College Library for collation. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t # Viil But by the side of the others this copy was found superfluous and it did not offer correct readings where there were any doubts. It is referred to as a 2. There were besides many copies of the mere text of the Kalpa-Sutra available for collation of the Sutra. But, as their various readings are represented by the copies of the Vritti, it was not found necessary to note any variations in their readings. As to the copies of the Vritti used for this edition, none of them is quite correct, but, fortunately, owing to the variety in the copies and collations secured, no difficulty has been found in determining the correct text. While the work was in progress Mr. R. Anantakrishna Sastri sent me a manuscript containing what purports to be an extension to the Sutra by eight Khandas from 11th to 18th. This portion is printed as an appendix at the end. It does not seem to be a genuine portion of the Sutra. Ramesvara's Vritti closes with the tenth Khanda and regards it as the concluding portion. The manuscript is very incorrect, and in some places the meaning is quite unintelligible. This portion is added simply to show that there is such an alleged extension of the Sutra. The Kalpa-Sutra is a digest of Sri-Vidya, a system of Divine Mother's worship compiled by one Parasurama from the several systems of the same which prevailed in his day. This, however, is only one of the many forms now in vogue, though it is tersest and perhaps the best arranged one of them all. It seems very hard to make out in what sense the author can be identified with Parasurama of the Ramayana as is done in the colophons of the several sections of the Sutra. The commentary on the Sutra is of a recent age, hardly more than a hundred years old. The work is said to have been written in 1753 of the Saka era which corresponds to 1831 A.D. Without this commentary it would not be easy to make out the meaning of the Sutra, especially for those who are not quite Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ix familiar with the technicalities of the cult. The commentator traverses many points of doctrine and practice as stated in the Nityotsava of Umanandanatha, remarking more than once that the latter does not rightly understand the meaning of the Sutra, and that being unlearned in the principles of Mimamsa (the science of exegesis) he embodies in his system many things not warranted by the authority of the Sutra which he professes 5o follow closely. Both of them, however, acknowledge their allegiance to the authority of Bhaskara-raya, Umanandanatha having been his direct pupil, while Ramesvara was his pupil's pupil. Later on, another scholar named Lakshmana Ranade hought that both the writers mentioned above failed to grasp he true meaning of the Sutra and wrote in 1888 A.D. a commentary of his own. In this work he quotes a passage from Tripurarahasya showing the origin of the Parasurama-KalpaSutra. It runs as follows: B [ nAradaM prati sumedhoktiH ] Adau zrIdattaguruNA ziSyANAM hitakAmyayA / svanAmnA sahitA cakre tripuropAstipaddhatiH // 1 // aSTAdazasahasrANi granthato'bhUcca saMhitA | adhItya tAM jAmadamya: vistRtAM sAgaropamAm // 2 // gambhIragUDhatAtparyo mandAnAM tatra vai gatim / matvA sudurlabhAM bhUyaH saMkSipya vizadAzayam // 3 // nirmame sUtrajAlaM vai paJcAzatkhaNDamaNDitam / tadguroryajjAmadagnyAdadhItaM sUtramaNDalam // 4 // adhItya saMhitAM cApi tatpazcAdgurunAmataH / sUtrajAle saMhitAyAH pratibimbAtmake'bhavat // 5 // granthataH SaTsahasraM tu sUtraM tadapi saMsthitam / saMhitArthasya saMkSepAtmakaM sUtramudAhRtam // 6 // saMhitAsUtrayoH sAraM saMgRhItaM mayA mune / taddattarAmasaMvAdAtmakameva purA kRtam // 7 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lakshmana himself paraphrases this passage with a few additions of his own in the following terms. "In the Upasana-Kanda of the Veda the Upasana or the contemplative worship is treated of in all its details. These details were compiled by Siva in six classes of works known as Agama, Rahasya, Samhita, Yamala, Arnava and Tantra, each class being devoted to a distinct Devata or form of the Supreme. Bhargava Rama, son of Jamadagni, saw them too vast and asked his revered master, Blessed Dattatreya who combined the Trinity in Himself, to abridge the system. Accordingly, seeing that the Upasana of Tripura was the highest of all forms of worship and that its effect included the effects of all other forms of worship, composed Datta-Samhita comprising eighteen thousand verses, in which the worship of Tripura was laid down in all its details in a succinct form. From Him Bhargava Rama learnt the Samhita. But, finding that it was still too vast in extent and that its meaning was still too deep for the average devotee to understand, Rama abridged the system still further and presented it in an intelligible form. This abridgment contained six thousand Sutras in fifty Khandas or sections. Rama's pupil, again, Sumedha of the Harita family who studied this Sutra from his master, found the work almost as vast as Datta-Samhita, and so made an abridgment of the Samhita and Sutra, in the shape of another work of Sutras, taking the form of a dialogue between Datta and Rama. It is this abridgment that has come down to us as the Parasurama-KalpaSutra comprising ten Khandas. Though the work is not apparently in the form of a dialogue, still, it may be inferred from the concluding passage of the work that it is a dialogue between the master and his pupil." Lakshmana then proceeds to show the necessity for his own work : "Finding this Sutra too deep in its meaning for ordinary students to understand, Umanandanatha, a disciple of the Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xi Blessed Bhaskararaya, composed in 1775 A.D. the work Nityotsava, laying down clearly and methodically the system of worship taught in the Sutra. A later scholar, Ramesvara Sastri, a disciple of a disciple (prasishya) of Sri Bhaskararaya, thought that Nityotsava failed to represent the Sutra's true meaning and wrote in 1831 A.D. a succinct gloss (Vritti) of the Sutra, by name Saubhagya-sudhodaya. This latter work too failing to bring out the true meaning of the Sutra, I proceed to write this commentary, Sitra-tattua-vimarsini, to explain the true meaning of the Sutra." mm Of course these commentators try to show, by applying exegetic rules to the interpretation of the texts, that their own conclusions are correct. It is, however, of little practical use to enter into the merits of these contentions, especially in these matters of transcendental nature, in which tradition, as handed down from masters to pupils, should govern the actual practice. The same texts may be easily interpreted so as to support conflicting views A. MAHADEVA SASTRI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayasUcikA viSayaH sUtrasaGkhyA puTasaGkhyA . . . . . * * * * * * * * * * . prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH vRttibhUmikA . . dIkSAdhikAraH . tantrAprAmANyazaGkAnirAsaH . sarvatantrANAM vedabAhyatvazaGkAnirAsaH zuddhacittasyaiva sundarIvidyA'dhikAraH bhaktisvarUpam . . . upAsanasya bhaktisAdhanatvam . upAsanAdhikArasya svAntaHkaraNaikavedyatvam . kalpasUtrasya vaidikairvyAkhyeyatvam . tantrAnuSThAnasya kalivaya'tvazaGkAnirAsaH / dIkSAyAH prathamasopAnatvam / / traipurasiddhAntasya paramazivakartRkatvam vedasya pauruSeyatvasamarthanam . tantrapraNayane prayojanavizeSaH / traipurasiddhAntapratipAdanam. SaTtriMzattattvAni tattvasaGkhyAnirNayaH jIvezvarasvarUpam -- puruSArthasvarUpam . . . . . . * * . m c A. * * * * Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH saptakoTimahAmantrAH zivavaktrAdvinirgatAH mantrasiddhau sahakArikAraNAni japarUpopAstiphalam arcanarUpopAstividhiH . upAsakadharmAH bhAvanAdAdartham sarvadarzanAnindA kasyApyagaNanam sacchiSye rahasyakathanam. sadA vidyAnusaMdhAnam satataM zivatAsamAvezaH kAmAdInAM varjanam ekagurUpAsti: eka gurUpAstividhyarthavicAra: sarvatra niSparigrahatA phalatyAgapUrvaka karma nityakarmAlopaH sarvatra nirbhayatA @ sarvasArabhUto dharmaH svasya zivAnau homa: bhAvanAphalaM AtmalAbhaH siddhAntopasaMhAraH eSA vidyA atiguptA dIkSAvidhiH * xiv dIkSAsvarUpa tatphalanirUpaNam dIkSAsaMkalpaprakAravicAra: tAntrikasaMkalpAGgabhUtaH aSTAGgollekhaH tantrAntaropasaMhAravicAra: dIkSAtrayam zAMbhavI dIkSA zAktI dIkSA * sUtrasaGkhyA 12 13 14 15 16 17 18 19 20 a x x x w 2 a a 21 22 23 25 26 27 29 30 31 mm 08 AU 32 35 36 . puTasaGkhyA 30 31 " 33 33 34 35 35 36 36 37 38 38 38 42 43 44 45 45 47 48 48 49 50 52 53 56 60 65 65 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XV viSayaH sUtrasaGkhyA . puTasaGkhyA mAntrI dIkSA mAtRkAyantram ziSyanAmanirdezaH . gurupAdukAmantradAnam . AcArAnuzAsanAdi . . ziSyasya azeSamantrAdhikAritvam / WW0 0 orr dvitIyaH khaNDaH-gaNanAyakapaddhatiH gaNanAyakopAstividhiH prAtaHkRtyaM dhyAnAdi tarpaNAntam . yAgagRhapravezAdi vighnezvaradhyAnAntam nibandhoktanirmUladharmapradarzanam . saMkalpAvazyakatA . AyudhasthAnaniyamaH aya'sthApanam arvyasaMskAraH pIThazakti-dharmAdyaSTaka-mahAgaNapati paJcAvaraNa-pUjAvidhiH paJcAvaraNIpUjA gaNanAthasya punarupatarpaNAdiH gaNapatyudvAsanam . MP3 ' ' 9 Vo/ .. tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH lalitAdhikAraH . gaNanAyakopAsteH pradhAnakarmatvam lalitAnAmanirvacanam . brAhmamuhartakartavyadhyAnAdi Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaGkhyA * 104 . 105 106 106 108 x24 * 117 viSayaH sUtrasaGkhyA yAgamandirapravezAdi . . sarvamantreSu tritArIsaMyogavidhiH . zrIcakrasvarUpaM tatsAdhanadravyaM ca . zrIcakre dvArarahitacaturazratrayalekhanasamarthanam . zrIcakre paJcavRttalekhanasamarthanam mandirArcanam . dIpadAnaM cakrAbhyarcanaM ca Atmazuddhihetu zoSaNAdi prANAyAmaH . vighnakarabhUtotsAraNaM, vajrakavacanyAsazca karazuddhinyAsaH / AtmarakSAnyAsaH / caturAsananyAsaH . bAlASaDaGganyAsaH . vazinyAdiyoginInyAsaH mUlamantranyAsaH / pAtrAsAdanaM, sAmAnyAya'vidhAnam . vizeSArthyavidhiH (ayazodhanam ) . dvipAtravidheH mukhyatvasamarthanam . kuladravyasvIkAravidhisamarthanam . dakSiNavAmAcAravivekaH . ajitendriyasya kaulamArge anadhikAraH . caturthaH khaNDaH-lalitAkramaH zrIcakre paracityAvAhanam catuSSaSTayupacAravidhiH . navamudrApradarzanam tridhA saMtarpaNam . SaDaGgapUjanam . 121 . 121 141 and 154 158 164 ur 164 9 V Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xvi yaH sUtrasaGkhyA nityApUjanam oghatrayapUjanam puTasaGkhyA . 168 . 172 . . 10 . paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA . . . 180 . 181 . . 182 182 . _on or u 9 v_o/2MAR . 183 . . . 183 . 184 . 189 . prathamAvaraNavyaSTipUjA . prathamAvaraNasamaSTipUjA . dvitIyAvaraNapUjA tRtIyAvaraNapUjA caturthAvaraNapUjA paJcamAvaraNapUjA SaSThAvaraNapUjA saptamAvaraNapUjA AyudhapUjA aSTamAvaraNapUjA kAmezvaryAdInAM mUladevyabhinnatvam / navamAvaraNapUjA dhUpAdidAnam NDAdimudrANAM svarUpam / kAmakalAdhyAnam balidAnam . pradakSiNAdi . zaktipUjA . . havizzeSapratipattiH . devIvisarjanam . . . . 191 . 192 . 193 . . . 18 20 21 . . 199 . 200 . 202 . 203 . 215 . 23 . SaSThaH khaNDaH-zyAmAkramaH zyAmopAstividhiH . zaktaH svarUpaM upAsyatvaM ca . 216 . 216 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasaGkhyA puTasaGkhyA 2 . 220 . 221 * 223 . 225 . 226 _ . 227 . . . 228 228 . . . . 228 . viSayaH zyAmAyA upAsyatopapattiH . prAtaHkRtyaM sandhyA'ntam yAgagRhapravezAdi prANAyAmAntaM kRtyam SaDaGgAdinyAsapaJcakam mandirArcanam . zyAmAkramamantreSu bIjavizeSayogaH kartRguNavizeSavidhiH . zyAmAcakralekhanaprakAraH. sAmAnyAya'vidhiH . vizeSArthyavidhiH cakradevIpUjA AvaraNapUjA AvaraNabahirbhUtadevatAyajanam zyAmAvidyA''cAryapUjA. gurupAdukApUjA devyAH punaHpUjA balidAnam . suvAsinIpUjAdi zyAmApUjA'vadhiH zyAmAmanujApidharmAH . lalitopAsakadharmAH . . 230 . 232 . 233 . . . 236 . . . . 237 . 237 . . . - 237 . . 238 . 239 . . 239 . . 240 . 240 . 242 saptamaH khaNDaH-vArAhIkramaH kolamukhIvarivasyAvidhiH mahArAne anAhatadhvaneranusandhAnam . zivAdigurunamaskAraH . . vArAhIkramamantreSu bIjavizeSayogaH . bhUtazuddhiH . ekacatvAriMzatsthAneSu dvitArInyAsaH onorm 09 . 243 . 243 . 243 . 244 . 244 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xix prayaH sUtrasaGkhyA puTasaGkhyA . 245 . 246 246 246 247 240. 252 252 254 255 . 256 V 2MM 22MMMMMMMM. . rAmAta. agulinyAsaH SaDaGganyAsaH AtmAlaMkaraNam arghyazodhanam anantarakartavyanyAsAH . mantrasya ekapaJcAzatpadavattvanirUpaNam devIdhyAnam cakranirmANaprakAraH . cakrapUjA . mUrtikalpanam AvAhanAdimudrAbandhanam devyaGganyAsaH SoDazopacArArpaNam . devIdhyAnam devItarpaNam AvaraNapUjA devyAH punaHpUjA balidAnaprakAraH gurusaMtoSaNam zaktivaTukapUjA mantrasAdhanam zcaraNaprakAraH . trasiddhicihnAni . bhAzubhasvapnAH . zubhasvamazAntiH sujApizayanadharmAH veSyapadArthagaNanam pakAlikanaimittikakriyAH . taddharmANAM zrIvidyApurazcaraNe'pi grAhyatvam . 296 256 . 266 , 297 . 260 . 261 * 262 2 . 263 . 270 . 272 273 274 275 . 276 . 276 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xx viSayaH sUtrasaGkhyA kAdihAdibhedena zrIvidyopAstibhedaH paJcadazyAdividyAsu mantrazodhanAnapekSA . pUjAzeSakRtyam . puTasaGkhyA . 277 . 278 . 278 aSTamaH khaNDa:-parA-kramaH 279 . 280 . 280 . 280 parAyA upAsyatvam . parApaddhatiprAraMbhaH uSaHkRtyam snAnAdikRtyam AsanavidhiH dezikayajanam vighnotsAraNam aGganyAsaH cidagnau sarvatattvavilApanam aya'sAdanam parAmantreSu yojanIyo bIjavizeSaH . SaDaGganyAsavizeSaH . SaDaGgadevIpUjA sudhAdevIpUjA tattvakadambasya hRtpadmAnayanam parAcakranirmANam devyA AvAhanam . devIdhyAnam devIpUjA . . devyAmakhilatattvahomabhAvanam gurave aya'nivedanam . cidagneruddIpanam / oghatrayAbhyarcanam . orm a r 2 Vol 2 MM240220RRAMA 282 . 282 . 283 . 283 . 284 * 284 . 284 - 284 . 285 . 285 . 286 . 286 . 286 287 * 287 . 288 . 288 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxi puTasaGkhathA . * 288 . 289 . . 289 * * . . . * . 290 290 290 291 291 * . * . . * . . 292 * . * . * . sUtrasaGkhyA balinivedanam 27 havizzeSasvIkAraH . 28 navamaH khaNDa:-homavidhiH homAdhikAraH kuNDasthaNDilanirmANam . sAmAnyodakenAvokSaNam rekhAsu brahmAdidevatArcanam kuNDAbhyarcanam . agnicakranirmANAdi . vAgIzvarIvAgIzvarapUjA . saMvidagnipAtanam indhanairAcchAdanam . upasthAnam utthApanam prajvAlanam agneH puMsavanAdisaMskAraH pariSecanAdi agnidhyAnam agnicakre devatAsthApanam saptajihvAhomaH agnerAhutitrayam / iSTadevatA''vAhanAdi . cakradevInAmAhutayaH / pradhAnadevatA''hutayaH / kAmyahomavidhiH balidAnam . mahAvyAhRtihomaH or man wr 2 Vo/2AAMA-212. 2 * . * . . 292 . 293 . 293 . 293 294 294 294 295 * . * . * . * . 295 . * . * . 296 . 296 . 296 . 297 . . . . 297 . . . 297 . . . . m 300 . . Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTasaGkhyA 28 . 301 mh an o in . 302 s 0 0 0 0 mr m mmmmmm 0 0 0 0 s sy viSayaH sUtrasaGkhyA agnidevatayorudvAsanam . . bhasmadhAraNam / dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH sAmAnyakramAdhikAraH zyAmAGgAnAM keSAMcidatidezaH . sarvasAdhAraNanyAsaH . cakranirmANam SaDAvaraNIpUjA sarvamantrayojyabIjAni . AvAhanAdimantrAH . razmimAlAviniyogaH . gAyatryAdi prathamaM razmipaJcakam . cAkSuSmatIvidyA''di dvitIyaM razmipaJcakam 11 mahAgaNapatividyA''di tRtIyaM razmipaJcakam 17 zivAdividyA''di caturtha razmipaJcakam 23 aGgopAGgapratyaGgapAdukAyuktA zrIvidyA 29 aGgAdiyuktA zyAmAvidyA aGgAdiyuktA vArAhIvidyA zrIpUrtividyA mahApAdukA. razmimAlAdhyAtRprazaMsA . japavighnanivArakamantrAH . lalitA''dijapakAlAH . zrInityapUjAyAM mapaJcakapratinidhigrahaNe hetavaH 66 sarvabhUtAvirodhAdayaH upAsakadharmAH . AdimasvIkAre grAhyAgrAhyadravyavivekaH AdimapratinidhiH . dvitIyatRtIyasaMpAdanaprakAraH . o wa voan s s s s s s s s s s 327 328 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya: dvitIyaprakRtiH tRtIyaprakRtiH caturthadravyam prathamAdInAM maNDalAdanyatra grahaNaprakAraH paJcamaprakAra: avaziSTakulAcAradharmAH . paJcaparvasu naimittikI pUjA ArambhAdayaH saptollAsA: avaziSTa upAsakadharmAH. tantrAntarAt grAhyadharmaparigaNanam antyeSTividhiH kaulazrAddhavidhiH prAyazcittavidhiH antyeSTikaulazrAddhayorAvazyakatvam kulamArganiSThaprazaMsA adhyetR prazaMsA khaNDAdiparipaThanam granthakartRprazaMsA vyAkhyAnaracanakAlaH xxiii a anubandhaH--parazurAmakalpasUtrapariziSTam . vyAkhyAnodAhRtagranthagranthakartRsUcI sUtrasaGkhyA w w w 64 67 68 69 82 83 84 85 puTasaGkhyA 329 330 331 331 332 . - " . . 333 335 336 338 342 344 348 351 351 363 364 365 366 366 369 387 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puTam 96 118 121 144 166 "" 167 169 171 191 200 233 293 paGktiH 4 10 20 6 11 16 24 23 14 10 19 2 zuddhAzuddhapatrikA azuddham zyAdi na monto pruDIbhaH Asavameva tena / iti vAkye - - yAma (aM) cakauM aM kau sauM balyo sUtra etAn zuddham zrayAdi sa prubhi: Asavameva iti -- vAva 8 yorma cakauM ckau hsauH balayo sUtraM evAmAt Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImahAtripurasundaryai namaH parazurAmakalpasUtram rAmezvarakRtavRttisahitam prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH vRttibhUmikA zrIvallabhApayodharasaMliptAleparaJjitoraskam / vande gajendravadanaM bAlasahasrAMzukoTisacchAyam // yA parazive sphurattA pUrNA'hantApadena saMzliSTA / dvaitaM bhAvaM prAptA pazcAdambAM parAmimAM kalaye // yA paJcapretasaMsthA parazivanilayA zaktayaH kAmabuddhi karmAdyA yanmayUkhAH samudayaparirakSA'ntako babhUvuH / yA pazyantyAdirUpA sakalajanavacojAlamAviSkaroti ___ sA me vAgdevateyaM vilasatu vadane cittamAlinyahantrI // zrImadyazovadambAmAsuravAmAGkamajJatA'dripavim / mama vidhisuSirasaroruhakalpitanilayaM namAmi nAthendram // yo bhRguvaMze bhUtvA kSatraM jaghne trisaptakRtvastam / SaSThaM zrImadviSNoravatAraM naumi vIrendram // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram subrahmaNyaM ca pitaraM guruvAmbAM ca mAtaram / praNamAmi phalAvAtyai tAveva zaraNaM mama // vicArya nAnAtantrAdIn mImAMsAnyAyavistaram / nAnAdezasamAnItapustakaiH parizodhya ca // jAmadagyena racitaM kalpasUtraM yathAmati / vistArayati gUDhArtha zrIvidyopAstisiddhaye // rAmezvara: zrIlalitApreritaH kAzyapodbhavaH / / dIkSA'dhikAraH iha khalu zrIbhagavAn zrIparazurAmaH AdhunikeSu mandamatiSu kRpALu: zrIzivanirmitAnyasaMkhyAni tantrANi paryAloDya sarvANyupasaMhRtya turIyapuruSArthasAdhanaM laghumadhvAnaM darzayan pratijAnIte--- athAto dIkSAM vyAkhyAsyAmaH // 1 // atra atha zabda: maGgaLadyotakaH, oGkArazcAthazabdazca dvAvetau brahmaNaH purA / kaNThaM bhittvA viniryAtau tammAnmAGgaLikAvubhau / / iti smaraNAt / ataH zabdazca AnantaryadyotakaH / AnantaryasyAvadhyapekSAyAM samIpavartitvAt maGgaLAcaraNaM nAnAtantraparizodhanaM vA avadhitvena anveti / yadvA'athA taH' iti militvA ArambhadyotakaH, "athAto darzapUrNamAsau vyAkhyAsyAmaH" ityApastambasUtrabhASye "athAtazzabdo'yaM prakaraNArambhe prAyaH prayujyate vRddhaiH / kvacidAnantarye'pi, yathA---' ime bhRgavo vyAkhyAtAH athAtoGgirasAm ' ityaadau| tathA na punarihAnantaryamarthaH, pUrvapravRttasya kasya cidanantarasyAnupalaMbhAt / iti lekhAt / dIkSA padArtha sUtrakAro'ne vivecayiSyati / vyA rU yA padArthazca nigUDhAbhiprAyakazabdasya vivicya kathanam / prakRte gUDhArthAnAM tantrANAM upasaMhAreNa vivicya kathanaM kalpasUtre iti lakSaNasamanvayaH / dIkSAviSayajJAnAnukUlazabda Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH prayogakartA'hamiti phalito'rthaH / vyA rU yA syA maH iti bahuvacanaM upAsanApravartakAcAryAnanyAnapi saMgrahItum / yathA loke gurutarakAryanirmANe "vayaM kurmaH' ityanye'pi saMgRhyante tathA / etena dIkSAvyAkhyAnaM atikaThinamiti sUcitam / yadvA" asmado dvayozca" ekatve dvitve ca vivakSite asmado bahuvacanaM syAditi tadarthaH / tathA ca asmacchabdasya kartRvAcakasya bahuvacanAntatvAt tatsamAnavacanatvopapattaye vyAkhyAsyAmaH iti bahuvacanam // tantrAprAmANyazaMkAnirAsaH nanu kalpasUtravyAkhyAnaM vaidikAnAmayuktaM, tasya tantreSu parigaNitatvena, tantrANAM kevalalobhaikamUlatvenAprAmANyAt / taduktaM vArtike bhaTTapAdaiH-- " lobhAdikAraNaM cAtra baDhevAnyat pratIyate / yasmin sannihite dRSTe nAsti mUlAntarAnumA / zAkyAdayazca sarvatra kurvANA dharmadezanAm / hetujAlavinirmuktAM na kadAcana kurvate // na ca tairvedamUlatvamucyate gautamAdivat / hetavazcAbhidhIyante ye dharmAd dUrataH sthitAH // eta eva ca te yeSAM vAGmAtreNApi nArcanam / pASaNDino'pi karmasthA haitukAzcaita eva hi // iti / " "evaM yAnyanyAni trayIvidbhiH na parigRhItAni kiMcittanmizrakaJcakachAyApatitAni lokopasaMgrahalAbhapUjAkhyAtiprayojanaparANi trayIviparItAsaMbaddhadRSTalobhAdipratyakSAnumAnopamAnArthApattiyuktimUlopanibaddhAni sAMkhyayogapAJcarAtrazAkyagranthaparigRhItadharmAdharmanibandhanAni viSacikitsAvazIkaraNoccATanonmAdanAdisamarthanAni kAdAcitkasiddhidarzanabalena ahiMsAsatyavacanadamadAnadayA''di zrutismRtisaMvAdistokArthagandhavAsitajIvikAprAyArthAntaropadezIni, yAni mlecchAcAramizrakabhojanAcaraNanibandhanAni, teSAmevaitacchRtivirodhahetudarzanAbhyAmanapekSaNIyatvaM pratipAdyate' iti ca granthena / evaM zrIsUtasaMhitAyAM brahmagItAdvitIyAdhyAye'pi Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram vedamArgamimaM muktvA mArgamanyaM samAzritaH / hastasthaM pAyasaM tyaktvA lihet kUrparamAtmanaH // vinA vedena jantUnAM muktirmArgAntareNa cet / tamasyapi vinA''lokaM te pazyanti ghaTAdikam / / tasmAdvedodito hyarthaH satyaM satyaM mayoditam / anyena vedito hyarthaH na satyaH paramArthataH // iti // tatra tatraiva tarkAzca pravadanti yathAbalam / sarve vAdAH zrutismRtyorviruddhA iti me matiH // iti // yajJavaibhavakhaNDe ekacatvAriMze'dhyAya---- bahunA'tra kimuktena zrutismRtyuditaM vinA / yatkiMcidapi kurvANaH pAtakI syAnna saMzayaH / / iti vaidikAnyamArganindA zrUyate / agnipurANe'pi vedarAzinA sAkaM nArakiNAM saMvAde--- tantradIkSAmanuprAptAH lobhopahatacetasA / tyaktvA vaidikamadhvAnaM tena dahyAmahe vayam // iti / padmapurANe puSkaramAhAtmye--- ye ca pApaNDino loke tAntrikA nAstikAzca ye / tairdupprApamidaM tIrtham . . . . . . . . . . . . // iti tAntrikapuruSanindayA tantrasyAzraddheyatvaM spaSTam / evamanyepvapi bahupurANeSu tantranindAyAH bahuLamupalaMbhAt / mapaJcakAdaravidhAyakazAstrasya lobhaikamUlatvaM suspaSTam / vaisarjanIyavAsograhaNazAstrasya lobhaikamUlatvaM sAdhitam / kimu mapaJcakasevakasya lobhamUlatve pratirodhaH / tasmAt idaM zAstraM AstikaiH na vyAkhyeyaM iti cetmaivam / kiM bhaTTapAdAnAM purANAni pAjhAdIni pramANatvena abhimatAni na vA ? yadi pramANatvena abhimatAni tarhi teSu tantraprAmANyaM bahuzaH adhikArivizeSaviSaye zrUyate / tathA hi sUtasaMhitAyAM brahmagItAdvitIyAdhyAye Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH tathA'pi svamadRSTaM hi vastu svarganivAsinaH / sUcakaM hi bhavatyeva jAgratsatyArthasiddhaye // tathaiva mArgAt saMbhrAntA api vedoditasya tu / arthasya prAptisiddhayarthA bhavantyeva na saMzayaH // tasmAdvedetarA mArgA naiva tyAjyA nirUpaNe // iti / / sUtasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe paJcamAdhyAya---- pUjA zakteH parAyAstu dvividhA prikiirtitaa| bAhyAbhyantarabhedena bAhyA ca dvividhA matA // vaidikI tAntrikI ceti dvijendrAstAntrikI tu sA / tAntrikasyaiva nAnyasya vaidikI vaidikasya hi / / itthaM samastadevAnAM pUjA viprA vyavasthitA // iti // evaM sUtasaMhitAyAM muktikhaNDe pAJcarAtrAditantrANAM vedamUlatvamAstike / na hi svatantrAste tena bhrAntimUlA nirUpaNe // tathA'pi yo'zo mArgANAM vedena na virudhyate / soM'zaH pramANamityuktaM keSAMcidadhikAriNAm // iti, tAntrikANAmahaM devi labhyo'smi vyavadhAnataH / labhyo vedaikaniSThAnAmahamavyavadhAnataH // iti ca // evaM tatraiva yajJavaibhavakhaNDe vize'dhyAye-- zaivAgamodito dharmo dvidhA pUrvamudIritaH / adhaHsrotodbhavastveka Urdhvasrotodbhavo'paraH // adhaHsrotodbhavAddharmAdUrdhvasrotodbhavo vrH| kAmikAdiprabhedena sa bhinno'nekadhA dvijAH / / adhaHsrotodbhavo dharmo bahudhA bheditastathA / UrdhvasrotodbhavAddharmAt smArtA dharmA mahattarAH // iti, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram . tatraiva dvAviMze'dhyAye tasmAnmArgAntarANAM tu prAmANyaM vedavittamAH / mukteranyatra nAtraiva krameNaivAtra mAnatA // ato vedAntamArgastho mahAdevo'cireNa tu / muktiM dadAti nAnyatra sthitaH so'pi krameNa tu // dadAti paramAM muktiM ityeSA zAzvatI zrutiH // iti / / tatraiva--- ato vedasthito maryo nAnyamArga samAzrayet / ato'dhikAribhedena mArgA mAnaM na saMzayaH // tatraivaikasmin parivRtte tatratyazlokAH-- Izvarasya svarUpe ca bandhahetau tathaiva ca / jagataH kAraNe muktau jJAnAdau ca tathaiva ca // mArgANAM ye viruddhAMzA vedAntena vicakSaNAH / te'pi mandamatInAM ca mahAmohAvRtAtmanAm // vAJchAmAtrAnuguNyena pravRttA na yathA'rthataH / darzayitvA tRNaM matyo dhAvantI gAM yathA'grahIt // darzayitvA tathA kSudramiSTaM pUrva mahezvaraH / pazcAt pAkAnuguNyena dadAti jJAnamuttamam // tasmAduktena mArgeNa zivena kathitA amI / mArgA mAnaM na cAmAnaM mRSAvAdI kathaM zivaH // iti / tathA brahmANDapurANe svamAtRjAravad gopyA vidyaiSetyAgamA jaguH // ityAgamAnAM pramANatvenopanyAsaH / tathA brahmottarakhaNDe pradoSamAhAtmye pradoSapUjA tAntrikasaraNyA brAhmaNarAjaputrayorupadiSTA / tena ca phalaprAptiriti itihAsaH suspaSTaM pratIyate / zrImadbhAgavate gajendrastutau " sarvAgamAmnAyamahArNavAya' iti / AgamAH pAzcarAtrAditantrANi iti zrIdharasvAmivyAkhyA / tathA brahmastutau Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH--dIkSAvidhiH rUpaM tathaitatpuruSarSabhejyaM zreyo'rthibhirvaidikatAntrikeNa // iti // tathA ekAdazaskandhe karabhojanopadeze dvArapUjAvidhAne kalipUjAyAM ca vacanAni yathA yajante vedatantrAbhyAM paraM jijJAsavo nRpa / nAnAtantravidhAnena kalAvapi tathA zRNu // iti // nAnAtantravidhAneneti kalau tantramArgaprAdhAnyaM darzayatIti zrIdharasvAmivyAkhyAnam / / evaM ekAdazaskandhe uddhavopadeze'pi-- __ vaidikaimtAntrikAbhizca iti me dvividho makhaH // iti vaidikatAntrikabhedena dviprakArapUjA zrIbhagavatopadiSTA sarvairupalabhyate / / zrImahAbhArate arjunastutau AmnAyAgamavedyAya zuddhabuddhAya te namaH // iti // evamAdIni tantraprAmANyapratipAdakavacanAni sahasraza upalabhyante / granthavistarabhayAnneha prapaJcayante / evaM yogamArgaprAmANyavyavasthApakAni vacanAni zrImanmahAbhArate bhagavadgItAsu mokSadharmAdau ca asakRcchrayante / tathA bhAgavate kAzIkhaNDAdinikhilapurANeSu ca padepade upalabhyante / evaM sati bhaTTapAdAH kathaM sAMkhyayogatantrANAmaprAmANyaM brUyuH / na vA purANAnAmaprAmANyamiti zakyate vaktum , ___purANaM dharmazAstraM ca vidyA hyetAzcaturdaza // iti vidyAsu parigaNanAt , " yadatharvAGgiraso brAhmaNAnItihAsAn purANAni" iti vede'pi purANasya pramANamadhyaparigaNanAt / evaM uktavacanakalApaiH evaMvidhairanyaizca tantrANAM siddhe prAmANya aprAmANyaM brahmaNA'pi vyavasthApayituM na zakyam // sarvatantrANAM vedabAhyatvazaMkAnirAsaH nanu bhavatvadhikArivizeSa vedabhraSTe puruSa strIzUdrANAM saMkareSu ca tantrANAM prAmANyaM, na vaidike / na ca vaidikAtirikte tantrasya adhikArasaMkocakapramANAbhAva iti vaktuM zakyam / pUrva sUtasaMhitAvacanasya "tAntrikasyaiva nAnyasya vaidikI vaidikasya hi" iti likhitasya sattvAt / evaM sUtasaMhitAyAmeva muktikhaNDe Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram atyantagaLitAnAM tu prANinAM vedamArgataH / pAJcarAtrAdayo mArgAH kAlenaivopakArakAH // iti // tatraiva sUtagItAyAm zrutipathagaLitAnAM mAnuSANAM tu tantraM gurugururakhilezaH sarvavit prAha zaMbhuH / zrutipathaniratAnAM tatra naivAsti kiMcit hitakaramiha sarva puSkalaM satyamuktam / / iti pramANAntaravacanAt / tasmAt pramANAnyapi tantrANi vedamArgagaLitasyaiva na vaidikasyeti cet--- . n| yacca zrutipathagaLitAnAmiti sUtagItAvacanaM tatratyaM tantrapadaM tntrvishessprm| tacca tantraM zaivAgama iti prasiddham , dakSiNadeze ca bhASayA jaGgama iti prasiddhairanuSThitam / kathamidameveti jJApakamiti cet , asti jJApakaM pUrvoktavacanasamIpa eva zrutipathagaLitAnAM sarvatantreSu liGga ___kathitamakhiladuHkhadhvaMsakaM tatra dhAryam / zrutipathaniratAnAM tat sadA naiva dhAryam // iti / / tatra liGgadhAraNaM zaivAgamena bahuphalasAdhanamiti pratipAditam / tatsaMpradAyAnuvartino liGgaM dakSiNabAhau gaLe vA dhArayanti ityAcAro'pyupalabhyate / tathA cAsmin vacane " zrutipathagaLitAnAM sarvatantreSu" ityuttaraM " pratipAditaM" iti zeSaH / evaM ca, yasmin tantre liGgadhAraNaM pratipAditaM tattantraM zrutibhraSTAnAmityatra liGgam / yathA "chAgasya vapAyA medasaH" iti mantraliGgena pazuzabdasaMkocaH tathA / kiMca, zrImadadhyAtmarAmAyaNe zrIlakSmaNaprazna: brahmakSatrAdivarNAnAmAzramANAM ca mokSadam / strIzUdrANAM ca rAjendra sulabhaM muktisAdhanam // tava bhaktAya me bhrAtre brUhi lokopakArakam // iti // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH taduttaraM 'zrIrAma uvAca' ityArabhya dazAvaraNapUjAM vai hyAgamoktAM prakArayet / homaM kuryAt prayatnena vidhinA tantrakovidaH / Agamoktena mArgeNa kuNDenAgamavittamaH // iti // evaM brAhmaNAdInAM varNAnAM brahmacaryAdInAmAzramANAM ca mokSopAyaprazne AgamoktapUjA kartavyati taduttaraM ananyagatikaM vaidike'pi tAntrikaM yat pratipAdayati tanmAtsaryazUnyena tattvabubhutsunA tyaktumazakyam / na hi caitraH kuzalo vA iti prazne maitraH kuzalaH iti prAmANikaH san brUyAt / tasmAt zrIrAmottaraM brAhmaNAdiviSayam / na hyavaidiko brAhmaNaH kSatriyazca loke prasiddhaH / na ca-brAhmaNaH kSatriyo vA brahmahatyA''dimahApAtakena pAtityaM gataH vedamArgabhraSTa:-tatra brAhmaNatvaM vedamArgagaLitatvaM ubhayaM cAstIti sa eva tantroditepvadhikArIti vAcyam ; brahmakSatrAdikalyANaprazne taduttararUpapUjAvidhAne ------ mvagRhyoktaprakAreNa dvijatvaM prApya mAnavaH / prAtaH snAnaM prakurvIta prathamaM dehazuddhaye / vedatantroditairmantrairmullepanavidhAnataH // iti dvandvasamAsena ekamyaiva puruSasya vaidikamantrasahitatAntrikamantrANAM snAnakaraNatvaM vidhIyate / tathA ca vedabAhyamuddizya tantrasAmAnyAnuSThAnavidhiH iti svIkRtya zrIrAmavAkyaprAmANyanirvAho gIrvANagurUNAmapyazakya eva / evaM zrIbhAgavate ekAdazaskandhe uddhavopadeze- ubhAbhyAM vedatantrAbhyAM mahyaM tUbhayasiddhaye // iti / / upasaMhAre tatraiva evaM kriyAyogapathaiH pumAn vaidikatAntrikaiH / arcannubhayatassiddhiM matto vindatyabhIpsitAm // iti / ' 'agastyoktena' iti kvacit. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 parazurAmakalpasUtram tasmAt zrutipathagaLitAnAmiti vacanaM jaGgamAdiliGgadhAriparam / evaM muktikhaNDa sthapUrvoktAtyantagaLitAnAmiti vacane "pAJcarAtrAdayo mArgAH" iti Adipade zaivAgamasya jaGgamaparigRhItasya grahaNaM, na jJAnArNavakalpasUtrAdInAm , tasmina vedabhraSTAdhikArikatvasya klaptatvena tena sahaikavAkyatvAt / yacca zivamAhAtmya khaNDe " pUjA zakteH parAyAstu" ityArabhya vaidikI tAntrikI ceti dvijendrAstAntrikI tu sA / tAntrikasyaiva nAnyamya vaidikI vaidikasya hi // iti vacanaM, tasya ayamabhiprAya:-vaidikaH svagRhyoktopanayanAdisaMskRtaH / tAntrika tantrodIritakuNDamaNTapAdipurassaraM dIkSAsaMskRtaH / na tAntriko nAma zrutipathagaLitaH tasya pUrvameva nirastatvAt / tathA ca anena vacanena upanayanAdinimitte vaidikasnAna pUjA''dinaimittikam / tantradIkSAnimitte naimittikaM tAntrikasnAnapUjA''di vidhIyate yatraikaM nimittaM tatraika kevalavaidike / zUdrAdau kevalatAntrikam / yatra ubhayaM taH ubhayAnuSThAne na kimapi bAdhakam / asyaivArthaH spaSTIkRtaH tripurArNave-- traivarNikaivaidikAnte tAntrikaM kriyate'khilam // iti / imamevAthai saMkSepeNa zrIrAmo'pyAha-vedatantroditairmanvairiti / tasmAt sarvatantrA nuSThAnaM vedabAhyaparamiti siddhAnto vacanAntarAnavalokanavyAmohavilAsarUpa eva / pAJcarA trAdInAM tu zrutipathagaLitamuddizyaiva pravRttiH, tannAma gRhItvA Ahatya vidhAnAt / evameva kApAlamapi pAJcarAtre ca kApAle tathA kAlAmukhe'pi ca / adhikAro vaidikAnAM nAsti nAsti munIzvarAH // ityagastyasaMhitAvacanAt / tathA ca nirNIta evArthe bhaTTapAdAnAmabhiprAyaH / ata eva pAJcarAtrasyaiva tantramadhye pRthak nAma gRhItam / na tu sarvatantrANAM grahaNaM kRtaM, tatraiva vedaviruddhAnAM smRtiviruddhAnAM ca dharmANAM bhUriza upalabhyamAnatvAt / na hi zAkyAdivat zAktAditantreSu vedaviruddhamanuSThAnamISadapyupalabhyate / yAni tu "vedamArgamimaM tyaktvA" ityAdivacanAni tAni vaidikasya vaidikamArga sarvathA tyaktvA kevalatantramArgAzrayaNe tannindAparANi, muktvAvinetyAdizravaNAt / yadvA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH -- dIkSAvidhiH 11 pUrva vedamArga vinindya " tasmAdvedodito hyarthaH satyaM satyaM na saMzayaH " iti sarveNa nindAprazaMsArUpaviziSTArthavAdena miLitvA vedamArgAcaraNaM kartavyaM ityekavidhikalpane lAghavam / pUrvapakSe nindayA tAntrikakarmaNaH samuccayaH, " tasmAdvedodita " iti stutyA vaidikakarmaNo vidhiH kalpya iti gauravaM syAt / pUrvoktAjhipurANavacanaM pAdmaM ca tantravizeSaparaM, pUrvoktayukteH / ata eva " tantreSu dIkSitaH " ityAdivacanAni nindA - rUpANi vaidikaprazaMsAparANi iti zrIvidyAraNyasvAmibhirapi tatraiva vyAkhyAtam / evameva bhaTTapAdaiH yogasya nirastaprAmANyasyApi viSayAntaraM sudhIbhirum / aprakRtatvAt granthavistarabhayAnneha likhyate / bhaTTapAdoktyapekSayA purANAnAM tantrANAM ca prAmANyaM variSTham / ato durbalapramANasya prabalapramANAnusAreNa saMkoco yukta eva / anyathA tasminneva adhikaraNe " aSTAcatvAriMzadvarSANi brAhmaNo brahmacaryaM caret " iti smRtiH, .. jAtaputraH kRSNakezo'nInAdadhIta " iti zrutiH, anayorvirodhaH, ittham -- nASTAcatvAriMzadvarSAnantaraM vivAhe jAtaputraH kRSNakezazca puruSaH prasiddho'gnyAdhAnAdhikArI / ato dvayorvirodhe prabalazrutyanusAreNa smRtisthabrAhmaNapadaM andhAdiparam / tasyAgrimazrautakarmAnadhikAritvena zrutyavirodha iti taireva pratipAdito grantho virudhyeta / tasmAdvaidikAnAM zAktagANezAditantrapratipAditakarmasvadhikAra iti bhaTTapAdAnAmastyabhiprAya iti pUrvayuktibhiH siddham / etena bhaTTojidIkSitalikhitatantraprAmANyakhaNDanamapi parAhataM UhyaM sUribhiH / purANavacanAnAmapi vyavasthoktaiva / yaccoktaM dRSTaikaprayojanakatvaM mapaJcakasvIkAravidhAyakazAstrasya lobhamUlatayA praNItatvaM ceti, tacca " agnISomIyaM pazumAlabheta " iti, " surAgrahA gRhyante " ityatrApi vede tulyam / nahi idaM pramANaM iti zraddhAmutsRjya prAmANyavyavasthAM kartuM brahmApi samarthaH / ato vaidikAnAM pUrvasaMskAravazAt utpanno ' vedaH pramANaM ' iti zraddhAvizeSa eva prAmANyavyavasthApakaH prathamaH / tatazca tadaviruddhAnAmeva tanmUlakatayA prAmANyaM tadviruddhaM tu vaidikasya apramANameva / kiMca -- zrIsundarItantrANi tu yathA taittirIyazAkhAzeSabhUtAni bodhAyanApastambAdiSaTsUtrANi pramANaM tathA sundarItApinIpaJcakabhAvanAkauLopaniSaccheSANi tadvayAkhyAnarUpANi na svakapolakalpitAni / ato'pi vedavyAkhyAnarUpatvAnniHzaGkaM vaidikaiH parigRhItavyAni / mapaJcakAdisevanasya yathA vedAviruddhatA tathA upariSTAt vakSyAmaH // 5 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram zuddhacittasyaiva sundarIvidyA'dhikAra: vaidikaiAhyatve'pi na sarveSAM vaidikAnAmatrAdhikAraH / yathA brahmasvarUpasya upaniSadbhAgarUpavedapratipAdyatve'pi tajjijJAsAyAM na sarveSAmadhikAraH, kiMtu sAdhanacatuSTayasaMpannAnAM vaidikAnAmevAdhikAraH, tathA'tra keSAM cidevAdhikAraH / tathA hi brAhmaNasya upanayanAdyArabhya prathamabhUmikA svAdhyAyAdhyayanam / tadanantaraM " sthANurayaM bhArahAraH kilAbhUt' iti anarthajJe nindA, " yo'rthajJa it sakalaM bhadramaznute' ityarthajJAne phalaM ca zrutvA arthajJAnasiddhayarthaM kAvya nigamaniruktavyAkaraNanyAyAnadhItya pUrvamImAMsA''dyabhyasya vedArtha jJAtvA " na jJAnamAtreNa kRtArthatAmiyAt " iti smRtyA artha jJAtvA karmAnanuSThAtari nindAM zrutvA anuSThAnabhUmikAmArUDho nikhilasmRtizrutyuditaM karma bahujanmasvanutiSThan taiH karmabhiH parizuddhacitta: saMsAre nAtyantamAsakto nApyatyantamanAsaktazca yadA bhavati tadA bhaktibhUmikA''rohaNayogyo bhavati / taduktaM bhAgavate na nirviSNo na cAsakto bhaktiyogo'sya siddhidaH // iti // yadA na nirviNNaH na cAsaktaH, bhaktiyogaH tadA siddhidaH ityarthaH / tAdRzabhaktibhUmikAmanAruhya na kadA'pi paramapuruSArthalAbhaH / taduktaM zrImadbhAgavate- animittA bhagavati bhaktiH siddhergarIyasI / jarayatyAzu yA kozaM nigIrNamanalo yathA // iti // bhaktisvarUpam tatra bhaktirnAma ArAdhyatvaprakArakajJAnavizeSo'nAhAryaH svAbhAvikaH iti naiyyAyikAH / bhaktirnAma bhagavadviSayiNI antaHkaraNasya tadAkAratayA pariNAmAtmikA vRttiH / tatra pramANam yA prItiravivekAnAM viSayeSvanapAyinI / tvAmanusmarataH sA me hRdayAnmApa sarpatu // iti bhagavadviSayaprItiyAcJAyAM prahlAdaM prati zrIbhagavadvAkyam-- bhaktirmayi tavAstyeva bhUyo'pyevaM bhaviSyati // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH---dIkSAvibhiH iti bhaktiprAptirbhaviSyatIti varadAnena mmRtirmamAstviti bhaktiyAccaiveti jJAyate / na hi ghaTaM yAcataH paTadAnaM yuktam / tasmAt anusyUtabhagavatsmRtiH bhaktiH, saiva nirupAdhikI prItirityapi vyavahriyate iti paurANikAH / mayi cAnanyayogena bhaktiravyabhicAriNI / iti zrIbhagavadvacanamapi akhaNDazrIbhagavatsmRtiparam / yuktaM caitat , zrIbhAgavate asyaivArthamyoktatvAt / tathAhi devAnAM guNaliGgAnAM AnuzravikakarmaNAm / satva evaikamanasA vRttiH svAbhAvikI tu yA / bhaktibhAgavatI saiva . . . . . . . . . . . // iti // guNAH viSayAH liGgayante jJAyante yaisteSAM indriyAdhiSThAtRdevAnAM satvamUrtI harAveva yA vRttiH animittA niSkAmA mvAbhAvikI ayanasAdhyA sA bhaktirityarthaH / anuzravo vedaH taduditaM karma AnuzravikaM karma yeSAmiti devavizeSaNam / etena bhaktau prayojakaM AnuzravikaM karmati sUcitam / ato bhagavadAkArA manovRttirava bhaktiriti siddham / evaM athAto bhaktijijJAsA ". " sA parA'nuraktirIzvare", iti zANDilyasUtram // upAsanasya bhaktisAdhanatvam etAdRzabhaktibhRmikAmAharukSuH tatsAdhanIbhRtAM bhagavadupAsti kuryAt / upAmti ma bhagavaduddezena nipkAmaM sarvavastutyAgaH, bhagavatkathAzravaNaM, bhagavanmantrajapaH, bhagavannAmastotrakIrtanamityetadanyatamam / etasya bhaktihetutvaM zrImadbhAgavate --- punazca kathayiSyAmi madbhakteH kAraNaM param / zraddhA'mRtakathAyAM me zazvanmadanukIrtane / pariniSThA ca pUjAyAM stutibhiH stavanaM mama / AdaraH paricaryAyAM sarvAGgairabhivandanam / madarthe'rthaparityAgo bhogasya ca sukhasya ca / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram iSTaM dattaM hutaM japtaM madarthe yad vrataM kRtam / evaM dharmairmanuSyANAmuddhavAtmanivedinAm / mayi saMjAyate bhaktiH ko'nyo'rtho'syAvaziSyate // iti // bhaktisAdhanatvAdevopAstau zrIbhAskararAyaiH setubandhesetubandhe bhaktidvividhA, gauNI mukhyA ceti / tatrAdyA saguNabrahmaNaH dhyAnArcanajapanAmakIrtanAdirUpA saMbhavatsamuccAyikA / parabhaktistu etajjanyAnurAgavizeSarUpA " iti kathitam / etAdRzI bhaktizca saguNabrahmaNyeva saMbhavati / etAdRzaM saguNabrahma svopAsakAnurAgAnusAreNa rAmakRSNAdinAnAsvarUpaM labhate / tattatsvarUpabhaktisAdhanAnyeva pratipAdyante tantreSu purANeSu ca / tanmUlabhUtAH zrutayaH upaniSatsaMjJakAzcopalabhyante nRsiMhatApinIrAmatApinyAdirUpAH, sundarIviSaye tripuropaniSadbhAvanopaniSadityAdayaH / tatpratipAdya parabrahmaNaH zAbdanizvaye jAte sati tadA saMsAre nAtyantamAsaktiH nApyatyantamanAsaktirbhavati / sa ca bhaktisAdhanopAstAvadhikArI / etAdRzAdhikAraprAptizca bhaktibhUmikA''rurukSutvaM ca nAlpapuNyena, kintu anekakoTijanmasAdhitasukRtalabhyam / tatrApi sundarIbhatistato'pi dUratarA / taduktaM brahmANDapurANe- 14 yasyAnyadevatAnAmakIrtanaM janmakoTiSu / tasyaiva bhavati zraddhA zrIdevInAmakIrtane / carame janmani yathA zrIvidyopAsako bhavet // iti // sthalAntare'pi-- zrutirapi yasya no pazcimaM janma yadi vA zaMkaraH svayam / tenaiva labhyate vidyA zrImatpaJcadazAkSarI / mokSaikaheturvidyA ca zrIvidyA nAtra saMzayaH // iti // azrutAH zrutAsazca / yajvAno ye'pyayajvanaH / svaryanto nApekSante / indramaciye viduH / sikatA iva saMyanti / razmibhissamudIritAH / asmAllokAdamuSmAcca / RSibhiradAt pRznibhiH || iti taittirIyAraNyake / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH upAsanAdhikArasya svAntaHkaraNaikavedyatvam etAdRzabhaktibhUmikA'dhikAraH svAntaHkaraNaikavedyaH na pareSAM pratyakSaH, na vA dazAvizeSeNa vA vayovizeSeNa vA anumAtuM zakyaH, teSAM vyabhicArasya darzanAt , prahlAdadhruvAdInAM bAlya eva IdRzabhUmikAprAptidarzanAt / kvaciddhatvAbhAsenAnumitiH / sA pramA'pi bhavitumarhati kadAcit / yathA agastyasaMhitAyAM virUpAkSaM prati tatkanyAprazne brAhmaNavAkyam --- ayi puNyanidhe putri prAktanaiH puNyasaMcayaiH / trivarSA'pi samArUDhA bhaktibhUmi sudurlabhAm / gaurIbIjaM jagabIjaM mattaH prApnuhi suvrate // ityanumityaiva kanyakAbhUmijJAnAt / manthAnabhairavatantre'pi anumAnaM kartavyamiti vidhirasti-- ekadvitricatuHpaJcavarSANyAlocya yogyatAm / bhaktiyuktAn guNAMzcApi kramAvarNe sasaMkare / pazcAduktakramaNaiva vadedvidyAmananyadhIH // iti // tathA'pyanumiteH visaMvAdipravRtteH kadAcitsaMbhavAt dIkSAgrahaNe yaH pravartate saH mvAdhikAra samyagvicAryaiva pravRttiM kuryAt / anyathA anadhikArI san yadi pravarteta tarhi zUdreNa vedAdhyayane kRte yatphalaM tadeva asyApi syAt , anadhikAryanuSThitatvasya tulyatvAt / ato'dhikAraM svacetasA vicArya niruktabhUmikAmAroDhuM yo yogyaH sa eva brAhmaNaH kSatriyaH vaizyaH zUdraH saMkarajAtIyaH strI yo vA ko vA saMsAre na nirviNaH na cAsaktaH jitendriyaH sa eva adhikArI, na zrutipathagaLitaH adhikArI iti siddham // kalpasUtrasya vaidikairvyAkhyeyatvam ata eva zrIzaMkarabhagavatpAdAnAM tantrAnusAriprapaJcasAranAmakanibandhanirmANamapi sAdhu saMgacchate / na ca vedapathagaLitopari yathA kRpayA zivena tantrANi nirmitAni tathA tadupari kRpayaiva bhagavatpAdaiH nirmitamiti vaktuM zakyate, nedaM sAdhakamiti Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 parazurAmakalpasUtram vAcyam / bhagavatpAdAnAM vaidika eva pakSapAto na tadanyasmin / tathA'sati buddhAdizAstrAnusAryapi nibandharacanaM syAt / kiM ca svakRtamAnasapUjAyAm-- mantrAMstAntrikavaidikAn paripaThan sAnandamatyAdarAt snAnaM te parikalpayAmi janani snehAt tvamaGgIkuru // iti loke tAntrikavaidikayoH samuccayalekhanena tAntrikatvaM vaidikatvamaviruddhaM tadabhipretaM suspaSTam / tasmAt vaidikaiH idaM vyAkhyeyaM kalpasUtram // tantrAnuSThAnasya kalivarjyatvazaMkAnirAsaH nanu brAhmaNAnAM bhavatu tantre adhikAra:, tathA'pi na kaliyuge / taduktaM brAhme kalivarjya gaNanAvasare zrImadbhAgavate mantradIkSA ca sarveSAM kamaNDaluvidhAraNam / mahAprasthAnagamanaM gosaMjJaptizca gosave || ityeteSAM kaliyuge varjyatvazravaNAt pUrvavacanAni sarvANi kRtAdiparatvenopasaMhAryANi / na ca niSedhasya prAptimupajIvyaiva pravRtteH pUrvavacanaiH prAptau anena niSedhe tulyabalatvena " na tau pazau karoti" iti dAzamika caramapAdanyAyatulyatvena vikalpa eva kiM na syAt iti vAcyam / yadi niSedho bhavet tarhi vikalpo bhavet / nAyaM niSedhaH / kiMtu " yajatiSu yeyajAmahaM karoti nAnUyAjeSu " itivat / " dIkSAM kurvIta matimAn " iti vacanaM kalau " mantradIkSA na kartavyA " iti vacanaM tayorekavAkyatAyAM kriyamANAyAM kalibhinne kartavyamiti paryudAsasaMbhavena vikalpAnavakAzAt iti cet -- maivam / brAhme bhUripustakeSu ' mantradIkSA ca sarveSAM ' iti nopalabhyate / ato'lpapustakeSu upalabhyamAna IdRzapATho'prAmANika eva / yadi ca prAmANika ityAgraha: tathA'pi -- laiGga " kalAvArAdhanaM zaMbhorAgamenaiva nAnyathA // iti // 'kaliyuge tantreNaiva pUjA kartavyA" iti vacanaM pUrvatraivodAhRtam, kalau yuge mahAdevi brAhmaNAdyaiH supUjitA / 66 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH - dIkSAvidhiH iti rahasyArNavavacanam, evaM rudrayAmaLAdibahutantreSu kalau kartavyatvopalabdheH - bahuvacanAnusAreNa brAhmapurANasthavacanaM kalAvatisAvadhAnena indriyAdIn jitvA kartavyatAM pratipAdayati / ata eva brAhmavacanAvasAne kalau na kartavyaM iti noktam / kiMtu " imAni lokagutya kalerAdau mahAtmabhiH nivartitAni" iti nivRtteH phalaM lokopakAra uktaH / upakArazcettham / yaH kazcana jitendriya: ime dharmAH avazyaM kartavyAH iti zAstre bhAraM nikSipya pravRttazcet anyo'pi rAgAndho rAgaM puraskRtya pravRttazcet patedeveti tadanugrahAyaiva tyAgaH / [na] " naikAdazyAM bhojanaM kArye " itivaniSedhaparaH / imamevArthaM zrIzivaH tantreSu prakaTitavAn -- paramAnandatantre asidhArAvratasamo manonigrahahetukaH / sthiracittasya sulabhaH saphalastUrNasiddhidaH / anyasya viphalo duHkhahetuH syAt paramezvari // iti // tripurArNave'pi ito madyamito mAMsa bhakSyamuccAvacaM tathA / taruNyazcAruveSADhyA madAruNavilocanAH / tatra saMyatacittatvaM sarvathA hyatiduSkaram / bhaktizraddhAvihInasya kathaM syAdetadIzvari // iti // tasmAt kaliyuge'pi saMyatendriyANAM dIkSAyAM na kimapi bAdhakam // 3 17 dIkSAyAH prathamasopAnatvam nanu dIkSAM vyAkhyAsyAmaH ityanucitaM yasya vyAkhyAnaM pratijJAtaM tasyaivAgre kathanIyatvena dIkSAbhinnAnAM gaNezazrIvidyopAstyAdInAM bahUnAM kathanena saMdarbhavirodhAt iti cet -- ucyate / atra zrIlalitAbhaktisAdhanIbhUtakriyAmAtraM ajahatsvArthavRttyA arthaH / atra dIkSApadoccAraNaM ca dIkSAyAH sarvAditvajJApanArtham / etena adIkSitena upAstirna kAryeti tadabhiprAyaH / ata eva paramAnandatantre muktisaudhasya sopAnaM prathamaM dIkSaNaM bhavet // iti // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __18 parazurAmakalpasUtram ata eva hiraNyakezisUtravyAkhyAne " yajJaM vyAkhyAsyAmaH" ityatra etAdRzAnupapattyaiva yajJazabde ajahatsvArthA vRttiraGgIkRtA vaijayantIkRtA // 1 // traipurasiddhAntasya paramazivakartRkatvam tatra dIkSAyAM tadaGgatvena traipurasiddhAntaM zrAvayedityasti / tatra ko nAma traipurasiddhAntaH ? tasya kutaH prAmANyaM ? ityAkAGkSAyAM tatrAdau tAdRzasiddhAntamya zivoditatvena prAmANyaM iti vaktuM bhUmikAM racayati bhagavAn paramazivabhaTTArakaH zrutyAdyaSTAdazavidyAH sarvANi darzanAni lIlayA tattadavasthA''pannaHpraNIya, saMvinmayyA bhagavatyA bhairavyA svAtmAbhinnayA pRSTaH paJcabhiH mukhaiH paJcAmnAyAn paramArtha'sArabhUtAn praNinAya // 2 // atra pratipAditavidyAsu aprAmANyazaGkAsparzo'pi mA bhavatu ityetadartha bha ga vA niti / aizvaryasya samagrasya dharmasya yazasaH zriyaH / jJAnavairAgyayozcaiva SaNNAM bhaga iti smRtaH // ityetAdRzaSaDguNaizvaryasaMpanno bha ga vA n / nanu paramazivaH tattvAtItaH, tasya vidyAkartRtvaM na saMbhavati upAdhizUnyatvAt ityata Aha--bhaTTA ra ka iti / rAjetyarthaH, " rAjA bhaTTArako devaH" iti kozAt / jagadIzvaratvarUpadharmavAn mAyopAdhikaH iti tadarthaH / yadvA-bhaTTArako jagadrUpanATyaraJjakaH, bhaTTArakazabdasya prasannarAghavanATake nATyaraJjake, "re bhaTTAraka" iti saMbodhanAt , " rAjA bhaTTArakaH" ityasya nATyavargasthatvAcca / tasya yathA jagatkartRtvaM tathA vidyAkartRtvamapi saMbhavatyeva / yadvA-~-Izvaramya paramazivasya pUrNatvena kartavyavastuno'bhAvAt kathaM vidyAkartRtvaM ? ata Aha 1 sArarUpAn-ba. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhi: bhaTTAra ka iti / rAjetyarthaH / yathA rAjJaH svasya anapekSite'pi pareSAM hitAya kRtirdRzyate tadvat / zrutyA dya STA da za vi dyAH--zrutiH AdiH yAsAmiti tadguNasaMvijJAnabahuvrIhiH / tathA ca zrutayaH catvAri, tadaGgAni zikSA vyAkaraNaM kalpaH chandaH jyotiSaM niruktaM ceti SaT , mImAMsA, nyAyaH, purANaM, dharmazAstraM, iti caturdazavidyAH / AyurvedaH, dhanurvedaH, gAndharva, nItizAstraM, ceti catasraH / evamaSTAdazavidyAH / sa vA Ni darza nA ni zAktadarzanAdIni / dRzyate aneneti darzanaM jJAnasAdhanaM zAstramityarthaH, zaktidarzanazAstramiti yAvat / evamevAgre'pi / zaivadarzanaM vaiSNavadarzanaM brAhmadarzanaM sauradarzanaM bauddhadarzanaM ceti SaD (?) darzanAni / lI la yA anAyAsena tatta da va sthA ' ' pannaH, IzvarAvasthA''panno vedAn , pANinivyAsAdisvarUpAn gRhItvA vyAkaraNapurANAdIni praNI ya nirmAya // vedasya paurupayatvasamarthanam nanu vedasya nityatvena apauruSeyatvAt IzvaranirmitatvaM katham ? na ca tasya nityatvameva asiddhamiti zaGkayam ; "vAcA virUpanityayA" iti zruteriti cet-.-na / vedAstu IzvareNa nirmitAH, " chandAsi jajJire tasmAt' iti zruteH, aSTAdazAnAmetAsAM vidyAnAM bhinnavartmanAm / AdikartA' zivaH sAkSAcchUlapANimahezvaraH // iti smRteH / vedaH pauruSeyaH vAkyasamUhatvAt bhAratAdivat ityanumAnasyApi pramANatvAt / ata eva " IzAnaH sarvavidyAnAmIzvaraH sarvabhUtAnAM" iti zrutau IzAnatvaM kartRtvarUpameva / naca tasya pauruSeyatve puruSadoSANAM bhramapramAdavipralipsAkaraNApATavAnAM saMbhavAt aprAmANyazaGkA''spadatvaM syAditi vAcyam ; Izvare doSasAdhanAnAmavidyA''dInAmabhAvena doSAsaMbhavAt / etena tantrANAmapi nityatvaM pratyuktam / " vAcA virUpanityayA" ityatra nityatvaM doSavatpuruSApraNItatvarUpaM gauNaM kalpyaM uktapramANakalApAnurodhena / na ca vaiparItye kiM vinigamakaM iti vAcyam ; bhUyo'nugrahasya nyAyyatvAt / tasmAt sarvA api vidyAH puruSapraNItA eva // 1 kaviH sA-a. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram tantrapraNayane prayojanavizeSaH nanu aSTAdazasu vidyAsu satISu punarAmnAyapraNayanaM vyartha, ata Aha--- saM vinma yye ti / ayamabhiprAya:--puruSArthaH sukhaM, tacca naisargikaM kRtrimaM ceti / naisargikaM mokSarUpam / kRtrimaM yastRtIyapuruSArthaH kAmaH ityucyate / ubhayoH sAdhanaM dharmaH / tasyApi sAdhanamarthaH / evaM sAkSAt paraMparayA vA puruSairabhilaSaNIyA arthAzcatvAraH / tatra kRtrimapuruSArthasAdhanAnyeva aSTAdazavidyAbhiH prAkaTayena pratipAditAni / akRtrimapuruSArtho yaH tatsAdhanaM akRtrimaM spaSTaM na pratipAditam / kRtrimopadezazcAkiMcitkaro lokAnAmiti jagadeva duHkhapaGkanimagnamuddidhIrgharAmnAyavidyAM praNinAya / yadvA-nikhilavedArthAnabhijJAnAM tatrAnadhikAriNAM ca muktyupAyaM nikhilavedasArAmAmnAyavidyAM praNinAya / tatrApi saMvit aparicchinnaM caitanyaM, prakAza iti yAvat, tanmayyA tadabhinnayA / etena vimarzAzena svAtmAnaM pRcchatItyarthaH siddhaH / taduktaM ratnatrayaparIkSAyAmappayadIkSitaiH-- nityaM nirdoSagandhaM niratizayasukhaM brahmacaitanyamekaM ___ dharmo dharmIti bhedadvayamiti ca pRthagbhUya mAyAvazena / dharmastatrAnubhUtissakalaviSayiNI sarvakAryAnukUlA zaktizcecchA''dirUpA bhavati guNagaNazcAzrayastveka eva // iti // nanu jIvAnAM asmadAdInAmapi saMvinmayatvaM astyeveti zrIbhairavyA jIvebhyaH ko vizeSaH ityataH Aha bha ga va tye ti vizeSaNam / bhagavacchabdArthazca vyAkhyAtaH pUrvam / tathA ca jIvAdivadANavAdimalairAvRtajJAnA satI na pRcchati, kiMtu sarvajJA'pi kenacidabhiprAyeNa gUDhena pRcchatIti bhagavacchabdo jJApayati / tathA hi-zivaH prakAzarUpaH svayameva vimarzo bhUtvA praznamavatArayati / tatra prayojanamidaM --vidvAn samartho'pi pustakavAcanAdinA saMpannajJAno na kRtArthoM bhavitumarhati, kiM tu gurUpadiSTamArgeNaiveti jJApayituM svasvarUpAntaraM gRhItvA praznaH / taduktaM svacchandatantre guruziSyapade sthitvA svayameva sadAzivaH / praznottaraparairvAkyaistantraM samavatArayat // iti // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -dIkSAvidhiH 21 66 ' tadvijJAnArthaM sa gurumevAbhigacchet" ityevakAro'pi zrutau amumevArthamAha / imamevArthaM dyotayituM bhagavatyA svAtmA bhinna yeti vizeSaNadvayam / bhairavyAbhairavIzabdArthazva jagato bharaNAdramaNAt pralaye paramazivakukSisthitasya sRSTisamaye vamanAcca bhairavIti jJeyam / tayA pRSTaH praznamavatAritaH / idaM pUrvavartiparama zivabhaTTAraka ityasyaiva vizeSaNam / paJcabhiH mukhaiH sadyojAta - vAmadeva aghora tatpuruSa - IzAnasaMjJakaiH paJcAnA yAn pUrvAmnAya-dakSiNAmnAya-pazcimAnnAyottarAmnAyordhvAmnAyanAmakAn / AmnAyazabdo vede yadyapi mukhyaH, zrutiH strI veda AmnAya : " iti kozAt / tathA'pi AmnAyasArapratipAdakatvAt atrApi AmnAyazabdaH upacaryate etena keSAMcit tantrANi vedavat svatantrapramANAnIti matamapAstam / paramArthaH akRtrimasturIyapuruSArthaH tasmin 'sArabhUtAn abhyarhitAn / etena puruSasya vizeSeNa abhilaSaNIyatvaM atigopyatvaM ca sUcitam / nikhilavedArtha grahItuM azaktAn prati kRpayA zivaH tatsArabhUtamarthaM gRhItvA paJcAnnAyAn praNinAya nirmame // 2 // 66 prathamaH khaNDaH --- pura siddhAntapratipAdanam tatrApyakSamAn mandatarAn prati paramakRpAluH zrIparazurAmaH tatratyAnarthAn saMgRhya vaktuM prakramate tatrAyaM siddhAntaH // 3 // tatra paJcAnnAyeSu ayaM vakSyamANaH siddhAntaH vicAryavAdajanitanirNayaviSayo'rthaH // etadantena granthena vakSyamANasiddhAntArthasya svakapolakalpitatvaprayuktAprAmANyazaGkA nirastA // ayaM bhAvaH -- yasmin kAle idaM vizvaM parazivakukSisthaM sUkSmarUpeNa tiSThati sa eva praLayaH / IdRzapraLayazca zAstraikavedyaH / evameva sRSTirapi / tatra praLayo nAma parabrahmaNaH kevalanijasvarUpeNa avasthAnaM jIvasya suSuptAviva / tadAnIM jIvarAziH tadadRSTaM paJcabhUtAni sarvANi vaTabIje vaTavRkSa iva sUkSmarUpeNa tiSThanti / 1 sArarUpAn -- ba. CENTRAL ENKATESWARA BRARY & TIRUPATI. 19653 IN RESEARCH CENTRE, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 parazurAmakalpasUtram taduktaM zaktisUtrabhASye paramazivo jagat kavaLayannapi na sArvAtmyena, api tvaMzena saMskArAtmanA tat sthApayati" iti / sa eva saMskAraH IzvarasisRkSAyAM sahakAribhUtaH, anyathA vaiSamyanairdhRNyApateranivAraNAt / evaM sthite loke dampatyoH sAmarasye vidhibilasthitazuklabindoraMza: yoniM pravizya raktabindunA saha ekIbhAvaM prAmoti yadA tadA bAhyAbhyantara'bhAnavihInaM kevalaM brahmaiva bhAsate / tasya garbhotpAdakatvaM dRSTam / tathA sRSTiprAkAle zivazaktyoryogo'pi prANyadRSTavazAt bhavati // 3 // 66 SaTtriMzattatvAni tadeva prapaJcayituM tattvajAlaM vyaSTumupakramate SaTtriMzattattvAni vizvam // 4 // taditthaM kevala nijarUpeNa avasthitasya yadA " bahu syAM prajAyeya " iti icchAjJAnakriyA''tmikAH zaktaya: tAbhiryoge krameNa arthazabdasRSTI aGkuracchAyAvat yugapadbhavataH / nanu icchAjJAna kriyAzaktInAM sAditvena anityatvApattiriti cet -- iSTApatti: / tattritayakAraNIbhUtA sUkSmarUpA zAntAnAmnI, tasyA eva parazivarUpAyA nityatvAt / tathA ca tAdRzasisRkSArUpopAdhiviziSTaH paramaziva eva kevala zivapadavAcyo bhavati / sa eva tattvAnAM madhye AdimaH / sA pUrvoditA sisRkSA prapaJca vAsanArUpA zaktiriti dvitIyaM tattvam / taduktaM ratnatrayaparIkSAyAm kartRtvaM tatra dharmI kalayati jagatAM paJcasRSTyAdikRtye dharmaH puMrUpamAdyAt sakalajagadupAdAnabhAvaM bibharti / strIrUpaM prApya divyA bhavati ca mahiSI svAzrayasyAdikartuH proktau dharmaprabhedAvapi nigamavidAM dharmivAkoTI // iti // pUrvoktatAdRzajagataH ahantayA yaddarzanaM tadahamiti tAdRzaspaSTavRttimAn sadAzivapadavAcyaH tRtIyaM tattvam / 1 bhAva - ba.. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH - dIkSAvidhiH 23 idaM jagaditi kevalaM bhedaviSayiNI yA vRttiH tadvAn IzvarapadavAcyaH turIyaM jagadahamevetyAkArikA yA sadAziva saMbandhinI vRttiH sA vidyApadavAcyA paJcamaM idaM jagadityAkArikA IzvaraniSThA bhedaviSayiNI vRttiH mAyApadavAcyA SaSThaM tattvam / tattvam / tattvam / tattvam / pUrvoktavidhA tirodhAnazaktimatI tadvirodhinI avidyApadavAcyA saptamaM tattvam / jIvaniSThaM sarvakartRtvaM yatkiMcitkartRtvena saMkucitaM tadeva kalApadavAcyaM aSTamaM pUrvoktarItyA jIvaniSThA yA nityatRtiH saiva kepucidviSayeSu atRptyA saMkucitA rAgapadavAcyA navamaM tattvam / jIvaniSThA yA nityatA tasyA AcchAdane sati saiva nityatA asti jAyate vardhate vipariNamate apakSIyate vinazyatIti SaDbhAvayogAt saMkucitA kAlapadavAcyA dazamaM tattvam / parazivajIvayoH abhedAt yathA para zive sarvasvAtantryaM tathA jIve'pyasti tasya sarvasvAtantryasya vi[ pidhAnaM pUrvoktAvidyayA kRtaM tadeva kAraNAntarApekSaM yatkAraNamapekSate tanniyatipadavAcyaM ekAdazaM tattvam / y etAdRzaniyatikAlarAgakalA'vidyA''zrayo jIvaH dvAdazaM tattvam / satvarajastamoguNAnAM sAmyarUpA prakRtiH cittAparaparyAyA trayodazaM tattvam / yadA satvatamasI abhibhUya rajaH pradhAnaM tanmanaH padavAcyaM saMkalpahetuzcaturdazaM tattvam / rajastamasI abhibhUya satvapradhAnamantaHkaraNaM tadbuddhipadavAcyaM nizcayahetuH paJcadazaM tattvam / yadA rajassatve abhibhUya tamaH pradhAnamantaHkaraNaM tadahaMkArapadavAcyaM vikalpakAraNaM SoDazaM tattvam / zabdagrAhakamindriyaM zrotraM saptadazaM tattvam / sparzagrAhakamindriyaM tvagaSTAdazaM tattvam / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 parazurAmakalpasUtram rUpagrAhakamindriyaM cakSurekonaviMzaM tattvam / rasagrAhakamindriyaM rasanaM viMzaM tattvam / gandhagrAhakamindriyaM ghrANaM ekaviMzaM tattvam / 1 vyaktavAguccAraNAnukUlavAgindriyaM dvAviMzaM tattvam / grahaNatyAgAnukUlamindriyaM pANiH trayoviMzaM tattvam / gamanAnukUlamindriyaM pAdaH caturviMzaM tattvam / malavisargajanakamindriyaM pAyuH paJcaviMzaM tattvam / maithunajanakamindriyaM upasthaH SaDviMzaM tattvam / sUkSmAkAzarUpaH zabdaH saptaviMzaM tattvam / sUkSmavAyurUpaH sparzaH aSTAviMzaM tattvam / sUkSmatejorUpaM rUpaM ekonatriMzaM tattvam / sUkSmajalarUpo rasaH triMzaM tattvam / sUkSmapRthvIrUpo gandhaH ekatriMzaM tattvam / avakAzAtmakAkAzaH sthUla: dvAtriMzaM tattvam / sadAgatimattvAtmakaguNavAn vAyuH trayastriMzaM tattvam / uSNatvavattejaH catustriMzaM tattvam / dravatvavajjalaM paJcatriMzaM tattvam / kAThinyaguNavatI pRthvI SaTtriMzaM caramaM tattvam / etAdRzatattvasaMghAto vizvaM jagaditi vyavahAraviSayAbhinnam / uktArthe pramANaM paramAnandatantre-- yatkAThinyaM taddharA syAddravo vai jalamucyate / uSNaM tejassaMcalanaM vAyurvyomAvakAzakam // eteSAM sUkSmarUpaM tu anudbhinna' vibhAgakam / gandhasparzo rUparasau zabdastanmAtrANi vai // jJAnendriyANyeSAM ghrANaM jihvA ca locanam / zrotraM ceti paJcAnAM grahaNavyApRtAni vai // tvak vibhAvakam --ba. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH 25 vacanAdAnagamanavisargAnandapaJcakam / karmasvadhiSThAnarUpamatastanna pRthakRtam / / vAkpANipAdapAyUpasthAkhyaM tatkaraNaM bhavet / sarvadehagataM cApi sphuTavyakterudAhRtam // manassaMkalpakaraNaM buddhinizcayakAriNI / vikalpapratibimbAnAM bhUmirdarpaNavacchive // etAvadabhimAnAtmA cAhaMkAra udAhRtaH / duHkhanirvRtimohAkhyarajassatvatamomayam // antaHkaraNamityuktaM tattadAdhikyasaMbhavam / kAraNAnAM guNAnAM tu sAmyaM prakRtirucyate // tadbhinnaH puruSaH proktaH pUrNaH saMkSiptazaktikaH / cidAnandastathecchA ca jJAnaM tadvat kriyA'pi ca / / paripUrNAzzaktayastu saMkocAttu kalAdikAH / sarvakartRtvarUpA vai kriyAzaktiH kalA'bhavat / kiMcitkartRtvarUpeNa jJAnaM sarvajJatA tathA / 'buddhistatpratibimbAnAM vastUnAmeva bodhakaH // saMkocanAttu vidyA''khyA saivAvidyeti gIyate / icchA tu nityatRptyAkhyA saiva saMkocazAlinI / / rAgaH kacidatRptyAkhyA kvacidraJjanarUpiNI / cicchaktinityasattA''khyA kAlaH SaDbhAvayogataH / / AnandazaktisvAtantryaM sArvatrikamudIritam / anyApekSaNahetostu saMkocAnniyatiH smRtA / / akhaNDarasametAvadetadbhedananaipuNA / svatantrarUpA tvaM devi mAyA bhairavavallabhA / / bhedanena svarUpasya gopanAttattvarUpiNI / svarUpabhedanaM hitvA caikyAvagamanodyatA / / 1 vuddhita-ba. bodhataH-ba. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 parazurAmakalpasUtram paramArthaprathArUpA zuddhavidyeti zabditA / spaSTabhedaprathAn bhAvAn svAbhedenAvabhAsayan / / IzvaraH kathito devi tAnaspaSTAnahaM tvam / iti prabodhanAtmA tu sadAziva itIritaH // svasvarUpAbhedamayAnahamityeva pazyatI / prapaJca vAsanArUpA zaktirityabhidhIyate // niSprapaJcazcidekAtmA zivatattvaM samIritam // iti // eteSAM zivAdikSityantAnAM svarUpanirUpaNaM mRgendrasaMhitAyAM vistareNAsti, vistarabhayAdatra na likhitaM, yAvadupayuktaM tAvadeva likhitam // tatvasaMkhyA nirNayaH nanu sAGkhyaiH caturviMzatitattvAnIti siddhAntitaM kathaM SaTtriMzattattvAni ! iti cet -- ucyate, caturviMzatyatiriktAni puruSAdizivAntAni dvAdaza tattvAni na santi pramANAbhAvAditi tavoktiH, uta caturviMzatitattveSu antarbhUtAnIti / nAdyaH, pramANatvAt, SaTtriMzattattvaprAsAdabhUnAthAya "" .. zrIbhagavataH parazurAmasya uktereva namo namaH iti skAnde zrutatvAt SaTtriMzadvidhametadvai tattvacakraM samIritam " iti paramAnandatantre zrutatvAcca / na dvitIya: puruSAdizivAntAnAM pUrvoktalakSaNarUpaviruddhadharmavatAmantarbhAvAsaMbhavAt / na ca * caturviMzatitattvAni puruSastu tataH paraH" iti mahAbhAratavacanavirodhaH iti vAcyam; agrimadvAdazatattvAnAmatikaThinavedyatvena mandamatInAM prakRtyantasugamavedyatattvAnAmeva kathanIyatayA tatraiva vizrAmAt evaM ca adhikAribhedena vacanadvayasyApi prAmANyAt / etena - " sarvatra paJca bhUtAni SaSThaM kiMcinna vidyate " iti vAsiSThavacanamAzritya paJcaiva tattvAnIti vadan parAstaH, atyantamandamatiparatvAt // tasya ww .. nanu viruddhadharmavattvaM yadi tattvavibhAge prayojakaM tarhi ghaTatvapaTatvarUpaviruddhadharmavatoH ghaTapaTayorapi tattvAntaratvApattiH iti cet -- na / kiM SaTtriMzattattvAtiriktatvamApAdyate ? athavA ghaTarUpatattvApekSayA paTatattvamatiriktaM syAdityApAdyate ? nAdyaH, yaH kSiterasAdhAraNo dharmaH kAThinyaM tena sAkaM ghaTatvapaTatvayoH virodhAbhAvena Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH tadatiriktatvAsiddheH / dvitIya tu iSTApattireva / eSa evArthaH uktaH sUtasaMhitAyAM tattvalakSaNakathanapUrvam ApraLayaM yattiSThati sarveSAM bhogadAyi bhUtAnAm / tattattvamiti proktaM na zarIraghaTAdi tattvamataH // iti // etena iyamAzaGkA sutarAM parAhatA // yadyapi tantrAntare prathamaM trINyeva tattvAni-AtmatattvaM, vidyAtattvaM, zivatattvaM, ceti / tatra AtmatattvaM caturvizatidhA kSityAdiprakRtyantam / tadasAdhAraNo dharmaH kevalajaDatvam / puruSamArabhya mAyA'ntaM vidyAtattvaM saptadhA / tallakSaNaM ca jaDatvaprakAzakatvobhayavattvam / tathAhi---yathA ayaHpiNDe vahnitAdAtmyApanne jaDe'pi prakAzakatvaM, aya:piNDe jaDatvaM ca vahnitAdAtmyAnApannatvadazAyAM spaSTam / evaM vahnau aya:piNDatAdAtmyApannatvadazAyAM jaDatvaM prakAzakatvaM ca spaSTam / tathA puruSe prakAzarUpe tattAdAtmyApanneSu jaDeSu niyatyAdiSu prakAzakatvaM puruSe ca jaDatvam / niyatyAdiSu jaDatvaM puruSa prakAzakatvaM ca spaSTam / evaMrItyA vidyAtattvasya mizratvam / zuddhavidyA''dizivAntaM zivatattvaM paJcadhA / tadasAdhAraNo dharmaH kevalaprakAzakatvamityavAntaravibhAgaH kRtaH / tathA'pi tatrApyupasaMhAraveLAyAM SaTtriMzadvidhamevaM vai tattvacakraM mahezvari / / iti yo dharmaH uktaH sa eva atrApyuktaH iti na tena sAkaM virodhaH // vastutastu bhAgavate ekAdazaskandhe dvAviMze'dhyAya kati tattvAni vizveza saMkhyAtAnyuSibhiH prabho / kecit SaDviMzatiM prAhurapare paJcaviMzatim // saptake nava SaT caike . . . . . . ityArabhya uddhavaprazne svamate aSTAviMzatitattvAni pratipAdya zrIbhagavAn saptAdiviruddhasaMkhyAvAdinAM matAnAmupapattiM kRtvA iti nAnAprasaMkhyAnaM tattvAnAmRSibhiH kRtam / sarva nyAyyaM yuktimattvAdviduSAM kimazobhanam // ityuvAca / idamevAtra samAdhAnaM draSTavyam // 4 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram jIvezvarasvarUpam evaM tattvAnAM vibhAgamuktvA jIvezvarasvarUpaM vaktumArabhate--- zarIra kaJcukitaH zivo jIvo niSkaJcukaH prshivH|| evaM SaTtriMzattattvAnAmapi sAmAnyarUpeNa punardvisvabhAvatvaM-keSucit kevaladRzyatvaM keSucit kevaladraSTutvameva / AdyaM jaDeSu, dvitIyaM kevalamiti // nanu jIvasya tattvAntaHpAtitvAt parazivasyAtathAtvAt dvayorbheda AyAtaH / evaM sati kathamadvaitasiddhAntaH tAntrikANAm ? ata Aha--zarI re ti / ayaM bhAvaH--sarvasvatantraH parazivaH svasya mAyayA durghaTayA svaniSThaM yadanyAnapekSatvarUpaM pUrNa svAtantryaM tadAcchAdayati / tatastirohitaM yatsvAtantryaM parimitaM svAtantryaM tadANavamalamucyate / ANavamalameva avidyetyapyucyate // nanu pUrNasvAtantryaM svIyaM svayameva kathamAcchAdayati iti cet-ucyate / yathA sUryaH svamayUkhaireva sRSTaiH meghaiH svayamAvRto bhavati evameva svAvidyayA svasyAvaraNe bAdhakAbhAvAt / tathA ca aupAdhiko bhedo na vAstavaH / tathA ca nAdvaitahAniH iti bhAvaH // nanu aparicchinnacitsvarUpaparazivaH kathaM paricchinnena ANavamalena tirohita iti cet--ittham / mAyAyAH sAmarthyamanirvacanIyam / ato na tatra aghaTitaghaTanAyAmapi kathaMbhAvazaGkA asti / ata evoktam-- durghaTekavidhAyinyAM mAyAyAM kimasaMbhavi // iti // subhagodaye'pi mAyAvibhinnabuddhinijAMzabhUteSu nikhilabhUteSu / nityaM tasyA niraMkuzavibhavaM veleva vAridhiM rundhe // iti // evaM ANavena malena channaH tadA svayamaNudehaparimitaH san anyAn dehaparimitAn anantAn jIvAn svabhinnatvena pazyati / tanmAyikaM malam / evaM bhedaprathArUpamAyikamalena malinAH zubhAzubhakarma anutiSThantaH tajjanitasaMskAravanto bhavanti / 1 kaMcukito jI-a. 2 niSkaMcukaH zivaH-a. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH tadetat kArma malam / etAdRzatrividhamalaM zarI ra padenocyate / tadrUpaM yat ka Jcu kaM AcchAdanaM tena AvRtaH zi va eva jI vaH / taduktaM paramArthasAre paramaM yatsvAtantryaM durghaTasaMpAdanaM mahezasya / devI mAyAzaktiH svAtmAvaraNaM zivasyaitat // iti // subhagodaye'pi sa tathA parimitamUrtissaMkocitasamastazaktireSa pumAn / raviriva sandhyAraktassaMhRtarazmissvabhAsane'pyapaTuH // iti / yadvA--zarIraM trividhaM, sthUlaM, sUkSmaM, paraM, ceti / AdyaM dhyAnazlokapratipAditam / dvitIyaM mantrarUpam / tRtIyaM vAsanA''tmakam / etaiH zarIraiH kaJcu ki taH zi vaH AdyatattvaM so'pi jIva evetyarthaH / tasminneva jIvatvamasti, kA kathA anyeSviti bhAvaH / etena zivasvarUpalAbho'pi na paramapuruSArtha iti dhvanitam // etAdRzajIvAH trividhAH-zuddhAH, azuddhAH, mizrAzca, iti / AdyAH zivAdisadAzivAntAH, teSAM ajJAnAbhAvAt / azuddhAH manuSyAdayaH / mizrAH vasiSThAdayaH / etAdRzakaJcukarahito yaH saH tattvAtItaH para zi vaH ityarthaH // 5 // puruSArthasvarUpam evaM jIvezvarayoH svarUpamuktvA kaH puruSArthaH iti taM nirdizati svavimarzaH puruSArthaH // 6 // sva sya parazivasvarUpasya vimarzaH pratyabhijJAnaM so'hamityAkAraka-yathA kaNThasthaM cAmIkaraM vismRtya tadanveSaNAya dezAddezaM dhAvan kenacit udbuddhasaMskAraH kaNThasthaM pazyati tathA vismRtasvarUpajJAnasya punarlAbhaH-puruSArthaH akRtrimaH ityarthaH / etAdRzapuruSArthalAbhazca na bhagavatkRpAmRte bhaviSyati / taduktaM bhagavatA zrIkRSNena mAmeva ye prapadyante mAyAmetAM taranti te // iti // bhagavatprItizca bhagavadArAdhanenaiva bhavati / ato bhagavadArAdhanaM paraMparayA mokSasAdhanam // 6 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram mantraguNavarNanam nanu yogAdinA'pi IdRzapuruSArthalAbho bhavatIti zAstraM bahUpalabhyate / kimupAsanAyA AvazyakatvaM varNyate iti cet-- astyupAsanAyA AvazyakatA / yogAdibhiH labhyamokSastu na punarAvRttirahitaH / taduktaM svacchandasaMgrahe muktaM ca pratibandhAttaM punarbadhnAti cezvaraH / baddhaH saMsarate bhUyo yAvaddevaM na vindati // iti // evaM sthalAntare'pi sAMkhyayogAdisaMsiddhAn zrIkaNThastadaharmukhe / sRjatyeva punastena na sadRGmuktirIdRzI // iti / ataH upAsanAyA eva mukhyopAyatve siddhe upAsanAyAM japalyApi sattvAt tatra mukhyasAdhanaM mantra iti tatra upAsakasya zraddhotpattaye tadvRttiguNAn varNayati varNAtmakA nityAH zabdAH // 7 // varNAtmakAH varNasamudAyarUpAH zabdAH mantrAH nityAH mUlAvidyAsamasattAkAH ityarthaH / na tu kAlatrayAbAdhyatvaM, ajJAnanivRttau svasvarUpAtiriktadevatAyAH tadvAcakamantrANAM ca asattvAt / naca AnupUrvIvizeSaviziSTavedAdInAM nityatvasya ekakalpasthAyitvasya varNitatvena asyApi tAdRzatvena kathaM tato'pi cirasthAyitvarUpaM nityatvaM iti vAcyam ; mantrANAM devatAsUkSmazarIrarUpatvena devatAzarIrasya avidyAsamakAlatvAt // 7 // athavA saptakoTimahAmantrAH zivavaktrAdvinirgatAH / iti skAndAt mantrANAmapi sAditvena nAvidyAsamakAlikatvaM, tasyA anAditvAt / ata eva itarasAdhAraNaguNatvena nAnena stutiH saMbhavatIti aparitoSeNa mantrANAmasAdhAraNaM guNAntaramAha mantrANAmacintyazaktitA // 8 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH mantrA NA miti SaSThI saptamyarthe, mantreSvityarthaH / na cintyA acintyA zaktiryatra te acintya zakta yaH mantrAH, teSAM bhAvaH tattA, astIti zeSaH / zaktau acintyatvaM ca tarkAviSayatvam / etena pUrvoditamAyA atA durvArA, tathA'pi tannivAraNa samarthA tato'pi adhikazaktikA mantreSu lIlayA jJAnAvarakAvidyAnivartakatvazaktirastIti pratipAditam // 8 // mantrasiddhau sahakArikAraNAni mantreNa IpsitakArye jananIya sahakArikAraNAnyAha saMpradAyavizvAsAbhyAM sarvasiddhiH // 9 // saMpradAya : guruparaMparA''cArAnusaraNam / vizvA so mantreSu phalasAdhanatvaviSayako nizcayaH / AbhyAM sahitamantreNa sarva si ddhiH bhavatIti zeSaH / yadyapi loke ekena daNDena ekavyApAreNa ghaTa eva bhavati na paTaH / evaM turIvemAdinA paTa eva na ghaTa iti / evaM sarvakAraNeSu loke niyataikakAryajanakatvaM dRSTam / tathA'pi mantreSu na tathA / eka eva mantraH yadyadIpsitaM tatsarvaM janayati iti jJApayituM sarvapadam / etena zrotRpravRttaye mantravartiguNo'pi pratipAdito bhavati // 9 // nanu kathaM lokaviruddhArthakaM idaM vAkyaM pramANaM bhavitumarhati ityata AhavizvAsabhUyiSThaM prAmANyam // 10 // prAmANyaM saMvAdipravRttijanakatadvatitatprakArakajJAnajanakatvam / sarvasiddhiriti pUrvoktavAkyaniSThaM vizvAsa bhU yiSTham / atra vizvAsapadArthazca vAkyaprayoktari AtatvanizcayaH / bahuzabdAt atizayArthe iSThan pratyayaH / tatra--pANinisUtraM " atizAyana tamabiSThanau' / atizayaviziSTArthavRtteH svArthe etau staH iti tadarthaH / evaM mvArthe iSThani jAte . iSThasya" iti bahoH parasya iSThasya lopaH syAt / " baholopo bhU ca bahoH" iti iDAgamo bhUrAdezazca iti tadarthaH / evaM bhUrAdeze iDAgame ca bhUyiSThazabdana atyantabahutvaviziSTaH puruSArthaH / puruSe vizvAsabhUyiSThatvaM ca mvottarotpannatvasvaviSayaviSayakatvasaMbandhena vizvAsaviziSTazaMkA'nadhikaraNatvaM, tadAzrayapuruSeNa samamabhedAnvayasya bAdhitatvAt / bhUyiSThapadasya bhUyiSThAzrayajJAnaviSaye lakSaNA / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram tasya prAmANye abhedAnvayaH / atyantavizvAsavatpuruSaikavedyaM etacchAstraprAmANyamityarthaH / / kutarkazAlinAM zAstraprAmANyaM sarvathA agamyamiti bhAvaH / taduktaM bhaTTapAdaiH __ zAstraikagamyA ye hyA na tAMstakeMNa dUSayet // iti // kecittu-vizvAsasya bhUyiSThaM bAhuLyaM yatreti bahuvrIhimAhuH / taccintyam / bhUyiSThapadasya pANinyanuzAsanena puruSaparatvena bAhuLyarUpadharmaparatvAyogAt / yadi ca dharme lakSaNA tadA madAzritalakSaNApakSa eva zreSThaH / na saH / tathA sati bAhuLye ekatra lakSaNAyAmapi dharmasyApi prAmANyena samaM abhedAnvayAsaMbhavAt bahuvrIhau anyapadArthe lakSaNA vAcyA, bAhuLyasaMbandhiprAmANyamiti / saMbandhazca svAzrayavRttijJAnavedyatvameva vaktavyam / tathA ca manmatatulyam / etadaMze dharme lakSaNA''dhikyaM kliSTavyadhikaraNabahuvrIhyAzrayaNaM ca / tasmAdidameva vyAkhyAnaM varam // IdRzameva zraddhAbhUyastvamiti suspaSTamuvAca zrIskandaH-- agastya kiM bahUktena zRNu me nizcitaM vacaH / saMzayo nAtra kartavyaH sandigdhAddhi phalaM na hi // yAvanti ma] tantrANi mantrajAlAnyanekazaH / tAvanti stavarAjasya koTayaMzena samAni na // iti // 10 // sahakAryantaramAha--- gurumantradevatA''tmamanaHpavanAnAM aikyaniSphAlanAdantarAtmavittiH // 11 // gurvA dayaH spaSTAH / pa va nA : paJcaprANAH / eteSAM aikya ni pphA la naM bhAvanayA ekatvasaMpAdanam , tena anta rA tma na : pratyagAtmanaH 'vitti : vedanaM bhavatIti zeSaH / Atmano devatAyAzca aikyaM upAdhinirAse spaSTam / devatAyA mantrasya caikyaM vAcyavAcakabhAvApannatvena / tathA gurorapi / manaHpavanayo raikyaM viSNupurANe darzitam 'stotrANi-zrI. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH nabhasvAnmanaso nAtibhinno'tastannirodhanAt mano nizcalatAmeti // iti // yadyapi IdRzanizcayaH upAsanAveLAyAM na bhavitumarhati, tathA'pi AhArya kSaNamAtraM kAryamidamupAsanAyAmaGgam // japarUpopAstiphalam yadvA--saMpradAyavizvAsasahitamantrakaraNakopAsteH phalamAha-guru mantre ti / aikya niSphAla naM aikyanirNayaH, tadvArA pratyagAtmajJAnaM bhavatIti viziSTArthaH // umA''nandanAthAstu-gurumantretyamya AraMbhollAse gurumantradevatA''tmanAM aikyabhAvanaM ekaM sAdhanaM, manaHpavanayoH ekayatnaniroddhavyatvajJAnaM cAparaM, dvAbhyAM kAryasiddhiH iti vyAcakruH / taccintyam / nipphAlanAdityekakriyAyA eko'rtho bhAvanArUpaH ekayatnaniroddhavyatvajJAnarUpo vA budhyeta nAnekaH, " sakRduccaritazzabdaH sakRdevArtha gamayati" iti nyAyAt / anyathA haripadAt caturdazAnAmapyarthAnAM yugapadbodhaprasaGgAt / kiMca-dvandvaghaTakIbhUtapadArthAnAM yadi bhinnakriyayA'nvayaH, tadA " bhikSAmaTa, gAM cAnaya" itivat anvAcaya eva syAt , "kriyAbhede anvAcayaH" iti tallakSaNAt / ekakriyAyAM yugapadanvayitvaM hi dvandvalakSaNaM, tannirvAhastu sarvathA kartumazakyaH tanmate / na ca-" dhavakhadirau chindhi pazya" iti prayogo na syAt iti vAcyam ; IdRzaprayogo'prAmANika eva iti sarvairvyavasthApitatvAt // 11 // arcanarUpopAstividhiH etAvatparyantaM mantrastutyA tatsahakArikAraNakathanena ca mantrakaraNakakriyAtadvidhirunneyaH / tathA ca tAdRzI japarU paiva / evaM japarUpopAsti nirUpya pUjArUpAmupAsti hi vidhatte--- AnandaM brahmaNo rUpaM tacca dehe vyavasthitaM tasyAbhivyaJjakAH paJca makArAH tairarcanaM guptyA prAkaTyAnnirayaH // 12 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram yathA cidrUpaM brahma evaM A nanda rU pa mapi, " vijJAnamAnandaM brahma' iti zruteH / yathA cidrUpamAvRtamajJAnena na jAnAti evamAnandasvarUpamapi duHkhenAvRtaM na jAnAti / yadA kadAcit bhArAdirUpadu:khApagame brahmaNa eva paricchinnaM rUpaM zarIrAvacchedena saMpratyapi jAnAti tAdRzAnandaH paricchinno de he dehAvacchedena vya va sthi taH / tasya abhivya Jja kAH tadviSayakasAkSAtkArajanakAH paJca makA rAH / etadantena vidhIyamAnadravyastutiH anuSThAtRpravRttaye / yata IdRzAH zreSThAH paJca makArAH ataH taira rcanaM guptyA aprAkaTayena, kurvIteti zeSaH / guptidravyobhayaviziSTArcanarUpaM karma anena vidhIyate // nanu viziSTakarmavidhau karmaNa eva stutirapekSitA vidheyasyaiva stutyatvaniyamAditi cet--na ; viziSTavidhau vizeSaNavidherAkSiptatvena asyArthavAdasya taccheSatvasaMbhavAt , yathA " vAyavyaM zvetamAlabheta' ityatra devatAviziSTakarmavidhAvapi "vAyurvai kSepiSThA" ityanena devatAstutiH, tadvat / karmaNi guptizca pazuvRttijJAnaviSayatAsAmAnyajJAnazUnyatvam / asya viziSTavidhirUpatvAt guptiH kratvarthA / tasyaiva 'prAkaTyAnnirayaH' iti nindArUpA stutiH / yathA-" yad grAmyANAM pazUnAM carmaNA saMbhared grAmyAn pazUnchucA'rpayet" iti nindArUpaH san " kRSNAjinena saMbharati" iti stutizeSaH, tathA tena daivAt prAkaTaye kratvaGgalopajanitaM prAyazcittaM, na narakanirAsAya anyat prAyazcittam // prA ka TyA t guptiviparItAt / hetau paJcamI / nira ya : narakaH ityarthaH // zrIbhAsurAnandanAthapAdAstu-" dIkSA'ntaravatAM mvadharmaprakaTane kratuvaiguNyamAtraM, iha tu tadvaiguNye naraka eva, tathA ca bhagavAn parazurAmaH 'prAkaTyAnnirayaH'' ityUcuH / tanmate vAkyabhedaH, prakRtahAnyaprakRtapuruSArthatvakalpanAdidoSaparihAropAyamalpamatirahaM na jAne // 12 // upAsakadharmAH-bhAvanAdADharyam evamupAsanAmuktvA upAsakadharmAn prAhabhAvanAdADharyAdAjJAsiddhiH // 13 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH 'ahamidaM jAnAmi' ityetAdRzavRttiSu idaMpadArthApekSayA ahaMtayA bhAsamAnaM zreSThamiti vivecanam-- sarvavRttiSu idameva bhA va nA padArthaH / tasya dA Dhya ashithiltaa| anena AjJA si ddhiH nigrahAnugrahasAmarthya bhavatIti zeSaH / bhAvanAdA stutyA sarvadA IdRzabhAvanAvidhirunneyaH // 13 // sarvadarzanAnindA upAsakasya niyamAntaramAha sarvadarza'nAnindA // 14 // itaradevatopAsanAvidhAyakAni yAni darza nA ni zAstrANi teSAM nindA na kartavyetyarthaH / tannindane tadadhikAriNAM saMzayotpattyA svAvalambitadarzanepvanAzvAsaH / asmin zAstre anadhikArAt ubhayabhraSTaH chinnAbhramiva nazyet / imamevAthai zrIkRSNo'pyAha ___ na buddhibhedaM janayadajJAnAM karmasaGginAm // iti // ." lokAnna nindyAt' iti zrutirapi // ___ nanu pareSAM buddhibhraMzajanitapratyavAyAbhAvo'sya phalamiti siddham / ayaM puruSArthaH / kathaM upAsakadharmANAM kratusAdguNyajanakAnAM madhye pATha iti cet - ucyate / ayamapi upAsanAjanyasarvAtmabhAve upayujyate / kathaM ? iti cet itthaM--yadi chinnAbhravat pareSAM nAze svasyopekSA tadaiva nindAyAM pravRttiH / tathA ca paranAze upekSAyAM Atmavat sarvabhUtadarzanaM nAgataM iti sarvAtmatAyAH asiddhayA upAsanAjanyaphalAsiddhiH / prayAjAdiSu kratvarthatvaM idameva kratusAdhyApUrvasAdhakatvam / prakRte uktarItyA kratvarthatvaM siddhamiti na ko'pi doSaH // 14 // kasyApyagaNanam tRtIyaM dharmamAha agaNanaM kasyApi // 15 // 'nAnindanam-a Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 parazurAmakalpasUtram mvazAstraviruddhaM yadi gIrvANagururvadettarhi sa gururiti ga Na naM na kartavyam / ata eva zrutirapi--" na gaNayet kamapi " iti // 15 // sacchiSye rahasyakathanam caturthamAha sacchiSye rahasyakathanam // 16 // kartavyamiti zeSaH / parisaMkhyAvidhirayam / "AtmarahasyaM na vadet" iti niSedhasyApavAdo'yaM, na tu guptyA'rcanaM ityasyApavAdaH, tathA sati zipyAtirikteSu sAmayikeSu pUjAprAkaTyAnApatteH / ataH idamAtma ra ha syaM svasiddhAntarUpaM sAmayikeSu zipyabhinneSu na katha ye t / sa cchi pye kathayadityarthaH / zipye sattvaM pratipAditaM tantrarAje sundaraH sumukhaH svacchaH zraddhAvAn susthirAzayaH / alubdhaH sthiragAtrazca prekSyakArI jitendriyaH // Astiko dRDhabhaktizca gurau mantre'tha daivate / evaMvidho bhavecchipyaH itaro duHkhakRdguroH // iti // AtmapurANe'pi brahmavidyA'tisaMkhinnA brahmiSThaM brAhmaNaM yayau / gopAya mAM sadaiva tvaM kulajAmiva yoSitam // ityArabhya evamAdyA yeSu doSAstebhyo varjaya mAM sadA / evaM hi kurvato nityaM kAmadhenurivAsmi te // iti // asattvalakSaNAni zipyadoSAH kulArNavAt vistareNa jJeyAH // 16 // sadA vidyA'nusaMdhAnam paJcamaM dharmamAhasadA vidyA'nusaMhatiH // 17 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH ___ sadA sarvakAlaM pUjAdivihitanityakarmAnuSThAnakAlavyatirikta sarvadetyarthaH / vi dyA yA : svopAsyadevatAvAcakamantrasya anusaMha ti : tatpratipAditArthasya anusaMdhAnaM, kartavyamiti zeSaH / yadvA--sa dA anu saM ha ti : manasA japaH kAryaH ityarthaH / na ca AsanAdiniyamarahitasya japo'yuktaH iti zaGkanIyam ; mAnase kasyApi niyamamyAbhAvAt / taduktaM paramAnandatantre mAname'nantaguNitaM niyamastatra naiva tu / gacchan zayAna AsIno bhukto vA yantra kutra cit / asnAtazcApavitrazca na doSastatra vidyate / bRhadvAmakezvaratantre'pi sarvakAlaM japedvidyAM manasA yastu kevalam / niyato vA'pyaniyato'pyatha kurvazca nityakam / tathA'pi tasya zuddhamya tarasA saMprasIdati // iti / / yadi sadApadasya saMkoco na syAttarhi nityakarmAnuSThAnalopApattiH / ataH " sarve . hAryojanaM lipsanti' ityatreva saMkocaH AvazyakaH // 17 // satataM zivatAsamAvezaH SaSThaM dharmamAha satataM zivatAsamAvezaH // 18 // satataM asyApyarthaH pUrvasUtrasthasadAzabdavat / ziva tA yAH sa mA ve zaH AvirbhAvaH, kartavya iti zeSaH / nityakarmAnuSThAnavyatiriktakAle zivo'hamasmIti bhAvayet iti tAtparyam // vastutastu-pUrvadharmeNa sahAyaM vikalpyate, anyathA ubhayo vanayoMH yugapatsaMpAdanAsaMbhavAt / pUjA''divyatiriktakAle anyatarasyAnuSThAnaM iti bhAvaH // yadvA-pUrvadharmoM mandAdhikAriNaH ayaM mukhyAdhikAriNaH // 18 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sag 1 38 parazurAmakalpasUtram kAmAdInAM varjanam saptamamAha kAmakrodha lobhamohamadamAtsaryAvihitahiMsAsteya'lokavidviSTavarjanam // 19 // kAmaH vaiSayikI icchA idaM me bhUyAt ityAkArikA / krodhaH tamasa udrekeNa janito'sau antaHkaraNadharmaH / lobhaH, dravyAdiniSThasvatvatyAgapratibandhako'tyantamanurAgavizeSaH / mohaH, kAryAkAryAvicAraNam / madaH, garvaH / mAtsarya, dveSajanito guNini doSAropaH / avihita hiMsA, rAgeNa bhakSaNArthaM pazvAdivadhaH / steyaM, parAnanumatyA paradravyaharaNam / loka vidviSTaM mAtRbuddhayA'pi ekAnte parastrIsaMlApAdi / eteSAM varja naM tyAgaH, kartavya iti zeSaH // 19 // ekagurUpAsti: aSTamaM dharmamAha-- ekagurUpAstira saMzayaH // 20 // na vidyate saMzayo yatreti vigraheNa a saMzayaH itye ka gurUpA stivizeSaNam / bhinnaliGgatvamArSam // ayaM bhAvaH--anekagurUpAstau pUrvagurUktaviruddhaM yadi vadet tarhi saMzayo bhavedeva / ekagurUpAstau na saMzayo bhavet / ataH ekagurUpAstiH kAryeti bhAvaH / gurUpAsteH " saMpradAyavizvAsAbhyAM " iti pUrvasUtreNaiva prAptau punarvidhAnaM ekaM gurumAzritya na gurvantaramAzrayet iti itaragurvAzrayanivRttiphalakeyaM parisaMkhyA // ekagurUpAstividhyarthavicAraH nanu -na parisaMkhyA''zrayaNaM yuktaM, doSatrayApatteH / kiM tu upAsyagurumanUdyaikatvamAtraM vidhIyate, itaranivRttistu aGgalopabhiyA, ekatvasya aGgatvena, itaragurUpastau tallopApatteH / na ca gurudvayAdyAzrayaNe'pi pratyekaM guruSu pratyekamekatvamastIti ' lokaviruddhastrIvidvi-a. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH--dIkSAvidhiH kathamaGgalopaH iti vAcyam ; ekatvaM hi na saMkhyArUpaM vidhIyate, tasya vastumAtrasAdhAraNyena avyAvartakatvAt , kiMtu sajAtIyadvitIyarahitatvaM, gurvantarAzrayaNe tallopastvanivAryaH / ato na gurvantarAzrayaNamiti ekatvavidhireva zreSThaH iti cet___AstAM vA ekatvavidhiH / imamevAthai zrIzivaH tantreSu bhaGgayantareNa prakaTitavAn / rudrayAmaLe na deyaM paraziSyebhyo deyaM ziSyebhya eva ca // iti // kulArNave labdhvA kulaguruM samyak na gurvantaramAzrayet // yoginItantre'pi na deyaM paraziSyebhyo nAstikAya kulezvari // iti // upaniSadyapi--" gururekaH" iti / kvacicchipyadharme imamevAthai prAha / kvacidgurudharme 'parazipyAya na vadet ' iti bhaGgayantareNa / dvayoH ekagurUpAstirUpaphale eva paryavasAnaM bhavati / ayamabhiprAyaH eSAM vacanAnAM pratibhAti--pUrvoktarudrayAmaLakulArNavayoginItantreSu svasaMzayacchettari gurau satItyadhyAhAryam / anyathA madhulubdho yathA bhRGgaH puSpAt puppAntaraM vrajet / jJAnalubdhastathA ziSyo gurormurvantaraM vrajet // iti // tantrAntare, zaktirahasye'pi--" kaulike guravo'nantAH' iti vacanAnAM, niravakAzatA''patteH / etena pUrvaguruH asarvajJaH svasaMzayacchedane'samarthaH, yadvA samarthaH svasya saMzayamacchittvA mRtaH, tAdRzazipyaH " madhulubdhaH" iti vacanAnusAreNa gurvantaramAzrayet / tatrApyalpajJe'pi gurau jIvati tadanumatyA gRhNIyAdanyoktam / tadapyuktaM kulArNave mantrAgamAdi cAnyatra zrutaM nAthe nivedayet // gurvAjJayA tadgRhNIyAt tadaniSTaM vivarjayet // iti / gurAvalpatAtAratamyaM nirNetuM svayamasamarthazcet yaM parigRhNAti tanmArgatyAgo n| kAryaH / tAdRzanirNayasamarthazcet tasmin sopapattikamartha rahasi saMbodhya tadanumatyA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I parazurAmakalpazUtram yathAzAstramarthaM gRhNIyAt / yadi jIvannapi guru: asUyA''dinA nAnujAnAti tamulaMghya zAstrIyaM sapramANaM mArgamanusaret / taduktaM spaSTaM tripurArahasye-- 40 guruktaM zAstrasaMzuddhaM samAlocya dhiyA budhaH / kurvItopAsanaM samyaganyathA parihIyate // iti // " 66 'ekagurUpAsti: ' ete'rthAH sarve'pi * madhulubdhaH" iti vacanena jJApitAH / ityasya sUtrasya asminnevArthe tAtparya uktayuktigaNavazAdvarNanIyam // ye ca zrIbhAskararAyANAM "anyAyo nyAya : " iti kaulopaniSacchrutibhApye gurusaMpradAyaH asAdhuzcedapi grAhyaH iti lekhanAbhiprAyaM varNayanti te tadabhiprAyatattvaM na viduH / ko'yamabhiprAyaH iti cet -- ucyate / kaulikAcAramadhye svasiddhAntaviruddhaM yadyAcaret svaguruH, anyazca kauliko dayAparavazaH san bodhayaMccet gurau nivedya jIvati gRhNIyAt / yadi vAvadUko'nyaH kaulamArga dUSayituM pravRttaH syAt svayaM tatkhaNDane apaTurapi tatra prAmANyabuddhiM na tyajet / ata eva kaulikAcAraM [na] dRSayet ityeva likhitam / evaM gurau svasya kiMcijjJatvasaMzayo nAsti, kiMtu bahutantravettRtvaM nizcitaM ciravAsena / sa ca na jIvati / tadAcAraviruddhaM yadi tantre kvacidupalabdhaM vacanaM, tadA AcArasya durbalatvAt, tanmUlabhUtapramANopalabdhiparyantaM tasyAnanuSThAnarUpamaprAmANyaM zrautasmArtAnuSThAne pUrvamImAMsAnusAreNa / kaulike tu pUrvoktanizcayadazAyAM zAstraviruddho'pyanuSTheya eveti vizeSaH / na tu gurau mandamatitvanizcaye / tathA IdRzo'bhiprAyaH tatraiva 'sadgurusaMpradAyaikalabhyatvena ' ityatra gurau sattvavizeSaNena jJApitaH / idaM tattvaM -- gurau asarvajJatvAnumApako hetuH prabhUtazAstraviruddhAcAravattvaM, sarva jJatvAnumApakazca sarvAzena zAstrAnumatatve sati tadviruddhakAcitkatvam // I nanu " sundaraH sumukhaH svaccha: ' sulakSo bahutantravit" iti kAdimate gurulakSaNasyoktatvAt bahuzaH tantraviruddhAnuSThAtAraM kathaM guruM zipyaH kuryAt / na hi sevArthe vatsaroSitasya viduSaH ajJAnaM saMbhavati / kathamIdRzamudAharaNaM saMbhavadyuktikamiti cet ---na, pUrvamajJatAdazAyAM kevalazraddhodrekeNa dIkSitasya tAdRzaguruM svIkRtavataH pazcAdadhyayanAdisaMpAditajJAnasya pUrvoktahetunA anumAnasaMbhavAt / tAdRzena pUrvAcAra: 1 sulabho- - iti kvacit Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH tyAjya eva / yadyutpathaM daivAt pratipannaH tadA sadgurorapi saMpradAya utpathapratipattyuttarakAlInaH tyAjya eva, azAstrIyatvanirNayAt / ityalaM pallavitena // amRtAnandanAthAstu-yoginItantravyAkhyAne " na deyaM paraziSyebhyaH' ityasya ye vidyA'ntareSu pAraMparyakrameNa adhigatAzeSarahasyAzeSaparamArthAH saMprAptapUrNAbhiSekAzca te parazipyAH / tebhyo na deyam / kulArNavavacanaM caitatparam / etadbhinneSu deyaM, " madhulubdho yathA bhRGgaH" iti vacanAt / IdRzavyavasthAyAM mAnaM ca pUrNAbhiSekakartA yo guruH tasyaiva pAduketyAhuH // tanna / pUrNAbhiSekakartari gurutvamyaiva jJApakamidaM vacanam / tarhi " tasyaiva pAdukA" iti bhAgo vyarthaH / yadi gurutvaM gurupAdukAmantre tannAma ca vidhIyate tadA yo dIkSAkartA sa guruH ityekaM, tamya nAma pAdukAyAM yojyaM ityaparaM vAkyam / tathA ca vAkyabhedaH. sa ityasya adhyAhAra: gurutvamAtravidhau vacanAntareNa gurunAmapAdukAmantre yojyamityanenaiva siddhau zeSavaiyyarthya durvAraM ca / tasmAt " madhulubdhaH" iti vacanena nAnAguruSu siddheSu pAdukAmantre sarveSAM nAmnAM pakSe prAptau niyAmakamidam / tathA sati na parasamIhitasiddhiH / pratyuta anena vacanena nAnAguruprAptireva jJApyate / tammAt ammaduktA saraNireva sAdhIyasI // ___ dRzyate cAdhunikAnAM zAstraviruddhAnAmAcArANAM prAmANyaM pUrvamImAMsAvidAmapi, yathA AndhrANAM mAtulakanyApariNayaH / tathA drAviDasuvAsinISu kaJcukadhAraNAbhAvaH, sakaJcukayatiM dRSvA'kaJcukasuvAsinIm / sakezAM vidhavAM dRSTvA sacelamnAnamAcaret // ityAGgirasavacanaviruddhaH / ato na kiMcihvAdhakam // yadi kevalaM gurau vizvaseccet tarhi sa tiSThanneva mUtrapurISotsarga kuryAt cet tadA mvasyApi karaNApattiH / yadi ca bahutantraviduSi kacidvacanaM tadviruddhaM dRSTvA tadAcAre aprAmANyagrahaH, sa kiM tAvadaMze svIkriyate. uta sarvoze / nAdyaH, loke kvaciccaitrAdAvajJAtAprAmANyagrahAcAre kadAcidaprAmANyagrahe sarvatra aprAmANyazaGkayA na vizvasantIti dRSTaM loke / tadvadatrApi sakRyabhicAre sarvatra zaGkayA ananuSThAnApattiH / sA ca zaGkA sarvatra mUladarzanamantarA nApaiti / sarvatra mUlazodhanArtha udyuktazcet tatra saMpradAyAnusaraNavidhiH vyarthaH myAt / na ca yatra pakSadvayarUpo vikalpaH tatra svaguru Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram saMpradAyAcaraNavidhiH sArthakaH syAt iti vAcyam ; evamadhikAribhedena yadi pakSadvayaM vyavasthitaM tadA tantrazAstre vikalpaviSayatvaM sarvathA na syAt / yathA vizeSArghyapAtrAdhAre tripadaM catuSpadaM apadaM veti pakSAstatra guruNA tripadamevAnuSThitaM, tathaiva zipyeNApyanuSThitam / kadAcit tripadaMgataM. catuppadaM labdhaM, tena anuSThAnaM na syAt , guruNA ananuSThitatvAt / vikalpamya udbheda eva na syAt / ekapuruSakartake karmaNi prayogabhedena pakSadvayasamAveza eva hi vikalpaH // kiMca----guruvAkya vizvAsavidhirvyarthaH / zaGkAnivRttyarthaM mUlAnveSaNArtha udyuktamya kathaM kimiti guruvAkye ativizvAsaH / tammAt guroyogyatAmanumAya ca sadguruvAkyaM vizvaset // umA''nandanAthAstu " ekagurUpAstiH '' itivAkyaM samApya " asaMzayamsarvatra " iti yojayitvA guruvAkye zAstrAdau sarvatra asaMzayaH iti vyAcakruH / tanna ; " saMpradAyavizvAsAbhyAM sarvasiddhiH". " vizvAsabhUyiSThaM prAmANyam". ityAbhyAmeva abhyArthamya prAptatvena punaruktyApatteH // 20 // sarvatra niSparigrahatA navamaM dharmamAha-- sarvatra niSparigrahatA // 21 // sarva tra mapaJcakAdiSu nippa ri graha tA nirgataH parigrahaH icchA yasya saH niSparigrahaH tasya bhAvaH tattA / " patnIparijanAdAnamUlazApAH parigrahAH" ityamaraH / atrAdAnamya parigrahasya mUlaM icchaiva / etAdRzakozAnusAreNa parigrahazabdaH icchAvA- . cakaH / mapaJcakaM me bhUyAt itIcchayA na svIkAryamityarthaH / ayamevArtho bhAgavate spaSTaM pratipAdita: yajrANabhakSo vihitassurAyAstathA pazorAlabhanaM na hiMsA / evaM vyavAyaH prajayA na ratyai imaM vizuddhaM nu viduH svadharmam // ye tvanevaMvidaH puMsaH stabdhAH sadabhimAninaH / pazUn druhyanti visrabdhAH pretya khAdanti te ca tAn // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH---dIkSAvidhiH iti prANabhakSaH zAstreNa kathitaM kartavyamiti bhakSaNaM, AlabhanaM devatoddezena tyAgabuddhyA pazvAdihananam // yadvA--sarvatra vastumAtre nippa ri graha tA svIyabuddhityAgaH, sa saMpAdanIyaH / / sarvatra mamatA tyAjyeti yAvat // ___ yacca nityotsavanibandhe svabhAgabuddhayA dhanaM na saMpAdanIyamityarthakathanaM, taccaturthAdhyAye dravyArjanaM kratvarthamiti pUrvapakSIkRtya dravyArjanaM kevalapuruSArtha iti jaiminisiddhAntaviruddham // 21 / / phalatyAgapUrvakakarma dazamaM dharmamAha --- phalaM tyaktvA karmakaraNam // 22 // phalaM pUrvoktaM kRtrimaM tatsAdhanaM ca dharmArthakAmA iti yAvat / phalaviSayiNI icchA phalapadamyArthaH / taM tyaktvA ka ma NaH vihitasya karaNaM bhavatIti zeSaH / kAmyaM karma na kartavyamityarthaH / kAmyaM karma na kartavyaM iti vaktavye phalaM tyaktvA kartavyaM iti kathanAt kAmyAnAmapi karmaNAmIzvarArpaNabuddhayA anuSThAnaM kartavyamiti jJAyate // nanu bhagavadgItAyAM caturvidhA bhajante mAM janAH sukRtino'rjuna / Arto jijJAsurarthArthI jJAnI ca bharatarSabha / iti sakAmopAsanA bhagavatA pratipAditA, tadvirodha iti cetna " caturvidhA bhajante mAM" ityanena lokasvabhAvo darzitaH / kAmyaM karma na kartavyaM iti jagau / ata eva yazca karmaphalatyAgI sa tyAgItyabhidhIyate / / teSAM jJAnI nityayukta ekabhaktirviziSyate // iti kAmarahitakarmaNaH stutiH // 22 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram nityakarmAlopaH ekAdazaM dharmamAha---- anityakarmalopaH // 23 // nityaM ca tatkarma ca nityakarma, mnAnasandhyApUjA''di, tasya lopaH ananuSThAnaM nityakarmalopaH, na vidyate nityakarmalopo yasminnupAsake sa anitya karma lopaH / bhavediti zeSaH / nityakarma avazyaM kartavyamityarthaH / nityakarma kartavyamiti vaktavye vyatirekamugvena kathanaM tyAge na kevalaM RtuvaiguNyaM, pratyavAyo nirayazceti jJApayati / / 23 // nanu nityakarmasAdhanIbhUtamapaJcakAlAbhe kathaM kArya ityAzaGkAyAmAha -- mapaJcakAlAbhe'pi nityakramapratyavamRSTiH // 24 // ma paJca kA lA bhe mukhyaM nAstIti na karmalopaH / kiM tu pratinidhinA'pi nitya krama: nityapUjA tasyAH pratya va mR STiH anuSThAnaM kartavyamiti zeSaH // nanu SaSThAdhyAya darzapUrNamAse vIhINAmabhAve karmalopa iti pUrvapakSaM kRtvA teSAM dRSTapuroDAzanippattiphalakatvena nIvArairapi tatsaMbhavAt nityakarmaNi vrIhiniyamalope'pi nityakarmaNaH kiMcidaGgalopasahiSNutvAt nityanaimittike pratinidhinA'pi kArye iti siddhAntitam / tAdRzanyAyamUlakatayA zrautasmAtakarmasu pratinidhipracAro'pi dRzyate / atrApi tAdRzayuktyaiva pratinidhisiddhau vacanaM vyarthamiti cet na / nityavanyAyena naimittike'pi prAptau tatra pratinidhinA naimittikakramanirvRttirmA bhavatu, etadarthakatvAt / nacaivaM sati alAbhe nityAtiriktaM na kAryamityAyAtam / tathA sati zrautaparisaMkhyArUpatvena svArthatyAgaH, parArthakalpanA, prAptabAdhaH, iti doSatrayApattiH iti vAcyam ; tantraratne pArthasArathinA abhyudayeSTayadhikaraNe " tredhA taNDulAn vibhajet" iti kAkyavaiyyarthyabhiyA pratyuddezaM vAkyaparisamAptirUpo vAkyabhedo'GgIkRtaH / kimu tAdRzabhItyA doSatrayAGgIkAre / ata eva asmatparamagurubhiH uttaracatuzzatIsetubandhe dvizatottaradvitIyazloke naimittikaprakaraNe "cakrapUjAM vizeSeNa yoginInAM samAcaret " iti mUlasthavizeSeNetipadasya nityapUjA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDa:-dIkSAvidhiH mapekSya yoginIvIrAdhikyabhakSyabhojyAdyAdhikyAdineti prathamaM vyAkhyAya, tatrAparitoSeNa " vizeSadravyeNa vetyarthaH / tena nityapUjAyAM vizeSadravyAlAbhe'pi pratinidhinA nirvAhaH sUcitaH iti nityapUjAyAmeva abhyanujJA, natvanyatra" iti vyAkhyAya asminnarthe sAdhakatvena idameva vAkyaM darzitam // 24 // sarvatra nirbhayatA dvAdazaM guNamAhanirbhayatA 'sarvatra // 25 // sarvatra sarvataH mapaJcakasvIkAra kaulamArgAvalambane ca narakAdipratipAdakAni yAni zAstrANi tebhyaH sarvebhyaH nirgataM bhayaM yasmAt sa ni rbha yaH tasya bhAvaH tattA, saMpAdanIyati zeSaH / tAni sarvANi zAstrANi rAgiNaM bhISayanti, kAmaM bhISayantu, ahantu na rAgI, kiMtu zAstreNa pravartito na me bhItiriti nirdhAraNena nirbhayatA saMpAdanIyeti bhAvaH // 25 // . ___ sarvasArabhUto dharmaH svasya zivAgnau homa: sakalasiddhAntasArabhUtaM dharmamAha --- sarva vedyaM havyaM indriyANi sucaH zaktayo jvAlAH khAtmA zivaH pAvakaH svayameva hotA // 26 // iti bhAvayediti zeSaH / antaHkaraNavRttibhiriti vedyamityasyAdau pUraNIyam / antaHkaraNavRtti ve dyaM sarva ha vi STuna bhAvayet / yathA agnau prakSiptaM haviH tadAkAraM bhavati, evaM vRttivedyAnAM sarveSAM zivarUpe'nau home sati zivAkArasaMpatteH teSu haviSTena bhAvanaM yuktam // tAdRzahaviSa: AdhArabhUtahomasAdhanIbhUtajuhUreva nukpadena gRhmate, na dhruvA''dayaH, teSAM jhukpadavAcyatve'pi homasAdhanatvAbhAvena homabhAvanAprakaraNe dhruvA''dInAmayogyatvAt / na ca srucaH ekatvena bahuvacanamanupapannaM iti vAcyam ; indriyANAmanekatvena / sarvataH-ba. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram tadvizeSaNasya tatsamAnavacanakatvArtha bahuvacanam / na ca AropyAropamthale na samAnavacanatvaniyamaH, ata eva naiSadhe---- vibhajya meruna yadarthisAtkRtA na sindhurutsargajalavyayairmaruH / amAni tattena nijAyazoyugaM dviphAlabaddhAzcikurAH ziraHsthitam // iti bhinnaliGgavacanakaH prayogaH, tathA ca bahuvacanasyAgatiriti vAcyam ; suve muktvamasti / " sucaH saMmArTi'' ityuktapUrvoktasamUhAt pRthakkRtya " sruvamagre'' iti vidhAnAt homasAdhanatvaM cAsti iti tamAdAya bahuvacanopapattiH / na ca evamapi dvayaM jAtaM, bahutvaM kathaM iti vAcyam ; " sugbhyAM suvAbhyAM vA patnImsaMyAjayanti" iti vAkyena kacitsruvadvayasya sattvAt / yadvA ---" dhruvayA samiSTayajurjuhoti" iti dhruvAyA api homazeSatvAt juhUdhruvAvAn gRhItvA bahuvacanopapattiH suvacetyalaM aprakRtavicAreNa // juhvAdyanyatamatvena indriyANi daza bhAvayet / indriyANAM pUrvoktahavirAdhAratvena yuktaM tadbhAvanam / zakta yaH svaniSThAH saMkucitAH yAH icchAjJAnakriyAH zaktayaH tA eva jvAlAH / agnau homakartuH jvAlA hastAdidAhakatvena duHkhadA iti loke spaSTam / tadvat hotuH saMkucitaparamazivasyemAH zaktayo duHkhadA iti jvAlAtvena bhAvanaM yuktam / evaM svasaMkucitacaitanyarUpo jIvaH tadabhinno yaH zi vaH zuddhacaitanyaM taM homAdhArabhUtAgnitvena bhAvayet / svAbhinneti vizeSaNAt svazivayorapyabhedaM bhAvayediti bhAvanA'ntaraM jJApitam / yadyapi iyaM bhAvanA " satataM zivatAsamAvezaH" ityanenaiva prAptA, tathA'pi sA zivo'hamiti bhAvanA, atra pAvako'hamiti zivasya pAvakatvena bhAvanamiti vailakSaNyam / pAvake prakAzatvaM zive'pi prakAzatvamiti yuktaM tathA bhAvanam / svayaM paricchinnacidrUpo ho tA homakartRtvena bhAvayet / ayamarthaH tantrAntare mantravizeSe sphuTa:--- antarnirantaramanindhanamedhamAne ___ mohAndhakAraparipanthini saMvidagnau / kasmiMzcidadbhutamarIcivikAsabhUmni vizvaM juhomi vasudhA''dizivAvasAnam // iti // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 prathamaH khaNDa:-dIkSAvidhiH atraivakAreNa-karmAntare svamyAnuSThAnAsAmarthya putrapriyAdIn kartRpratinidhitvena yojayanti, tena ca tatkarmajaM phalaM bhavatIti zAstrasiddham / ammin yajJe pratinidhinA anuSThite karmajanyaphalaM mvamya na bhavatIti sUcitam // 26 // bhAvanAphalaM AtmalAbha: evamanuSThitabhAvanAyAH phalamAha nirviSayacidvimRSTiH phalam // 27 // ni viSa yA yAH nirvikalparUpAyAH citaH vi mR STiH pha la m / pUrvoktabhAvanAyA iti zeSaH // 27 // nanu kimIdRzaphalalAbhenetyata Aha AtmalAbhAnna paraM vidyate // 28 // Atma lA mA t svarUpalAbhAt paraM zreSThaM, phalaM iti pUrvasUtramthaM anuSajyate, na vi dya te nAstItyarthaH / " puruSAnna paraM kiMcit sA kASThA sA parA gatiH '' iti, " tamevaM vidvAnamRta iha bhavati" iti ca zrutiH imamartha pratipAdayati / mokSaH paramapuruSArthaH ityatra na ko'pi vivAdaM karoti / atastAdRzabhAvanayA paramapuruSArthalAbha: iti bhAvaH / pUrva " mvavimarzaH puruSArthaH " ityanena puruSArthamvarUpaM pratipAditaM, atra stutiriti na paunaruktyam / / ___etAvatparyantaM paJcAmnAyasiddhAntarUpazrIparazurAmoktayo vicArya vyAkhyAtAH / kezavazarmA kazcit tadabhiprAyajJAnAsamarthaH tA dUSayAmi iti kevaleoyA yuktizUnyAn pralApAnabhANIt / sudhiyAM taddarzanenaiva yuktirahitatvajJAnaM bhaviSyati / mandadhiyAM zaGkAnivRttyartha mayaiva tadyuktiSu kevalapralAparUpatvaM darzitaM matkRtasiddhAntaziromaNau / granthavistarabhayAnneha likhyate / ye tadbubhutsavaH te tata eva jAnantu // 28 // siddhAntopasaMhAraH ." atrAyaM siddhAntaH" ityArabhya prakrAntamartha upasaMharati Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram saiSA zAstrazailI // 29 // saiSA pUrvoktA zAstra zailI, zAstIti zAstraM paJcAmnAyarUpaM tasya zailI rItiH bhavatIti zeSaH // 29 // eSA vidyA atiguptA etAdRzaM zAstraM zrotRpravRttaye prazaMsativezyA iva prakaTA vedAdividyAH sarveSu darzaneSu gupteyaM vidyA // 30 // vezyA iva prakaTAH sulabhAH ve dA di vidyAH / AdinA smRtyAdiH / vezyopabhogo dravyAdivyayena yathA sulabhaH evaM vedAdividyAlAbhaH dravyAdidAnena sulabhaH ityarthaH / adhyayanamya lobhamUlatA zAstreNaiva pratipAditA " SaNNAM tu karmaNAM madhye trINi karmANi jIvikA" iti / asyAH mokSasAdhanIbhUtabrahmavidyAyAmtu na koTikanakavyayenApi lAbhaH, kiMtu gurukRpaikalabhyatvam // nanu adhikadravyavyaye guruH kRpAM kimiti na kuryAditi cet---na kuryAdeva / yana guruNA brahmavidyA prAptA tasya koTisuvarNa tRNAdapi tucchataram / tasmin lobhaH kathaM bhavet // ___nanu lobhena pravRttimAn bhavatu, tathA'pi parecchayA vidyAdAne pravRttau svasya hAnyabhAvAt pravartatAm , tathA ca pUrvavidyA dravyavataiva labhyA, iyaM tu nirdhanenApi labdhuM zakyeti prakaTatareti cat-na / vidvAn parecchayA pravartamAnaH svapravartitavastuni kAryasiddhiM dRSdaiva pravarteta, na viphale / prakRte iyaM brahmavidyA malinAntaHkaraNeSu pravartitA na kevalaM viphalA, pratyuta gurorapi vidyAM nAzayati / udAhRtA etadviSaye yAskena zruti:--- vidyA ha vai brAhmaNamAjagAma gopAya mAM zevadhiSTe'hamasmi / asUyakAyAnRjave'yatAya na mAM brUyA vIryavatI tathA myAm / / iti / asyArthaH suspaSTaH // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityArabhya - prathamaH khaNDaH -- dIkSAvidhiH brahmavidyA'tisaMkhinnA brahmiSThaM brAhmaNaM yayau / gopAya mAM sadaiva tvaM kulajAmiva yoSitam / zevadhistvakSayaste'haM iha loke paratra ca / evamAdyA yeSu doSAstebhyo varjaya mAM sadA / evaM hi kurvato nityaM kAmadhenurivAsmi te / vandhyA'nyathA bhaviSyAmi lateva phalavarjitA // ityevamAdivacanaiH guroreva apAtre vidyAdAne svavidyAnAzaH zrUyate / sa kathaM apAtre kevalaparecchayA vidyAmupadizet / tAdRzopadezapAtraM durlabham // ataH sarvadarzaneSu madhye - iti nirdhAraNe saptamI - iyaM uktA vidyA guptA durlabhatyarthaH / idAnIMta guravastu brahmavidyAyAH vaNigvadvikretAraH / tatra na gurutvaM, navA ziSyasya santApahAniH / pratyuta so'pi dravyasevanarAgapravRttaH patatyeva / itthaM ca dvAvapi patanasAdhanameva kurutaH, na mokSasAdhanam / taduktaM 'kulArNave vo bahavaH santi ziSyavittApahArakAH / 'durlabho'yaM gururdevi ziSyasantApahArakaH || ityalaM bhUyasA // 30 // 49 dIkSAvidhiH etAvatparyantaM siddhAntamanUdya upAsakena prathamaM kartavyAM kriyAmAha tatra sarvathA matimAn dIkSeta // 3 // saptamI SaSThayarthe, prakRtyarthaH zrIvidyopAstiH, SaSThayarthaH saMbandhaH tadavyavahitapUrvavRttitvaM, tasya dIkSApadArthe AzrayatayA anvayaH, tasya karaNatvasaMbandhena 1 prabodhacandrodayeba, ba 1. 2 gurustu viralo loke--ba, ba 1. 7 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram bhAvanAyAmanvayaH, tathA ca zrIvidyopAsanA'vyavahitapUrvavRttidIkSayA iSTaM bhAvayet iti viziSTabodhaH / ata evotpattividhiH / sarvathA avazyaM ma ti mA n pUrvoktabhUmikAmArUDhaH / etatpadasvArasyAdeva ayamadhikAravidhirapi / tAdRzabhUmikAM ArUDhasyaiva adhikAro nAnyasya iti siddham // ___ nanu ekasminneva vidhau utpattividhitvaM adhikAravidhitvaM ubhayaM kathamiti cetna , : citrayA yajeta pazukAmaH' ityAdau tathA dRSTatvAt / na ca upAsanAyAmeva tAdRzabhUmikA ''rUDhamyAdhikAra iti pUrva vyavasthitam / na hi dIkSA upAsanA, kathamatrApi tAdRzAdhikArApekSA / yacca upAsanAyAM dIkSAyA aGgatvena yaH pradhAne adhikriyate so'Gga iti nyAyaprAptArthasya anuvAda eva matimAn ityanena kRta iti samAdhAnam , tanna manoramam , anuvAdasya phalAbhAvena vaiyyarthyApatteH, dIkSAyAH svatantraphalavattvena anaGgatvAJceti / anenaiva tAdRzabhUmikA ''rUDhamya dIkSA'dhikAro vidhIyate / upAsanAyAM dIkSitasyaiva adhikAraH ityagre vakSyati / tathA sati upAsanAyAM pUrvoktabhUmikA'''rUDhatvamArthikam // dIkSAsvarUpatatphalanirUpaNam nanu dIkSAtvaM kim ? na tAvadupAstiyogyatAjanakakriyAtvaM, upAstiyogyatAjanakatvamya sattve pramANAbhAvAt / na tAvat pratyakSaM alaukike saMbhavati / nApyanumAnaM. liGgAbhAvAt / nApi "darzapUrNamAsAbhyAM svargakAmo yajeta" itivacchRtirasti yatastannirUpitaM kAraNatvaM syAt / na ca " vinopanayanaM yadvavijAnAM sarvakarmasu / na yogyatA tathA'trApi vinA dIkSAM bhRgUgRha // " iti tripurArahasye vyatirekavyApteH daNDAbhAve ghaTAbhAvaH itivat pratipAdanAt vyatirekavyAptimUla: kAryakAraNabhAvaH sidhyati iti vAcyam ; dIkSita upAsIta ityupAsanA'dhikAristAvakatvAt / tarhi dIkSAyAH phalaM kimiti cet-ucyate / anantakoTijanmasaMcitaM yat pAparUpaM malaM tannAzaH / taduktaM nizATanAkhyAgamavyAkhyAne tantrAloke-- 1 mArurukSu:-a. ArurukSoreva-a. 3 rurukSoradhi-a. 4 rurukSo:-a. 5 rurukSutva-a. 6 tantrAlokavyAkhyAne nizATanAni--a. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH dIkSayA gaLite'pyantarajJAne pauruSAtmani / dhIgatasyAnivRttatvAdvikalpo'pi hi saMbhavet // dehAnta eva mokSaH syAt pauruSAjJAnahAnitaH / bauddhAjJAnanivRttau tu vikalponmUlanAt dhruvam // tadaiva mokSa ityuktaM dhAtrA zrImannizATane // iti // asyArthaH---pauruSaM bauddhaM ceti jJAnaM dvividham / tatra pauruSaM jJAnaM svasvarUpAtmakam / bauddhaM ca yanmahAvAkyajanyaM caramavRttirUpaM tattvajJAnamityucyate / etadAvaraNarUpamajJAnamapi dvividham / tatra pauruSaM puruSaniSThapAtakam / bauddhaM bhedabuddhiH / tatra dIkSayA pauruSAjJAnanAze'pi bauddhamalasya zAstrajJAnenaiva nAzyatvAt dIkSA'nantaramAgamasiddhAntajJAnasaMpAdane tadaiva mokSaH / yadi zAstrajJAnaM na saMpAditaM, kevaladIkSaiva jAtA, tasya dehAnte muktiriti / na ca bauddhamalasattve dehAnte kathaM muktiriti zaGkanIyam , tripurArahasya dIkSAvantastu dehAnte prApya lokaM parAt param / sadAzivena te samyak prabuddhAH zivarUpiNA // iti tAdRzazaGkAyAH nirastatvAt / evaM zrautAgniSTomAdidIkSA'rthavAde'pi "pApmano'pahatya'' iti zrUyate / evaM pUrvamImAMsAyAmapi dIkSAyA yAgajanyApUrvotpattau sasyAdyutpattau karSaNamiva sthalasya AtmanaH zodhakatvamityeva siddhAntitam / brahmottarakhaNDe prathamAdhyAye--" rAjJaH paJcAkSaramantrasya karNapravezamAtreNa taccharIrAdanantAH kAkAH nirgatAH" iti liGgaM ca / evaM paramAnandatantre dIkSAnAmaniruktau--- dIyate zivasAyujyaM 'dIryate pAzabandhanam / ato dIkSeti kathitA . . . . . . iti ca / evaM bahupramANAnusAreNa vyatirekavyAptipratipAdakavacanasya arthavAdarUpatvAt / tathAcAsya lakSaNasyAsaMbhava eva syAt // -- kSIyate-ba. L LIBRAR ARA GENTE AY & REC 1 a25:24 15F23 19653 | TIRUPATI. 19653 PESEARCH ARITER HGENTRA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram etena saubhAgyAnandasandohe dvAdazollAsasyAvataraNaM " adhunA tasyAH sAGgopAsanayogyatApratipAdakadIkSAM pRcchati" iti, tanmukhyArthamanusRtya samarthanamazakyameva iti cetna ; muktisAdhanIbhUtapauruSamalanivRttyarthakriyAtvasyaivAduSTalakSaNatvAt // na ca prakRtalakSaNavicArasya tadupajIvyakaimarthyavicArasya cAnuSThAne'nupayogAt kevalapANDityaprakaTinI kAkadantaparIkSayamiti vAcyam ; astyanuSThAne vaiSamyaM,--yadi pUrvoktayogyatAjanakaM tarhi dIkSAsaMkalpe yogyatAsiddhayarthamiti, itarapakSe pApakSayArthamiti // dIkSAsaMkalpaprakAravicAraH yacca nityotsavanibandhe zreyaskAmo'hamamukavidyAgrahaNArthamamukagurodIkSAM grahISyAmi " iti, tadatyantAnavadhAnalikhitam / tathAhi-yacca zreyaskAma iti padaM tadAstAM, kathaMcitpApanAzasyApi zreyorUpatvAt / yacca " amukavidyAgrahaNArtha " iti tadatyantamazuddhaM, dIkSAyAH pApakSayaikasAdhanatvasya vyavasthApitatvAt / AstAM vA vandhyAputravat vidyAgrahaNArthatvaM, tathA'pi zreyaskAma ityanenaiva tallAbhe idaM padaM vyarthameva / na ca zreyovidyAgrahaNamubhayaM phalaM, ataH dvayorullekhaH iti vAcyam ; " sarvebhyo darzapUrNamAsau" ityatra tayoH sarvaphalasAdhanatve'pi prayogabhedenaiva bhinnaphalaM naikaprayogeNa phaladvayamiti cAturthikanyAyaviruddhasya anAdaraNIyatvAt / ata eva tantraratne-" ekasyaikajAtIyavyApAreNa niyataikajAtIyaikaphalajanakatvaM loke dRSTam / tatraikajAtIyajanakatvaM sarvebhya iti vacanena bAdhyatAM, ekaphalajanakatvaM kena bAdhyatAm" iti pArthasArathinoktam / kiMca dIkSApadArthaH zaktipraveza-caraNavinyAsamantropadezarUpaH / tAdRzyAH dIkSAyAH phalasAdhanatvaM vA, tadgrahaNasya vA / Aye saMkalpe phalasAdhanIbhUtakriyAmutpAdayAmItyarthake phalAsAdhanakriyAvAcakaM grahIpyAmIti padaM vyartham / dvitIya grahaNasya sAdhanatvaM nirmU, pUrvavacanavirodhazca / kiM ca--- amukaguroH ityuccAraNaphalaM dRSTamadRSTaM vA tithyAdhuccAraNavat / nAdyaH, ayaM mama gururbhavatu iti svecchAprakAzAdanyat dRSTaM phalaM durvacam / tacca tallikhitavaraNenaiva bhavitumarhati, kimetaduccAraNena / nAntyaH, "dezakAlau saMkIrtya" iti vacanAt teSAM apUrvajanakatvam / na hi gurunAmoccArya iti vacanamasti, yenAdRSTaM tena bhavet / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 prathamaH khaNDa:-dIkSAvidhiH kiMca----tadabhimataM zreyovidyAgrahaNarUpaphalaM svaniSTham / tathA sati grahISyAmi iti parasmaipadAntaprayogaH " svastijitaH kabhiprAye kriyAphale" iti pANinyanuzAsanaviruddhaH / evaM anekadoSagrastatvAt evaMsaMkalpastvanAdaraNIyaH / kiMtu " pauruSAjJAnanivRttaye zrIvidyayA dIkSipye' iti saMkalpa eva zreyAn // tAntrikasakalpAGgabhUtaH aSTAGgollekhaH zipyasaMkalpe nASTAGgollekhaH, dIkSAhInatvena tAntrike'nadhikArAt / agre gurusaMkalpe tadullekha AvazyakaH, zipyasyApi dIkSA'nantarabhAvikarmaNyullekhaH // nanu aSTAGgasya sUtre anuktatvAt kimiti tadgrahaNamiti cet --satyam / yadyapi nAsti grahaNaM, tathA'pi zrautasmArtAdinikhilakarmasu Adau saMkalpa avyabhicarito dRSTaH / prakRte'pi tadvat saMkalpa AvazyakaH / saMkalpasyAvazyakatA mUle adhikataraM gANanAyakIyasaparyAyAmucyate / saMkalpo nAma vidyamAnadezakAlollekhanapUrvakaphalollekhanasahitaprakRtakarmAnuSThAnaviSayiNI pratijJA / taduktaM rahasyArNave yatra deze sAdhakastu sthitastaddezamuccaran / ullikhya tatkAlamapi pratijJA karmaNastu yA / phalamuddizyAhamiti saMkalpo jalahastataH // iti / / tatra kAlasya paJcAGgataH aSTAGgasya azvapratigrahanyAyena saMnikRSTatvAt aSTAGgollekhanaM sUtrAnuyAyinAmAvazyakam / ataH aSTAGgaM tatsAdhanaprakArazca ucyate // tatra aSTAGgAni---1-yugaM, 2-parivRttiH, 3-varSaH, 4-mAsaH, 5-divasaH, 6-nityA, 7-vAraH, 8-ghaTikodayaH, iti / tantrazAstre yugAni 36, ekasya yugasya parivRttayaH 36, ekasyAH parivRtteH varSAH 36, ekavarSasya mAsAH 16, ekamAsasya divasAH 36, nityAH 30, vArAH 9, ghaTikodayaH 5, / evamaSTAGgasiddhAvupAyaH kathyate // ___ tatrAdau zAlIvAhanazakasAdhanopAya: kathyate / ibhAkSiH 28, SaSTiH 60, guNitaH 1680, ibhAmyaGkena 38 saMyutaH / - aSTAGganirUpaNamidaM keSucidAkareSu nopalabhyate. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram . narmadottarabhAge'tha tasyA dkssinnbhaagke| aGkaveda 48 yutaH kArya ibhAkSiH SaSTibhirhataH // prabhavAdigatAbdAnAM saMkhyayA yojayet punaH / vartamAnA zAlivAhazakasaMkhyA samIritA // prabhavAdyakSayAntAnAM bhavet parivRtistu yA / vartamAnA tadIyayaM saMkhyA'STAviMzatiH smRtA // itaH parivRtisaMkhyAM dRSTA ca tAM guNet / SaSTibhistu zake jJAte na yatedIdRzazrImeM vartamAnazAlivAhanazakasaMkhyA nandAdrikSmAgni-3179-saMyuktA gatakalyabdagaNaH yathA zake 1755 asmin 3179 etadyoge gatakalyabdagaNa:--4934 / evaMgatakalyabdagaNaM sAdhayitvA tasmAt ahargaNasiddhayartha upAyaH kriyate / gatakalyabdagaNe naganavebhavedaiH-4897 Unite zipyate yo'GkaH ekAdidazAntaH tatsaMkhyAkaM aGkajAlaM dhruvakAGkajAle vighaTyAdidinAnte yojayet / ekAdazazeSe prathamadazamAGkajAladvayaM dhruvake yojayet / ekaviMzatizeSe prathamaM vizaM ca dhruvake yojayet / evamekatriMzatamArabhya ekonaSaSTiparyantaM jJeyam / tadrahasyamittham-naganavebhavedairUnite kalyabdagaNe yaH zeSaH tasmin SaSTayA bhakte zeSAkaiH lekhanasamaye yadi dvau tarhi tatsamasaMkhyAkaM aGkajAlaM dhruvake yojayitvA vighaTikAdiSaSTyA bhaktaM labdhamuparyupari yojayet / sa ca tadvarSasaMbandhimeSasaMkrAntyahargaNaH / evaMgatakalyabdagaNe'nenonitaikonapaJcAzaccheSaparyantaM SaSTayA bhAgo nAstIti yadA gatakalyabdaH etatsaMkhyAkastadA naganavebhavedanyUne SaSTisaMkhyA ziSTA SaSTyA bhakte zeSaH zUnyaM tadA zUnyAGkajAlaM dhruvake yojayet / sa meSasaMkrAntyahargaNaH / yojyAni aGkajAlAni likhanti / prathamaM dvitIyaM tRtIyaM caturtha paJcamaM SaSThaM saptamaM aSTamaM navamaM dazamaM viMzaM triMzaM catvAriMzaM 'paJcAzat zUnyaM dhruvakAGkajAlaM iti siddhAntajAlAni / yadA gatakalyabdagaNaH ibhabANAGkavedasaMkhyAko bhavati tadA varSagaNaH zailAGkebhavedairUnitaH kAryaH / tato yaccheSe SaSTayA bhakte yallabdhaM tena guNitaM yacchUnyAGkajAlaM tatpUrvadhruvakAGkajAle yojayitvA dhruvakaM saMskRtya pazcAt prathamAdyaGkajAlaM pUrvavadyojayitvA ahargaNaM sAdhayet / ibheSvaGkavedanyUne gatakalyabdagaNe uktadhruvakasaMskAro nAsti / evamahargaNaM sAdhayitvA gaNaM navabhirvibhajya zeSo'tItavAsaraH tasya yallabdhaM taccaturbhivibhajya 1 paJcAzat ityetanAsti-a. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH -- dIkSAvidhiH -- tallabdhaM pRthak saMsthApya taccheSaM navabhirviguNya tatra gatavArasaMkhyAM yojayet / evaM sati sA saMkhyA gatadivasasya jJeyA / pUrvasthApitalabdhe SoDazabhirbhakte zeSo gatamAsa saMkhyA bhavati / tallabdhe SaTtriMzatA vibhakte zeSo gatavatsarasaMkhyA / tallabdhaM paJcAzadyutaM SaTtriMzadbhaktaM zeSaM gataparivRttisaMkhyA / labdhaM gatayugasaMkhyA / evaM meSasaMkrAntikAlInAhargaNe sAdhite taduttaraM madhye yadAkadAcidahargaNasAdhanecchAyAM tadupAya ucyate / tatra meSamAraMbhya yasmin dine ahargaNanecchA tadavyavahitapUrvaM saMkrAntiH yA tadIyAM vakSyamANAM saMkhyAM ahargaNa yojayitvA tatsaMkrAntimArabhya iSTadinaparyantamatikrAntA yAvanto divasAH tAvatsaMkhyAM yojayet / iSTadinAhargaNaM bhavati / tatra - vRSa, mithune, karke, siMhe, kanyAyAM, tulAyAM, vRzcike, dhanuSi makare, kuMbha, mIne / itaH paraM yugAdighaTikAntAnAM nAmocyate / yugaparivRttivarSANAM SaTtriMzatAM krameNa AdikSAntAnAM varNAnAM nAmAni yathA prathamaM akArAtmakayugaM ayugaM kayugaM dvitIyaM evamagre'pi parivRttivarSeSu jJeyam / mAsAnAM SoDazAnAM krameNa SoDazasvarAH nAmAni / SaTtriMzaddivaseSu yugapat SaTtriMzadakArAdikSakArAntAH varNAH sAnusvArA: zivAdyavaniparyantaM SaTtriMzattattvAni ca militvA krameNa nAmAni / yathA- - aM zivatattvadivasa iti / carama svararahitA akArAdyanusvArAntAH anulomavilomena triMzadvarNAH / kAmezvaryAdicitrAntAH paJcadaza nityAH anulomavilomAzca militvA triMzat / nityAnAma yathA- -aM kAmezvarInityAyAmiti / vArANAM navAnAM krameNa akacaTatapayazaSAH iti varNAH nava / prakAzAnandanAtha-vimarzAnandanAtha-AnandAnandanAtha-jJAnAnandanAthasatyAnandanAtha- pUrNAnandanAtha - svabhAvAnandanAtha pratibhAnandanAtha - subhagAnandanAtheti navanAthAH / vAravarNA ye nava tadyuktanavanAthAH krameNa navavArAH / yathA- -aM prakAzAnandanAthavAsara iti / udayaghaTikAnAM paJcAnAM nAma krameNa- - apacataya iti paJca varNAH jJeyAH / evamaSTAGgollekhaH tAntrikakarmAdAvAvazyakaH / dezasya tantre anuktatvAt smArtasyaivollekhaH // kecittu tAntriko'STAGgo na sahaja iti zAstraprasiddhakAlasya samuccayamicchanti " dezakAlau samullikhya cASTAGgasthitireva ca " iti paramAnandatantrAnusAreNa / tanna ; dezakAlAvityatra kAlaH kIdRzaH ityAkAMkSApUrakaM tantrasthASTAGgapadaM, na tu samuccayavidhAyakaM, evakArasvArasyAt // 3 ! Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram tantrAntaropasaMhAravicAraH evamagre amukagotro amukazAkhA'dhyAyI amukazarmAdirahaM caturvidhapuruSArthasiddhayarthaM sveSTAnugrahAya amukagotraM amukazAkhA'dhyAyinaM amukazarmANaM tvAM gurutvena vRNe iti saMkalpaH kiM kalpasUtrAnusAreNa bahvalpaM vA svagRhyoktaM yamya yAvat prakIrtitam / tasya tAvati zAstrArthe kRte sarvaH kRto bhavet // itivacanamanusRtya tantrAntarAnupasaMhAreNa ayaM prayogaH, kiM sarvatantramupasaMhRtya, kiM svecchayA / nAdyaH, sUtre varaNasya anuktatvAt / dvitIya tantrAntare pratimAbrahmAdivaraNacarunirmANatadbhakSaNAdityAgo'nucitaH / tRtIyazca svakapolakalpito'zraddheya eva / kiMca tantrAntare kartu kArayituM caiva dIkSAkarma mahezvari / AcAryatvena tvAM vRNe iti pAdasamIpataH // iti varaNe kariSyamANe'pi dIkSAkarmaNi AcArya vRNe ityeva vaktavyamiti vadati / sarvatra zraute smArte ca RtvigvaraNe-" asminnagnyAdhAne'dhvaryu tvAM vRNe", " amminnadyApanAkhye karmaNi AcArya tvAmahaM vRNe", ityAcAro dRzyate / iha tu karmanAma tyaktvA phalavAcakaM puruSArthasiddhayartha anugrahArtha ceti varaNavAkye likhitam / tadatIva citram / tasmAt sUtrAnusAribhiH varaNaM na kAryam / na ca varaNAbhAve guruNA avRtena karma kathaM kArya iti vAcyam ; tvaM mama dIkSAM kuru iti laukikavaraNenApi tatsaMbhavAt / na hi vayaM sarvathA nirAkurmo varaNaM, karmAGgamityeva brUmaH // evameva puNyAhavAcananAndIzrAddhe na kArye, anuktatvAt / na ca tantrAntaropasaMhAro mA bhavatu, tathA'pi smRtiprAptaM puNyAhavAcanaM nAndIzrAddhaM ca anivAryam , anyathA-"kSute AcAmet' iti prAptAcamanamapi na syAt iti vAcyam ; yadi puNyAhavAcananAndIzrAddhe tAntrike smRtiprApte evAnuvartete, tarhi tantrAntare gaNezaM pUjya puNyAhaM vAcya nAndImukhAn yajet / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH iti vidhiH vyartha eva syAt / tasmAt smArtapuNyAhAdidharmAH karmAGgatvena nAyAnti ityatra idameva jJApakam / yacca "kSute AcAmet ", " na kalacaM bhakSayet", iti puruSArtha tacca prAptamaparihAryam // na ca evaM ziSyagurulakSaNadharmANAmapi prAptiH na syAt iti vAcyam ; asti tasya prAsyavakAzaH / tatra yena vinA AkAMkSA na pUryate tacca tantrAntarasthamapi gRhItvA AkAMkSA pUrayet / zAbdabodhe AkAMkSA dvividhA, utthitA utthApyA ceti / yathA AdyA pacatItyukte ke pacati kena pacati kaH pacatIti / dvitIyA stokaM pacatIti / tatra stokapadasya vaiyyarthyabhiyA kathaM pacati ityAkAMkSA utthApyA / prathamasthale svata utthitAyAH zAbdAkAMkSAyAH zabdamantarA'nivRtteH adhyAhRtasya sthalAntarasthasya vA zabdasya pUraNamAvazyakam / tatra adhyAhArAt varaM tantrAntarasthazabdenaiva AkAMkSApUraNam / evaM sati "matimAn dIkSeta" ityukte matimattvasya kevalamya avyAvartakatayA kIdRzaM matimattvaM ityAkAMkSA avazyamudeti / uditAkAMkSApUrakaM tantrAntaroktaziSyalakSaNavattvameva matimattvaM kalpyate / evaM gurau " sadguruH krama pravartya " ityagrimasUtre uktatvAt , sattvaM kiM ilyAkAMkSApUrakatayA gurulakSaNAni ca yojyAni / ata eva bodhAyanAcAryA:----" tAnna mithaH saMsAdayet" ityAhuH / atra bhavamvAmI " tAn zAlikizAkhoktAn pakSAn tadanyazAkhI na saMsAdayet ekaprayoge melanaM na kuryAt / brAhmaNAnAM bahutvAt zAkhAnAmanantatvAt tadarthasya cAsarvajJena upasaMhartumazakyatvAt tAvanmAnaM sukhaM buddhA anuSThAya sarve karmaphalaM prApnuyuH iti kalpasUtrANyArabdhAni AcAryaiH" iti / asyApavAdastatraiva " avizeSoktaiH vizeSoktAzca zeSatvena saMbadhyante" iti / atra bhavasvAmI----." avizeSoktaiH vizeSoktAH sAmAnyata uktasya guNavizeSAH anyasUtroktA api zeSatvena aGgatvena saMbadhyanta iti" / " tAnna mithaH saMsAdayet" ityasyodAharaNaM yathA baudhAyane somAbhiSavArtha kevalavasatIvarIgrahaNam / sUtrAntare vasatIvarINAM ekadhAnAnAmapi samuccayaH / tadanusAreNa baudhAyanAnAmekadhAnAprAptau tAnna mithaH saMsAdayet iti / evaM baudhAyane kevalaM zAkhAchedanamAtramuktam / anyasUtre zAkhAchedanamAharaNaM ca samantrakam / tAnapi na saMsAdayet / anayA dizA anyAnyapyudAhAryANi / etadapavAdodAharaNaM yathA baudhAyane palAzazAkhaiva sAnnAyye vihitA. tasyAstatsUtriNA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram malAbhe sUtrAntaroktazamIzAkhA grAhyeti / tatra mUlam-uktAlAbhe kIdRzI zAkhA grAhyeti utthitAkAMkSAvattvAt tatpUrakaM sUtrAntaraM zamIzAkhAvidhAyakam / evaM baudhAyane---" agnInanvAdadhAti" ityavizeSeNa vihitam / kathamanvAdhAnaM kartavyamiti vizeSAkAMkSAyAM " apareNa gArhapatyamupasthaM kRtvA" iti "UrdhvajurAsIno'nvAhAryapacanaM" iti sUtrAntaroktadharmAH zeSatvenAnvetumarhanti / na tathA pUrvoktaikadhAnA''kAMkSA'sti / ato na samuccayaH // etena etatsUtrAnusAribhirapi tantrAntaroktaM pAtratrayaM pAtracatuSTayaM kA sAdanIyamiti yadabruvan tadasAdhviti mphuTam / yadyavizepeNa pAtrAsAdanaM kuryAdityeva syAt tadA kati pAtrANi kathamAsAdayet iti vizeSAkAMkSA udeti / tadA tadapavAdazAstrapravRttirapi syAt / nacaivamihAsti yena tathA syAt // etena nibandhe sAmayikAnAM svasya ca tattvazodhanArtha devyAH pazcAdbhAge laukikaM kalazaM saMsthApya saMskRtadravyaM kiMcit kSipet iti lekho'pi nirmUla:, " ziSTaiH sArdhaM cidagnau haviHzeSaM hutvA" iti vizeSArthyazeSasyaiva pratipattikathanAt // ata eva baudhAyanAcAryAH zAstrasaMkaraM na kuryAdityuktvA saMkarakaraNe pratyavAyamapyAhuH-- mvazAstre vartamAno yaH parazAstreNa vartate / / bhrUNahatyAsamaM tasya svazAstramavamanyataH / / iti // nacaivaM pUrvoktarItyA anuSThitirudAsInasthale bhavatu, yasyAkaraNe zAstrAntara nindA bahvI tasyAnuSThAnaM sarvaiH kArya iti vAcyam ; AtaJcanaprakaraNe " tadyatvalaiH rAkSasam ' iti kalanindAM kRtvA " danA''tanakti" iti zAkhA'ntare vihitam / tadanyazAkhAyAM "oSadhayaH pUtIkAH kalAH" iti klaiH AtaJcanaM vihitam / evaM patnIsaMyAjAsamiSTayajuranuSThAne bahunindA kvacicchUyate / baudhAyanairnindA na kRtA / tAvataiva paranindAmanAdRtya samiSTayajuranuSThAnaM baudhAyanAnuyAyinaH kurvanti ziSTAH / tasmAt parazAstre nindA akiJcitkarA // 1 tadva-a. 2 pitryAyAM sami-ba, ba1. . Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH--dIkSAvidhiH na ca tripurArahasya-- tantrAnuktaM sUcitaM tu tathA'nyepvapi dUSitam / akRtaM yatkarma'rAma vikalpena vivarjitam / tadanyasmAdupAdeyameSa zAstrasya nirNayaH // ityasyAH gativiraha iti vAcyam ; yamyAnanuSThAne parazAstre nindA svazAstre ca vikalpaH tasya tatra nindA yadviSaye parazAstre tadAdartavyaM, tAvatA svazAstrahAnivirahAt / yathA ApastambasUtre vAjapeye agnicayananindA, baudhAyane na nindA kRtA, kiMtu codakazAstreNa uttaravedyA saha vikalpitam / tatra svazAstrasya uttaravedyanuSThAne'pi hAnyabhAvAt niSedho'pyanugrAhyaH ---uttaravedirevAnuSTheyA na cayanamiti // tathA atrApi tAdRzasthale anuSThAnArtha idaM vacanam , na nityavacchUtasya zAstrasya bAdhArtham / etadvacanasya gatyantaraM zrIvidyAprakaraNe vistareNa vakSyAmaH // astu vA niSiddhaM varjayettantrAntare kiMcinmahezvari / yatastadekazAstraM vai mantraikyAddevataikyataH / tasmAt svazAstre yatkiMcinniSiddhaM parivarjayet / anyatsvatantrAnuktaM tu samartha upasaMharet / svatantreNAviruddhaM tu yAvadanyat samAcaret / tAvadabhyudayAdhikyaM bhavettasya tu nizcitam / AkAMkSitaM cApyanyasmAdAharedeva kiMcana // iti tantrAntaravacanAnusAreNa puNyAhavAcanAdInAM upasaMhAre phalAdhikyam / ananuSThAne avaiguNyamiti rahasyam // pAtrAdhikyaM ca svazAstraviruddhaM heyameva, vastuto likhitatantravacasAM agre pAtrAsAdanaprakaraNe vakSyamANarItyA gatisaMbhavAt anupapattilezAbhAvAt / ekaprayoge yatsUcitaM AkAMkSitaM karmasAmAnya avyabhicaritasaMbandhaM ca tat ] anyasmAt grAhya nAnyaditi rAddhAntaH / etadvitatyAne spaSTIkariSyAmaH // DAmarivi-a, a 1. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram ___ itthaM ca yaH puruSaH sarvatantrANyupasaMhRtya yAvadaGgeSviyattAM saMpAdya ekarUpaM prayogavidhiM nirmAya anuSThAtuM samarthaH tasya sarvajJasya tAdRzakarmaNaH zreyo'dhikyaM bhavipyatyeva / yastvetAdRze'samarthaH sa tvAkAMkSitAdimAnaM tantrAntarAt gRhItvA svazAstramAtrAnuSThAnena kRtArthoM bhaviSyatyeva / na tu tantrAntarasthAnAM keSAM cidupasaMhAraH keSAM cidanupasaMhAraH ityardhajaratIyanyAyo yuktaH / nibandhakAro nyAyagandhamajAnan svecchayA kAnicidupasaMharan kAnicit parityajan devAnAMpriya iti mantavya ityalamatilekhanena // sarvathetyanena dIkSAM vinA nAtyantikI muktiH iti sUcitam / tatra spaSTaM pramANaM tripurArahasyasthaM pUrvameva likhitam // 31 // dIkSAtrayam evaM dIkSAM vidhAya tatra avAntarabhedavatISu tAsu ekakAlasaMbandhaM vidhAtuM Ado tAM vibhajya vibhAgaprayojakaM dharma ca pradarzya tAsu tisRpvapi ekakAlasaMbandharUpaM guNaM vidhatte dIkSAstisraH zAktI zAMbhavI mAtrI ceti / tatra zAktI zaktipravezanAt zAmbhavI caraNavinyAsAt mAtrI manopadiSTayA sarvAzca kuryAt // 32 // ce tI tyantena vibhAgaM kRtvA tAsAM nAmakathanam / tatra tAsu madhya zAktItyasyArtha vivRNoti zakti praveza nAt / jAteti zeSaH / yadvAzaktipravezanAt iti hetau paJcamI / zaktipravezanAdyA dIkSA zaktipravezahetuketyarthaH / evamevAgre'pi / pravezanAditi svArthe lyuT / zakti prave za naM nAma agre 'tadamRtakSALitaM' ityArabhya 'pAzAn dagdhvA' ityantapratipAditA kriyA / caraNa vinyA so nAma ziSyazirasi gurukartRkaM kAmezvarIkAmezvarayoH raktazuklacaraNabhAvanam / mantro pade za stu spaSTaH, ziSyamAtrazrAvaNaviSayagurukartRkazabdoccAraNarUpaH / sarvAH pUrvoktAH / ti sra zcetyanena ekakAlasaMbandhaH tAsu bodhyate / ca zabdaH sAhityavAcI / sAhityaM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH - dIkSAvidhiH 61 ca ekakAlasaMbaddhatvarUpam / tathA ca sarvA: dIkSAH saha kuryAditi phalito'rthaH // 32 // pareSAM matamAha ekaikAM vetyeke // 33 !! vIpsayA trayANAM samuccayaH, kAlabhedamAtramiti jJApitam / vA kAraNa madhye cirakAlavyavadhAnaM kAryaM, na tu divasatraya iti sUcitam // 33 // itaH paraM gurukartRkAM kriyAmAha - sadguruH kramaM pravartya sAGgaM hutvA taruNollAsavAn ziSyamAhUya vAsasA mukhaM baddhvA gaNapati- lalitAzyAmA vArtALI parA - pAtrabindubhistamavokSya siddhAntaM zrAvayitvA // 34 // - sAGgaM AGgaiH sahitaM kramaM pradhAnadevatApUjAM pravartya kRtvA / atra aGgAni gaNapatizyAmAvArtALIparAH / pradhAnaM ca lalitA / atra aGgapadena aGgakamo lakSyate / aGgakramasahitaM pradhAnakramamityarthaH // 5 " nanu idaM kathaM jJAtamiti cet -- zRNu / atraiva dvitIyakhaNDArambhe " itthaM sadgurorAhitadIkSaH mahAvidyA''rAdhanapratyUhApohAya gANanAyakIM paddhatimAmRzet " ityatra vighnApohAya yatkriyate tatpradhAnaM [a] loke dRSTam / yathA rAjadarzanArthamudyuktasya madhye dvArapAlaiH nirodhe kRte sati tadupAsanaM rAjadarzanAGgamiti / naca prANimAtrasya vighnazaMkAsattvAt vighnanAzako gaNapatiriti ghaNTAghoSAt vighnaparihArArthaM yathA karmamAtre gaNapatyArAdhanaM tathA atrApi prAptameveti, idaM vacanaM vyarthamiti vAcyam ; vinAyakastavapAThenApi kvacidvighnanAzapratipAdanAt ArAdhanasya pakSa prAptau zrIvidyo - pAstivighnanirAso'nenaiva kArya iti niyamavidhisaMbhavAt / evaM tRtIyakhaNDAdau " evaM gaNapatimiSTA vidhUtasamasta vighnavyatikaraH zakticakaikanAyikAyAH zrIlalitAyAH kramamArabhet" iti ktvApratyayenApi 'agniM citvA sautrAmaNyA yajeta " itivat lalitopAstyaGgatvaM spaSTam / na ca agniM citveti vAkya pUrvakarmaNaH pradhAnatvaM, 66 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram uttarakarmaNo'GgatvaM, tadvadatrottaramanuSThIyamAnalalitopAsteH gaNapatyArAdhanAGgatvApattiH iti vAcyam ; na hi ktvApratyayenaiva pUrvavartinaH cayanamya prAdhAnyanirNayaH, kiM tu " prajAkAmazcinvIta," " pazukAmazcinvIta" iti phalavattvAt citeH pradhAnatvaM, tatsannidhau aphalasautrAmaNe: / phalavatsannidhAvaphalaM tadaGgaM" iti nyAyena sautrAmaNyA aGgatvam / tathA lalitopAsteH muktiphalakatvazrutyA vighnopAstidvArA zrIlalitopAsanAyAH yatphalaM tadeva tasyetyaGgatvaM kaptam / ata eva "revatISu vAravantIyaM sAma kRtvA pazukAmo hyetena yajeta' ityatra vAravantIyasAmno na prAdhAnyam / na ca " darzapUrNamAsAbhyAmiSTA somena yajeta' itivat kevalapaurvAparyavidhireva kiM na syAt iti vAcyam ; tatra " somena yajeta" ityanena somasya, darzapUrNamAsayoH yadAgneyAdivAkyaiH utpannatvAt kevalakramamAtravidhAyakatvam , prakRte ca lalitAkamotpattivAkyAntarAbhAvAt kramaviziSTakarmavidhAnAt / kiM ca tatra dvayoH svatantraphalavattvena, atra tathAtvAbhAvAcca, na kramamAtravidhAyakatvaM, na vA aGgAGgibhAvahAniH // etena " itthaM saGgItamAtRkAmiSTvA kolamukhI vidhivadvarivasyeta" ityatrApi parasparAGgAGgibhAvApattiriti nirastA, ubhayorapi rAjadarzanarUpaphalakattvena svatantraphalAbhAvAt // na ca evaM sati sautrAmaNivat pratiprayogamAvRttyApattiH iti vAcyam ; na hi vayaM pradhAnAGgamiti brUmaH, kiMtu lalitAkramArambhAGgaM anvAraMbhaNIyAvat / ata eva tasmin vAkye * lalitAkramamArabhet ' iti zrutam / svakartRkopAstikriyAdhvaMsAnadhikaraNakSaNasaMbandhikrama nirvartayipya iti saMkalpa eva AraMbhapadArthaH / ayaM sakRdeva / ato nAvRttyApattiH // etena brAhma muhUrte gaNapatyupAsanAGgatvena hRdayakamale gaNezadhyAnaM lalitopAsto tasyA dhyAnaM caikakAle prAptaM viruddhamiti zaMkA'pi nirastA // evaM zyAmAyA apyaGgatvaM zyAmopAstikhaNDe " tasyAH pradhAnasacivapadaM zyAmA" ityanena, kolamukhyAzca tatsaparyAkhaNDe " mahArAzyAH daNDanAyikAsthAnIyA" ityanena, parAyAzca " siMhAsanavidyAyAH hRdayaM" ityanena ca suspaSTam // tasmAdimA aGgadevatAH / tAsAM kramasahitaM pradhAnadevatAyAH kramaM kRtvA ityarthaH phalitaH // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 . prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH yadyapi pradhAnadevatopAstau imAH aGgadevatA iti aGgapadena vyavahAro bhavatu / prakRtapUjAyAM paJcApi samapradhAnAni / anyatra kuptAGgatvaM gRhItvA tenaiva rUpeNa gaNapatyAdIn bodhayitvA sahazabdena sarveSAM tantrAnuSThAnamAtraM vidhIyate / tantre sati devatAkramaH pAThakrama eva / agre vakSyamANayAvadraGgakalApo nAmAtidezena prAptaH / tatrAGgAnAM yeSAM tantraM saMbhavati teSAM tathaivAnuSThAnam / yeSAM viruddhadharmANAM na saMbhavati teSAM padArthAnusamayena / yeSAM ca padArthAnusamayo na saMbhavati teSAM kANDAnusamayena / yathAyathaM buddhimatA hi kArya, granthavistarabhayAnneha likhyate // kramaM prava]tyanenaiva homamya prAptI hu tvA iti homottarakAlamya zipyAvAnAGgatAsiddhayartham // yadyapyagre kramAvasare homasya vaikalpikatvAt atrApi vikalpena prAptau nityatvadyotanAya hutvetyapi vaktuM zakyam ; tathA'pi agre " gaNapati-lalitA-zyAmAvArtALI-parA-pAtrabindubhiH tamavokSya" iti vacanAt kramasamAptirnAstIti siddham / tarhi kadA zipyAhvAnaM kAryamiti kAlAkAMkSAsattvAt tadvidhAnamevocitaM. na tRbhayavidhiH. vAkyabhedaprasaGgAt / homasyAkaraNapakSe'pi tadupalakSitakAlottaratvaM saMbhavati, " vatsairamAvAsyAyAM " itivat / .. etena nibandha vizeSapAtravisarjanAnte zipyamAhvayati nirastaH / sarveSAM vizeSArghyapAtrodvAsanena taccheSAbhAvena pAtrapaJcakasAmAnyAodakabindubhiH tamavokSyati mvalekhanasyaiva sandarbhaviruddhatvAcca // vastutastu hutveti svAtmani havizzeSaM hutvetyarthaH svarasaH / ata eva tAdRzAhutijanita ta ru No llA sa vA n iti vakSyamANaH svarasaH / taruNollAso'vasthAvizeSaH / tasya vivaraNaM caramakhaNDavyAkhyAne spaSTam // zi pya mA hU ya ityanena tAvatparyantaM zipyasyAntaHpravezo nAstIti jJApitam / tannAma saMbuddhayantamuccArya ehIti vadet / yathA pravarye gavAmAhvAnaM karmAGga idamapi tathA karmAGgam / tenopAyAntareNa AgamanaviSayaM svAbhiprAyaM na prakaTayet ityarthaH // etena nibandhe varaNAnantaraM tadaiva sazipyo viviktaM dIkSApradezamAsAdyeti lekha: parAstaH ; samIpavartizipyasya AhvAnAsaMbhavAt / naca adRSTArtha AhvAnaM iti vAcyam ; dRSTe saMbhavati adRSTakalpanAyA anyAyyatvAt / / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram zeSaM spaSTam // atra pAtrapadena vizeSArghyapAtraM grAhyam / kathametaditi cet ittham / yadi sAmAnyAyaMpAtrameva syAt tasya praNItAvat tantrasiddheH tasya sarvasaMbandhina ekatvAt sAmAnyArthyabindubhiriti laghu sUtritaM syAt / naca tvatpakSe'pi vizeSArghyapAtrANAM bindubhiriti laghusUtrasaMbhavAt gaNapatilalitetyAdiprayAso vyartha iti vAcyam ; evaM sati vidheyasaMkhyAvAcakabahutvasya tritve kapiJjalAdhikaraNanyAyena 'paryavasAnAt paJcapAtrANAmalAbha eva / naca evamapi paJcavizeSArghyapAtrairiti laghusUtraM saMbhavati iti vAcyam ; na vayaM sUtre akSarAdhikyaM nyUnatvaM vA hetutvenopadizAmaH, kiM tu sAmAnyAya'pakSe tasyaikatvAt parA''ntaM vyartham / vizeSArthyapakSe paJcapAtralAbhAyati sArthakam / akSarAdhikyaM ca svatantreccheSu niyantumazakyam / vastutastu na praNItAvattantraM, sAmAnyapAtramya gaNapatilalitA''diSu sAmAnyArthyasaMskArasya ekarUpatvAbhAvAt , bhinnadharmayoH tantrAsaMbhavAt / na ca bhinnadharmANAM pradhAnAnAM kathaM tantramiti zaMkyam / pradhAnAnAM sahAnuSThAnaM tantraM, na tu sakRdanuSThAnam / iha tu sakRdanuSThAnamuktaM ayuktameva, sahAnuSThAnaM tu bhavatyeva / ato nedaM gamakaM pAtrapadena vizeSArthyagrahaNe, kiMtu hutvA taruNollAsavAnityuktvA pazcAt pAtrabindubhirityuktatvAt homasAdhanIbhUtadravyaM buddhisthaM pAtrapadena lakSyate, natvabuddhimthaM sAmAnyArthyadravyam / kiMca binduzabdo mukhyadravye tAntrikANAM saMketasiddhaH, " bindutarpaNasaMtuSTA'' iti lalitAsahasranAmni vyavahArAt / ata eva binduzabdo'pi gamakaH / itthaM ca vizeSArthyagrahaNe idameva jJApakam // taM zipyaM avokSya prokSya / idaM zipyasaMskArarUpatvAt gurukarma / zeSaM sugamam // tena nibandhe gaNapatyAdimUlamuccArayan pAtrapaMcakasAmAnyAryodakabindubhiH tamavokSya iti paGktiryA tatra mUlamuccArayanniti svakapolakalpitA sarvA nirmUlA // siddhAntaM siddhAntapratipAdakavAkyasamUhaM pUrvoktaM zrA va yi tvA / idaM zrAvaNaM adRSTArtha " kuptIrvAcayati" itivat , nA'rthajJAnArtham , atigahanasyArthasya tAvatA kAlena bodhAsaMbhavAt / tasmAt pUrvoktavAkyAni dIkSA'pUrvasahakAryapUrvajanakatvena zrAvayet // 34 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDa:-dIkSAvidhiH zAmbhavIdIkSA atha zAMbhavIdIkSAmAha tacchirasi raktazuklacaraNaM bhAvayitvA tadamRtakSALitaM sarvazarIramalaM kuryAt // 35 // ta cchi ra si ziSyasya zirasi / rakta zukla ca ra NaM--raktaM kAmezvaryAH rajassvabhAvAt / taduktaM-" raktacaraNAM dhyAyet parAmambikAm" iti / zyAmArahasye'pi raktaM tu caraNaM devyA rajorUpaM prakIrtitam / zuklaM ca tadadhiSThAnacaraNaM sAtvikaM bhavet // iti // etena zuklacaraNamapi vyAkhyAtam / prANyaGgatvAdekavadbhAvaH / bhA va yi tvA dhyAtvA ta da mRtaM caraNasaMbandhi yadamRtaM udakaM tena kSA Li taM nAzitaM sarvapAtakaM yasya / IdRzaM ziSyaM kuryAdityarthaH / yadyapyanyapadArthasya ziSyasya karaNaM na saMbhavati, tathA'pi " savizeSaNe hi vidhiniSedhau sati vizeSye bAdhe vizeSaNamupasaMkrAmataH" iti nyAyena ziSyavizeSaNasya pApanAzasya karaNaM saMbhavatIti bhAvaH / tasya sarvaM yAvaccha rIraM gandhavastrabhUSaNakusumAdibhiH guruH alaM ku ryAt bhUSayet // 35 // zAktIdIkSA zAktI dIkSAmAha tasyAmUlamAbrahmabilaM prajvalantIM prakAzalaharI jvaladanalanibhAMdhyAtvA tadrazmibhistasya pApapAzAn dagdhvA // 36 // tasya ziSyasya mUlaM pAyUpasthamadhyavarticaturdaLakamalAdhAradezaH tanmaryAdeti A mU lam / evaM adhomaryAdAmuktvA UrdhvamaryAdAmAha-brahmabilaM sahasradaLakamalAdhArabhUtaM maryAdA asyeti A brahma bi laM, prajvalantI, ata eva prakAzA nAM la ha ryaH Urmayo yasyAM tAdRzIM, ata eva jvAlAyukto yo'nalo'gniH tannibhAM tadupamAM dhyAtvA, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram saMvidamiti zeSaH / jvaladanalanibhatvAdeva pApapAzadAhakatvamupapannam / pApa pA za sya dAha eva na bhAvanaM ata eva da gdhve ti // ___ yadyapi atratyapAThakramamanusRtya Adau zAMbhavI tataH zAktIti pratibhAti, tathA'pyupakrame dIkSAvibhAgaveLAyAM zAktI zAMbhavI mAntrI ceti coktatvAt upakramAnusAreNa upasaMhAro'nyathA neyaH vedopakramAdhikaraNanyAyena / ata eva tatpAzadAhAnantaraM tadbhasmarUpamalasya sattvAt caraNanirgatajalena tatkSALanarUpArthavattvAdarthakramo'pyupapannaH / tathAcAdau zAktIM dIkSAM saMpAdya pazcAcchAMbhavIM kuryAditi siddham // "guruH kramaM pravartya " ityArabhya " siddhAntaM zrAvayitvA" ityetadanto'GgakalApo'nayoreva prakaraNasannidhibhyAM, zundhanamantrasyeva sAnnAyye, iti kecit / tanna / tathA sati tRtIyAyAM dIkSAyAM uttaratra "prathamasiktAn dvitIyakhaNDAgrAn grAsayitvA" iti vihitaM, tadanupapannam , sAGgakramavidheH tadanaGgatvena tatra kramaprAptyabhAvena prathamadvitIyayorabhAvAt / na ca asaMskRtaM laukikaM grahItuM zakyam / tasmAt liGgena sannidhiM bAdhitvA trayANAM aGgam / itthaM ca yadA ekaikAM veti pakSAnusaraNaM tadA tRtIyadIkSAyAM pUrvoktAnyaGgAnyanuSTheyAni // etena nibandhe "amRtakSaraNena bAhyamAbhyantaraM ca malaM dUrIkuryAt , atha ziSyasyAmUlAdhAramityArabhya tatkiraNaiH tasya pAzAn dahet" ityasya dvitIyatvaM likhitaM nirastam / pUrvadIkSayaiva bAhyAbhyantaramaladUrIkaraNe asmin malasyAbhAvena uttaradIkSayA dAhAsaMbhavAcca / na ca pUrvadIkSayA dUrIkRtaM malaM bahistiSThati tasyottaradIkSayA dAha iti vAcyam ; zarIre vibhAvitAgninA zarIrasthamalasyaiva nAzo bhavet na dUrIkRtasya / tasmAdasmatsaragireva sAdhvIti yuktamutpazyAmaH // 36 // mAntrI dIkSA mAntrIdIkSAprayogaM vaktumupakramate trikaTutriphalAcaturjAtatakkolamadayantIsahadevIdUrvAbhasmamRttikAcandanakuGkumarocanAkarpUravAsita - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH - dIkSAvidhiH bAlA jalapUrNaM 'vastrayugaveSTitaM nUtanakalazaM SaDaGgenAbhyarcya zrIzyAmAvArtALIcakrANi nikSipya tisRNAmAvaraNamantrairabhyarcya saMrakSyAstreNa pradarza dhenuyonI // 37 // trikaTuH pippalIzuNThImarIcyaH / triphalAH harItakIdhAtrIvibhItakyaH / taduktaM vaidyasAre-- zuNThImarIci pippalyaH proktAstrikaTusaMjJakAH / triphaleti samAkhyAtA pathyAdhAtrIvibhItakaiH // iti // caturjAtaM uzIrailAlavaGganAgakesarANi / taduktaM madanamahArNave --- lavaGgamelozIraM ca trisugandhaM prakIrtitam / nAgakesarasaMyuktaM caturjAtaM pracakSate // iti // takko la: marIcisadRzaH tAmbUlena saha bhakSyaH zaityopacArahetuH vastuvizeSaH / madayantIsaha devI vaidyake prasiddhe AraNyake / dUrvA bhasma mRttikAH prasiddhAH // yattu mRttikApadena nibandhe saptamRttikAgrahaNaM tannirmUlam / yadi mRttikApadena sarvatra saptamRttikAgrahaNaM, tarhi mUla nakSatrajananazAntau " samamRdbhiH samAyuktaM paJcapallavasaMyutam" ityatra saptagrahaNaM vyartham / evaM snAnArtha mRdamAharet" ityatrApi tathAsspattizca // 1 etairyuktamiti jalena sAkaM madhyamapadalopasamAsaH, vAsitamityanena dUrvA''darzanA manvayAsaMbhavAt / ca ndanaM prasiddham / kuGkumaM kAzmIram / roca nA gorocanam / karpUraM prasiddham / etairvAsitaM yajjalaM tena pUrNa, vastra yugena veSTitaM nUtanaM abhuktaM kalazaM bAlA SaDaGgena aiM hRdayAya namaH iti krameNa bIjatrayadvirAvRttyA ase vakSyamANarItyA agnIzAsuravAyukoNeSu madhye pUrvAdidikSu ca krameNa / atra SaDaGganAmnA uktadharmAtidezaH / zrIzca zyAmA ca vArtA LI ceti tAsAM ca kANi nikSipya 1 navInavAso - a, zrI. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram sthApayitvetyarthaH / kutretyAkAMkSAyAM samIpavartitvAt kalaza eva / tatrApi na pUrNapAtrAdyupari nikSipyeti svArasyAt, kiM tu jala eva // yadyapi uddharaNasyAnuktatvAt yogyatAvalAcca kalazasamIpadeze ityapi vaktuM zakyam ; tathA'pi pUjAyAM bhUmau cakrasthApanaM vinA pUjA'saMbhavenArthApattyA'tidezena vA sthApanasya prAptatvena kSiptvetyasya vaiyyarthyAbhiyA jale prakSepa AvazyakaH || .68 , na ca yatra vacana sthApanaM arthApattyAdinA prAptaM na kalazasamIpadeze, tadarthaM tat iti vAcyam; kalazasamIpadezApekSayA kalazasyaiva AdhAratvakalpane lAghavAt // kiM ca kalazasamIpasthacakrapUjA na kalazasaMskAro bhavitumarhati, tadasaMyuktatvAt / atra pUrvaM SaDaGgairabhyacyeti kalazasaMskAraH / saMrakSyAstreNetyAdirapi tathA / ubhayataH sandaSTaM kathaM tatsaMskArabhinnaM vijAtIyaM bhavet / tato jala eva cakrANAM kSepa:, tatraiva pUjanaM, pUjAssrambhasamaya eva jale prakSepaH / tena AvAhanottaraM kathaM cakracAlanamiti zaMkA'navakAzaH // yadvA - kalaze kSitveti vacanaM " visarjanaparyantaM na cAlayet" ityasya bAdhakaM bhavitumarhati / yuktazcAyameva pakSaH / anyathA sAGgaM kramaM nirvartyatyasya samIpa eva kalaze nikSipyeti vadet // tisRNAM lalitA''dInAM AvaraNa mantrairityanena kevalapaJcopacArapUjAvyAvRttiH / abhyarcya pUjayitvA // idaM pUjanaM apUrva anena vidhIyate / pUjanottaraM uddharaNaM Arthikam / pUjanaM tu kuladravyeNaiva tattadvizeSArghyapAtrasthena kusumAkSataizca, apUrvapUjAmAtravidhAnAt / tAvanmAtraM kRtvA cakroddharaNaM kAryam / jalAduddhRtacakrANAmupari gandhapuSpAkSatanikSepo nyAyasiddhaH // astreNa phaT iti mantreNa saMrakSya rakSobhUtapizAcAnAM durAdharSaM kRtvA / dhenu yo ni mudre prasiddhe, te pradarzya tadupari kRtvA // 37 // mAtRkAyantram 'mAtRkAyantramAha zivayuksauvarNakarNike svaradvandvajuSTakiJjalkASTake kacaTatapaya zaLA kSaravargASTayuktASTadaLe digaSTa 1 tadanantarakRtyamAha-a, zrI. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH-dIkSAvidhiH kasthita ThaM vaM caturazre mAtRkAyatre ziSyaM nivezya tena kumbhAmbhasA tisRbhiH vidyAbhiH snapayet // 38 // zi vo hakAraH tena yuktaH sau varNaH sau iti varNaH sa karNi kAyAM kamalamadhyadeze yasya etAdRze / atra pUrvoktavarNopari visargo'pi yojanIyaH, " vyomendvaurasanArNakarNikaM" iti zrIzaMkarabhagavatpAdaiH uktatvAt / imAni sarvANi kamalavizeSaNAni / sva rAH akArAdivisargAntAH SoDaza teSAM dvaMdvaM dvayaM dvayaM tena juSTaM yuktaM ki Jja lkA STa kaM patrayugamadhyavartidezavizeSaH yasyeti bahuvrIhiH / kazca cazca Tazca tazca pazca yazca zazca Lazca iti dvandvaH, dvandvAnte zrUyamANaM pratyekaM saMbadhyate iti nyAyena varga padaM sarvaiH saMbadhyate / tathA ca kavargamArabhya pavargaparyantaM paMcapaMcavarNAH yavargazcatvAraH zavargo'pi tathA LakSa iti LavargaH evaM aSTa vagai ryuktA ni aSTa da LA ni yasyeti bahuvrIhiH / ekaikadaLe ekaikaM varga likhet iti phalitArthaH // kesareSu daLeSu ca varNalekhane kramAkAMkSAyAM prAcyAdikrama eva dhartavyaH / yadyapi daLakesarayoH dvayorapi prAcI na saMbhavati, tathA'pi padmakuNDalekhanaprakAreNa lekhane karNikAyAH prAcI, tadanusAreNaiva daLeSu varNalekhanakramo'nusandhayaH // dizAM ya da STa kaM prAcyAdIzAnadigantaM teSu sthi tau va kAra Tha kArau yasmin IdRzaM ca tu ra zraM yasminniti bahuvrIhiH / IdRze mAtR kA saMjJake yantre zipyaM ni ve zya sthApayitvA // taditthaM--padmakuNDavadaSTadalaM padma vilikhya tabAhiArarahitaM caturazraM vilikhya karNikAyAM sauH iti vilikhya prAgAdikesareSu a A iti krameNa svaradvayamekaikakesare svaramekaM vilikhya patrAntaH pUrvoktasthAne kAdyaSTavargAn pratyeka ekaikasyAntaH ekai varga vilikhya tadbahizcaturazre prAgAdidigaSTake vaM ThaM iti likhediti samuditArthaH / taduktaM bhagavatpAdaiH vyomendraurasanArNakarNikamacA dvandvaiH sphuratkesaraM patrAntargatapaJcavargayazaLArNAditrivarga kramAt / AzAsvazriSu lAntalAGgaliyujA kSoNIpureNAvRtaM varNAbjaM zirasi sthitaM viSagadapradhvaMsi mRtyuJjayam // iti // . Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram vyoma hakAraH, induH sakAraH, au svarUpaM, rasanArNa visargaH, lAnto vakAraH, lAGgali ThakAraH, zeSaM spaSTam // ti sR bhiH zrIzyAmAvArtALI vidyA bhi: stra pa ye t , sarvAGge jalasaMyogo yathA / bhavati tathA kuryAt / te ne ti vizeSaNAt udakAntaramaparyAptau na grAhyamiti sUcitam / ayameva pUrNAbhiSeka ityucyate // 38 // mAntrI dIkSAmupasaMharati sadukUlaM sAlepaM sAbharaNaM samAlaM suprasannaM ziSyaM pArzve nivezya mAtRkAM tadaGge vinyasya vimuktamukhakarpaTasya tasya haste trIn prathamasiktAn candanokSitAn dvitIyakhaNDAn puSpakhaNDAnnikSipya tattvamantrairyAsayitvA dakSiNakarNe bAlAmupadizya pazcAdiSTamanuM vadet // 39 // sa du kU la mityAdi pArzve ni ve zye tyantaH spaSTArthaH / bahirmAtRkAnyAsaH svAGge tantrAntarokto yathA kriyate tadvacchipyAGge vinyasya vimukta mukha karpaTa sya pUrva mukhaM yena baddhaM vimuktaM mukhavastraM yasya tasya haste // idaM dIkSAtrayasya tantrapakSe / kecinmatAnusAreNa kramikadIkSApakSe tattaddIkSA'nte visargaH // yadvA--sUtrakArasya tantradIkSAyA eva abhimatatvAt tantrapakSe eva mukhabandhanam // prathama siktA n atra prathamaM asaMskRtaM, "Ajyena yUpamanakti" itivat / evameva dvitIyaM, "jAghanyA patnIH saMyAjayanti" itivat // vastutastu--kramasya pUrva vidhAnAt taccheSasya saMskRtasya vidyamAnatvAt , prAyaNIyasya niSkAse udayanIyamabhinirvapati itivat upayokSyamANasaMskArArtha tAvatkAlaM pAtravisarjanamakRtvA sthApitatvAt saMskRtaprathamasiktadvitIyakhaNDAnAmeva dAnaM, na tvasaMskRtasya // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDa:-dIkSAvidhiH bahuvacanenaiva kapiJjalanyAyena tritvalAbhe trIniti punarvizeSaNAt sakRdeva trayANAM na nikSepaH, kintvekaikamiti, " dvau paridhI paridadhAti" itivat // tattva mantraiH AtmatattvaM zodhayAmi namaH svAhA, vidyAtattvaM zodhayAmi namaH svAhA, zivatattvaM zodhayAmi namaH svAhA, iti tribhiH / grA sa yi tve ti NijantazravaNAt AcAryAnujJA'nantaraM bhakSaNam / bA lAM vyakSarIm / u padizye tyantamaGgam / iSTa manuM paJcadazISoDazIrUpaM va de t , upadizedityarthaH // nanu nAyaM SoDazyA upadezavidhiH, manu ityekavacanena kevalapaJcadazyA eva vidhiH / na ca vaiparItye kiM vinigamakaM iti vAcyam ; bAlopadezAnantaraM paJcadazyA eva prasaktatvena ekavacanena tasyaiva grahaNAt' / kiM ca asmin tantre yadi SoDazyupadezo'bhimataH syAt tarhi taduddhAraM kuryAt / yato'sminnanuddhAraH ata evAnabhimata iti cet--na / na hi sarvatra vidheyavizeSaNAnAM saMkhyAvAcakAnAM vivakSAyAmapi prakRtyartha evAnvayaH iti niyamaH, tadavacchedakenApyanvayasya dRSTatvAt / tathA ca jAtyanvitamekavacanamupapannam / tathA sati kathaM tadanusAreNa SoDazInivRttiH / anyathA " brAhmaNaM na hanyAt' ityatra brAhmaNadvayahanananiSedho na syAt / astu vaikvcnvivkssaa| tathA'pi na SoDazInivRttiH, vacanAnusAreNa variSThAyA ekasyAH SoDazyA upadezAnantaraM pazcAt zyAmArazmimAlA''dividyopadezAvasare paJcadazyupadeze bAdhakAbhAvAt / anuddhArAdagrahaNamiti yat tadapi na / paJcadazyA api anuddhAreNa tasyA apyupadezo na syAt // na ca mUlAdhAre vibhAvanIyarazmipaJcakamadhye mAdanazaktItyanena soddhateti vAcyam ; sA paJcadazI na sarvasAdhAraNyenoddhRtA, kiMtu razmipaJcakAvayavarUpA / ata eva tatra tasyAH mahAvidyetyuktam / anyathA tasyA ityasya sArthakyaM brahmaNA'pi durupapAdam / ataH pUrvapratipAditAGgopAGgapratyaGgapAdukAsahitavidyA ekA / tadavayavabhUtA vidyA kathaM pradhAnabhUtA bhavet // kiM ca-svatantra anuddhataM na grAhyaM iti kiM sUtrakArAbhiprAyo niSkAsyate, athavA svatantre anuddhRtaM na grAhyaM iti vacanAntareNa niSkAsyate ? 1 'na vinigamanAvirahaH' ityadhika:-ba 2. 2 " nahi ekavacanAnusAreNa tatsiddhiH" ityadhika:-ba 2. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram nAdyaH, etAdRzAbhiprAyaniSkAsakaliGgasya sUtre abhAvAt / kiMcabAlAmantrastryakSaro na kutrApyuddhRtaH svayaM ca bAlAmupadizyeti vadati / etenAnuddhRto'pi grAhya iti sUtrakArAbhiprAyaH suspaSTaH / na ca razmimAlAsu zriyo'Ggatvena navArNabAlAyA uddhRtatvena bAlAmupadizyetyukte saiva grAhyA iti vAcyam / yadi navAkSarIvidyA bAlApadena vivakSitA tarhi agre paJcadazanityAmantroddhAre " kumArI kulasundarI" iti kulasundarImantre kumArIvarNasAdRzyavidhAnena tatrApi navArNatvaprasaGgaH / iSTApattau dUSaNaM kulasundarImantroddhAre vakSyAmaH / evaM zrIvidyAnyAsaprakaraNe bAlAdvirAvRttyA kuptaSaDaGga ityatra navArNAdvirAvRttyA SaDaGganyAsastu sarvasaMpradAyaviruddhaH / tasmAnna navArNA'tra bAlA, kiM tu tryakSaryeva / ata eva razmimAlAyAM navArNamantre zriyo'GgaM bAletyevoktaM na tu bAleti / ito'pyadhikayuktikalApaM razmimAlAmantroddhAre vakSyAmaH / ataH syAt tryakSarI / tryakSarI bAlA tu na vacanoddhRtA, kiM tu tantrAntare kuptaM gRhItvaivopadizyeti vyavahRtam / api ca tattvamantraiH grAsayitveti sUtritam / mantrAzca noddhatAH / evaM vArAhIprakaraNe trayo guNamantrAH ityAdayo noddhatAH / tena na sUtrakArasyAyamabhiprAya iti siddhAntaH // na dvitIyaH, tAdRzazAstrasya kutrApyanupalabdheH // kiMca-etaddIkSA'vasAne ziSyo'pi pUrNatAM bhAvayitveti viditaveditavya iti azeSamantrAdhikArIti ziSyavizeSaNatrayaM zrUyate / tatra pUrNatvaM gurogrAhyazeSarahitatvam / yadi paJcadazyaiva azeSadIkSAparipUrtiH tarhi zeSasya SoDazIgrahaNasya sattvAt pUrNatAbhAvanAvidhAnaM katham / evameva viditaveditavyatvamanupapannam // na ca paJcadazyaiva sUtrakAramate kRtArthatA pUrNatA'stu tenaiva mokSasiddhirastu iti na kA'pyanupapattiH iti vAcyam ; evamapyazeSamantrAdhikArItyatra kiM paJcadazyupadezena SoDazyAmapyadhikAraH svIkriyate, athavA azeSapadasya SoDazIbhinne saMkocaH kriyate / nAdyaH, paJcadazyapekSayA SoDazyAH alpaphalajanakatvApatteH / yo gurukArye adhikRtaH sa laghukArye adhikRto bhavati / yathA yo gaGgAtaraNe adhikRtaH sa kulyAtaraNe adhikRtaH / na tu viparItaM loke dRSTam / na dvitIyaH, saMkoce mAnAbhAvAt // ___ tasmAt evaM niSpakSapAtena vicAryamANe iSTamantrapadena paJcadazISoDazyoH grahaNe na kimapi bAdhakaM pazyAmaH // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH - dIkSAvidhiH astu vA parasaMtoSAya paJcadazIdIkSAmAtraM sUtrakArAbhipretam / tathA'pi taddIkSAvAn alpadIkSAvAn, tanmaNDale SoDazIdIkSAvatA tantrAntarAnuyAyinA na praveSTavyaM sevakagRhe rAjapravezavat iti mahezvarAnandanAthA AhuH / tanna / tathAhi ---- dIkSAyAmalpatvaM alpAkSaramantratvaM vA kimalpaphalasAdhanamantratvam / A zrIvidyAdIkSAto vArAhyAH, tato'pi zyAmAdIkSAyAH variSThatvApattiH / dvitIye tantrAntare SoDazIdIkSAyAH yatphalaM tadeva asyApi phalaM zrUyate, kRtakRtyo viditanikhilaveditavyo jIvanmukto bhavatItyAdipadaiH pratIyate / tathAca tulyatvAnna nyUnadIkSAvattvam // nanu tarhi tantrAntare paJcadazIdIkSA nyUnadIkSA bhavatIti zrUyate / tasya kA gatiH iti cet --na ; yasmin tantre SoDazIpaJcadazyoH samuccayaH tasmit tantre paJcadazyAH aparipUrNaphalatvAt SoDazIdIkSAyAstathAtvAt / tantrAnusAriNAvubhau, tatraikaH paJcadazyA dIkSitaH, ekaH SoDazyA dIkSitaH, tasyAgre kartavyazeSasattvAdaparipUrNa iti tasya maNDale gurudIkSitena na gantavyamiti yuktam / iha tu tulyaphalaM pramANena siddhaM, kathaM gurutvaM laghutvam / vicArayantvanAgraheNa || 1 naca kAraNalAghavagauraveNa phalalAghavagauravamastyeva iti vAcyam ; tathA sati kevalavahnyarthinau dvau / tatraikena lohapASANasaMbandhena vahnirnirmitaH / ekena araNinirmathanena nirmitaH / tatra pUrvApekSayA parasya vahninirmANe kAlAdhikyaM puruSAdhikyaM zramAdhikyamiti bahukAraNagauravamiti tadIyavahneradhika dAhajanakatvaM syAt / evaM baudhAyanasUtrAnusAridarzapUrNamAsaprayogApekSayA Apastambaprayogasya dviguNatvena ApastambasUtrAnuyAyinAM dviguNasvargotpattyApattiH / ApastambasUtrAnusAriNo baudhAyanasUtrAnuyAyito gurutaratvApattiH / tasmAdadhikaphalajanakatvAtiriktaM gurutvaM dIkSAyAM durvacam // prakRte tadabhAvAt kathaM laghudIkSAvattvaM sUtrAnuyAyinaH, gurusAdhane tulyaphalatve'pi pravRttiH / svapUrvaguruparaMparA''gatasAdhanamantarA tadadhikAriNaH phalaM na bhavatIti zAstreNaiva, na phalAdhikyecchayA / " atirAtre SoDazinaM gRhNAti ", " nAtirAtre SoDazinaM gRhNAti ", ityAdau phalatAratamyavyavasthApanaM ca tAdRzazAstrAbhAvAdadhikAribhedena vyavasthAsaMbhavAdyuktam / tasmAdatra na nyUnAdhikadIkSAbhAva iti / sudhIbhiH zeSamUhyam // ayaM pakSaH paratuSTaye aMgIkRtya cAlitaH / vastutastu iSTamantrapadena SoDazIgrahaNe bAdhakAbhAva uktaH prAk // 10 73 1 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram naca uSaHkAlakriyAyAM kAdiM hAdiM vA mUlavidyAM manasA dazavAramAvartyatyatra kAdi hAdiM veti vidyAvizeSaNaM atra SoDazyabhAve liGgaM iti vAcyam ; tAbhyAM vizeSaNAbhyAM uSaHkAlakriyAsannidhau paThitAbhyAM tadaGgatvena SoDazI nivartatAM kAmaM, tathA'pi sarvatra SoDazIM nivartayituM tayoH kA zaktiH / ArAmagamanakAle azvamAnaya iti rAjJo vAkyena ArAmagamanasAdhanazibikA''diyAnabAdhe'pi azvapadaghaTitaM vAkyaM sadA yAnAntaraM na bAdhituM samartha bhavati // tasmAt SoDazyupadezaH AvazyakaH sUtrAnuyAyinAmapi / ito'pyadhikaM sudhIbhirAgrahaM parityajya vicAryam / dharmatattvavivecane svamatapakSapAto narakAyaiva bhavet ityalaM bhUyasA // 39 // 74 ziSyanAmanirdeza: gurukartRkaM karmazeSaM vadati- tatastasya zirasi svacaraNaM nikSipya sarvAn mantrAn sakRdvA krameNa vA yathA'dhikAramupadizya svAGgeSu kimapyaGgaM ziSyaM sparzayitvA tadaGgamAtRkAvarNAdi dvayakSaraM tryakSaraM caturakSaraM vA AnandanAthazabdAntaM tasya nAma dizet // 40 // tataH ityanena vakSyamANAnAM dharmANAM uttarAGgatvaM sUcitam / svasya guroH caraNaM " anAdeze dakSiNaM pratIyAt " iti paribhASayA dakSiNacaraNameva nyaset / sarvAn mantrAn prakaraNena sarvapadasaMkoce " sarve hAriyojanaM lipsanti " itivat zrIvidyA'GgabhUtAn gaNapati-zyAmA-vArtALI-parA- paJcadazI - nityA - razmimAlA - mantrAdIn sarvAn / sakRdvA ityatra vAkAra evakArArthaH / tadAnImevetyarthaH / krameNa vA tattadupAsanaveLAyAM ET / yathA'dhikAraM ityanena vyavasthitavikalpaH sUcitaH / bhaktizraddhA''dhikyavataH tadAnImeva kiMcinnyUnatadvataH krameNeti / svAGgeSu ityatra aGgapadaM zarIrAvayavaparam / sparza kurvityAjJAM dadyAt / tataH ziSyo yamavayavaM spRzet tatra mAtR kA nyAse yo Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH khaNDaH --- dIkSAvidhiH 75 varNaH sa AdiH yasmin IdRzam / idaM nAmavizeSaNam / yathA zirassparze tatra mAtRkAvarNa akAraH sa Adiryasya amRtAnandanAtha iti / evameva sarvatra yojyam / dvayakSaraM vetyAdiH spaSTArthaH / Ananda nAtha zabdAntaM spaSTam / tasya ziSyasya nAma dizet sthApayet // 40 // gurupAdukAmantradAnam vismRtaM punarAha - bAlopadiSTeH pUrvamAtmanaH pAdukAM SaTtArayuktAM dadyAt // 41 // dvitIyazakalagrAsAnantaraM bAlopadiSTeH pUrvaM AtmanaH pAdukAM AtmanaH guroH dIkSAkAle dattaM yannAma tadghaTitapAdukA'ntaM mantraM SaTtArayuktaM tasmai upadizet / SaT tArAzca kulArNave - vAgbhavaM ca parA zrIzca kALIbIjaM tataH priye / bhuvanezI manmathaM ca SaT tArAzca prakIrtitAH // iti // amukAnandanAthazrIpAdukAM pUjayAmIti // 66 "" etena nibandhasthapAdukAmantraH sUtrAnavalokanakalpitaH parAstaH / / yadyapyatra pAThakrameNa atraivopadezaH prAptaH, tathA'pi " Azvino dazamo gRhyate itivat zrautakrameNa tasya bAdho yuktaH // 41 // AcArAnuzAsanAdi AcArAnanuziSya, hArdacaitanyamAmRzya, vidyAtrayeNa tadaGgaM triH parimRjya parirabhya mUrdhanyavatrAya svAtmarUpaM kuryAt // 42 // AcArAn dazamakhaNDe vakSyamANAn anu ziSya zikSayitvA hArda hRdayAkAzasaMbandhi caitanyaM, tamiti zeSaH, ziSyaM A mRzya dhyAtvA, svahRdayastha - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 parazurAmakalpasUtram caitanyAbhinnaM ziSyaM bhAvayitvetyarthaH / vidyA tra yeNa zrI zyAmA vArtALIvidyAbhiH / vidyAtrayaM ekadA paThitvA parimArjanaM prathamaM tato dviH tUSNIM, triH prokSati itivat, na tu tribhistrivAram / tathA sati tisRbhirvidyAbhirityeva vadet / vidyAtrayeNetikaraNe ekatvavaiziSTyaM pratIyate / tasmAnna tathA / parimArjanaM nAma svahastena ziSyasya sarvazarIrasparzaH / parirabhya AliGgaya, mUrdhanya va trAya svAtma rUpaM kuryAt, svasya yathA AtmA mokSapratibandhakapauruSamalarahitaH tathA taM kuryAt // 42 // ziSyasya azeSamantrAdhikAritvam sadgururityArabhya etadantaM gurukartRkaM karma, itaH paraM ziSyakartRkakriyA bhavatiziSyo'pi pUrNatAM bhAvayitvA kRtArthastaM guruM yathAzakti vicairupacarya viditaveditavyo'zeSamatrAdhikArI bhavediti zivam // 43 // iti zrIreNukAgarbhasaMbhUta-duSTakSatriyakulAntaka- zrIbhArgavopAdhyAya - jAmadagnyamahAdevapradhAnaziSya- mahAkauLAcArya - zrImatparazurAmakRtau kalpasUtre dIkSAvidhirnAma prathamaH khaNDaH pUrNatA pUrvameva vyAkhyAtA / ata eva kRto 'rtho mokSasAdhanaM yena sa tAdRzaH / taM iti kAlavAcI, taM kAlaM, asminneva kAla ityarthaH, guruvizeSaNatve vaiyarthyAt / yadvA -- "gurorgurau samIpasthe praguroreva pUjanam" iti vacanena kadAcit saparyAyA anyayogaprAptau tanmA bhUt iti jJApayituM tamiti / yathAzakti vi taiH "lakSaM lakSapatirdadyAddaridrastu varATikAm" iti rItyA upacarya santoSya / viditaM jJAtaM veditavyaM jJAtuM yogyaM yena saH sarvajJaH ityarthaH / azeSa mantrANAM sauravaiSNavAdisaptakoTimantreSu adhikArI bhavet iti / etena etadupadezena sarvamantropadezo jAtaH, pustakAdivAcananiSedho nAstItyarthaH / taduktaM tantrAntare yasya no pazcimaM janma 'tuSTo yena ca sadguruH / tenaiva labhyate vidyA 'sAkSAcchrISoDazAkSarI // - 1. yadi vA zaMkaraH svayam a. 2 zrImatpaJcadazAkSarI -a. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH-gaNanAyakapaddhatiH atra sarva mahAmantrAH bIjAntarvRkSagAtravat / saMsthitAstu mahezAni tasmAcchreSThatarA bhavet // iti // yaccopakrAntaM dIkSAprakaraNaM tatsamAptaM iti jJApakaH zi va zabdaH // 43 // iti zrIrAmezvararacitAyAM saubhAgyodayanAmni parazurAmasUtravRttau prathamakhaNDAtmakaM dIkSAprakaraNaM samAptam iti prathamaH khaNDaH dvitIyaH khaNDaH-gaNanAyakapaddhatiH gaNanAyakopAstividhiH pUrvakhaNDe dIkSAvidhiM parisamApya zrIlalitopAmtiprakaraNaM vivakSuH tadupAmne: pUrvAGgabhUtAM zrImahAgaNapatyupAsti vaktuM prakramate ---- itthaM sadgurorAhitadIkSaH mahAvidyA''rAdhanapratyUhApohAya gANanAyakI paddhatimAmRzet // 1 // itthaM pUrvoktaprakAreNa sa dguroH zAstroktalakSaNasahitaguroH sakAzAt A hi tA prAptA dIkSA yena IdRzaH / etena IdRzadIkSAvata eva zrIvidyopAstAvadhikAro nAnyasya iti sUcitam / mahA vidyA paJcadazI SoDazI vaa| tamyA ArAdhanaM japaH / yadvA--ma hA vi dyA zrIlalitA, mahAvidyAvAcyatvAt , vAcyavAcakayorabhedAt , tamyA A rA dhanaM phalaprAptyantaM pUjanaM, tadutpattipratibandhakIbhRtAH ye pratyU hAH vighnAH -- .. " vighno'ntarAyaH pratyUhaH' ityamaraH--teSAM apohA ya nAzAya gANa nA yakIM gaNezasaMbandhinI paddhatiM mArga--.." saraNiH paddhatiH padyA vartanyakapadIti ca" ityamaraH-upAsanAsaraNimityarthaH / A mR ze t svIkuryAt / asyAH zrIlalitopAstyaGgatvaM yathA syAt tathoktaM prAk // 1 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram prAtaHkRtyaM dhyAnAdi tarpaNAntam evaM gaNanAyakopAsteH AvazyakatAmuktvA tadupAsanAprakAraM prapazcayati brAhma muhUrta utthAya dvAdazAnte sahasradaLakamalakarNikAmadhyaniviSTagurucaraNayugaLavigaLadamRtarasavisarapariplutAkhilAGgo hRdayakamalamadhye jvalantamudayadaruNakoTipATalamazeSadoSanirveSabhUtamanekapA - nanaM niyamitapavanamanogatirdhyAtvA tatprabhApaTalapATalIkRtatanuH bahirnirgatya muktamalamUtro dantadhAvanasnAnavastraparidhAnasUryArghyadAnAni vidhAya udyadAditya vartine mahAgaNapataye tatpuruSAya vidmahe vakratuNDAya dhImahi tanno dantiH pracodayAt ityayaM datvA nityakRtyaM vidhAya caturAvRttitarpaNaM kuryAt / AyurArogyamaizvaryaM balaM puSTirmahadyazaH / kavitvaM bhuktimuktI ca caturAvRttitarpaNAt // 2 // brA hma muhUrte uSaHkAle u tthA ya, zayanAditi zeSaH / dvA da zAnte-- lalAToz2a kapAloAvasAnaM dvAdazAntapadavAcyaM, tasmin / taduktaM svacchandasaMgrahe dvAdazAntaM lalAToz2a lalAToAvasAnakam // iti // yadvA-dvA da zAnte sthUlazarIre suSumnAnADImAzritya dvAtriMzatpadmAni santi / teSu sahasradaLakamale dve, sarvAdha: akulanAmakamekamUrdhvamukhaM, sarvoya dvAdazAntanAmakamadho maNDalava-a. 1 te cotthA-ba. etadAdi 'yadvA' ityantaM ba. koze nAsti. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -..-me dvitIyaH khaNDaH-gaNanAyakapaddhatiH ___79 pukhamaparam / atra pramANaM savistaraM yoginItantrasyottaracatuzzatIvyAkhyAne setubandhe nasmatparamagurukRte draSTavyam / granthavistarabhayAnneha likhitam / idaM ca kamale vezeSaNaM abhedasaMbandhena / yadyapi dvAdazAnta iti saptamyantasya samAsaghaTakIbhUtakamalena pAkaM anvayo na saMbhavati samAsaghaTakapadasApekSatvarUpAsAmarthyAt kamalasya samAsayojakasAmarthyAbhAvena samAsAnupapatteH / anyathA Rddhasya rAjamAtaGgA iti yogApatteH / tathA'pi dvAdazAnta ityapi samAsAntaM, RddharAjamAtaGgA itivat / saptamIlopAbhAvaH chAndasaH / dvAdazAntasaMjJakaM yatkamalaM tatka Ni kA madhya ni viSTaguru ca raNa yugalaM dvandvaM tasmAt vigaLa t sravadyat amRtaM tasya ra sa sya yo visaraH vestAraH tena pa riplu taM 'klinnaM akhi lA GgaM yasya, evaM bhUtveti zeSaH / bhUtveti rvoktaM niyamitapavanamanogatiriti ca dhyAnakartRvizeSaNaM, kartRparicchedakatayA dhyAnAGgaM, 'abhikrAmaM juhoti" itivat / 'niya mi tA pavana ma na sorga tiH yena, prANAn nizcAcalaM kRtvetyarthaH / manaHpavananirodhamantarA aikAgryaM na saMbhavati / aikAgryamantarA ___ yAnaM ca na saMbhavati / atastayorAvazyakateti bhAvaH / hR da ya ka ma la ma dhye anAhate valanta mityanena svazarIrasthapApadAhakartRtvaM sUcitam / uda ya da ruNa ko Ti___Tala mityanena abhUtopamAnena brahmANDamadhye etadupamamanyannAstIti sUcitam / na zeSa doSa nirve SaM azeSANAM svakIyadoSANAM nirveSaH-nirgato veSaH svarUpaM yeSAM / nirveSAH svarUpazUnyAH naSTAH ityarthaH, bhAvapradhAno nirdezaH, itthaM ca-nirveSatvaM vaMso yasmAditi vyutpattyA svazarIrasthanikhiladoSanAzakamiti phalito'rthaH / na ne ka po dvipaH gajaH tasya A nanaM yasyeti IdRzaM dhyAtvA tasya devasya prabhAyAH 'Ta le na samUhena pATa lI kRtaH / abhUtatadbhAve cviH / zvetaraktatvaM saMpAditA tanuH vakIyazarIraM yena / " zvetaraktastu pATalaH" ityamaraH / etena svatanau yAvatparyantaM TilatvaM saMbhavati tAvatparyantaM dhyAyedityarthaH / etAvatparyantaM zayanasthalakRtyaM, agre hi nirgatye tyuktatvAt / idaM bahinirgamanaM smRtiprAptam / malamUtravisargazcAnena padyate / atra danta dhA va naM vidhA yeti sAmAnyavidhau satyAM kathaM vidhAnaM tyAkAMkSAyAH, smArtApekSayA tAntrikadharmANAM azvapratigrahanyAyena sannikRSTatvAt , ntrAntaroktAnAmeva dharmANAM grahaNaM na tu smArtAnAm / snAnAdisUryAAntAnAM ntrAntarAt zrIkramasya sannikRSTatvAt tata eva kathabhAvAkAMkSA pUraNIyA // -.- n me - .commaniam a may ...... .amlemantr -- ... ." : -.. . - - .- . . Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram nibandhakArAstu gaNapatipaddhatau mantreSu tritArIyoge kartavye zrImAyAkAmabIjAnAM yogamuktvA tatra pramANaM zrIvidyA'rNavatantraM darzayAmAsuH / taccintyam / tathA hi zrIkrame sarvatra mantrAdau tritArIti zyAmAkrame mantrANAmAdau kumArIyoga iti vArAhI krame vAcamuccArya glauM iti ca paddhatAvasyAM sarve manavo japyA iti parAkrame sarve'pi parAkramamanavaH sauvarNapUrvikAH kAryAH iti sUtre paThitatvAt gaNapatikrame apaThipyataH sUtrakArasya atra mantreSu bIjayoga eva nAstIti suspaSTaM pratIyate / tathA sati kathaM vidyA'rNavatantrAnusaraNam / athavA zrIkrame vAGmAyAkamalAnAM yogasya vakSyamANatvena zyenayAge drutanavanItavat tasya sarvAGgatvAt asyApi zrIvidyA'Ggatvena prAptau taM bAdhitvA tantrAntarAnusaraNasya niryuktikatvAt, 80 svazAstre vartamAno yaH parazAstreNa vartate / bhrUNahatyAsamaM tasya svazAstra' mavamanyataH // iti smRtezca // udyadAdityavartine mahAgaNapataye iti datvA ityasya saMpradAnatvenAnveti / udyadAdityavartine ityanena tAdRzasUrye dhyAnaM agre saparyAprakaraNe vakSyamANatyA kAryamiti sUcitam // nibandhe trirarghyadAnamuktam / tatra mUlaM mRgyam / arghyamityekavacanAntena viveyapadenaikatvasya spaSTatvAt / nApyabhyAsaH, tadbodhakapadAbhAvAt / nApi zrIkramoktasyAtidezaH, sUryArthyAntasyaiva vacanenAtidiSTatvAt, tadagrimadharmANAmatideze pramANAbhAvAt // nitya kRtyaM agnihotrahomAdi vidhAya / etena agre vakSyamANaca turAvRtti tarpaNaM sannidhAnAdardhyAGgamiti bhramo nirastaH / prakaraNenopAstyaGgameveti sUcitam // ayaM caturAvRttitarpaNotpattividhiH / tatra caturAvRttitarpaNamiti karmanAmadheyaM, na tu guNavidhiH, caturAvRtteragre vakSyamANatvAt / tathA ca " agnihotraM juhoti" ityatreva vibhaktivipariNAmena tRtIyAntArthatvaM lakSaNayA, tasya dhAtvarthe bhAvanAyAM karaNatvena anvayaH / catasra AvRttayo'bhyAsA yAdRzakriyA'vayavakriyAsu taccaturAvRttitarpaNam / yadyapi prathamatarpaNe dvAdazAvRttirasti na caturAvRttiH, tathA'pi sRSTinyAyena bhUmAtvamanusRtya 2 arghyadAnaM - a, zrI. 1 * mativartata :- a, zrI. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDa:-gaNanAyakapaddhatiH acaturAvRttitarpaNe'pi caturAvRttitarpaNamiti vyavahAraH / atra sAdhyAkAMkSAyAM kamiyogAbhAvAt nAyurArogyAdi sAdhyatvenAnveti / kiMtu zrIgaNapatyupAstyupakAra eva / anyathA " samidho yajatyasmin loke pratitiSThati" iti zrutyA prayAjAnAmapi pratiSThA''diphalApatteH / ataH AyurArogyamityarthavAdaH // tathA ca AyurArogyAdiprAptaye iti na likhitvA gaNapatiprItaye iti saMkalpaM nibandhakAro yallilekha tat sAdhu / paraM tu nadyAdAvityArabhya paJcopacArAnAcarya ityantaprApakaM pramANaM mRgyam / svabuddhiracitamazraddheyameveti dik // 2 // tadeva spaSTaM vizinaSTi-- prathamaM dvAdazavAraM mUlamatreNa tarpayitvA mantrASTAviMzativarNAn khAhA'ntAnekaikaM caturvAraM mUlaM ca caturvAraM tarpayitvA punaH zrIzrIpatigirijAgirijApatiratiratipatimahImahIpatimahAlakSmImahAlakSmI - patiRddhayAmodasamRddhipramodakAntisumukhamadanAvatIdurmukhamadadvA'vinnadrAviNIvighnakartRvasudhArAzaMkhani - dhivasumatIpadmanidhitrayodazamithuneSvekaikAM devatAM caturvAraM mUlaM caturvAraM ca tarpayet , evaM catuzcatvAriMzadadhikacatuzzatatarpaNAni bhavanti // 3 // mUlamuccArya tarpayAmi iti mantreNa tarpaNam / evameva agre sarvatra mUlasthale saMyojyam / caturAvRttitarpaNamityatra na kriyA''vRttiH vidhIyate, kiM tu mantrAvRttireva / yadyapi dvA da za vA ramiti dvitIyA'ntaM stokaM pacatItivat kriyAvizeSaNaM bhavitumarhati, tathA ca kriyA'bhyAsa eva siddhaH, tathA'pyasminnagre catuzcatvAriMzadadhikacatuzzatatarpaNAni bhavanti iti sUtrasthasaMkhyayA karmabhede siddhe na kriyA'bhyAso bhavitumarhati / ataH dvAdazavAramityanantaraM AvRtteneti pUraNIyam / ata evAgre mUlaM ca tu rvA raM e kai kaM caturvA ra mityanena mantrAbhyAsa eva spaSTaH zrUyate / yadi Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram kriyA'bhyAsaH syAttadA sakRdeva mantrapaThanaM prasajyeta / tacca agrimasaMkhyA'nurodhena nirastam / yadvA-dravyapRthaktvena kriyAssvRttAvapi mantrAvRttirbhaviSyati, tathA'pyagre mantrAvRtteH spaSTatvAt tatsahacarite atrApi mantrAvRttireva / caturvAramityanantaraM uccAryeti zeSaH / svAhA 'nta ityanena prativarNamantre svAhAkAraghaTakatvaM sUcitam / avayavino viziSTamantrasya gaNapatidevatAkatve tadavayavAnAmapi tadevatAkatvaM spaSTam / ataH svAhA'nte tarpayAmItyapi yojyam / tathA ca mUlasyaikavarNaH, tatra binduyogo'pi ziSTasaMpradAyAt, tataH svAhAkAra:, tatastarpayAmIti pUrvoktam / evaM caturvAraM, tato mUlena caturvAram / evaM sarveSu varNeSUhyam / pUrvaM dvAdazavAraM tarpayitveti eko gaNaH sUcitaH / taduttaraM caturvAraM tarpayitvetyantatarpaNaM eko gaNaH sUcitaH / asmin sUtre puna rityanena trayodazamithunatarpaNaM anyo gaNaH sUcitaH / gaNatrayasUcanaphalaM ca- - ekaikagaNasya ekaikApUrvajanakatvAt tanmadhye ekasya vismaraNe punaH tadguNamArabhyaiva anuSThAnaM na sakalAdimArabhya / yathA mantraikadeze varNalope tanmantrasyAdimArabhyAvartanaM tadvat / zrI zrIpatI tyekaM girijA girijApatItyekaM mithunaM, evaMrItyA ekaM strIliGgAntaM ekaM pulliGgAntaM mithunaM jJeyam / madadra vo taraM na vidyante vinAH yasyeti vyutpattyA avighna iti pulliGgaH / zeSaM spaSTam / evaM trayodaza mithuneSu ekaikAM devatAM dvitIyAntamuccArya tarpayAmIti yojayet / itthaM coktarItyA ekadevatAyAzca tu rvAraM tarpaNaM, tato mUlena caturvAraM kArya pUrvavat / evamuktaprakAreNa krameNa nirutasaMkhyAkAni tarpaNAni bhavanti / taditthaM mUlatarpaNAni 228 varNatarpaNAni 112 mithunatarpaNAni 104 Ahatya pUrvoktasaMkhyAkAni 444 catuzcatvAriMzaduttara catuzza ta tarpaNA ni bhavantI tyarthaH // 3 // 82 yA gRhapravezAdi vighnezvaradhyAnAntam evaM tarpaNakramamuktvA pUjAvidhiM vaktumupakramate - atha yAgavidhiH - gRhamAgatya sthaNDilamupalipya dvAradeza ubhayapArzvayorbhadrakALyai bhairavAya dvArordhve lambodarAya nama iti antaH pravizya AsanamatreNa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH-gaNanAyakapaddhatiH Asane sthitvA prANAnAyamya SaDaGgAni vinyasya mUlena vyApakaM kRtvA svAtmani devaM siddhalakSmIsamAzliSTapArzva ardhenduzekharamAraktavarNaM mAtuluGgagadApuNDrekSukArmukazUlasudarzanazaMkhapAzotpaladhAnya - maJjarInijadantAJcalaratnakalazapariSkRtapANyekAdazakaM prabhinnakaTamAnandapUrNamazeSavighnadhvaMsanighnaM vighnezvaraM dhyAtvA // 4 // atha-----adhikArAntaravAkya midam / etena tarpaNaprakaraNaM samAptam / tathA ca prakaraNena tarpaNopAsanayoH aGgAGgibhAvaH sUcitaH / tena dIkSA'Ggakrame tarpaNasya naatideshH| ucyate iti zeSaH / gRhamA gatye tyanena tarpaNaM nadyAdau gRhAhahiH kAryamiti sUcitam / stha NDi laM yAgadezaM upa li pya gomayeneti zeSaH // sthalazuddhiH pramANAntaraprAptA anUdyate / anena kramo na vivakSitaH / yadi cAnuvAde phalAbhAvAt vaiyyarthya bhiyA kramaprAptyarthamatra pAThaH ityucyate, tadA dvArapUjA'vyavahitaprAgevopalepaH kaaryH|| ubha ya pArzva yo rityatrAnAdezAddakSiNaM prathamaM pazcAdvAmam / dakSavAmau dvArAbahirnirgamanaveLAyAM yau tau grAhyau, tatraiva tathA vyavahArAt , na tu pravezaveLAyAm / namaH ityuttaraM yajediti zeSaH / mantraliGgAvagatA devatA / antaH pra vi zye tyanenaiva dvArapUjA bahiH sthitvaiva kAryA iti siddham / A sa na mantreNe tyanena zyAmAprakaraNapaThito mantro jJeyaH, sannikRSTatvAt / ata eva na tantrAntarasthaM grAhyam // nibandhoktanirmUladharmapradarzanam yattu nibandhe dIpAnabhitaH prajvAlyeti, tAmbUlabhakSaNaM, bAlAtRtIyabIjenAsanaprokSaNaM likhitaM taM prati ayaM praznaH---etatprApakaM pramANaM tantrAntaraM, kiM vA etattantre dIpaprajvalanAdikamagre zrIkrame uktaM, bAlAtRtIyabIjenAsanaprokSaNaM parApaddhatAvuktaM,teSAM sarveSAM prApakamatidezazAstraM vaa| nAdyaH, tasya pUrvameva nirastatvAt / dvitIye, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram atidezastrividhaH-vacanAtidezaH, nAmAtidezaH, AkAMkSayA AnumAnikAtidezaH / tanmadhye kIdRzo'tidezaH / na vacanaM--" samAnamitaracchayenena" itivat 'zeSa zrIkrameNa samaM' itivacanaM asti / ato nAdyaH / evaM "mAsamagnihotraM juhoti" itivat "zrIkramaM kuryAt' iti tannAmnA vyavahAro na hyasti / ato na dvitIyaH / tRtIyo'tidezo yathA--" saurya caruM nirvapet brahmavarcasakAmaH' ityukte kamiyogAt brahmavarcasaM kiM kuryAditi karmAkAGkSApUrakam / tataH kena kuryAt ityAkAGkSAyAM dhAtvarthaH karaNatvena anveti / kathaM kuryAt ityAkAMkSAparipUrakatayA aGgakalApo na paThitaH / tata AkAMkSAzAmakaM oSadhIdravyakatvena vyaktaliGgakatvena sAdRzyAt darzapUrNamAsavaditi padaM kalpyate-saurya caruM darzapUrNamAsavat nirvapet iti vAkyam / tatazca darzapUrNamAsadharmAH prApnuvanti / nAtra tathA''kAMkSA'sti, sAGgapradhAnasyAtra pAThAt // kiM ca yadyatidezenaiva dharmaprAptiH tarhi zrIkrame "pIThamanunA Asane samupaviSTaH" iti vacanena Asanamantrasya kuptatvAt atidezenaiva prAptau punarvidhAnaM vyarthaM sat gRhamedhIyAjyabhAganyAyena yAvaduktaM kartavyaM nAto'dhikamiti spaSTIkaroti / itthaM ca kathametadatiriktAnAM prAptirbhavet / kiMca-zrIkramAddharmaprAptiratidezena bhavati, tat kiM yAvadaGgAnAM bhavatItyucyate, Ahosvit yatkiMciddharmANAm / Aye caturnavatimantraiH abhimantraNAbhAvaH kena siddhaH / na hi " nArSeyaM vRNIte na hotAram" itivat sUtre caturnavatimantrairabhimantraNaM na kartavyamityasti, yena tannivAryate / 'yazca yatkiMciddharmAtideza iti pakSaH sa ca devAnAMpriyANAmeva priyo bhavitumarhati na paNDitAnAm // tasmAt pUrvoktadharmaprApakaM sarSapamAtramapi pramANaM na pazyAmaH / evamatratyAH kecana nirmUlaM zrIkrame likhitAH / evaM zyAmAkramoktAH niSpramANAH zrIkrame anyatra ca prakSiptAH / na hi pramANarahito dharmoM bhavitumarhati / ato mImAMsAgandhAnabhijJena kevalasaMskRtabhASA'bhijJena svecchayA sAMkarya prApito yo nibandhaH tamAzritya sudhiyo'pyanutiSThanti / atra ke'pi parizodhanaM na kurvanti / atra kaliyugazaktireva bIjaM nAnyaditi yuktamutpazyAmaH / tasmAt tatratyAni nAnuSTheyAni / yAvaduktaM kartavyam / 1 manmate tu. prakRtivikRtibhAvAbhAvAt yAvaduktaM kartavyamiti, atra taduktyabhAvAt caturnavatimantrairanabhimantraNaM yuktam / tava mate saMdarbhaviruddham" ityadhika: pATa:-ba 2. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH-gaNanAyakapaddhatiH yatrAnyato grAhyaM sUcitaM yathA''sanamantreNeti tad grAhyaM, na kenacidavicArya likhitaM pramANam / pramANAbhAvAt tadanuSThAne nApUrva bhavet / yadi bhavet tarhi agnihotre darzapUrNamAsadharmAtidezaH, darzapUrNamAsayoH jyotiSTomadharmAtidezo'pi bhavet / tasmAdapramANaM svecchayA saMkIrNo nibandho'zraddheyaH ityalamativistareNa // kiM ca---ekakriyAyAH prakRtirekA zAstre dRSTA, na hi nAnAprakRtikA ekA vikRtirdRSTA zrutapUrvA vA AsIt / ayaM nibandhakAraH kAMzciddharmAn parAprakaraNasthAn saurityanena AsanaprokSaNAdirUpAn tAmbUlabhakSaNAdirUpAn 'zrIvidyAprakaraNasthAMzca, ityevaM nAnAprakaraNasthAn ekatra atidizan kathaM dharmatattvajJo bhavet // __ na ca yathA jyotiSTomasya ye dharmAH teSAM dvAdazAhe atidezaH, tataH atidiSTatatprakaraNasthadharmayordvayoH yathA dvirAtrAdAvatidezaH, tadvat mUlaprakRtiH zrIvidyA, tato'tidezena prAptAH parAyAM tAmbUlAdayaH, tatsahitaH yo'sAvAsanaprokSaNarUpo vizeSadharmaH sa sarvo'pi dvirAtrAdisthAnApanne gaNapatAvatidizyatAm / tathA sati na nAnAprakRtikatvaM iti vAcyam / yadi zrIprakRtikA parA, tarhi bhUSaNadhAraNasya atidezenaiva prAptau tatprakaraNe bhUSitavigraha iti vyartham / evaM vAmapANighAtAdikaM bahutaraM vyartham / ato na prakRtivikRtibhAvastayoH saMbhavati / ato yeSAM pratyakSavacanamasti yathA'traiva sUryAAntavidhiH, evaM parAprakaraNe zyAmAvat sAmAnya vizeSAyeM sAdha (da) yedityAdi, yatra cAkAMkSA'paripUrtiH sarvathA, tAdRzasthala eva anyadharmasparzaH, anyatra 'na yuktamiti rAddhAntaH / anayaiva dizA nibandhe nirmUlasaMkIrNadharmANAM parityAgo'nyatra draSTavyaH // prANA yA maH zvAsanirodhaH, taM kuMbhakarecakAdiyuktaM vidhAya / prANAyAme mantro mUlam // saMkalpAvazyakatA tataH saMkalpamapi sAmAnyazAstreNa prAptaM kuryAt / zrIvidyopAstau nirvighnatAsiddhayartha mahAgaNapatikramaM nirvartayiSye iti saMkalpaH / na ca saMkalpasya sUtre anuktatvAt kathaM grahaNaM iti zaGkanIyam / zucitvamupavItaM avyabhicAreNa yathA 1 'tantrAntare' ityadhika:-ba. 9 yAvaduktaM kartavyamiti rA-ba2. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram karmasAmAnyena saMbaddhaM evameva saMkalpo'pi / etadanuguNAni vacanAni ca santi / / yathA anAcamya kRtaM yacca yacca saMkalpavarjitam / rAkSasaM tadbhavet karma . . . . . . . // iti dAnadharme mahAbhAratavacanam / Adau saGkalpa uddiSTaH pazcAttasya samarpaNam / akurvan sAdhakaH karmaphalaM prAmotyanizcitam // iti rudrayAmaLavacanAcca / tathaiva ziSTAcAro'pi / ataH saH AvazyakaH iti gANanAyakyAH saparyAyA api zrIvidyA'GgatvAdAvazyaka eva saMkalpaH / aSTAGgollekhanaM ca avazyaM tAntrikaM kAlamullikhedanyathA zive / bahirmukhaM tu tatkarma bhavedbhasmahutaM yathA // iti yAmaLavacanAdaSTAGgollekhanamAvazyakam / evameva zyAmA''dau jJeyam // tataH SaDaGgA ni mUlamantraSaDaGgAni hRdayAdisthAneSu vinya bhya sthApayitvA sakala mU le na karatalAbhyAM sarvAGge vinyaset / idameva vyA paka kara Nam / taduktaM paramAnandatantre talAbhyAM nikhilAGgasya sparzanaM vyApakaM bhavet // atra nibandhoktaM "raktadvAdazazakti yuktAya" ityArabhya "mAtRkAnyAsa vidadhyAt' ityantaM azraddheyam // ___ svAtma ni svhRdye| Atmazabdo manasi prasiddhaH / manohRdayayoraikyAt tadarthatvam / AdyavizeSaNacatuSTayArthaH spaSTaH / mA tuluGgaM phalavizeSaH / gadA AyudhavizeSaH / puNDrekSuH nAnArekhAyuktekSuH, anekavarNa iti yAvat / tadrUpa kA muka zcApaH / zUla: AyudhavizeSaH / sudarza naM cakram / zaMkha pA zau prasiddhau / utpa laM kamalam / zeSANi prasiddhAni / evaM mAtuluGgAdiranakalazAntaiH pa ri pkRtaM pANye kAda za kaM yasyedRzam // ' nAthAya-ba, .. anekarUpa iti-ba2. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH-gaNanAyakapaddhatiH yadyapi zrImahAgaNapatimUrteH daza bhujAH prasiddhAH, atraikAdazeti viruddhaM, tathA'pi pANipadena zuNDAdaNDo'pyatra grAhyaH, tatra pANyaparaparyAyeNa karaH hastaH iti vyavahArAt , karI hastIti sarvalokaprasiddheH / itthaM ca daza bhujAH, ekAdazaH zuNDAdaNDaH iti tadabhiprAyeNa sUtrakRtA bhagavatA pANyekAdazakamityuktam // AyudhasthAnaniyamaH atra AyudhAnAM dakSavAmAdiniyamo noktaH, tathA'pi sAmAnyaparibhASayA AyudhasthAnAni yojyAni / taduktaM rudrayAmaLe AyudhAnAM tu te dhyAnaM bravImi zRNu zAGkari / khaDgabANAGkuzagadAjJAnazUlabhusuNDhikAH // bhallo daNDo vajrazaktI parighaprAsatomarAH / mAlAmusalaparazumukhA dakSakasthitAH // pAzazaGkha cApaphalaM carmakhaTAGgapustakam / ghaNTADamarumuNDaM ca vAmahaste susaMsthitam // varAbhaye zaGkhacakraM puppapAtraM dvayasthitam / anukte vAmadakSedhaHprAdakSiNyakramAnnaraiH // yojyAni sarvAyudhAni jJeyAni paramezvari / "cakrazaGkhau tathA'bhItivarau saMmukhasaMsthitau // iti // asyArthaH---- ____ AyudhasthAnAnuktau khaDgAdiparazvantA dakSakare niyatAH / pAzAdimuNDAntAH vAme niyatAH / zaGkhAdipAtrAntAH icchayA ubhayatrApi / pAzAGkuzAdiyugmapaJcakaM saMmukhe / yatsaGkhyAkadakSakare yugmAnyataraM tatsaGkhyAkavAmakara evAparam / vAmordhvAdArabhya dakSordhvakrame pradakSiNakramaH, viparIte tvapradakSiNakramaH / dvayorvikalpa ityarthaH / prakRte gaNapatyAyudhe na pradakSiNApradakSiNakramau saMbhavataH / tathA hi-mAtuluGgacApazaGkhadhAnyamaJjarINAM uktavacanAnusAreNa vAmakarasaMbandha AvazyakaH / gadAzUlacakrotpaladantAnAM 1 anukteSu vAmadakSaprAdakSiNyetarakramaiH / yuktyA sarvatrAyudhAni-a, ba 1. 2 " pAzAGkuzau dhanurbANakhaDgacarmANi zaMkari" ityadhikaH ba. koze. . Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram dakSasaMbandhastathA / ataH sUtrapAThakramAnurodhena rudrayAmaLavacanAnurodhena ca vakSyamA - dvandvAnAM saMmukhataiva yuktA / mAtuluGgagade cApazUlau zaGkhacakre pAzotpale dhAnyamaJjarI nijadantau, amISAM dvandvAnAM madhye prathamaM prathamaM vAmordhvakare dvitIyaM dakSordhvare / anena krameNa adho'dho yojyam / evaM yugmapaJcakaiH dazabhujeSu vyAvRtteSu kalazaM pariziSTe zuNDAdaNDe jJeyam / yadyapi yAmaLavacane dantasthAnaM noktaM, tathA'pi parizeSAt dakSAdhaH / dhAnyamaJjarI phalAntarbhUtA, ato vAmabhAganiyamaH || 88 (C prabhinnaH prasravan kaTo gaNDo yasya tam / gaNDaH kaTo mado dAnaM " ityamaraH / Ananda pUrNa pUrNAnandaM ityarthaH / azeSA ye vighna janitAH dhvaMsAH aniSTakalApAH teSAM nighnaM nAzakaM vighnezvaraM uktaguNaviziSTaM dhyA ye t // 4 // arghyasthApanam evaM dhyAnAntamuktvA tato'rghyasthApanavidhiM vaktumArabhate -- purato mUlasaptAbhimantritena gandhAkSatapuSpapUji - tena zuddhena vAriNA trikoNaSaTkoNavRttacaturazrANi vidhAya tasmin puSpANi vikIrya vahnIzAsuravAyuSu madhye dikSu ca SaDaGgAni vinyasya agnimaNDalAya dazakalASStmane arghyapAtrAdhArAya namaH sUryamaNDalAya dvAdazakalA''tmane arghyapAtrAya namaH somamapaDalAya SoDazakalA''tmane ardhyAmRtAya nama iti zuddhajalamApUrya astreNa saMrakSya kavacenAvakuNThya 'dhenuyoni mudrAM pradarzayet // 5 // purata ityasya kasyetyAkAMkSAyAM yogyatvAt svasyeti zeSaH / etena dakSavAmabhAgayoH vyatyAsaH / mUlena saptatvaM AvRttyA saMpAdanIyam taiH abhimantrite na 1 * dhenumudrAM pradarzya yo- a, zrI. 2 mudre --ba 1. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH--gaNanAyakapaddhatiH gandha puppA kSa taiH pUji te na zu ddhe na pavitreNa paTapUtena vA riNA tri ko Na SaT ko NavRtta ca tura zrA Ni vidhA ya nirmAya tasmin nirmitatrikoNAdisaMghAtmake maNDale vi kIrya 'kSiptvA / vahnayAdizabdAH tattaMdiglakSaNAH / ma dhye pUrvAdi di kSu ca SaDaGgA ni mUlaSaDaGgAni / vidikSviti laghusUtre kartavye vahIzeti gurusUtraM kramavizeSalAbhArtham / atra yadyapi vAkyena ani ma NDa lA ya namaH ityArabhya zuddha ja la mApUrye tyantena ApUraNazeSatvaM sarvasya pratIyate, tathA'pi " sUktavAkena prastaraM praharati" itivat liGgena vibhajyaiva mantrANAM trayANAM AdhA rAya namaH pAtrA ya namaH amR tA ya namaH ityantAnAM AdhArasthApanapAtrasthApanajalapUraNeSu pratyekaM zeSatvaM vAcyam ; vAkyAt liGgasya prabalatvAt / vastutastu--" arthaikatvAdekaM vAkyaM sAkAMkSaM cedvibhAge syAt' iti jaiminisUtroktavAkyalakSaNAbhAvAt na vaakyvirodho'pi| kacit pustake aLapAtrAya namaH ityetaduttaraM " ityAdhArapAtre dhRtvA' iti pAThaH / tadA na vivAdaH / zuddha ja laM pUrvoktam / atra dvitIyA tRtIyA'rthe, saktuvat , dRSTaphalasaMbhavAt / yadvA-" srucaH saMmASTi" itivat guNakarma, ApUraNakriyayA jalaM saMskuryAditi / tathA ca asmin pakSe dvitIyaiva yathAzrutA / astreNa astramudrayA saMrakSya rakSobhUtAdiyAgavighnakartadurAdharSe kRtvA / yadvA--astreNa phaT iti mantreNa pUrvavat kRtvA / kava ce na huM iti mantreNa ava ku NThya anyatra gamanazaktirahitaM kRtvA // nibandhakArastu mantramudrAdvayaM astrapadenovAca / tanna, " sakRduccaritaH zabdaH sakRdevArtha gamayati" iti nyAyAt , AvRttau vAkyabhedaprasaGgAt // __ ata eva pUrvavilakSaNatvAt dhenu yo ni mudrAM pradarzayet ityuktam / etena na te mudre pUrvatane, mantra iti spaSTam / mudrAM ityekavacanamArSam / dhenusahitayoniriti madhyamapadalopI samAso vA kAryaH // 5 // arghyasaMskAraH evaM mudrApradarzanAntamuktvA sUtrAntareNa saMskArazeSAnAha- . 'saptavAramabhimanya tajjalavi DbhirAtmAnaM pUjopakaraNAni ca saMprokSya tajjalena pUrvoktaM maNDalaM 1 mUlenasa-zrI. 12 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 parazurAmakalpasUtram parikalpya tadvadAdimaM saMyojya tatropAdimaM madhyamaM ca nikSipya vahnayarkendukalAH abhyarcya vakratuNDagAyatryA gaNAnAM tvetyanayA RcA cAbhimantraya astrAdirakSaNaM kRtvA taddindubhistrizaH zirasi gurupAdukAmArAdhayet // 6 // 66 mUleneti saptavAra mityasyAdiH / kvacittathaiva prAThaH / ta jja lena sAmAnyAyadakena pUrvoktaM trikoNAdirUpaM maNDalaM saMskRtadezavizeSam / tadvat sAmAnyAyadakavat / Adi maM prathamaM saMyo jye tyanena tadantA kriyA tadvadityatidizyate / tena AdhArapAtrasthApanayorapi lAbhaH / kvacit saMzo dhye ti pAThaH / cakAreNa caturthapaJcamayorgrahaNam / pUrvasmAdatra yo vizeSastamAha -- vahnIti | AdhAre vahni kalAH dhUmrAcirAdayaH, pAtre sUrya ka lAH tapinyAdaya:, amRte amRtAdayazcandra kalAH caturthyantatattannAmabhiH prAgAdiprAdakSiNyena vRttAkAraM yajet / diniyamo vRttAkAraniyamazca yaH tanmUlaM paramAnandatantre aSTamollAse draSTavyam | AdhArasthApanottaraM tatra dazavahnikalAH saMpUjya tataH pAtraM sthApayet / evamanyatrApi / vakratuNDa gAyatryA tatpuruSAya vidmahe vakratuNDAya dhImahi / tanno dantiH pracodayAt / " ityanayA / " gaNAnAM tvA" itIyamRk prasiddhA / kacitpAThe samagrapATho'pi dRzyate / abhimantraNaM nAma mantrapaThanakAle saMskAryadravyasparzaH / astrA dI tyAdipadena kavacam / te ubhe pUrvaM vyAkhyAte / rakSaNa miti avakuNThanasyApyupalakSaNam / tathA ca astramantreNa saMrakSya avakuNThya kavacamantreNetyarthaH / yadyapi " tadvadAdimaM saMyojya " ityanenaiva astrAdInAM prAptisaMbhave punarvidhAnaM vyartham ; tathA'pi pUrva dhenuyonimudre sthite tannivRttyarthaM punaH kathanaM jJeyam / tadvindubhiH saMskRtaprathamabindubhiH trizaH trivAraM zirasi vidhibile guru pAdukA mA rAdhayet / ArAdhanaM nAma gurupAdukoddezena 2 ' madhyamaM ' iti nAsti - ba 2. AdimopAdimayoreva grahaNAt atra caturthapaJcamayonivRttiH / yadvA - " yogyaiH saha mapaJcakamurarIkRtya " iti agre mapaJcakasvIkAra liGgAt cakAreNa Avazyakam / yuktazcAyameva pakSaH / - iti ba2 koze, saMzodhya - a. 1 3 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH--gaNanAyakapaddhatiH dravyatyAgaH / tamyAhavanIyAdivat dezaniyamaH zirasi / bindubhirityanena dravyamAnaniyamaH / sAvaraNagaNapatipUjA yAmapi niyamo'nena kriyate // 6 // pIThazakti-dharmAdyaSTaka-mahAgaNapati-paJcAvaraNa-pUjAvidhiH pIThaniyamapUrvakaM yantroddhArAdikamAha purato raktacandananirmite pIThe mahAgaNapatipratimAyAM vA caturazrASTadaLaSaTrakoNatrikoNamaye cakre vA tIvAyai jvAlinyai nandAyai bhogadAyai kAmarUpiNyai ugrAyai tejovatyai satyAyai vighnanAzinyai dharmAya - jJAnAya laM vairAgyAya lUM aizvaryAya adharmAya kaM ajJAnAya laM avairAgyAya lUM anaizvaryAya nama iti pIThazaktIdharmAdyaSTakaM cAbhyarcya mUlamuccArya mahAgaNapatimAvAhayAmItyAvAhya paJcadhopacarya dazadhA saMtal mUlena mithunAGgabrAhmayAdIndrAdirUpapaJcAvaraNapUjAM kuryAt // 7 // pura ta iti pIThe ityantaM mUldhAraniyAmakam / vAkAradvayaM samavikalpadyotakam / ca tu ra zraM sarvasmAt bahiH tadantaH aSTa da laM tadantaH Sa Ta ko NaM tadantaH trikoNaM iti kramo jJeyaH / tI vA diSu pIThazaktiriti saMketAt AsAM zrIgaNapatyAdhArabhUtapIThe raktacandananirmite pUjanamiti jJAyate / tatra kramAnuktau prAgAdipvaSTadikSu madhye ca navazaktayaH pUjyAH / dharmAdInAM catuSTayaM vAyavyAdividikSu adharmAdicatuSTayaM pazcimAdiprAdakSiNyena pITha eva samarcayet , pITha zaktIH dharmA dyaSTa kaM ceti dvayorekadezasya zrutatvAt / dharmAdInAM diniyamaH vAyukoNataH / paramAnandatantre yA dezani-ba. 2 dazadhopataZ-ba2. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram dharma jJAnaM ca vairAgyamaizvaryaM pazcimAditaH / adharmAdicatuSkaM ca . . . . . // iti // paJcadhA paJcaprakAraiH gandhapuSpadhUpadIpanaivedyarUmaiH u pa carya pUjayitvA / atra mantrAHlaM pRthivyAtmane gandhaM kalpayApi, haM AkAzAtmane puppaM kalpayAmi, yaM vAyvAtmane dhUpaM kalpayAmi, raM agnyAtmane dIpaM kalpayAmi, vaM amRtAtmane amRtanaivedyaM kalpayAmi / atra pramANaM paramAnandatantre gandhaM puSpaM ca dhUpaM ca dIpaM naivedyakaM priye / bhUtapaJcakabIjena pRthivyAdyAtmakaM param / krameNa paJcabhirdevi mAnase tvevamarcayet // iti // mUle na da za dhA dazavAram / santa rye tyatra tarpaNasAdhanadravyaM vizeSArghyapAtrastham / tatprakArazca kathaM kArya ityAkAMkSitatvAt sannikRSTatvAt zyAmAkrame vakSyamANadharma eva grAhyaH / evamAvaraNapUjAyAmapi itikartavyatA''kAMkSAyAM tata eva grAhyam / tarpaNe tu mUlamuktvA zrImahAgaNapatiM tarpayAmIti mantrazeSaH / pratitarpaNaM mantrAvRttiH, dravyapRthaktvAt / ata eva hiraNyakezisUtre " dravyapRthaktve'bhyAvartate " iti // yattu nibandha tarpaNamantre pUjayAmIti mantrazeSalekhanaM tadazuddham / yadi tarpaNapUjanayorabhedaH tabagre'pi paJcAvaraNatarpaNaM kuryAdityeva vadet , na pUjAM kuryAditi vadet / yato dhAtubhedenoccAraNaM ato'rthabhedo'pyAvazyakaH / arthabhede pUjAliGgakamantrasya tarpaNAnaGgatvaM spaSTam / evaM nibandhe pradhAnadevapUjottaraM SaDaGgaughatrayapUjA coktA / tatra mUlaM yadi tantrAntaraM tasyAtra pravezo nAstIti pUrvamevoktam / atastanna kAryam // ____ mithunA nAM AvaraNadvayaM, aGga devatAH tRtIyAvaraNaM, brAhmayA dyAH caturthAvaraNaM, indrA dyAH paJcamAvaraNaM, evaM paJcA va ra Na pUjAM kuryAt // 7 // paJcAvaraNIpUjA 'tatra pradhAnadevatAtarpaNadezamAha-- 1 tadeva savistaraM prapaJcayati-a. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH-gaNanAyakapaddhati: trikoNe devaH tasya SaDazrasyAntarALe zrIzrIpatyAdicaturmithunAni aGgAni ca RddhayAmodAdiSaNimathunAni SaDazre mithunadvayaM SaDazrobhayapArzvayostatsandhidhvaGgAni brAhmayAdyA aSTadaLe caturazrASTadivindrAdyAH pUjyAH sarvatra devatAnAmasu zrIpUrvaM pAdukAmuccArya pUjayAmItyaSTAkSaraM yojayet // 8 // tri ko Ne devaH taHH iti zeSaH / tat trikoNaM Sa Da zraM ca tayo ra nta rALe anuktatvAt prAgAdidikSu caturAvRttitarpaNapAThakramAnurodhena zrIzrI pa ti prabhRti mithunacatuSTa yaM pUjyam / etAvat prathamAvaraNam / RddhayA mo da mithunamArabhya Sa Nmi thu nA ni SaDa zrakoNeSu / etaduttaravRtti mithuna dvayaM Sa Da zrapArzva dvaye iti dvitIyAvaraNam / SaTkoNayantre rekhopari rekhA yatra gacchati sa ta tsa ndhiH / tatra IdRzAH sandhayaH SaT santi, tAdRzasandhiSu / kramasyAnuktatvAt agnIzAsuravAyukoNakramasyoktasyAsaMbhavAt , prAgapavargatA uttarApavargatA yathA syAt tathA, kramamanAdRtya, Sa Da GgA ni yajet / iti tRtIyAvaraNam / aSTa da Le kramAkAMkSAyAM zrIvidyArNavoktaH / AdyacatasRNAM pazcimAdiprAdakSiNyena agrimANAM vAyavyAdividikSu prAdakSiNyena pUjyA brAyAdyaSTamAtaraH iti caturthAvaraNam / catura zre prAgA dya STa di kSu tattaddikpatIn yajet / atra mantrAkAMkSAsatvAt sannikRSTazyAmAkramoktadivapAlamantrA grAhyAH / athavA-vakSyamANASTAkSarIyuktanAmamantreNaiva / iti paJcamAvaraNam / anuSThAne upayuktAM sarvasAdhAraNIM kAMcit paribhASAmAha-sarvatre ti / sarvatra pUjAsAmAnye deva tA nA ma su nAmamantreSu / ghaTakatvaM saptamyarthaH / zrI pUrva prathamaM zrIpadamuccArya tataH pAdukAM iti tataH pUja yA mi iti / tathA ca zrIpAdukAM pUjayAmIti yojyamiti yAvat // 8 // gaNanAthasya punarupatarpaNAdiH evaM paJcAvaraNImiSTvA punardevaM gaNanAthaM dazadhopatarpya SoDazopacArairupacarya praNavamAyA'nte sarvavighna Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9.4 parazurAmakalpasUtram kRdbhayaH sarvabhUtebhyo huM svAhA iti triH paThitvA baliM datvA gaNapatibuddhayaikaM vaTukaM siddhalakSmIbuddhayaikAM zaktiM cAhUya gandhapuSpAkSatairabhyarcyAdimopAdimamadhyamAn datvA mama nirvighnaM mantrasiddhirbhUyAdityanugrahaM kArayitvA namaskRtya yathAzakti japet // 9 // " evaM uktaprakAreNa paJcAnAmAvaraNAnAM AvaraNadevatAnAM samUhaH paJcAvaraNI, "dvigoH " iti GIp tAM iSTvA pUjayitvA / 'punarityanena paJcAvaraNAntaH pAtitvaM sUcitam / dazadhA dazavAram / tarpaNaprakArazca pUrvameva vyAkhyAtaH / SoDazopacA rAzca paramAnandatantre parigaNitAH / yathA pAdyamarghyaM cAcamanaM snAnaM vastraM ca bhUSaNam / gandhaM puSpaM dhUpadIpau naivedyaM cApi vITikAm / nIrAjanaM cAJjaliM ca parikrAmaM natiM zive / gaNayedupacArAn vai pratyekaM SoDazezvari // iti // agre sUtroktaSoDazopacArA vA // atra pUjA'Ggatvena paddhatau homa uktaH, sa nirmUlaH // praNavaH prasiddhaH, mAyA hrIM, etayoH ante agre, svAhA'ntaM zeSaM paThet / ayaM balidAnamantraH / imaM mantraM triH paThitvA tato ba lidA naM kuryAt / balidravyamAkAMkSitaM zrIkramoktaM grAhyam / dezAkAMkSAyAM zrIkramoktaM svavAmabhAgataH / gaNapatibuddhayA ityasya abhyarcya ityanenAnvayaH / gaNapatisvarUpaM bhAvayitveti yAvat / pAThakramaM bAdhitvA arthakrameNa Adau AvAhanaM pazcAt bhAvanaM tato'rcanaM, evamagre'pi / atra dvayorapyAhvAnAdikaM padArthAnusamayena natvaJjanAdivat kANDAnusamayena, tadvat atra bAdhakAbhAvAt sarveSAM tulyapradhAnasannikarSasaMbhavAcca / Adi maM 1 ' punarityanena yathApUrvoktapaJcAvaraNapUjAyA iva evaM paJcAvaraNImityeva anuvAdaH / tadvat ayamapi anuvAda eva / kramamAtravidhiriti bhramo nirastaH / dazadhA - ba2. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH - gaNanAyakapaddhatiH 95 spaSTaM, upAdi maM dvitIyaM, madhya maM tRtIyaM ca datvA / ayaM pratipattisaMskAraH madhyamA - niti dvitIyAzruteH / dAnena dravyaM saMskuryAt iti tadarthaH / tathA ca AvaraNapUjottaraM dravyadoSe etasya nivRttireva / anugrahaM kArayitvA tayoranugraho yathA bhavet tathA tatsaMtoSaM svayaM saMpAdayet iti bhAvaH / namaH ityArabhya japet ityantaH spaSTArthaH 1: 11 yacca nibandhe japAnantaraM vaTukasuvAsinI pUjanakathanaM tatsUtraviruddhamityanena spaSTIkRtam // 9 // gaNapatyudvAsanam yadyagnikArya saMpattiH baleH pUrvaM vidhivat saMskRte'nau svAhA'ntaiH zrIzrIpatyAdivighnakartRparyantaiH mantraihutvA punarAgatya devaM trivAraM saMtarpya yogyaissaha mapaJcakamurarIkRtya mahAgaNapatimAtmanyudvAsya siddhasaGkalpaH sukhI viharet iti zivam // 10 // iti duSTakSatriyakulAntaka- reNukAgarbhasaMbhUta- mahAdevapradhAnaziSya- parazurAma zrIbhArgavamahopAdhyAya - zrImatkuLAcAryaviracitakalpasUtre gaNapatiprakaraNaM dvitIyakhaNDAtmakaM samAptam yadI tyanena homasya kRtAkRtatvaM sUcitam / baleH pUrvaM ityanena kramazeSaH sUcitaH / vidhivat iti -- agre vakSyamANavidhinetyarthaH / zrIzrIpatibhyAM svAheti mantrasvarUpam // yacca nibandhe zriyai svAhA zrIpataye svAhA iti mantravibhAgaM lilekha taM pratyayaM praznaH- mithunamekA devatA, uta devatAdvayam ? Adye mantradvaya vibhAgo'nucitaH / dvitIye AvaraNapUjAyAM zrIzrIpatizrIpAdukAM pUjayAmIti nibandhe samaSTimantalekho'nucitaH / tasmAt sandarbhaviruddhamupekSyam / na ca tava mate caturAvRttitarpaNe'pi samaSTimantrApattiH iti 1 deza: sU--ba 2, Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram . 96 vAcyam ; tatra mithuneSvekaikAM devatAM caturvAramiti vartate, na mithunAni tarpayitveti / pUjAprakaraNe kevalamithunAni pUjaye dityeva / tena mithunasya devatAtvaM spaSTam / evaM homasthale'pi zrIzrIpatyAdItyanena mithunasyaikadevatAtvaM spaSTam / anyathA zyAdivighnakartRparyantairityeva vadet , zrIpatigrahaNaM vyartham / na ca vighnakartRparyantairityatra ekadevatAgrahaNaM pratyekasya devatAtve kimiti jJApakaM na bhavet iti vAcyam / yadIdaM mantrasvarUpajJApakaM bhavet atrApi vighnakartrantairityanenaiva zrIzrIpatyAdInAM lAbhe zrIzrIpatyAdIti vyarthaM sat mantrasvarUpajJApakaM sat sArthakam / vighnakartaparyantairiti agrimamithunanivartakaM sat sArthakamiti sarva samaJjasam / tasmAt caturAvRttitarpaNe pUrvoktayuktyA catuzcatvAriMzadadhikacatuzzatatarpaNasaMkhyAparipUrtaye ca pratyekaM 'devatAtvam / pUjAyAM home coktajJApakena vyAsajyavRttyeva devatAtvam / ato mantrasvarUpamasmaduktameva / vighnakartRparyantairityanena agrimamithunaparisaMkhyA // hu tvA ityatra dravyAkAMkSAyAM " anAdiSTa AjyaM bhavati" iti paribhASayA Ajyameva / kAmanAvizeSe tu dravyavizeSo modakA''diH / puna rA gatya ityanena pUjApradezAdanyo homapradeza iti sUcitaH / zeSaM pUrvavat / yo gyaiH saMpradAyAbhijJaiH saha / etadvizeSaNasvarasArtha vitatya spaSTIkariSyAmaH upariSTAt zrIkrame / ma paJca - ka mu ra rI kRtya svIkRtya zrIkrame vakSyamANena vidhinA / atra sa ha zabdazca na yogyAbhAve'pyavazyaM saMpAdanIyamiti tadabhAve aGgalopajanitaM prAyazcittaM vA prApayati, kiM tu vidyamAne sAhityaM avidyamAne kevalaM svayameva, " saha zAkhayA prastaraM praharati" itivat / atra gaNapatyupAsanAmaryAdA'nukteH zyAmA'divat / japasaMkhyAyAzcAnukteH tantrAntaraM zaraNIkAryam / tatra tantrAntaravacanaM, tantrasAre dhyAyenmantra japenmantraM caturlakSaM samAhitaH / catussahasrasaMyuktaM catvAriMzatsahasrakam / dazAMzaM juhuyAt dravyairaSTabhirmodakAdibhiH // iti // udvAsanamudrayA udvA sya / siddha saM ka lpaH siddhakAryaH / sukhI vi ha re t iti pratipAditakarmaNaH na kevalaM pratyUhanAzaH, kintvidamapi phalamiti darzitam / etena 1 devatAtve'pi pUjAyAM-ba2. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDa:-zrIkramaH zrIvidyopAstyanaupayikAnaGgasvatantragaNanAyakopAstyA yadyadapekSitaM tat sidhyatIti kRtasaGkalpeti padena sUcitam / zi vaM iti pUrvavat prakaraNasamAptidyotakam // iti zrIrAmezvaranirmitAyAM saubhAgyodayanAnni parazurAmasUtravRttau gaNanAyakapaddhatirnAma dvitIyakhaNDa: samAptaH // tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH lalitA'dhikAraH nityaughatrayamilitAmaSTAvaraNAGgaSaTkasaMvItAm / cintayatAM tatkRpayA vAco niryAntyayanato vadanAt / / evaM pUrvakhaNDena zrIlalitopAstyaGgabhUtaM gaNapatyupAsanamuktvA zrIparadevatAyA lalitAyAH kramaM vaktumupakramate evaM gaNapatimiSvA vidhUtasamastavighnavyatikaraH zakticakraikanAyikAyAH zrIlalitAyAH kramamArabheta // 1 // e va miti vighna vya ti kara ityantena granthena pUrva kaMcitkAlaM gaNapatyArAdhanaM kRtvA pazcAt zrIlalitopAstyArambha iti sUcitam / evaM pUrvoktaprakAreNa iSTA upAsya vidhU tA nirastA sa mastAH saMpUrNAH vighnA nAM vya ti ka rAH saGghAtAH yena // gaNanAyakopAsteH pradhAnakarmatvam idaM adhikArivizeSaNam / ayaM utpattividhiH / pUrvavizeSaNasvArasyAt adhikAravidhirapi / yadvA-nAdhikArivizeSaNamidam , tathA sati gaNapaterupAsanAyAH agrimopAsanAGgatvApatteH / na ceSTApattiH / tArtIyazrutiliGgAdIni aGgatvasAdhakAni SaT pramANAni / tanmadhye tRtIyavAkyapramANasiddhaM aGgatvam , tadbAdhakaliGgazrutyorabhAvena 13 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpamatrama pramANasiddhAGgatvApadbhavamya kartumazakyatvAt / kiM tu gaNapanyupAmyUnAniya kAma viziSTalalitopAmtignena vidhAyane / yadgA parvopAmtimA pani manivAMzaSTI vA ayamArambhaH / tatkAla malilopAminaH anena vinAyo / vigatamamamnAMcA nikara iti pUrvoktaphalamyAnuvAdakana / evaM cArambhA nAma saMkalpaviga. . mya" itivat / lalitA ka ma mAra meM na ityatana yAva jAvaM vanita saMkalpa siddhaH / tadaGgaM gaNapanyAgavanA / nAmA zrImatI pAnI payAmAda badAgadapakArakaH pradhAnakarma. .. yam ityaM na cikAya " pani minikana gaNa sattvAt / na ca adhikAvipaNa ye saMprayukta viziSTavidhika kI yA anya ko vizeSa iti vAcyam / yadhizAmiNa nahiM pramAvAdinA nayA lalilopAmyAg anadhikAriNA andhAdinA anuti [E Timirti karmaNA phAlayana yadA sAvadhAnatA tadA lalitApAsti para yA pani nAva saMpannAdhikAra : nataH zrIviyopAmni kAnaviziSTa vidhima gaNamAna Arambhamya ca lalitopAnyA vana vimmanyAma bAre mani lApAninamaya kiMcidvihitaM prAyazciA, nAGgAnusAra pAnAniH / na antamA tamyAnuSThAnaM pradhAnamyAzAnanagamivAmA bhavanyA pAnaH, * yA manuSTIyatA pani vAcyam / pradhAnapUrvAzAnAM yAvatAM pradhAnena 'apUrva jananI makAna kA pradhAnanAparva jananIya mahakAriNabhAvAta anantaraM pradhAnamya navana naSTa tadapi vyartham / ni tu yAva jIvaM kartavyaM yAmIna meM kanya ityukte azakyAnuSThAnamA pona zAstramya aprAmANyApalibhiyA sakalAGgaM yamya yAvacchakyayAvajjJAtamakalAGgamiti vAkyasaMkocI yuktaH / tathA ca yathAnika yAvajjJAtagvAGgaH sahitapradhAnena apUrvotpani: kalAnyata iti kuma paSTha / nayA na lalitApAmnanityatvena ajJAtayatkicidaGgalAga'pi pradhAnamanagarahina evaM jananA punaraGgAnuSThAnamya vyarthatvAta na gaNapanyupAmnimapanyA nyAyAlaya punaranaSTAnna / yadi vighnanigamArtha kiMcidanuSTheyaM tarhi vinAyakamtavApATAdika namantvanA eva yA kAryaH / evaMprakArAnuSThAnabhedo'sti iti tadvicAraH kRtaH / itAdhikaM mudhiyo vinAgyanna / zakti ca kai ka nA yi kA yAH bhaginakANi zrInakAvayavanavana kAga mabhye trikoNAdIni paJcacakrANi / taduktaM brahmANDapurANe Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH--zrIkrarmaH caturbhiH zivacakaizca zakticakaizca paJcabhiH / navacakraizca saMsiddhaM zrIcakraM zivayorvapuH // trikoNamaSTakoNaM ca dazakoNadvayaM tathA / caturdazAraM caitAni zakticakrANi paJca ca // iti // SAM ekA mukhyA nAyikA yA tasyAH / yadvA- - zaktayaH sadhavAH striyaH, tAsAM kaM samUhaH, teSAM madhye ekA advitIyA ceyaM ' nAyikA jaganniyantI / na ca na nirdhAraNe' iti SaSThIsamAsaniSedhAt kathamayamarthaH iti vAcyam ; SaSThIsamAsaniSevepe puruSottama itivat saptamIsamAse bAdhakAbhAvAt / yadvA -- tattadvastuniSThatattatkArya|rvAhikAH zaktayaH, tAsAM samUhasyaikA advitIyA nAyikA prerikA / taduktaM divIbhAgavate -- zivAdyavanaparyante zaktayaH kAryasAdhakAH / yaiva preritA viddhi tAH sarvA munisattama // iti // - zaktayaH zyAmAvArtALIprabhRtayaH tA evaM cakraM parivAraH, " cakraM sevyaM nRpaH yaH" ityabhiyuktaprayogAt / tAsAmekanAyikA advitIyaniyantrI ityarthaH / etena vidyAyAH prAdhAnyaM sUcitam / zakticakaikanAyiketi lalitA yA guNaH / tathA ca ziSTamya devatAtvaM, utpattivAkye zrUyamANaguNaviziSTasya devatAtvAt, " yadadmaye mAnAya agnaye pAvakAya " ityAdivat utpattivAkye zrutadevatAyAH sarvatroccAraNati niyamAt / itthaM ca yatra devatAnAmakIrtanamAvazyakaM tatra guNaviziSTasyaiva rtanam ; yathA saMdhyAjapAdau sandhyApUjA''dau, zakticakaikanAyikAyAH zrIlalitAyAH ye amukakarma karipya iti / evaM nivedane / anyathA pavamAneSTau " agnaye juSTaM `pAmi" ityeva syAt / tasmAt guNaviziSTadevatAyojanaM mantrepvatra kAryam / kramaM upAsanAM vA Arabhet // lalitAnAmanirvacanam lalitAnAmanirvacanaM padmapurANe - 1 nAthA zreSThA / na ca -- ba. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 parazurAmakalpasUtram lokAnatItya lalate lalitA tena cocyate / iti / atra cakAradyotyaM niruktyantaraM darzayAmAsurasmatparameSThiguravaH sahasranAmabhASye--lalitaM zRGgArabhAvajanyaH kriyAvizeSaH, tadvatI lalitA / tena zRGgArarasapradhAneyaM mUrtiriti dhvanitam // 1 // brAhmamuhUrtakartavyadhyAnAdi 'tato gurudhyAnAdInupadizati sUtradvayena brAhma muhUrte brAhmaNo muktasvApaH pApavilApAya paramazivarUpaM gurumabhimRzya // 2 // brA mA muhUrtaH- divasaM SaSTighaTikA''tmakaM triMzatA vibhajya aSTAviMzo muhUrtaH sa brAhmaH / taduktaM devIbhAgavate aSTAviMzatimo yazca muhUrto brahmanAmakaH / tasminnutthAya matimAMzcintayedAtmano hitam // iti // tasmin brAhmaNaH mukta svA paH nidrAM tyaktvA / tasmin samaye nidrAtyAgasya sAmAnyataH smRtiprAptatve'pi kratvarthatvena aprAptamanena vidhIyate / darzapUrNamAsaprakaraNe " nAnRtaM vadet" itivat tvarthatvam / tasminnidrA'bhAve prAzastyaM ca tripurArahasye dvimuhUrtAvazeSe tu sUryasyodayanaM prati / uSaHkAla: samAkhyAtaH sAdhakAnAM zubhAvahaH // tatkAle yo yamarthaM vai cintayennizcalAntaraH / tadasya jAyate rAma kAlavelAsvabhAvataH // yastu kalpadrumaprakhye kAle'sminnAvabudhyate / buddhA vA svaM hitaM naiva cintayatyatimUDhadhIH // sarvaiH svArthaiH paribhraSTaH paGke gauriva sIdati // iti // 1 " itaH paraM lalitopAsakena anudinaM kartavyAH kriyA Aha" iti ba. koze. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 tRtIyaH khaNDa:-zrIkramaH IdRze kAla utthAya sarva pApa kSayAya-tAdarthya caturthI / ziva eva guruH na tato'nyaH iti abhi mRzya manasi dhyAtvA // 2 // mUlAdividhibilaparyantaM taTitkoTikaDArA taruNadivAkarapiJjarAM jvalantIM mUlasaMvidaM dhyAtvA tadrarimanihatakazmalajAlaH kAdiM hAdiM vA mUlavidyA manasA dazavAramAvatye // 3 // mUlaM AdhAracakraM tadA di tadArabhya vidhi bila paryantaM, etasya jvalantImityanenAnvayaH / ta Ti tko Ta yo vidyutkoTayaH tadvat ka DA rAM kapizAM ta ru Na di vA ka raH nabhomadhyavartI sUryaH tadvat piJjarAM ata eva jvalantIM mUla saM vidaM nirviSayacitaM dhyA tvA tadra zmi bhiH cidrUpajvAlArazmibhiH ni ha tA ni parihRtAni ka zma lA nAM jA lA ni samUhAH yena IdRzaH san kAdiM kAmopAsitAM hAdiM lopAmudropAsitAM vA vidyAM paJcadazI ma na sA kramaviziSTAn varNAn dhyAtvA // atra nibandhe svagurupAdukoccAraH paJcamudrAbhiH namanaM anye ca svakapolakalpitAH zlokAzca likhitAH / te sUtrAnabhimatA anAdaraNIyAH / evaM dantadhAvane mantrAH, viMzatigaNDUSaniyamaH, sarve'pi niSpramANAstyAjyAH // 3 // snAnasaMdhyAkarma tataH snAnasandhye vadati snAnakarmaNi prApte 'mUlena datvA triH salilAalIn tristadabhimatritAH pItvA'pastrissantarpya triH prokSyAtmAnaM paridhAya vAsasI 'hrAM hrIM hUM saH ityuktvA mArtANDabhairavAya prakAzazaktisahitAya khAheti trissavitre dattAryaH // 4 // 'mUlena mUrdhani datvA--va. "mUlena " ityadhika:-vara. 3 gRhamAgatya dIrghatrayAnvito haMsa ityuktvA. ityadhikaH ta. koze.. 50 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram snAna karmaNi prApte snAnAvasare / etena vaidikasnAnottaratvaM asya sUcitam / ayamevArthaH spaSTamuktaH tripurA'rNave 102 traivarNikairvaidikAnte tAntrikaM kriyate'khilam // iti // atra pratyaJjali mantrAvRttiH / aJjalI n iti bahuvacanena dravyabhede siddhe kriyAyA AvRttirapi dravyabhede mantrAvRtterekAdaze vyavasthApitatvAt / datvA ityasya kutretyAkAMkSAyAM snAnarUpatayA yogyatvAt svazirasIti pUraNIyam / mUle na iti mUlamuccArayanniti tadarthaH / triH tada bhima ntritAH mUlAbhimantritAH / trirityasya abhimantritA ityanenAnvayaH sannihitatvAt, na pItvetyanena viprakRSTatvAt / tena mUlatrivArAbhimantritAnAM apAM sakRdeva prAzanam / triH santarpya mUlamuccArya zakticakaikanAyikAM zrIlalitAM tarpayAmIti mantrasya sakRtpAThaH, kriyA'bhyAsarUpatvAt / caturAvRttitarpaNe tu mantrAvRttireva na kriyAssvRttiH iti pUrvameva vyavasthApitam / na hi dravyabhedaprApakaM zAstramasti, tasmAt sakRdeva mantraH / prokSaNe'pyevameva / AtmA naM iti zarIravAcakaM, mukhyArthasya prokSaNajanitasaMskArAsaMbhavAt / tarpaNaprokSaNayoH mantrAnukteH mUleneti yojayet / taduktaM tripurA'rNave-- mantrAnuktau mUlamantraM yojayet paramezvari // iti // na 'mUlena datvA' ityasmAdanuSaGgaH, tathA sati ' tadabhimantritAH' ityatrApyanuSaGge tatpadavaiyarthyAt / ato'dhyAhAra eva / vastraparidhAnaM smRtiprAptamanUdyate / tatphalaM snAnakarmaparisamAptijJAnaM jJeyam / ityuktvA ityetAvadapahAya svAhA 'nto'rghyadAnamantraH / yadyapi mantraliGgenaiva devatAlAbhe savitra iti vyartham / tathA'pi dattA ityatra dAnapadArthaH svasvatvadhvaMsapUrvaka devatoddezyakadravyatyAgaH / sa ca amukadevatAyA idaM na mameti rUpaH / tatra mantraliGgena mArtANDabhairavAyedaM na mameti siddhaH / "aindrayA gArhapatyamupatiSThate " itivat taM bAdhituM caturthyantaM sa vitre iti / atrApi sakRddattadravyasya punardAnAsaMbhavAt aparArthe dravyAntaratvaM siddham / tathA ca dravyapRthaktvAt mantrAvRttiH, yathA nAnAbIjepvavahananamantraH // 4 // 2 1 'mUlena, mUlamuccArayan iti tadarthaH ' ityadhikaH -ba 2. " vaidikasaMdhyottaraM tAntrikasaMdhyAM kariSye iti saMkalpya -- ityadhikaH ba. koze. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH tataH zrIcakrabhAvanaM savitRmaNDale devyai ayaMdAnaM ca vidhIyate tanmaNDalamadhye navayonicakramanucintya vAcamucArya tripurasundari vidmahe kAmamuccArya pIThakAmini dhImahi zaktimuccArya tannaH klinnA pracodayAditi trimahezyai dattAyaH zatamaSTottaramAmRzya manuM maunamAlambya // 5 // tasya savitR ma NDa la sya dRzyamAnavartulAkArasya madhye navayonayaH catasraH parAGmukhAH paJca svAbhimukhA. yonayo yasmin tat na va yo ni cakraM zrIcakramityarthaH / taduktaM kAmikAgame --- " navayoniH zrIcakramiti" / sundarIhRdaye'pi-" navayoniH zrIcakraM vizvasyotpattikAraNaM proktam" iti / zeSaM spaSTam / vA caM prathamakUTaM, " zrImadvAgbhavakUTakasvarUpamukhapaGkajA" iti pramANAt / prathamakUTAnantaraM vidmahe ityantaM paThet / tataH kA maM madhyakUTa, taduktaM cidgaganacandrikAyAm zaktivAgbhavayormadhye kAmarAjantu vizrutaH / raktazuklaprabhAmizraH . . . . . . iti / taduccArya pITha kA mi ni dhI ma hi iti paThet / zaktiM zaktikUTaM tRtIyaM uccArya paThitvA, "zaktikUTaikatA''pannakaTyadhobhAgadhAriNI" iti sahasranAmapAThAt / tataH pracoda yA di tyantaM paThet / idaM tripurAgAyatrItyapyucyate / zeSaM pUrvavat / A mR zya japitvA / zeSaM spaSTam // atra nibandhakAroktaM-snAne jale hastamAtramaNDalakaraNamArabhya vaM iti bIjena saptavAramabhimantraNAntaM sandhyAyAM trirAtmAnaM prokSyetyantaM-tantrAntarasthaM etattantrAnusAriNA na spraSTavyam / yadi spRzyate tantrAntaraM, tarhi sandhyAtrayaM pArAyaNakramazca kena hetunA tyaktaH / tanmUlaM prAmANikazcedvadatu // 5 // yAgamandirapravezAdi tato yAgamandirapravezAdIn vadati Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 parazurAmakalpasUtram yAgamandiraM gatvA klRptAkalpassaGkalpAkalpo vA pIThamanunA Asane samupaviSTaH // 6 // yA ga ma ndiraM pUjAsthAnaM gatvA / etena sandhyA bahirjale nadyAdAviti siddham / kaptAH dhRtAH A ka lpAH bhUSaNAni yenedRzaH / idaM bhUSaNadhAraNaM pUjAkarturaGgam / ato loke pUjAkarturdhAryANi yAni bhUSaNAni tAnyavazyaM dhAryANi / idaM ca zrImatAM saMbhavati / evaM sati daridrasya aGgabhUtabhUSaNAsamarthasya andhAdivadanadhikAraH prasaktaH / ata Aha--saMka lpA ka lpo ve ti / saGkalpena mAnasakriyayA kalpita Akalpo yenedRzo vA / manasA nirmitabhUSaNadhAraNakarteti yAvat / tathA ca daridrasyApyastyadhikAra iti bhAvaH / bhUSaNAni padmarAgapracurANi, bhUSaNavizeSaniyamasya tantrAntarasthasyApi grahaNamabhimatam // __ yattu nibandhe dvArapUjAyAM tAmbUlabhakSaNamuktaM tat sUtrakArAnabhimatam / yadvA--- yAgamandire kriyAvidhAnAt arthasiddhe gamane punaryAgamandiraM gatveti vyarthaM sat . gaNapatikramasthAntaHpravizyetyarthakazabdakathanAt tadantadharmAtidezaM jJApayati / ata eva vArAhIkrame nAyaM zabdaH / tena zrIkrame zyAmAkrame dvArapUjA'stu / tathA'pi zrIkrame tAmbUlabhakSaNaM nirmUlameva // pITha ma nu ne ti pUrva vyAkhyAtam / samupa viSTa ityatra samityupasargeNa A samApti ekAsanena stheyaM iti jJApayati / ata eva yenAsanena samAptiparyantamavasthAne svasya zramo na syAt tena padmAdyanyatamenAsanena stheyamityarthaH / / nibandhe bAlAtRtIyabIjena dvAdazavAramabhimantraNaM mUlamantreNa prokSaNaM uktam / tat sUtrAnabhimataM jJeyam // 6 // etatsaparyopayoginI tritArImAha tritArImuccArya raktadvAdazazaktiyuktAya dIpanAthAya nama iti bhUmau muJcet puSpAJjalim // 7 // tri tArIM vakSyamANAmuktvA na ma ityantamuccaret / ayaM dIpanAthAhaNamanuH / anena bhUmau puSpA Jja liM dadyAt / puSpANAmaJjaligRhItAnAM pracayaH puSpAJjaliH / taduktaM agastyasaMhitAyAM somavAravidhiprakaraNe-- Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH -- zrIkramaH saMzliSTahastadvayamadhyavartI prasUnapuJjaH kusumAJjaliH syAt // iti // // 7 // sarvamantreSu tritArIsaMyogavidhiH sarvamantropayuktAM kAMcit paribhASAmAha sarveSAM mantrANAmAdau tritArIsaMyogaH / tritArI vAGmayAkamalAH // 8 // atra sarvazabdasya prakaraNena saMkocaM kRtvA zrIvidyopAstyaGgabhUtAnAmetaduttarapaThitAnAM ityarthaH / tenaitatpUrvamantreSu tritArIyogo nAstIti siddham / ata eva setubandhe---" yAgamandirapravezottaraM kalpasUtre tritArIyogapAThAt tataH prAk mantreSu na tadyoga iti mantavyaM " iti sthitam / A dA vityanena antavyAvRttiH / yo ga iti vaktavye samityupasargeNa tritAryuccAraH spaSTamabhUt / tato yatkiMcidaGgamantrapAThasamaye madhye yadi karaNApATavAdidoSeNa eko varNoM luptaH tadA punarmantraH paThanIyaH tatrApi punaH tritArIyogaH sUcitaH / yadvA - - tritArIpAThAnantaraM kenacit pratibandhena mantrapAThe yadi kSaNa vilambaH tAdRzasthale punastritAryuccAro'vilambenoccAraNarUpo jJApyate / yadyapyanenaiva dIpanAthArhaNamantre tritArIyogaprAptau tatra tritArImuccAryeti vyartham / tathA'pi tatra tritArImuktveti tanmantraghaTakatvaM tritAryA jJApayati / iyaM paribhASA ca tritA yogena mantrANAM saMskAraM vadati iti na vaiyyarthyam // yattu nibandha dIpanAthArhaNottaraM gaNapatinamanaM gurunamanaM aGguSThAdikaniSThAntavyApakamiti prANapratiSThA ca tatsarvaM tantrAntarasthaM anyaprakaraNasthaM zrIvidyAprayoge na spraSTavyam // atra tritArI ketyAkAGkSAyAmAha - tritA rIti / vAkU sabinduH dvAdazasvaraH / mAyA turIyopmasahita dvitIyAntasthottarasabindusturyasvaraH / kamalA prathamopmasahitadvitIyAntasthopari sabindusturyasvaraH / ete tritArIpadavAcyA bhavantIti zeSaH / vAgAdInAmuktArthatve pramANamagre vakSyAmaH // 8 // zrIcakrasvarUpaM tatsAdhanadravyaM ca 105 itaH paraM zrIcakrasvarUpaM tatsAdhanadravyaM cAha 14 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 purataH paJcazakticatuH zrIkaNThameLanarUpaM bhUsadana trayavalitraya bhUpapatradikpatrabhuvanAradruhiNAravidhikoNadikkoNatrikoNabinducakramayaM mahAcakrarAjaM sindUrakuGkuma' likhitaM cAmIkarakaladhautapaJcaloharatnasphaTikAyutkIrNa vA nivezya // 9 // parazurAmakalpasUtram purata ityasya nivezye tyanena sAkamanvayaH / paJca zakta yaH zakticakrANi, catuH zrIkaNThAH catvAri zivacakrANi, eSAM meLa na rUpaM abhinnasvarUpam / etena vizeSaNena etAdRzasvarUpajJAnaM pUjA''dAvAvazyaka miti sUcitam / etanmeLanaprakAraH, pUjAkAle IdRzajJAnasyAvazyakatA coktA brahmANDapurANe ---- trikoNe baindavaM liSTamaSTAre'STadaLAmbujam / dazArayoH SoDazAraM bhUgRhaM bhuvanAzra ke || zaivAnAmapi zAktAnAM cakrANAM ca parasparam | avinAbhAvasaMbandhaM yo jAnAti sa cakravit // evaM vibhAgamajJAtvA zrIcakraM yo'rcayet sakRt / na tatphalamavApnoti lalitAmbA na tupyati // iti // ayamevArthastantreSu bahu pratipAditaH / granthavistarabhayAnneha tatratyavacanAni likhitAni / bhU sadana trayaM paritaH caturazrarekhAtrayam / caturazre bhUsadanazaktigrAhakaM pramANaM tu- I tadvA vRttamAlikhya tadvA caturazrakam / iti tantrAntaravacanam / asmatparameSThigurubhirapi setubandhe likhitaM 'bhUgRhaM nAma caturazraM " iti // 2 zrIcakre dvArarahitacaturazratraya lekhanasamarthanam nanu tantrAntaravacane caturazrakamityekavacanena ekameva caturazramiti pratIyate, iha caturazratrayamityuktam dvayorvirodhe kathametaditi cet --na; tattattantrAnusA militaM---a. " Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH ripuruSabhedena vyavasthitavikalpasaMbhavAt / evaM sUtrAnuyAyinAM zrIcakre bhUpuraM dvArarahitaM, anuktatvAt // nanu tripurA'rNave "vRttaM tato bhUpurANAM tritayaM dvArazobhitaM " ityuktatvAt , evaM nityAtantre evaM tribhUsadanakaM caturavibhUSitaM " iti, vAmakezvaratantre " pariveSa bhUpuraM ca caturdAropazobhitaM" iti, evamAditantrAnusAreNa atrApi dvAratAtparya kalpyatAM iti cet--na "vRttatrayaM ca dharaNIsadanatrayaM ca zrIcakrametaduditaM paradevatAyAH" iti yAmaLavacane, evamanyepvapi tantreSu, dvArarahitabhUpurazravaNena vikalpamya durnivAratvAt / na caivaM dvArarahitabhUpurasya kenApi nibandhakAreNAlikhitatvAdidamazraddheyaM iti vAcyam ; saundaryalahoM " trayazcatvAriMzat" iti zloke dvArAnukteH bhagavatpAdAnAmasmaduktapakSasyaivAbhimatatvAt / evaM prapaJcasArasaJahe zrIvidyAraNyasvAmibhirapi dvArarahitamapi zrIcakre caturazramupalabhyate kvaciditi granthena asmadanumatameva likhitam / evamaticirantanaziGgabhUpAlapaddhatAvapi tathA'sti / idamanveSituM pravRttau anyAnyapi nibandhAntaravAkyAni miliSyanti / etAvadalamiti na vizeSayatnaH kRtaH // itthaM cAhaM sUtrAnuyAyIti vizeSAbhimAnavatA nityotsavanibandhakAreNa zrIcakralekhanaprakArakathanAvasare "caturdAraM bhUpuraM samudbhAvayet " iti yato likhitaM ata eva tena sUtraM na parizodhitam / gatAnugatikalokAnusAreNa likhitamiti sphuTam // kiMca nibandhakAraH zrIbhAskararAyANAM zipya iti svanibandha eva lilekha / zrIbhAskararAyoktasetubandhe " pratidizaM rekhAtrayayuktaM dvArasAmAnyAbhAvavat' iti tRtIyaH pakSaH / kalpasUtramasmin pakSe anukUlamiti likhitam // kiMca sarveSAM mantrANAM Adau tritArIsaMyoga iti kalpasUtrasya yAgamandirapravezottarameva pAThAt tataH prAktanamantreSu na tadyoga iti setubandhe sthite ayaM muSaHkArI razmimAlAmantreSu sandhyAvandane ca 'tritArI yojayAmAsa / tathA dvAracatuSTayaM ca yojayAmAsa / evaM sati gurumatamapi yaH ajAnan svecchayA likhati sa kIdRza upAsakaH, kIdRzo vA guruziSyabhAvaH, taM na vidmaH // yadi ca setubandhe prathamaM dvArasAmAnyAbhAvaM vilikhya agre tattvaM vicArya agre tatraiva " dvArasAmAnyAbhAvapakSastu dvArapratiSedhaparyudAsAnyataramantareNa yAmaLakalpasUtrAdau Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 parazurAmakalpasUtram dvArAnuktimAtreNa kalpyamAnaH sAhasamAnaM" iti likhitatvAt kathaM gurumatAnabhijJatetyucyate,--tadA AstAM dvAraviSaye gurumatAbhijJatA / razmimAlAmantreSu sandhyAmantreSu ca tritArIyojane gurumatAnabhijJatA vajralepAyitA / etenAyaM nibandhaH sarvatantrasvatantrazrIbhAskararAyaiH parizodhita ityaitihyamapi nirmUlamiti sphuTaM yuktamutpazyAmaH // va li tra yaM vRttatrayam / atra bahavaH-SoDazadaLasya aSTadaLasya dve karNikAvRtte, tayorbahiH ekaM vRttaM, evaM ca vRttatrayaM, na padmadvayasya bahirvattatrayam / yattu " vaLitrayaM" iti kalpasUtram , "vRttatrayaM ca dharaNIsadanatrayaM ca" iti yAmaLavacanaM, " jyeSThArUpaM catuSkoNaM vAmArUpaM bhramitrayaM" iti yoginItantravacanam , sarva uktavRttatrayaparamevetyAhuH // zrIcakre paJcavRttalekhanasamarthanam atra asmatparameSThiguravaH setubandhe vakSyamANaprakArAntareNa zrIcakralekhanAvasarebahiH padmadvayaM kuryAdaSTaSoDazakacchadam / guNavRttaM tataH kuryAccaturazraM ca tadbahiH // iti vAmakezvaratantravacane tataHpadasvArasyana padmadvayAbahireva trINi vRttAni, tadanusAreNa parizeSa bhUpuraM ceti / atraikavacanamavivakSitam / evaM ca paJca vRttAni / ata eva jJAnArNave etadvAhye mahezAni vRttaM pUrNendusaMnibham / tadyutaM kuru mInAkSi vasupatraM manoharam // tathA SoDazapatraM tu vilikhet suravandite / tabAhye devadevezi trivRttaM mAtRkA'nvitam // ityatra tadbAhya itipadena karNikAvRttAdatiriktaM vRttatrayaM suspaSTamuktam // tadvyAkhyAtAro'nye AgraheNa tadbAhye iti zlokAdhaiM svapustaka upari likhitatvAt akSaralekhanaprakArasya kasmiMzcittantre alekhanAt akasmAnmAtRkA'nvitatvokterasaGgatatvAt bahuSu pustakeSu anupalabdhezca prakSiptamiti paramatamanUdya tadupari yadi prakSiptaM tarhi tRtIyavRttavidhAyakavacanAbhAvAt vRttadvayApatteriti dUSitatvAt saMhitAyAM tantrAntare ca bahirvRttatrayaM suspaSTamastIti likhitatvAt paJcavRttAnIti (setubandhe) vyavasthApayAmAsuH / / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH - zrIkramaH " atra mahezvarAnandanAthA:- - " tadvAhye vRttamAlikhya tadvA caturazrakam " iti paramAnandatantre vRttamityekavacanAt " vRttaM tato bhUpurANAM " iti, "vRttaM tribhUsadanakaM " iti, "pariveSaM bhRpuraM ca" iti, "suvRttaM paramezAni " iti tripurArNava-nityA-vAmakezvaratantra- dakSiNAmUrtisaMhitAsu ekavacanabalAt karNikAvRttadvayenaiva saha trivRttamiti vyavasthApya tataH setubandhamatamanUdya taddUSaNe setubandha eva vAmakezvaratantrajJAnArNavavacanayo: bahuSu pustakepvanupalaMbhAditi zrIbhAskararAyalekhaM hetutvenopanyasya setubandhaM dUSayAmAsuH / / ayaM prakAro'siddhaH / setubandhe taiH siddhAntAvasare bahuSu pustakeSvanupalaMbhAditi noktaH / kiMtu vAdimatAnuvAdaveLAyAM upanyastaH / sa ca vAdino lekhaH / tena hetunA zrIbhAskararAyamataM kathaM nirastam / rAyaizca pratyuta matpustakamadhyalekhAt pramANameveti pratibandhuttaraM vRttadvayApattizceti dUSaNadvayaM dattam / kiM ca vAmakezvaratantravacane na ko'pi vivAdaM lilekha / evaM sati tatrApi nirmUla IdRzo doSAropaH kevalaM svapANDityaprakaTanArtha eva / ato vAmakezvaratantravacanasya vRttatrayaprApakasya jJAnArNavasya ca gatimakalpayitvA na vRttapaJcakanivRttirbhavipyati // 109 yadi ca niruktaikavacanabalAdeva yAmaLakavacanena aSTadaLaSoDazadaLeti pRthaguktvA taduttaraM zrUyamANavRttatrayaM tipade trayamityasya samudAyAnuvAdakatvarUpavaiyyarthyamaGgIkRtya, evaM vAmArUpaM bhramitrayamityatra aSTadaLaSoDazadaLAvayavasya bhramereva vAmArUpatvakalpanAyAsaH kriyate / tarhi tadbAhya caturazrakamityatrApyekavacanaM tulyam / tadupodbalakAni vacanAni-vAmakezvaratantre " pariveSaM bhUpuraM ca" iti, tatraiva SaSThapaTale "vAmArUpaM catuSkoNaM iti, pUrvatantre ca " guNavRttaM tataH kuryAccaturazraM ca tadbahiH " iti, dakSiNAmUrtisaMhitAyAM -- "suvRttaM paramezAni tato bhUbimbamAlikhet" ityAdivacanAni / evaM vacaneSu satsu ekavacane nirbharavataH atra paramAnandatantra TippaNyAM " caturazraM caturazratrayaM' " iti mahezvarAnandanAthalekha : sandarbhaviruddha eva // yadi ca bhUpurANAM tritayaM dvArazobhitaM " ityAditantravacanairekavacanaM tatratyamavivakSitamityucyate, tarhi vRttamityatraikavacanena ko'parAdho'nuSThitaH / evaM bahupvekavacanaM loke vede ca prayujyamAnaM bahUpalabhyate / loke, " gRhe dhAnyamasti ", 1 cc 'taccaturazratrayaM tribhiraGgulai : " ityadhikaH -- ba2. 66 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .110 parazurAmakalpasUtram " saMpanno vrIhiH", " iti hetustadudbhave" iti IdRzasthale jAtyekavacanamiti vadanti ziSTAH / " brAhmaNo mama daivataM" iti purANaprayogaH / zrutau bahupatnIkadarzapUrNamAme " patnI saMnahya", "gRhaM saMmArTi", ityevamAdIni bahUni santi / tadvadupapatteH naikavacanasya sarvathA gatyabhAvaH // na ca---uktasthaleSu bAdhakavazAdekavacanamya lakSaNAM bahutve kalpayitvA ekavacanaM nirvAhyam / prakRte'pi tadvatpakSAzrayaNe vAmakezvaratantrasthasya " guNavRttaM tataH' ityatra tata ityasyaiva lakSaNAyAM tAtparyagrAhakatA vAcyA / sA ca na saMbhavati / tataHpadaghaTitavAmakezvaratantrasya "tabAhye vRttaM" iti paramAnandatantrasyaikavacanaghaTitasya tulyabalatvena ekavacanAnusAreNa tata ityasyaiva lakSaNApakSaM avivakSApakSaM vA''zrityekavacanavivakSaiva kimiti na kriyate / dvayormadhye anyatarasya anyathAnayane kArye tata iti padasvArasyenaikavacanamavivakSitaM na viparItamityatra niyAmakAbhAvAt--iti vAcyam / pratyayArthaprAtipadikArthayormadhye ekAnusAreNa aparasyAnyathAnayane prApte prAtipadikasya prabalatvena tadanusAreNa vacanapratyayArthasyaivAnyathA nayanam / taduktaM zrIvidyAraNyasvAmibhiH triranRktico dharmaH sthAnadharmo'tha nAgrimaH / strIliGgatvAnna tatprAtipadikaprabalatvataH // iti prAtipadikaprAbalyasAdhakayuktayo'pi bahvayaH santi / granthavistarabhayAdabhiyuktoktikupraiva likhitA / tasmAt prAtipadikIbhUtatataityanusAreNa ekavacanameva anyathA neyam / tathA ca sudhiyA AgrahaM parityajya kevalatattvajubhutsunA vicAryamANe sarvatantreSvapi vacanamAtrasyAvivakSAM kRtvA zrIyantre paJcavRttAnyabhimatAnIti sidhyaditi / prakRtamanusarAmaH // bhUpa patra miti-bhUpA iti SoDazasaMkhyAyAH saGketaH / SoDaza patrANi yasmiMstat / dikpa traM-digityaSTasaMkhyAyAH saMjJA, tAvanti patrANi yasmiMstat / bhu va nAra--bhuvanamiti caturdazasaMkhyAyAH saMjJA, tAvadaraM tAvatkoNam / dru hi NAraM druhiNa iti dazasaMkhyAyAH saMjJA, zrIbhAgavatAdau sRSTinimittAnAM dazaprajApatInAM kardamAdInAM prasiddhatvAt / tAvadaraM dazakoNamityarthaH / etena vidhi ko Na miti ca vyAkhyAtaprAyam / dikpadaM ca vyAkhyAtam / trikoNa bindU spaSTau / ma ya mityanena Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH 111 samaSTayekarUpatvaM jJApitam / ma hA cakrarA jaM--cakrarAjamiti zrIcakrasya nAma, tatra mahattvaM pUjyatvaM, " maha pUjAyAM" ityanuzAsanAt / tathA ca brahmaviSNurudrAdisakalapUjyamityarthaH / sindUraM prasiddhaM, kuGkumaM kAzmIraM, etadanyatareNa / yadvAdvandvasamAsena sAhityapratIteH sindUrasahitakuGkumena li khi ta m // ___navyAstu--yadA bhUmau prastAro likhyate tadA kuGkumarajobhiH pUraNaM, meruprastArazcet sindUrarajobhiriti vyavasthAmAhuH / tatra mUlaM cintyam // lekhanaprakArasya asmatparameSThigurukRtasetubandhe savistaramuktatvAnnAtra likhyate / etAvatparyantaM pUjAsamaye nityayantra nirmANaprakAraH uktaH / idAnIM siddhayantre'pi pUjAprakAraM yantranirmANadravyaniyamaM cAha--cA mI ka re tyA di nA / cA mI karaM suvarNa ka la dhau taM raupyam / yadyapi kaladhautapadaM suvarNavAcakamapi bhavati / "kaladhautaM raupyahemnoH" iti kozAt , tathA'pi suvarNamya pUrvamuktatvAdraupyameva / paJca lo haM, tallakSaNamuktaM tantrasAre bRhatpAJcarAtre ca raupyaM nRpaguNaM proktaM diksaMkhyo hemabhAgakaH / tAnaM dvAdazabhAgaH syAllohabhAgasya paJcakam / ArakUTasya SaDbhAgAH paJcalohaM prakIrtitam // iti / / ArakUTaM pittalaM, zeSaM mpaSTam / ratnA ni marakatAdIni, teSu utkIrNa pUrvoktazAstreNa nirmitam / A di padAt tAmradRSadAdikaM paramAnandatantroktaM grAhyam / idamapi pUrvoktacakrarAje vizeSaNam / IdRzaM cakrarAjaM purato ni ve zya // atra pUjanaM mukhyam / etamyAlAbhe tantrAntaroktapratinidhisvIkAro'pi kAryaH / taduktaM paramAnandratantre-- Adarza caikaguNitaM pustake dviguNaM phalam / pratimAyAM caturdhA syAt sAlagrAmeSu SoDaza // zivanAbhe zataguNaM pUjanAt puruSArthakam / sahasradhA nArmade tu phalaM devi pracakSate // kuNDalyAM lakSaguNitaM devatAdarzanaM bhavet / cakrarAje tu yA pUjA sA'nantaphaladAyinI // iti // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 parazurAmakalpasUtram imAni tu paThitakrame uttarottarAbhAve pUrvapUrva grAhyam / etAdRzArthatAtparyagrAhakameva phalatAratamyazravaNam / kuNDalI zeSakuNDalI / pustakaM kulazAstrapustakam / pratimA dhyAnazlokasthAkArA / zeSaM spaSTam // yantrapratiSThA sUtre anuktatvAt na kartavyA sUtrAnuyAyibhiH / evaM prANapratiSThA'pi na kAryA sUtrAnuyAyibhiH, anuktatvAt anAkAkSitatvAcca / vastutastuyantrapratiSThAyAH pUjAprayogabahirbhUtatvAt adhikAbhyudayecchAyAM tantrAntaroktamanuTheyaM, yathA sahasranAmapAThAdi / tatkaraNe abhyudayaH akaraNe'pi na hAniH sUtrAnuyAyinAm / yathA vA yajJopavItasaMskAro baudhAyanasUtre paThitaH / anyasUtrApaThitatvAt " bahvalpaM vA" iti sUtrAt ananuSThAne na hAniriti draviDAndhradezIyAH yajJopavItasya na saMskAra kurvanti / mahArASTradezIyaistu karaNe abhyudayaM matvA saMskAraH kiyate / tadvat cakrarAje saMskAre abhyudayaH, akaraNe sUtrAnuyAyinAM na hAniH // 9 // __ mandirArcanam tato mandirAdyarcanakramamAha - tatra mahAcakre amRtAmbhonidhaye ratnadvIpAya nAnAvRkSamahodyAnAya 'kalpavRkSavATikAyai santAnavATikAyai haricandanavATikAyai mandAravATikAyai pArijAtavATikAyai kadambavATikAyai puSyarAgaratnaprAkArAya padmarAgaratnaprAkArAya gomedharatnaprAkArAya vajraratnaprAkArAya vaiDUryaratnaprAkArAya indranIlaratnaprAkArAya muktAratnaprAkArAya marakataratnaprAkArAya vidrumaratnaprAkArAya mANikyamaNDapAya sahasrastambhamaNDapAya amRtavApikAyai AnandavApikAyai vimarza'kalpavATikA-ba2, zrI. * gomeda-ba2. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH -- zrIkramaH vApikAyai bAlAtapodvArAya candrikodvArAya mahAzRGgAraparighAyai mahApadmATavyai cintAmaNigRharAjAya pUrvAmnAyamayapUrvadvArAya dakSiNAmnAyamayadakSiNadvArAya pazcimAmnAyamayapazcimadvArAyottarAmnAyamayottaradvArAya ratnapradIpavalayAya maNimayamahAsiMhAsanAya brahmamayaikamaJcapAdAya viSNumayaikamaJcapAdAya rudramayaikamaJcapAdAya IzvaramayaikamaJcapAdAya sadAzivamayaikamaJcaphalakAya haMsatUlatalpAya haMsatUlamahopadhAnAya kausumbhAstaraNAya mahAvitAnakAya mahAyavanikAyai namaiti catuzcatvAriMzanmatraistattadakhilaM bhAvayitvA arcayitvA // 10 // 113 tatra yAgamandire sthite iti zeSaH / idaM ca mahA cakre ityasya vizeSaNam / yadvA -- tatreti likhitArthakaM pUrvasUtre, purato nivezyetyanvitam / mahA cakre iti " bhAvayitvA arcayitvA " iti agrimeNAnvitam / amRtA mbho nidhiH amRtasamudraH / ratnamayo dvIpaH vAsayogyadeza unnatabhUmiriti yAvat / udyAnaM krIDAvanaM, "pumAnAkrIDa udyAnaM " ityamaraH / vRkSa vATikA upavanaM, " gehopavane vRkSavATikA " ityamaraH / kalpA dIni suratarunAmAni / (4 paJcaite devataravo mandAraH pArijAtakaH / santAnaH kalpavRkSazca puMsi vA haricandanam // ityamaraH // ka da mbaH prasiddhaH / puSya rAgA divi drumAntA navaratnabhedAH teSAM prAkAraH paritaH gRhAdbahirnirmitA bhittiH / mANikyaM padmarAgaM, tasya maNDapaH / vApI dIrghikA / uddhAro lohitavarNa samAhlAdakaM vastu / taduktaM tryakSarakoze - " udgAro lohite varNe samAhlAdanavastuni " iti / ratna mayAH pradIpAH teSAM valaya m / haMsa tU laM pakSivize " 1 zanmandiramantrai-- ba2, 15 A 3 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 Sasya pakSAdhaH sthitaromamAlA''kRtisUkSmapakSAH mahArASTrabhASAyAM parA iti prasiddham / ma hopadhAnaM mahArASTrabhASAyAM loDDu iti prasiddham / kau suMbhA sta ra NaM raktavarNe talpopari tanmAlinyAbhAvArthaM sUkSmaM vastraM pAtyate / tat mahArASTrabhASAyAM palaMgapUsa iti prasiddham / vi tA naM UrdhvadezAnmRttikAdipAtapratibandhakamupari badhyamAnaM vastram / yavanikA mahArASTrabhASAyAM paDadA iti prasiddham / zeSaM prasiddham / evaM caturthyantaiH sarvaiH na ma iti yogaH, 1 te ameyAzayA " itivat / etaiH catuzcatvAriMza nmantraiH mantravAcyAnarthAn Adau zrIcakre paribhAvya teSAM pUjanaM kuryAt / ekasya dhyAnaM tato'rcanaM, tato'parasya dhyAnaM tataH tasyArcanamiti kramaH tattaditi padasvArasyAt labdhaH / anyathA nyAyataH padArthAnusamayena dhyAnaM pUjanaM ca prAptaM, tataditi vIpsayA tadvAdho jJeyaH // 10 // 66 yA dIpadAnaM cakrAbhyarcanaM ca parazurAmakalpasUtram gandhapuSpAdisthApanasthAnAdikamAha gandhapuSpAkSatAdIMzca dakSiNabhAge dIpAnabhito datvA mUlena cakramabhyarcya mUlatrikhaNDaiH prathamatryabhre // 11 // akSatA dItyatra Adipadena prathamadvitIyAdigrahaNam / etasya datve tyanenAnvayaH / tatra dAnaM na yatkiMciddevatoddezena tyAgaH / kiMtu " yajJAyudhAni saMbharati " itivat pUjAsAmagryAH ekatra saMpAdanam / etasya phalaM tattadarpaNaveLAyAM tasya tasya zIghralAbhaH / dIpA nAmabhitaH pArzvadvaye dAnaM sthApanamadRSTArtham / datvetyasya ca kAraNa AvRttirjJApitA, pratyuddezyaM vAkyaparisamAptyarthamAvRtterAvazyakatvAt / ato na dadAterarthabhedo doSajanakaH / naca dAdhAtorayamarthaH kena pramANeneti vAcyam, rajakasya vastraM dadAti, saMvAhakasya caraNau dadAti zatrave bhayaM dadAti, ityAdau yogyatathA arthakalpanAvat atrApi yogyArthakalpanAt / abhita ityanena ekasmin pArzve yAvanto dIpAH tAvanta eva aparapArzva iti jJApyate / asya phalaM andhakAranivRttiH / etena pUjAgRhe andhakArasAmAnyAbhAvaH kArya ityarthaH / ekasmin pArzve adhikadIpasthApane tatpRSThataH tacchAyArUpAndhakAraH patiSyati / abhitastulyaprajvAlane na kutrApyandhakAra Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH ___ ityarthaH / pArzvadvayaniyamo dRSTArthaH / cakraM navacakrAtmakaM samaSTicakraM mUle na paJcadazyA abhya 7 / atra puSpAkSatakSepaNamevAbhyarcanam / trikha NDaiH vAgbhavakAmarAjazaktibhiH prathamaM cakranirmANasamaye prathamasya cakrasya trI Ni yA nya zrA Ni tAni dvigutvAdekavadbhAvaH / na bahuvrIhiH / tatpakSe trikoNAtmakaikacakre ekadeze pUjane mantratrayasyAnAkAMkSitatvAt "bhago vAM vibhajatu" itivadvikalpApatteH / na ca " caturbhirabhrimAdatte" itivat samuccayo'stviti vAcyam ; tathA'pi bahuvrIhipakSe anyapadArthe lakSaNAkalpanaM doSaH / dvigupakSe tu koNatraye kUTatrayaM yuktam / abhyarcya ityasya pUrvasmAdanuvRttiH / kramasyAnuktatvAt svAgrAdiprAdakSiNyana // 11 // Atmazuddhihetu zoSaNAdi tataH zoSaNAdInAtmazuddhihetUnAha vAyvagnisalilavarNayukprANAyAmaiH zoSaNaM saMdahanamAplAvanaM ca vidhAya // 12 // ___ vAyuvarNa:-~-yaM, agnivarNaH-raM, salilavarNaH--vaM / vAyau zoSakatAzaktiH lokaprasiddhA / atastadvarNe'pi sA'sti / ataH tena zoSaNaM jalAMzanAzanaM, evameva agnivarNena saM da ha naM bhasmIkaraNaM, tathaiva tadbhasmanaH udakavarNena piNDIkaraNaM A plA va naM, vidhA ya kRtvA / cakArAt tantrAntaroktaM zyAmAprakaraNasthaM vA ,laM iti pArthivabIjena kAThinyasaMpAdanaM zAMbhavazarIrotpattizca grAhyA / yadvA--samIpavRttitvAt zyAmAprakaraNasthameva grAhyam / zoSaNAdikriyANAM karmAkAGkSAyAM dRzyamAnaM sthUlazarIraM liGgazarIraM vA karma tantrAntaraprasiddhaM grAhyam / varNa yu kyA NA yA mai rityuktyA yamityuccaran prANAnAtamitorniyacchet , tataH zarIrazoSaNaM bhAvayet , yazca zyAmAprakaraNe "vAyuM piGgaLayA AkRSya" ityabhyAsaH kRtaH tasyArthasya prANAyAmairityanena jJApitatvAt / evamevAgre'pi // __yattu nibandhe saGkocazarIraM zoSayadityAdivArAhIprakaraNasthA mantrA likhitAH te nirmUlA heyAH, asUtritatvAt / paraM tu zyAmAprakaraNasthaM kaThinatvasaMpAdanaM zAMbhavazarIrotpattiH 'cakArasUcitArthApattipramANasiddhA anuSTheyA // 12 // . 1 sUtrakAra--zrI. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 parazurAmakalpasUtram prANAyAmaH tataH prANAyAmavidhimAha triH prANAnAyamya // 13 // prANA yA ma stu zyAmAprakaraNe vakSyamANaprakAreNa jJeyaH // 13 // vighnakarabhUtotsAraNam , vakavacanyAsazca taduttaraM vighnakRdbhUtotsAraNaM kAryamiti tadAha apasarpantu te bhUtA ye bhUtA bhuvi sNsthitaaH| ye bhUtA vighnakartAraste nazyantu zivAjJayA / iti vAmapAdapANighAtakarAsphoTasamudaJcitavastAlatrayaM datvA devyahaMbhAvayuktaH svazarIre vajrakavacanyAsajAlaM vidadhIta // 14 // apasarpa ntu iti mantreNa pArSyA pAdapRSThabhAgena bhuvo ghA taH tADanaM, ka ra yoH A sphoTaH saMgharSaH, sa muda JcitaM tiryakRtaM vaktraM mukhaM, ebhiH saheti zeSaH / tAla trayaM adhomukhAbhyAM dakSamadhyamAtarjanIbhyAM vAmakaratale sazabda trirabhighAtaH, taM datvA utpAdya / ahaM upAsya devya bhinna iti bhAvayitvA / sva zarIre ityanena devatAzarIravyAvRttiH / vajra ka va caM abhedyakavacarUpaM nyA sa jAlaM nyAsasamUhaM vakSyamANaM vidadhIta kuryAt // 14 // karazuddhinyAsaH kiM tanyAsajAlaM ityAkAMkSAyAM Adau karazuddhinyAsamAha binduyukzrIkaNThAnantatArtIyaiH madhyamAditala- . paryantaM kRtakarazuddhiH // 15 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 tRtIyaH khaNDa:-zrIkramaH zrI ka NThaH zivaH akAraH yoginItantre paJcadazyAM zrIkaNThadazakamityavarNagaNanAt / anantaH dIrghAkAraH, tantrasAre AM hrIM kroM iti mantrasya " ananto bindusaMyukto mAyAbrahmAgnitAravAn" ityuddhArAt / bindu yu jau ca tau zrI ka NThA nantau ceti samAsaH / tArtI yaH bAlAtRtIyaH sauH iti / evaM ca aM AM sauH anena mantreNa madhya mA mArabhya tala paryantaM kRtA ka ra zuddhiH yena / madhyamA'nAmAkaniSThAGguSThatarjanIkaratalakarapRSTheSu nyasedityarthaH / ayaM karazuddhinyAsaH // 15 // AtmarakSAnyAsaH AtmarakSAnyAsamAha kumArImuccArya mahAtripurasundarIpada'mAtmAnaM rakSa rakSeti hRdaye aJjaliM datvA // 16 // ku mArI bAlAM uccArya pada miti varNadvayamapahAya rakSa ra kSe tya ntaM paThan hR da ye aJja liM dadyAt / ayamAtmarakSAnyAsaH // 16 // caturAsananyAsaH caturAsananyAsamAha mAyAkAmazaktIruccArya devyAtmAsanAya nama iti khasyAsanaM datvA // 17 // mAyA hI iti spaSTaM bahusthale prasiddham / kAmaH klImiti / taduktaM devIbhAgavate klIbeti muniputrastamAjuhAva tadantike / sudarzanastu tacchrutvA dadhArAdyAkSaraM sphuTam // anusvArayutaM tacca provAca ca punaHpunaH / / bIjaM vai kAmarAjAkhyaM gRhItaM manasA tadA // iti // 'mamRtacaitanyamAtmAnaM-ta. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 parazurAmakalpasUtram zaktiH sauriti, " zaktiH parA tRtIyA ca " iti kozAt / yadyapi kAmazaktipadena tripurAgAyatrIvat paJcadazIdvitIyatRtIyakUTagrahaNamapi grahItuM zakyate, tadarthe'pi pramANasya darzitatvAt / tathA'pi mAdanaM 'zaktisaMyuktaM caturthasvarasaMyutam / Urdhve madhyendubindvADhyaM kAmarAjaM samuddhRtam / zAntAntaM kAdisaMyuktamaikArAntAntayojitam // iti yoginItantre etanmantroddhArAdayamevArthaH / mAdanaM kakAraH / ' zaktiH lakAraH / caturthasvaraH IkAraH / zAntAntaM sakAraH / kAdirvisargaH / aikArAntAntamaukAraH / uccA rye ti tyaktvA na mo nto manuH / itthaM ca hrIM klIM sauH devyAtmAsanAya namaH iti mantreNa svasyAsanaM datve ti, Asane puSpAkSatAn kSipet // 17 // tataH sUtradvayena cakrAsanAdimantrAnuddharati--- zivayugbAlAmuccArya zrIcakrAsanAya namaH zivabhRguyugbAlAmuccArya sarvamatrAsanAya namo bhuvanAma - danau blemuccArya sAdhyasiddhAsanAya nama iti cakramatradevatA''sanaM tribhirmatraizca kRtvA // 18 // zivo hakAraH, harizavo gaganaM prANaH " iti kozAt / tena yuktA bAlA / atra bAlApadena bAlAvarNa:, tena bAlAvarNamuddizya havarNayogo vidhIyate / tathA ca bAlAvarNAGgaM hakAra iti siddham / evaM ca " pratipradhAnamaGgAvRttiH " iti nyAyAt varNatraye'pi hakArayogaH / tatrApi svarAnte vyaJjanasyAdRSTatvAdAdAveva yojyam / itthaM haiM klIM hsauH zrIcakrAsanAya namaH ityeko mantraH / zi va bhR gu yu k--zivo hakAraH, bhRguH sakAraH, sakArAdhikAre " jagadbIjaM zaktinAmA so'haM vegavatI bhRguH ' iti nandanakozAt / etadubhayayuktA bAlA hasaiM hsklIM hssauH sarvamantrAsanAya namaH iti dvitIyo mantraH / bhuvanA bhuvanezvarI, tasyA mantro mAyAbIjarUpa evoddhRtaH, 1 zakasaM-- ba2. 2 zakraH - ba2. 3 haMsa: ba2. 66 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH 119 devIbhAgavate-" zivamAyA'mibindumAn !' itivacanAt / zivo hakAraH / mAyA IkAraH / agniH repha: / binduH prasiddhaH / eSAM yoge hrImiti bhavati, " bhuvanezI ca lajjA ca hRllekhA kuladevatA" iti kozAt / prakRte'pi sa eva madano vyAkhyAtaH / tathA ca hrIM klIM bleM sAdhyasiddhAsanAya namaH iti tRtIyo mantraH / evaM tri bhima ntraiH . krameNa ca kra mantra de va tA''sa nA ni ca ke kalpayitvA / ayaM caturAsananyAsa iti kathyate // 18 // . bAlASaDaGganyAsaH .. . tataH bAlASaDaGgamAha'bAlAdvirAvRttyA tridvayekadazatridvisaGkhyA'GguLivinyAsaiH kRptaSaDaGgaH // 19 // bAlA dvirA vRttyA SaDvarNaiH hRdayAdiSaDaGgAni krameNa tryA dyaGgu li bhiH kuptA ni vinyastAni pa Da GgA ni yena IdRzaH / ayamevArthaH spaSTamukto dakSiNAmUrtisaMhitAyAm --- kaniSThAGguSTharahitaiH tribhistu hRdi vinyaset / madhyamAnAmikAbhyAM tu nyasecchirasi mantravit / / zikhA'GguSThena vinyasya dazabhiH kavacaM nyaset / hRduktairnetravinyAsaM vinyaset paramezvari // . ... tarjanImadhyamAbhyAM tu tato'straM vinyaset priye // iti // iti bAlASaDaGganyAsaH // 19 // vazinyAdiyoginInyAsaH ___ atha vazinyAdiyoginInyAsamAha___ sabindUnaco blUmuccArya vazinIvAgdevatAyai nama iti zirasi / sarvatra vargANAM binduyogaH / kavarga Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram kalahrIM ca nigadya kAmezvarIvAgdevatAyai namaH iti / lalATe cuM gaditvA nThalI modinIvAgdevatAyai nama . iti bhrUmadhye TuM bhaNitvA glUM vimalAvAgdevatAyai nama ; iti kaNThe tuM ca procya jnI aruNAvAgdevatAyai nama iti hRdi puM ca haravyUM uccArya jayinIvAgdevatAyai nama iti nAbhau yAdicatuSkaM imyUM uccArya sarvezvarIvAgdevatAyai nama iti liGge, zAdiSaTkaM dhanaM AkhyAya kauLinIvAgdevatAyai nama iti mUle // 20 // 1 . sa bindU na co binduyuktAH akArAdivisargAntAH tAnuccArya nama ityanto vazinImantraH / tathA ca aM AM . . . aM aH blU vazinIvAgdevatAyai namaH iti zirasi nyaset / nanvevaM sarveSu binduyogakathanAdanyatra netyata Aha--sarvatreti / spaSTo'rthaH / ka varga miti / kavargaH prasiddhaH sabinduH / kalahIM ityatra kevalavyaJjanamAtragrahaNam / " samudAyeSu vidyamAnA varNAH tadavayaveSu dRzyante" iti nyAyAt / gRhItazcAyaM pakSaH setubandhe zrIbhAskararAyaiH "adhastAnnAbhasaM bIjaM" ityasya vyAkhyAnAvasare "nAbhaso haMsasamudAyaH tadekadezaH kevalahakAra eva grAhyaH" iti vyAkhyAnapaGktau / atrApi tathA grahaNe bIjaM " trayoviMzadakSaro'sau kAmezvarImantraH" iti setubandhalekha eva / kakAralakArayoravarNaviziSTayoHhaNe dvitArIyuktapAdukAM pUjayAmIti ghaTite hrIM zrIM kaM klhrIM kAmezvarIvAgdevatAkAmezvarIpAdukAM pUjayAmIti mantre paJcaviMzativarNatvAt / tasmAt kevalavyaJjanamAtragrahaNam / vyaJjanAnAM na varNatvamiti vistAra ukto varivasyArahasye paJcadazIvarNaparigaNane / tathA ca kaM khaM gaM ghaM DaM klhIM kAmezvarIvAgdevatAyai namaH iti lalATe nyaset / cuM cavarga--cumityasyodittvAt tena savarNagrahaNazAstrasya " aNuditsavarNasya cApratyayaH" iti zAstrasya sattvAt cavargagrahaNam / cavarga namaityantaM mantraM paThitvA bhrUmadhye nyaset / TuM Tavarga. pUrvavat / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDa:-zrIkramaH 121 zeSa spaSTam / hasalavarNeSu vyaJjanamAtragrahaNaM pUrvavat / yaH AdiH yasya catuSkasya iti tadguNasaMvijJAnabahuvrIhiH / itthaMca yaM raM laM vaM iti / zA di SaTka mityatrApi samAsaH pUrvavat // 20 // mUlamanvanyAsaH evaM vazinyAdiyoginInyAsamuktvA mUlamantranyAsAdIn vadati mUlavidyApaJcadazavarNAn mUrdhni mUle hRdi cakSustritaye zrutidvayamukhabhujayugaLapRSThajAnuyugaLanAbhiSu vinyasya SoDhA cakre nyasyAnyasya vA // 21 // ca kSu stri ta yaM bhramadhyena saha jJeyam / zrati dvayaM zrotradvayam / zeSasthAnAni spaSTAni / mUla paJca da za varNaiH bindusahitaiH namo'ntaiH krameNoktapaJcadazasthAneSu nyaset / So DhA SaTprakAraH, gaNeza-graha-nakSatra-yoginI-rAzi-pIThabhedena cakranyAsastantrAntaroktaH / nya syA nya sya ityanena kRtAkRtatvaM sUcitam // 21 // pAtrAsAdanam , sAmAnyAya'vidhAnam evaM devIrUpatvasiddhaye nyAsAnuktvA tato'rcanAGgabhUtapAtrasthApanavidhimupadizati-- zuddhAmbhasA vAmabhAge trikoNaSaTkoNavRttacaturazramaNDalaM kRtvA puSpairabhyarcya sAdhAraM zaGkha'pratiSThApya zuddhajalamApUrya AdimabinduM datvA SaDaGgenAbhyarcya vidyayA abhimanya tajjalavighur3IbhaH AtmAnaM pUjopakaraNAni ca saMprokSya // 22 // zuddhA mbha sA ityanena gaNapatipaddhatau kathitagandhAkSatakusumasamarcitatvaM jJApitam / zuddhena paTapUtenAmbhasA / sva vA ma bhAge trikoNAdicaturazrAntaM niyama / saMsthApya-zrI. 16 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 parazurAmakalpasUtram vidhirUpatvAt AkAGkSAvattvAt zyAmAkramoktamatsyamudrayA nirgamanarItyA kRtvA puSpai ra bhya ya' / sA dhA ra mityasya tatretyAdiH // AdhArazaGkhayoH pratiSThApane zuddhajalapUraNe ca mantrAkAMkSAyAM sannihitatvAvizeSAt gaNapatiprakaraNasthaM zyAmAprakaraNasthaM vecchayA grAhyam / na tu AdhArAdiSu pAvakAdikaLApUjanaM, anuktatvAt asUcitatvAt atrAnAkAIkSatatvAcca / vastutastuzyAmAgaNapatyapekSayA zrIvidyAprakaraNasthavizeSArghyapAtrAdhArAdimantrANAM sannihitatvAt ta eva grAhyAH / tatrApi yAvadAkAIkSataM grAhyAm , na tvanAkAIkSatam " payasA maitrAvaruNaM zrINAti" itivat // A dima bindu saMyogaH zaGkhajalasaMskAraH / bindumityatra vidheyagatasaGkhyA vivakSitA / tena bindudvayadAnena nAdRSTotpattiH / na ca bindumityatra dvitIyAvibhaktizravaNAt sa evoddezyaH kiM na syAditi vAcyam / saMskRtabindoH viniyogAkAGkSAyAM viniyogAzravaNAt na bindusNskaarH| kiM tu jalasaMskAraH, jalasyAgre viniyogazravaNAt / tathA ca saMskAryasyaivoddezyatvaniyamAt bindurvidheyaH / tadgatasaGkhyA vivakSitaiva / SaDaGgena SaDaGgamantraiH agnIzAsuravAyukoNeSu SaDaGgadevatA abhyarcya / aGgenetyatra ekavacanamArSa, bahutvalakSakaM vA pAzAdhikaraNanyAyena, SaNmantreSu ekatvAnvayAsaMbhavAt // vastutastu--aGgamantravRttisaGkhyAyAH SaTpadenaiva bodhitatvAdvacanArtho'vivakSita eva / tathA ca autsargikamekavacanameva yuktam / na ca vizeSaNavAcakaSaTpadasamAnavacanakatvahAniriti vAcyam , SaTpadena sAkaM samAsAGgIkAreNa anupapattyabhAvAt / anenApi jalasaMskAra eva // yadvA--SaDaGgamantraiH SaDaGgadevatAH tasminneva zaGkhodake kUTatrayadvirAvRttyA krameNa hRdayAya namaH hRdayazaktizrIpAdukAM tarpayAmItyAdimantrastarpayet / na ca abhyaya'tyasya tarpaNArthatve kiM mAnaM iti vAcyam / " tarpayettatra yoginIH" iti vAmakezvaratantrAt , yoginIpadasya tripurasundaryAH SaDaGgadevatA iti setubandhe vyAkhyAnAt // vidya yA paJcadazyA abhi mantrya abhimantraNena saMskRtya, ta ja laM saMskRtajalaM, tasya ye 'vipuSaH bindavaH taiH AtmAnaM svazarIraM pUjo pa ka ra NA ni gandhapuSpaprathamAdIni ca saMpro kSya / atra kapiJjalAdhikaraNanyAyena vi Dbhirityanena Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH prokSaNasAdhanaM bindutrayameveti prAptaM nyAyaM bAdhituM sa mityupasargaH / tathA ca, yathA pUjopakaraNAni jalena samyak siktAni tathA prokSayedityarthaH // 22 // vizeSArthyavidhiH (arghyazodhanam) evaM sAmAnyA'vyaiH tRptiM vidhAya vizeSAttRiptimAha tajjalena trikoNaSaTkoNavRttacaturazramaNDalaM kRtvA madhyaM vidyayA vidyAkhaNDaistrikoNaM bIjAvRttyA SaDazraM saMpUjya vAcamuccArya agnimaNDalAya dazakalA''tmane arghyapAtrAdhArAya nama iti pratiSThApya AdhAraM prapUjya pAvakIH kalAH // 23 // tajja le na sAmAnyAryodakena / zeSaM pUrvavat / ma dhyaM trikoNamadhyaM, vi dya yA samaSTividyayA, saM pUjye ti sarvatrAnuSajyate / vidyA kha NDaiH kUTatrayeNa tri ko trikoNakoNatrayam / asyopapattirdarzitA prAk / bI jA vR ttyA kUTatrayadvirAvRttyA / kUTasya bIjarUpatvaM zrISoDazAkSaryAH SoDazArNatvopapattaye ekaikakUTasyaikaikabIjarUpatvaM ini sapramANaM varivasyArahasye asmatparameSThigurubhiH prapaJcitam / granthavistarabhayAnneha likhyate / kramasyAnuktatvAt prAgAdiprAdakSiNyena svAgrAdiprAdakSiNyena vA / namo'nto mantraH, " namo'ntaiH pAdukA'ntairvA " iti yoginItantravacanAt / vA caM aiM iti / taduktaM devIbhAgavate vAgbhavaM kAmarAjaM ca mAyAbIjaM tRtIyakam / citte yasya bhavettaM tu na kazcidbAdhituM kSamaH // ityupakramya vAgbhavaM prathamabIjaM stotuM kathAmupakramya ai ai iti bhayArtena dRSTA vyAghrAdikaM vane / binduhInamapi proktaM vAJchitaM pradadau kila // iti // / yotpattiM vidhAya vizeSArthyavidhimAha-ba, ba2. 'bIjadvirAvRttyA-ga. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram binduhInasya kaimutikanyAyena phalahetutvastutyA sabinduH aikAro vAgbhava iti sidhyati / nityArahasye- -" vAgbhavaM prathamaM devi kAmarAjaM dvitIyakam " iti bAlAmantroddhArAcca, " ravisvaro binduyukto vAgbhavaM bIjamIritam " iti bIjakozAcca / AdhAraM kIdRzaM ityAkAGkSAsattvAt tantrAntaroktaM tripadAdi grAhyam / pAva kIH vahnisaMbandhinIH kalAH caturthyantanamo'ntaiH tattannAmabhiH prAgAdivRttarUpaM yajet, 'prAgAdivRttarUpeNa " iti paramAnandatantravacanAt / setubandhe bhAskararAyAstu pazcimAdiprAdakSiNyena ityUcuH // 23 // 124 66 madanAdupari sUryamaNDalAya dvAdazakalA''tmane arghyapAtrAya nama iti saMvidhAya pAtraM saMspRzya kalAH saurIH sauH somamaNDalAya SoDazakalA''tmane ardhyAmRtAya namaH iti pUrayitvA AdimaM datvopAdimamadhyamau pUjayitvA vidhoH kalASoDazakam // 24 // 17 madanastu caturAsananyAse prapaJcitaH / zeSaM spaSTam / saMspRzyaM tyasmAt pUrvaM tatretyAdiH / tatra pAtre saurIH kalAH tapinyAdI : saMspRzya pUjayitvA / yadyapi spRzidhAtoH na pUjanamartha:, tathA'pi 'saMpUjya pAvakIH kalAH', 'pUjayitvA vidhoH kalA :' iti vAkyamadhyavRttitvAt, " tatra pAtraM pratiSThApya tatra sUryakalA yajet ' iti yoginItantravacanAcca pUjAyAmeva tAtparyaM kalpyam / Adi maM prathamaM pUrayitvA upAdi maM dvitIyaM madhya maM tRtIyaM, idaM caturthapaJcamayorapyupalakSaNam / siddhAntagranthe prathamakhaNDe " paJca makArAH tairarcanaM guptyA " ityuktam / tatraiva datvA sthApayitvA / vidhoH ka LA SoDaza ka~ amRtAdipUrNAmRtAntam // 24 // tatra vilikhya tryazramakathAdimayarekhaM haLakSayugAntasthitahaMsabhAsvaraM vAkkAmazaktiyuktakoNaM haMsenArAdhya bahirvRttaSaTkoNaM kRtvA SaDanaM SaDaGgena purobhAgAdyabhyarcya mUlena saptadhA abhimantraya Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH dattagandhAkSatapuSpadhUpadIpaH tadvinubhiH prokSitapUjAdravyaH sarvaM vidyAmayaM kRtvA tatspRSTvA caturnavatimatrAn japet // 25 // tatra prathamadravye pUrvoktakrameNa pUja yi tvA / akArAdivisargAntaSoDazasvaraiH pazcimAdIzAnAntAM ekAM rekhAM kuryAt / tata IzAnAdyAneyAntAM kavargamArabhya tAntaiH SoDazavarNaiH aparAM rekhAM saMpAdayet / tata AgneyAdipazcimAntAM thAdisAntaiH SoDazabhiH tRtIyarekhAM saMpAdayet / evaM sati azca kazca thazca AdiryeSAM varNAnAM dIrghAkArakhakAradakAraprabhRtInAM tanmayAH tadabhinnAH rekhAH yasmin trikoNe tat a ka thA dima yare kha m / idaM trya zra vizeSaNam / hazca La kSa yugaM ca tayoH antaH madhye sthi to yo haM saH iti varNasamudAyaH tena bhA svaraM-dravye svadakSabhAge haM iti vilikhya taduttarato haMsa iti vargoM vilikhya taduttarato LakSeti vilikhet / evaM coktarUpaM bhavati / evaM vA kA ma za kta yaH bAlAyA varNatrayam / yadvA--mUlakUTatrayam / pramANaM arthadvaye'pi pUrvamevoktam / tadyuktAni koNAni yasmiMstat / etAdRzavizeSaNatrayaviziSTaM trikoNaM vi li khya / haM se na haMsa iti mantreNa ArA dhya puppAdibhiH pUjayitvA / ba hiH trikoNAt vRttaM SaTkoNaM ca kRtvaa| paDa zraM SaTkoNAni mUla SaDaGga mantraiH purobhAgA di svAbhimukhAgrAdiprAdakSiNyena abhya > / mU le na sapta dhA saptavAramAvRttena / tasmin dravye dattAH arpitAH gandhA kSa ta puSpa dhUpa dI pAH yena IdRzaH pUjako bhavediti viziSTavidhau dAnamamISAM kAryamiti vizeSaNavidhirArthikaH / vidyA parasaMvit tanmayaM tadabhinnaM kRtvA bhAvayitvA / tat prathamAdikam / caturnavatimantrAn vakSyamANAn // 25 // tAn mantrAnAha tritArInamassaMpuTitAH tejastritayakaLA aSTatriMzat / sRSTiRddhismRtimedhAkAntilakSmIdyutisthirAsthitisiddhayo brahmakalA daza / jarA pAlinI zAntirIzvarI ratikAmike varadA hlAdinI prItidI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 parazurAmakalpasUtram rghA viSNukalA daza / tIkSNA raudrI bhayA nidrA tandrI kSudhA krodhinI kriyogArI mRtyavo rudrakalA dsh| pItA zvetA'ruNA'sitAzcatastra iishvrklaaH| nivRttipratiSThAvidyAzAntIndhikAdIpikArecikAmocikAparAsUkSmAsUkSmAmRtAjJAnAjJAnAmRtApyAyinIvyApinI - vyomarUpAH SoDaza sadAzivakalAH // hasazzuciSadvasurantarikSasaddhotA vediSadatithirduroNasat / nRSadvarasadRtasavayomasadabjA gojA RtajA adrijA RtaM bRhat // pratadviSNustavate vIryAya mRgo na bhImaH kucaro giriSThAH / yasyoruSu triSu vikramaNeSvadhikSiyanti bhuvanAni vizvA // tryambakaM yajAmahe sugandhi puSTivardhanam / urvArukamiva bandhanAnmRtyormukSIya mAmRtAt // tadviSNoH paramaM pada sadA pazyanti suuryH| divIva cakSurAtatam // tadviprAso vipanyavo jAravAsaH samindhate / viSNoryat paramaM padam // viSNuryoni kalpayatu tvaSTA rUpANi pizatu / AsiJcatu prajApatirdhAtA garbha dadhAtu te // garbha dhehi sinIvAli garbha dhehi sarasvati / garbha te azvinau devAvAdhattAM pusskrsrjaa|| ityete pnycmtraaH|| mUlavidyA cAhatya caturnavatimantrAH // 26 // tritA rI pUrvoktA / tritArI nama ityanayormadhye caturnavatimantrAn paThet / tathA ca dvAbhyAM saMpuTito bhavati / yathA loke saMpuTe karaNDe antaH kiMcit kSitvA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH 127 AdhArAvayavottarAvayavamadhyavRttitvaM vastunaH saMpAdyate tadvat prathamaM tritArI, pazcAccaturnavatimantreSveko mantraH, tato nama iti / evaM sati mantraH dvAbhyAM saMpuTito bhavati / teja stri ta yaM vahnisUryasomAH teSAM ka lAH dhUmrAcirAdipUrNAmRtAntAH zyAmAkrame vakSyamANA aSTatriMzat / mantrasvarUpaM tu aiM hrIM zrIM dhUmrArciSe namaH / evaM agre'pi jJeyam / sRSTiRddhItyatra sandhyabhAvaH ArSaH / yadvA--- "RtyakaH" iti pAkSikatvAdasandhiH / zeSaM spaSTam / vahnikalAH-- . 10 / sUryakalAH-12 / candrakalAH-16 / brahmakalAH-10 / viSNukalAH-10 / rudrakalAH-10 / IzvarakalAH-4 / sadAzivakalAH-16 / itthaM ca kalAH sarvAH-88 / yadyapi ha 5 sa zzu ciSat ityArabhya puSka ra sra jA ityantaM sapta RcaH santi, tathA'pi ' ityete paJcamantrAH' ityuktyA caturthapaJcamau miLitvA eko mantraH, SaSThasaptamau miLitvA eko mantraH / ekaliGgatvAduktayorevaikyaM yuktaM, natvanyatra / mUla vidyA pnycdshii| pUrvakalAH 88, uktamantrAH paJca. mUlavidyA ca, Ahatya sarva militvA / caturnavatimantrAH saMpadyante / etairabhimantraNena dravyaM saMskuryAditi phalito'rthaH // 26 // __ atha haike paJcabhirakhaNDAyairabhimantraNamAma - nanti // 27 // athe tyanena caturnavatimantrottarameveti kramavizeSaH sUcitaH / nAtra pAThakramaH saMbhavati, svamatAbhAvAt / ataH athetyAvazyakam / ha iti zabdAlaGkAre / e ke ityanena pAkSikatvaM sUcitam / akhaNDaH A dyaH yeSAmiti tadgaNasaMvijjJAnabahuvrIhiH // 27 // akhaNDAdyAH ke ? ityAkAGkSAyAmAhaakhaNDaikarasAnandakare parasudhA'tmani / khacchandasphuraNAmatra nidhehyakulanAyike // akulasthAmRtAkAre zuddhajJAnakare pare / amRtatvaM nidhehyasmin vastuni klinnarUpiNi // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 parazurAmakalpasUtram tapiNyaikarasyatvaM kRtvA hyetatsvarUpiNi / bhUtvA parAmRtAkArA mayi citsphuraNaM kuru // iti tisro'nuSTubho vidyAH // 28 // vedabhASye vaidikamantrANAM arthasya vivRtatvAt tAn parityajya kevalatAntrikasubodhamantrANAM keSAM cidartha prakaTayAmi / akhaNDe ti-- akhaNDetyAdimantratrayaM liGgena sudhAdevIprArthanAGgaM bhavitumarhati / tato'pi balavatA abhimantraNottaradvitIyAzrutyA abhimantraNAGgam / etadanusAreNa paramAnandatantre---" etattrayaM tribIjAbyaM caturdhA tatra vai japet' ityatra spRzan ityadhyAhAryam / tathA ca abhimantraNAGgatvaM siddham / evaM ca paramAnandaTippaNyAM akhaNDetyAdi sudhAdevIprArthanArUpamiti lekha: prAmAdika eva, liGgAcchratibAdhasya kenApyanaGgIkArAt / adya mantrArthastu--akulaM nAma sahasradalakamaladvayam / sarvakamalAnAmAdhArabhUtaM UrdhvamukhamekaM padmaM mUlAdhArasyAdhastiSThati / tadekaM akuLapadavAcyam / " akuLe viSusaMjJe ca" iti yoginItantrazlokavyAkhyAnAvasare sarvAdhaHsthitasahasradaLakamaloparyaSTadaLaM tadupari SaDdaLaM tadupari mUlAdhArAdicakrANi tatra mUlAdhArAdhaHsthitaM SaDdaLaM kulapadmaM tadadhaHsthite aSTadaLasahasradaLe akule iti setubandhalekhAt / evaM brahmarandhrasthitAdhomukhasahasracchadapadmamapi akulam / taduktaM tripurArNave suSumnordhva sudhArazmikoTikAntisamaprabham / adhomukhaM gurusthAnaM sahasradaLazobhitam / / akulaM tadvijAnIyAt . . . . . . iti / paramAnandatantre'pi sAdhakaH prAtarutthAya brahmarandhre nijaM gurum / pUrvoktAkulapadmAntAdazAntasaroruhe // iti / evaM dvayoH sahasracchadayorakulavAcyatve siddhe prakRte brahmarandhrasthasyaiva grahaNam , tasyaivAmRtasrAvitvAt / prakRte akulaM yadbrahmarandhrasthakamalaM tasya nAyikA tadadhiSThAtrI 1 prakaTayati-a. cintyaH-bara, Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH 129 tatsambodhane he aku la nA yi ke / akhaNDo 'vicchinnaH e ka ra so duHkhAsaMbhinno ya A nandaH taM karo ti vyaJjayatIti tAdRze / parA utkRSTA yA sudhA brahmarandhrasthA amaratvakAriNI ta dA ma ni tatsvarUpe atra dravye svacchandA svatantrA yA cit tasyAH sphu ra NAM prakAzazaktiM nidhe hi sthApaya / he pare zreSThe klinnamArdrarUpaM tadasminnasti iti klinna rU pi Ni asmin vastu ni amRta tvaM nidhe hi saMsthApaya saMpAdaya / akulaM vyAkhyAtaM tatra vidyamAnaM yat amRtaM tasya svarUpamiva svarUpaM yasyAH dravyAbhimAnidevatAyAH / idaM paretyasya vizeSaNam / zuddha jJA na kare svarUpajJAnAvirbhAvakarci, idamapi parAvizeSaNam / yattu saubhAgyAnandasandohe pare iti saptamyantaM kRtvA vastuvizeSaNamityuktam, tanna, dUrAnvayApatteH / tat parabrahma tasya yadrUpaM tadvati parabrahmasvarUpe iti yAvat / tadrU pi Ni vizeSArthyarUpiNi mayi dehAbhimAnini / paraM yat amRtaM AnandaH tadA kA rA bhUtvA ai ka ra syaM cittasyaikAkAratAM kRtvA saMpAdya citsphuraNaM svasvarUpaprakAzaM kurvi ti mantratrayArthaH / anuSTubhaH anuSTupchandaskA ityarthaH, "dvAtriMzadakSarA'nuSTap" iti zruteH / vidyAH mantrAH / idaM vidyAtrayaM miLitvA ekApUrvajanakaM, paurNamAsayAgatrikavat , agrimamantreSu atho iti prakramAntarasattvAt , tantrAntare'pi etattrayamiti samaSTiviniyogadarzanAcca / tenaikamantralope punastritayapAThaH, na tAvanmAtram // 28 // caturtha amRtezImantramAha atho vAcaM blU jhaumiti jUM saH iti coktvA amRte amRtodbhave amRtezvari amRtavarSiNi amRtaM srAvaya srAvaya svAheti caturtho matraH // 29 // vA caM aiM / i ti dvayaM co ktve ti ca tyaktvA zeSaM mantrasvarUpam / he amRte asmin dravye amRtaM sA va ya iti tadarthaH / zeSANyamRte ityasya vizeSaNAni / tadarthaH spaSTaH // 29 // tataH paJcamaM mantramuddharati vAgbhavo vadavada tato vAgvAdini vAGmadanaklinne kledini kledaya mahAkSobhaM kuruyugaLaM mAdanaM Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 parazurAmakalpasUtram zaktirmokSaM kurukuru zabdo hasacaturdazapaJcadazapiNDaH sahacaturdazaSoDazapiNDazceti paJcamIyaM vidyaitAbhiH abhimanya jyotirmayaM tadayaM vidhAya // 30 // vA gbha vaH aiN| vAk aiN| madanaH klIM / kuruyugaLaM dvivAraM kurvityuccArya / mA danaM kliiN| zaktiH sauH / caturdaza acAM caturdazaH au| paJca da za anusvAraH / piNDaH samudAyaH / SoDa zo visargaH / tathA ca mantrasvarUpaM--aiM vadavada vAgvAdini aiM klIM klinne kledini kledaya mahAkSobhaM kurukuru klIM sauH mokSaM kurukuru hasauM shauH / i tI yaM paJca mI vidyA / e tA bhiH paJcabhiH abhi mantrya / jyo ti ma yaM nirdoSa ta darya vidhA ya / etena tantrAntaroktazApavimocanAdikaM anenaiva jAtamiti sUcitam // nanu jyotirmayamityanena ayamabhiprAyaH kathaM niSpAdita iti cet-ucyate / jyotiriti prakAzAparaparyAyaH / prAcuryArthe mayaT / yasmin prakAze malamizratvaM tatra prakAzaprAcurya na saMbhavati yathoparaktadivAkarAdau / malanirgame sati tatraiva prakAzaprAcuryamanubhUyate / evamevAdarze mukhaprakAzake / tadvadatrApi dravye nAnAzApAdimalopahate jyotirmayatvaM na saMbhavati / proktaikonazatamantrairabhimantraNe sati nirastanikhilamalaM sat jyotirmayaM bhavati / tata eva jyotirmayaM kRtvetyuktam / etena tantrAntaroktazApavimocanasyApi samuccaya iti keSAMciduktiH azraddheyaiva // __ dvipAtravidheH mukhyatvasamarthanam evaM ye mahezvarAnandanAthaprabhRtayaH tantrAntare nityapUjAyAM " pUrvavattu tripAtrakaM" iti vacanAt sUtre na kartavyamiti niSedhAbhAvAt sUtrAnusAribhirapi tripAtraM kartavyamityUcuH, tAn prati ayaM praznaH-sUtre na kartavyamiti niSedhAbhAvena tripAtratvaM sAdhyate, uta tantrAntare uktatvAt , uta svasUtre niSedhAbhAve sati tantrAntare vidyamAnatvena vA, uta tantrAntare dvipAtraniSedhazravaNAdvA / nAdyaH, "vrIhibhiryajeta" ityatra na godhUmairiti niSedhAbhAvAt godhUmayogenApyapUrva syAt / na dvitIyaH, tathA sati parazurAmasUtroktasaGgItamAtRkAvArAhyAdyupAsteH zrIvidyA'Ggatvena saubhAgyAnandasandohe pareSAmapi IdRzAGgatyAgasya niyuktikatvApattiH / etena tRtIyapakSo'pi nirastaH / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 tRtIyaH khaNDa:-zrIkramaH nApi caturthaH / tathA hi yo'yaM " tasmAt pAtradvayaM devi naiva kuryAt kadAcana" iti niSedhaH, yA ca nindA-- AlasyenAnyathA vA'pi kRtvA pAtradvayaM zive / pUjAphalena hInastu vikriyAM labhate naraH // iti, tripAtrakamiti vidhizeSArthavAdaH / anyathA tripAtravidhinaiva dvipAtravyAvRttau niSedhasya nivRttirUpaphalAbhAvena vaiyyarthyApatteH / yadi ca vidhinA pravRttimAtraM niSedhena ca taditaranivRttirityucyate tarhi "ekAdaza prayAjAn yajati" ityatra na dvAdaza na daza iti vAkyAbhAvAt dazabhirdvAdazabhizca prayAjairapUrva syAt / tasmAhidhinaiva dvipAtranivRttau niSedho vyarthaH san taccheSo'rthavAda eva / arthavAdasya stutimAtre tAtparyam / na tasminniSedharUpatvamasti / kathaM niSedhena hetunA tantrAntare tripAtratvasAdhanam // kiM ca- etattantre kati pAtrANi ? ityAkAMkSAyAM svasUtre vizeSAzravaNAt tantrAntarasthaM 'pUrvavattu tripAtrakaM' iti vacanameva AkAGkSApUrakaM sat tripAtraM sAdhayatIti paramatam / tathA sati dvipAtraprApterevAbhAvena niSedhasya dUranirastatvAt // na ca arthavAda iti vadatastava mate dvipAtraprAptyabhAvena na dvipAtraM kuryAditi vAkyasya prAmANyaM kathaM cintyate iti vAcyam / arthavAdaghaTakaniSedhasya prAptipUrvakatvamiti na niyamaH, tasya svArthe tAtparyAbhAvAt / ato'prAptArthaniSedho'pi nirvahati; yathA"nAntarikSa na divyagnizcetavyaH" iti, " yadantarikSe cinvIta antarikSa zucA'rpayet" iti / tAdRzArthasya na svArthe tAtparyam , kiM tu prAzastyamAne / taccAbAdhitam // na vA tantrayoH parasparaM prakRtivikRtibhAvaH sapramANaH, yato vA prApta niSidhyeta / na hyaprAptaniSedhaH svapne'pi zrutaH // kiM ca-paraprItaye arthavAde'pi AropitaniSedhatvamastu / tathA'pi na teSAM samIhitasiddhiH / tathA hi kalpasUtreNa pAtradvayaprAptiH, paramAnandatantreNa tanniSedhaH, tathA sati tantrayoH samabalatvena grahaNAgrahaNavadvikalpa eva syAt / niSedhazAstrasyaiva svarucyA prAbalyAGgIkAre grahaNapakSastvatyantaM bAdhyeta / vikalpa eva na syAt / dvipAtraprayogo' Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 parazurAmakalpasUtram zAstrIyaH iti vadatAM mahezvarAnandanAthAdInAM vikalpo na hISTaH / sa ca duSparihAraH // na ca-parazurAmasUtre na kaNTharaveNa dvipAtraM kartavyamityuktam , kiM tu pAtradvayaprayogasthapAThAnusAreNa kalpyo vidhiH / " tasmAt pAtradvayaM devi naiva kuryAt " iti pratyakSo niSedhaH / tathA ca pratyakSeNAnumAnikaM bAdhyate / grahaNAgrahaNasthale ubhayaM pratyakSamiti vikalpo yuktaH / prakRte na tathA, vaiSamyAt ,--iti vAcyam / agnISomIyapazau adhrigupraiSe " SaDvizatirasya vajrayaH" iti mantro'sti / tatra, vakrayaH pArthAsthIni asya pazoH SaDviMzatiriti tadarthaH / ayaM mantraH azvamedhe agnISomIyavikRtitvAt atidezena prAptaH / tathA sati azvamedhe " catustrizadvAjino devabandhoH" iti mantrAntaramasti / tena mantraliGgena azvasya pArthAsthIni catustriMzat iti siddham / tatsiddhau " SaDvizatirasya vajrayaH" iti mantre SaDviMzaliGgavirodhe tatsthAne " catustrizadasya vakrayaH" ityUhaH prAptaH / evaM sati azvamedhaprakaraNe punarevaM zrUyate-" na catustrizaditi brUyAt , SaDvizatirityeva brUyAt" iti / atra catustriMzadityUhazAstrasyAnumAnikatvAt taM bAdhitvA na catustriMzat iti niSedho nityaM pravartate iti pUrvapakSamuktvA taduttaraM yatrAnumAniko vidhiH niSedhazca pratyakSaH tatra dvayorapi samabalatvamaGgIkAryam / tathA hi--prabaladurbalabhAvo hi na vastuni svAbhAvikaH kutra cidasti, kiM tvAkAGkSAyAM zIghropasthitiviLambopasthitiprayuktaH / yathA vikRtau karmavizeSe . prakRtito vedyAstaraNaM prAptam / tatra kena vedyAstaraNaM kArya ityAkAGkSAyAM sAdhanabodhakaM padaM yadi na syAt tadA prAkRtavedyAstaraNasAdhanaM smRtvA kuzAn buddhau Aropya pazcAt prakRtivat kuzairAstaraNaM kartavyamiti AnumAnikazabdakalpanayA AkAGkSA pUraNIyA / tato'pi jhaTiti " zaramayaM barhirbhavati" iti pratyakSavAkyenopasthitazaraiH AkAGkSAzAntau bodhakazAstrasya tadaMze AkAGkSAvirahAt durbalatvam / prakRte "na catustrizaditi brUyAt " iti 'niSedhasya prAptisApekSatvAt " catustrizadvAjinaH" iti liGgena pUrva vidhikalpanAnantaraM vidhimanusRtya pravRttaM puruSaM nivartayituM niSedhaH pazcAt pravRttaH / 'na kuzazAstrAt pUrva zarazAstramiva niSedhaH 'ataH yamupajIvya pravRttaH tamatyantaM bAdhitumasamarthassan pakSe bAdhate / ata IdRzasthalea. zrI. ba2. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDa:-zrIkramaH 133 vidhikalpanAt pUrva pravRttikSamaH / ata IdRzasthale AnumAnikavidhipratyakSaniSedhayoH tulyabalatvAdvikalpa eveti navame turIyapAde siddhAntitaM jaiminitantre / prakRte'pi tathA tulyabalatvAdvikalpo duSparihAraH // ___yadi ca sUtre pAtradvayetikartavyatAsahitasthApanakathanena prayogavidhau dvipAtravidhirna kalpyate, tantrAntarAnusAreNa pAtradvayakathanaM tRtIyasyApyupalakSakamiti kalpyate, tadA sarveSvapi tantreSu tripAtraprayogasyaiva tantrAbhimatatvena dvipAtrapravartakAbhAvena dvipAtravidheH zazazRGgasamatvena tanniSedhasyApi tAdRzatvena tena hetunA kathaM tvatsamIhitasiddhiH / seyaM ubhayataHpAzA rajjuH / tasmAt kalpasUtrayoginItantrAnusAribhiH dvipAtraprayogo nizzaGkamanuSTheyaH // ___ yattu paramAnandatantraTippaNyAM saubhAgyAnandasandohasaMjJikAyAM ekonaviMzollAse paJcadazazlokavyAkhyAnAvasare-nanu parazurAmasUtravAmakezvarAditantreSu proktapAtradvayaM virudhyeta iti cecchRNu / agrimollAse, anukalpapUjAyAM pAtradvayasya suspaSTaM vakSyamANatvAt anukalpapUjAparaM parazurAmasUtrAditantram / ata eva tatra zApamocanamantrANAmabhAva iti suvacam / athavA--AtmayogAbhyAsiparam / ata eva tripurArNave " AtmayogaparANAM tu 'nAGgalopena hIyate" iti / ata eva zrIbhAskararAyaiH ekapAtrAdisaMkSepapUjanaM abhyAsazIlAnAmiti setubandhe nirUpitam / athavA paramA patpakSo vA / taduktaM tantre pratyakSayugmapAtraM vai kRtvA zApamavApnuyAt / kvacinmayaivopadiSTaH paramApattikAlikaH // -iti mahezvarAnandanAthAH pakSatrayamUcuH, taccintyam // parazurAmasUtroktasaraNirmukhyA na milati / tathA pratinidhisvIkArapakSa iti prathamapakSe "tasyAbhivyaJjakAH paJcamakArAH tairarcanaM guyA" iti, " tadvadAdimaM saMzodhya" iti "Adimabindu datvA" iti " pUrayitvA AdimaM" iti * "mapaJcakena santarpya" iti prabhRtInAM zatAvadhivAkyAnAM sUtrasthAnAM kuNDalaprakSepa eva syAt / kiM ca-" mapaJcakAlAbhe'pi nityakramapratyavamRSTiH" iti sUtreNa nityapUjAyAM 1 nAgalopo na bAdhita:-zrI. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BREA parazurAmakalpasUtram mapaJcakasya mukhyatvaM susphuTam / evaM sati sUtramanukalpaparamiti lekhaH pUrvottarasUtrAparizodhanamUlaH prAmAdika iti ya eva // kiM ca- etatpakSasya sAdhakatayA zApamocanAbhAvo hetutvenopanyastaH / sa tu atyantanirmUlako'saGgatazca / tathAhi -- zApavimocanaM nAma kiM pUrvaM kRSNaM sthitaM yat tasyAnantarakriyayA zuklatvasaMpAdanarUpaM dRSTaM phalaM, kiM vA saMmArgAdinA sukSvivAdRSTaM yAgasAdhanazarIraM utpadyata iti / nAdyaH, zApamocakamantrasahasrAvRttyA'pi pUrvarUpaparAvRttyadarzanAt / na dvitIyaH, 134 kvacittantreSu vistAraH kvacittantreSu saMgrahaH / ekaM tantraM samAzritya samyakkarma kRtaM tathA // sarvaM tena kRtaM 'rAme tacca zrIgurumArgataH // iti tripurArahasyavacanena 1 bahvalpaM vA svagRhyeoktaM yasya yAvat prakIrtitam / tasya tAvati zAstrArthe kRte sarvaH kRto bhavet // iti bodhAyanasmRtipramANena ca Adimadravye yAvaduktasaMskAraireva yAgajanakasvarUpalAbhe zApavimocanamantrANAM tatrAprayojakatvAt kathamanena hetunA sUtraM pratinidhiparaM sidhyet / kiM ca---mukhyAbhAve pratinidhisvIkAre mukhyadharmA yAvantaH pratinidhau pravartante, yathA vrIhyabhAve nIvAre yAvadudvrIhidharmAH, yathA vA somAbhAve pUtIkeSu yAvatsomadharmAH, tatra Uho'pi nAstIti sAdhitaM jaiminitantre / anutiSThanti ca tathaiva ziSTAH / evaM sati pratinidhau zApavimocanamantrAbhAvaH kena vAryate / itthaM ca vahnAvanuSNatvavadatyantAsiddhahetuM prayuJjAnAste svAvidvattAM susphuTaM prakaTayAmAsuH / / nApi dvitIyaH pakSaH sAdhuH / tathA hi- dIkSA'dyArabhya nikhilaparazurAmasUtrapratipAditaM karma yogAbhyAsiparaM, uta pUjAmAtram / nAdyaH, dIkSAtaH prAk yogAbhyAsitvaM na saMbhavati / 'adIkSitAnAM purato noccarecchivapaddhatim " iti niSedhena tAntrika siddhAntazravaNAbhAvena zravaNamRte yogAsaMbhavena yogAbhyAsinAmiyaM 46 rAma- - zrI, ba2. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH 135 dIkSeti vaktumazakyatvAt / dvitIye-- IdRzAbhyAsI etattantravihitapUjAkartA kimetattantroktadIkSAvAn uta tantrAntareNa dIkSitasya kAlena svatantrAnuSThAnena paripakvacittasyaiva etatsUtroktapUjAyAmadhikAro vA / nAdyaH, dIkSA'vyavahitottarakSaNe na bhavadabhimatadhyAnasiddhiH / ayamanubhUyate sarvaiH / itthaM ca sUtrAnusAreNa dIkSAM saMpAdya ayogitvenaitattantroktapUjAnadhikArAt tantrAntarAzrayaNaM pUjA'rtha kartavyam / tarhi svazAstre vartamAno yaH parazAstraM niSevate / bhrUNahatyAmavApnoti svazAstramavamanyate / iti niSedhollaGghanam / kiM ca-dIkSottaraM mahAvidyA''rAdhanapratyUhApohAya gANanAyakIM paddhatimAmRzet iti sUtreNa lalitopAstivighnanAzasAdhanatvaM gaNapatyupAsteruktam / lalitopAstyanantaraM hi tatsAdhyazcittaparipAkaH tato niruktayogaH / tadanantaraM dvipAtraprayoge adhikAro vAcyaH / sa na saMbhavati gaNapatyupAsteH vighnasamAnakAlikatvena tadAnIM niruktayogAbhAvAdapi gaNapatyupAstau dvipAtrakathanAt tatrAvazyaM dvipAtraprayogo'GgIkAryaH / itthaM ca tatra vyabhicaritAdhikArasya anyatrApi kalpanaM kena pratibaddham , sakRdvayabhicaritAyAH striyaH kimaparatra vastrAvaguNThaneneti nyAyAt / na ca--yazcAyogI tena gaNapatyupAsti tyaktvA kevalalalitopAstireva tantrAntaramanusRtya yogasiddhiparyantaM anuSTheyA na gaNapatyupAstiH, athavA gaNapatyupAstAvapi tantrAntaramAzrIyatAM--iti vAcyam / tathA sati " evaM gaNapatimiSTA vidhUtasamastavighnavyatikaraH zakticakraikanAyikAyAH zrIlalitAyAH kramamArabheta" iti sUtre'pi apAmANyaM vaktavyaM syAt / sUtre gaNapatyupAstipAThavaiyyarthyam--na lalitopAsteH pUrvamanuSThAnaM ayogitvena tasya tadA'nadhikArAt / lalitopAstyA phalasiddhayanantaramapi aprayojakatvAt ananuSTheyam / evaM ca vaiyyarthya durnivAram // na ca--dvipAtraniSedhasya lalitAprakaraNasthatvAt tatraivAyoginAmanadhikAraH / anyatrAstyeva dvipAtraprayoge'dhikAraH 'niSedhAbhAvAt iti--vAcyam ; zrIlalitAyA mahAyAgAnuSThAnAvasare nirvighnatAsiddhaye parazurAmasUtrAnusAreNa nikhilagaNapatyupAsti vidhAya pAtrAsAdanakAle dvipAtraprayogaM parityajya tripAtraprayogamanusaratAM mahezvarAnandanAthAnAM etatpakSasyAnanumatatvAt / nApi tantrAntareNa dIkSitasya svatantrAnuSThAnena Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 parazurAmakalpasUtram paripakvacittasya sUtroktapUjAyAmadhikAra iti dvitIyaH pakSaH / tathA sati sUtre dIkSApAThavaiyyarthyAt / evametatpakSasAdhakatvena tripurArNavavacanam " AtmayogaparANAM tu nAGgalopena hIyate " ityalikhat / tadatIva mandam / yogAbhyAsinAmaGgalopo na doSAyeti tadarthaH / yogirUpAdhikArivizeSaM uddizya sUtroktadvipAtravidhiriti siddhAntastadIyaH / evaM ca yogiprayoge tRtIyapAtrasya vaizyakartRkadarzapUrNamAsasambandhisAmivenyAM paJcadazyasyevAnaGgatvAdaGgalopa eva nAsti / evaM satyaGgalope doSo nAstIti svamatasAdhakatvena hetukathanaM vandhyAputrasya svakAryasAdhakatvena grahaNavadeva bhavati / yA caitadviSaye ekapAtrAdisaGkSepapUjanamabhyAsazIlAnAmiti setubandhalekhasammatirdarzitA, sA'pyasiddhA / setubandhe IdRzI paGktiH na kutrApyasti / pratyuta dvipAtraprayoga eva vyavasthApitaH / tathA hi ---- pUrvacatuzzatIsambandhinaH hemAdipAtre sAdhAre sthApayeda maJjasA / rocanAcandrakAzmIralaghukastUrikAyutam // bhAvayedvahnisUryendubhUtAni paramezvari / japecca dazavAraM tattarpayettena yoginIH || << iti zlokadvayasya vyAkhyAnAvasare idaM pUrvatantrasthavacanaM sAmAnyArghyaparaM, uttaratantrasthaM 'zrIcakrasyAtmanazcaiva madhye tvayai pratiSThayet " iti vizeSArghyapa raM, tadante " tathaivArghyaM vizeSeNa sAdhayet sAdhakottamaH " iti gurupAtrAtmapAtrAnyataraparamiti prAcInavyAkhyAM nirasya pUrvatantrasthavacanameva vizeSArdhyaparamityapi matAntaraM nirasya pUrvatantre sAmAnyArdhyavidhiH uttaratantrasthena zrIcakrasyAtmanazceti vacanena tasyaiva dezakAlavidhiH " tathaivArghyaM vizeSeNa " iti pUrvadharmAtidezasahitavizeSArghyavidhiriti vyavasthApyopasaMhArasamaye " tasmAdetattantrAnusAreNa dvayoreva sthApanamiSTaM " iti dvipAtravyavasthAmAtraM zrIbhAskararAyAzcakruH / ( sA ca asmAkamanuguNA pareSAmananuguNA ca) | yoginAmevAyaM prayogaH iti nocuH // yattu -- setubandhe sthalAntare tantrAntareSu yoginItantrasyottaracatuzzatIvadantaryAgaprapaJcasyAbhAvAt tantrarAjasyApyetatsApekSatvAdatyuttamaM etattanvaM etatsApekSatvaM ca 1 mambunA -- ba. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH tantrarAje-" nityAhRdayasaMproktasphuTopAyena bhAvayet" iti kathanAt / nityAhRdayametaduttaratantranAma / atra bahiryAgAGgAnAmalpAnAM kathane'pi antaraGgopAstidAyazIlAnAM tAvataiva paripUrtisaMbhavAt iti kalpyata iti likhitatvAt / matadvayakhaNDanapUrvakapUrvalikhitaitattantrAnusAreNa dvayoreva sthApanamiSTaM iti vAkye etatpadaM uttaracatuzzatIparam / uttaracatuzzatyAM tu zuddhAntaHkaraNasyaivAdhikArAt teSAM prayoga eva pAtradvayamiti siddhAntaH samIhitaH / etadabhiprAyeNaivAsmAkaM setubandhasaMmatilekho'pIti-tadapi n| tathA sati uttaratantre saamaanyaayodkotpttividhybhaaven kevalamuttaracatuzzatItantreNaivAnutiSThatAM vizeSArghyapAtrasyaivAsAdanaM prasaktaM, na pAtradvayasya / tathA copasaMhAravAkye etattantrAnusAreNa dvayoH sthApanamiSTamiti vAkyaM virudhyata eva / tasmAdetattantrapadena pUrvottaracatuzzatImekIkRtya samagratantrAnuyAyinAmityevAbhiprAyaH / ata eva sAmAnyAya'sya pUrvacatuzzatyAmutpannasya viniyogo'STamapaTale vakSyatIti setubandhalekhazca saGgacchate / etena pUrvottaratantroktamekameveti spaSTam / IdRzI pUjA aparipakvacittasyApi prAptA, tadanusAreNa pAtradvayaM durnivAram // yazca bahiryAgAGgAnAmalpAnAM kathane'pyantaraGgopAstizIlAnAM tAvataiva paripUrtiriti setubandhalekhaH sa naitattantrAnusariparaH / kiM tu tantrarAjAnusAreNa pUrvamupAstiM kurvataH kAlena cittazuddhipUrvakabhAvanAyAM saMpannAyAM " itthaM kurvan hi satataM mucyate nAtra saMzayaH" iti vacane sAGgabahiryAgasya satatamityanena taduttaramapi yAvajjIvaM sAGgopAstiprAptau tadbAdhakamidaM " nityAhRdayasaMproktasphuTopAyena bhAvayet" iti / nityAhRdayamuttaracatuzzatI, tatra prokto yaH sphuTa: upAyaH bahiryAgAnuSThAna__ pUrvikA bhAvanA, tAM kuryAditi tadarthaH-tantrarAje bahiryAgAGgAnAM bahutvAt yogAbhyAsaM cikIrSatAM tadanuSThAnapUrvakayogAbhyAse kAlAbhAvena kAni heyAni kAni saMgrAhyANi iti vicikitsAyAM yogamabhyasiSoH yAvajjIvaprAptatantrarAjoktayAvadaGgakalApAnuSThAnaM na kartavyam , kiM tu uttaracatuzzatyuktAlpAGgakalApenaiva bahiryAgaM saMpAdya bhAvanAM kuryAt , tAvataiva tasya paripUrtiriti kalpyata iti tantrarAjAnuyAyinaH uttaracatuzzatIdharmaprAptyabhiprAyakaH / naitAvatA nikhilaM tanvaM yogAbhyAsiparamiti brahmApi sAdhayituM zaknoti / tathA sati tantrarAjavacane nityAhRdayetyanena uttaracatuzzatyA eva yogAbhyAsiparatvakathanAt pUrvacatuzzatIpAThavaiyyarthyAt / atastantrarAja 18 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram 138 vacanena paripakvacittAnAM yogAbhyAsadakSANAM uttaracatuzzatyuktamekaM pAtraM vizeSArghyarUpaM samaSTimantreNa pUjanam / aparipakvacittAnAM yoginItantrAnusAriNAM pUrvottaracatuzzatImekIkRtya dvipAtraprayoga iti setubandhAbhiprAyatattvam / evameva sUtrAnuyAyinAmityalaM pallavitena // nApi paramApatpakSo veti tRtIyaH pakSaH / tathA hi tRtIyapakSasAdhakaM yadvacanaM pratyakSe yugmapAtraM vai kRtvA zApamavApnuyAt / kvacinmayaivopadiSTaH paramApattikAlikaH // iti likhitaM tat kiM " yopagurettaM zatena yAtayAt" itivacchAparUpAniSTasAdhanatvaM dvipAtre jJApayati uttarArdhastaccheSo'rthavAdaH, uta pUrvArdhenAniSTasAdhanatvaM uttarArdhena Apattau abhyanujJA ceti dvayamucyate, athavA kevalamabhyanujJApara eva vA sarvo'pi zlokaH / nAdyaH, uttarArdhasya arthavAdarUpasya kevalastutau tAtparyeNApattikAle abhyanujJApakatvAsaMbhavAt svoktapakSAsiddheH / kiM ca - dvipAtre aniSTasAdhanatvaM pratipAdayan dvipAtre pravRttaM puruSaM nivartayati iti vAcyam / tatra dvipAtraprayoge pravRttisAdhanaM rAgo vA tantrAntaraM vA / nAdyaH, tripAtraM kartavyamiti vidhisattve aGgopAGgItasya zraddhAvataH dvipAtre rAgo na kadApi saMbhavati / na dvitIyaH, vikalpo dupparihAraH iti prAgeva dattottaratvAt / etena dvitIyapakSaH pratyuktaH / tasmAt agatyA yasmiMstantre idaM vacanaM paThitaM tatra tripAtravidhiH syAdeva / taccheSaH pUrvArdho'rthavAdaH / uttarArdhena tripAtravidhitantrAnuyAyinAM paramApattau svAnyatantrokta dvipAtraprayogagrahaNamabhyanujJAtam / anRtaM na vadedvidvAnanRtaM dharmanAzanam / prANasaMzaya Apanne tvanRtaM naiva duSyati // itivat tRtIyapakSa eva sAdhuH / ayamevArthaH spaSTIkRto bodhAyanAcAryai: svazAstre vidyamAne yaH parazAstreNa vartate / bhrUNahatyAsamaM tasya svazAstramavamanyataH // ArSeyasya svazAstrasya pradezAstadgu[parazAstragu]Naissaha / karmaNAM pravicArA[ryA]rthamApatsu ca samApnuyAt // iti // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIkramaH tRtIyaH khaNDaH -- 139 " 1 asyodAharaNaM bhavasvAminA darzitam / yathA tRtIyasavane " saumyaM tantraM tUSNIM " iti zAlikizAkhAyAm, " darzapUrNamAsavat sarva" iti zAkhA'ntare / svasvazAkhibhiH yathoktamanuSTheyam / Apattau tu sarvairapi tUSNImiti / itthaM ca tryA [dvayA] dipAtrANAmApatkAle abhyanujJApakaM zAstraM kathaM A[ anA]pannaparamiti vyavasthApayet / tasmAnna kiMcidetat / parazurAmasUtrayoginItantrAnusAribhiH niHzaGkaM dvipAtrAsAdanameva kartavyam // nanu tantrAntarasthadvipAtradUSakavacanAnAM vidhizeSArthaparatvaM vyavasthApya sUtrAnusAribhiH dvipAtraprayoga eva kAryaH tantrAntarasparzo na kAryaH iti pratijJAyAM " tantrAnuktaM sUcitaM ca tathA'nyeSvapi dUSitam " anyatantrAt grAhyaM iti vidhyudAharaNaM kimiti cet -- zRNu / asyaiva vacanasyAvyavahitapUrva, kvacittantreSu vistAraH kvacittantreSu saMgrahaH / ekaM tantaM samAzritya samyakarmakRte tathA / sarvaM tena kRtaM rAma tacca zrIgurumArgataH // ityanena pUjA'GgAnAM pUjA'naGgabhUtAnAM yAvatkarmaNAM svatantrAnuktAnAM nivRttau kathitAyAM " tantrAnuktaM sUcitaM ca" ityanena keSAMcitpUjA'GgAnAM grahaNam, "" tathA'nyeSvapi dUSitaM " ityanena pUjA'naGgabhUtAnAM keSAMcidakaraNe atinindrA, zrUyate / yathA sahasranAmapAThaH / tasyAnanuSThAne akIrtayannidaM stotraM kathaM bhakto bhaviSyati / apaThannAmasAhasraM prINayedyo mahezvarIm // sa cakSuSA vinA rUpaM pazyedeva vimUDhadhIH / rahasyanAmasAhasraM muktvA yaH siddhikAmukaH // sa bhojanaM vinA nUnaM kSunnivRttimabhIpsati // ityAdivacanaiH apAThe'pi nindA zrayate / tattantrAntarasthamavazyaM grAm / atraiva tripurArahasyavacanAbhiprAyaH / " svatantreNAviruddhaM tu yAvadanyat samAcaret" iti pUrvalikhitatantrAntaravacanasyApyatraiva tAtparyam, na tu ekaprayogAGgeSu tantrAntarAzrayaNam / prayogAGgeSu sUcitaM AkAGkSitaM ca muktvA tantrAntarasthasya ISadapi pravezo nAstIti paramasiddhAntaH / ata eva zrIbhAgavate'pi -- Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram yastvicchayA kRtaH puMbhirAbhAso hyAzramAt pRthak / svabhAvavihito dharmaH kasya neSTaH prazAntaye // ni hAmavArthamA / asya zlokasya "svadharmAnuSThAnAnantaraM dharmabhUyastvArthamapi paradharmo nAnuSThaya: anupayogAdityAha-svabhAveti" iti zrIdharasvAmyavataraNam / etena zloko nyAgnyAtaH // 30 // tatpAtrasthabindubhiH karaNIyakRtyamAha tadindubhistrizaH zirasi gurupAdukAmiSTvA Ardra jvalati jyotirahamasmi jyotirvalati brahmAhamasmi yo'hamasmi brahmAhamasmi ahamasmi brahmAhamasmi ahamevAhaM mAM juhomi svAheti tadvindumAtmanaH kuNDalinyAM juhuyAt // 31 // ta hindu bhiH vizeSAyabindubhiH trizaH trivAraM zira si dvAdazAntasthAne gurupAdu kA mi STvA gurupAdukoddezena dravyadAnaM kRtvA Ardai jvala ti iti svAhA unlena mantreNa ta dvi ndaM gurupAdukAyAgazeSabindumityarthaH, sarvanAmnAM sannihitapavana pAdukAdattazeSasyaiva sannihitatvAt , " tadIyaM zeSamAdAya japan yogaM jagAta" iti yoginItantravacanAcca / Atma naH svasya ku NDa linyAM cihnau / kApaDalinImvarUpamuktaM tantrAntare vizade karNikAyAM ca dhyAtvA''dhAre'tha lohite / karNikAkulakuNDAntassArdhatrivalayAkRtim // pramuptasarpasadRzIM bisatantutanIyasIm / dhyAtvA kuNDalinIzaktim . . . . . // iti // jaha yA t ityanena asmin karmaNi homabuddhiH dRDhA kAryA, na tu pAnabuddhiriti mucitA / bindumityanena homadravyasyAtyalpatvaM sUcitam / bindumiti 'dvitIyayA pratipanimkAro'pi sUcitaH / gurupAdukAyai dattazeSaM homena saMskuryAdityarthaH / tena zeSAbhAve na homaH // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH kuladravyasvIkAravidhisamarthanam nanu sakalazrutismRtipurANeSu surApAnasya paJcamahApAtakeSu gaNitatvAt kathaM __tantroktadravyasevanaM sukhAya bhavitumarhati / evaM yeSu tantreSu dravyasevanaM vihitaM teSveva tantreSu niSedho bahuLamupalabhyate / yathA kulArNave surAdarzanamAtreNa kuryAt sUryAvalokanam / tatsamAghrANamAtreNa prANAyAmatrayaM caret // AjAnubhyAM bhavet snAnamAnAbhyupavasecchive / UrdhvaM nAbhestrirAtraM syAnmadyasya sparzane vidhiH / / surApAne kAmakRte jvalantIM tAM vinikSipet / mukhe tayA vinirdagdhaH tataH zuddhimavApnuyAt // madyapAnajadoSasya prAyazcittamitIritam // iti // tripurArNave'pi kAmAnmohAdyadi surAM pibet sakRdapi dvijaH / vidvAnapi ca saMtyAjyaH tantrajJairavicAritam // iti // devIyAmaLe'pi - AghrANaM darzanaM caiva surAyAssaMtyajedbudhaH // iti // darzanameva tyajet kimu pAnatyAge iti tadarthaH / evaM anyatantravacanAnyapi bahUni santi / granthavistarabhayAnneha likhyante / tasmAt kuladravyasvIkArazAstramazraddheyamiti cet-na, rAgaprAptasurApAnanivartakAnyeva amUni vacanAni / kratvarthapravRttiriSTaiva, anyathA "na brAhmaNaM hanyAt " iti niSedhena "brahmaNe brAhmaNamAlabhate" ___ iti zruteraprAmANyApatteH / ayamevArthaH spaSTamuktaH zrIbhAgavate yajrANabhakSo vihitaH surAyAH tathA pazorAlabhanaM na hiMsA / evaM vyavAyaH prajayA na ratyai imaM vizuddhaM nu viduH svadharmam // ye tvanevaMvidaH puMsaH stabdhAssadabhimAninaH / pazUn druhyanti visrabdhAH pretya khAdanti te ca tAn / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 parazurAmakalpasUtram iti granthena / tasmAt niravakAzavizeSadravyasvIkAravidheH kratvarthatvakalpanAt niSedhasya / ca kevalapuruSArthatvena ekArthatvAbhAvAt / ata evaitadabhiprAyasUcakameva kAmAditi tripurArNave, kulArNave ca kAmakRte iti, padaM paThitam / evaM tantrAntare doSo'nyatra varArohe yajJe doSo na vidyate / azvamedhAdiyajJeSu vAjihatyA yathA bhavet // iti sadRSTAntamuktArthameva draDhayati // atra tArAbhaktisudhArNave " evaM ca vIrasyApi brAhmaNasya kSIrameva anyasya tadapi na" iti bhAvazodhanaprakaraNe uktvA evametadane sthalAntare uktAyA eva pratijJAyA dRDhIkaraNAthai bahuvicAraH kRto nRsiMhAcAryaiH / tathA hi vIkSaNaprokSaNadhyAnamantramudrAvibhUSitam / dravyaM tarpaNayogyaM syAddevatAprItikArakam // tarpaNamatra pAnameva / idaM tu brAhmaNetaraviSayam, brAhmaNasya tadupAdAnaniSedhAt // nanubrAhmaNaistu sadA peyaM kSatriyaistu raNAgame / vaizyairdhanaprayoge ca zUdvaistu na kadAcana // iti kulArNave, sautrAmaNyAM kulAcAre brAhmaNaH prapibet surAm / iti samayAcAratantre, satye kramAccaturvarNaiH kSIrAjyamadhupiSTajaiH / tretAyAM pUjitA devI ghRtena sarvajAtibhiH // madhubhiH sarvavarNaistu pUjitA dvApare yuge / pUjanIyA kalau devI kevalairAsavaiH zubhaiH // iti yAmaLe coktatvAt kathaM brAhmaNasyAnadhikAra iti cet-- ucyate / " viprAH kSoNibhujo vizastaditare kSIrAjyamadhvAsavaiH' iti laghustave, Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 tRtIyaH khaNDa:-zrIkramaH " varNAnukramabhedena dravyabhedA bhavanti vai" iti jJAnArNave, " dravyeNa sAtvikenaiva brAhmaNaH pUjayecchivAm' iti tatraivoktam / tathA AsavabhedamuktvA evaM dadyAt kSatriyo'pi paiSTI tu na kadAcana / nArikeLodakaM kAMsye tAne gavyaM tathA madhu / / rAjanyavaizyayo'rdAnaM na dvijasya kadAcana / evaM pradAnamAtreNa hInAyurbrAhmaNo bhavet // iti mahAkAlasaMhitAyAm, kSIreNa brAhmaNaistA ghRtena nRpavaMzajaiH / mAkSikairvaizyavarNaistu AsavaiH zUdrajAtibhiH / iti bhairavItantre, yatrAvazyaM vinirdiSTaM madirAdAnapUjanam / brAhmaNastAmrapAtre tu madhu madyaM prakalpayet // __iti kulacUDAmaNau, brAhmaNo madirAM datvA brAhmaNyAdeva hIyate / svagAtrarudhiraM datvA svAtmahatyAmavApnuyAt // iti haMsamAhezvaratantre, kalidharmaprakaraNe gRhyapariziSTe harinAthopAdhyAyaiH sautrAmaNyAM surAgrahaNaniSedhasyoktatvAt, "brAhmaNaistu sadA'peyA" ityakAraprazleSAt brAhmaNasya sadA niSedhaH / kSatriyasya saGgrAmakAle, vikalasya saGgrAmAsaMbhavAt / vaizyasya dhanaprayogakAle, anyathA vikaladhiyA viMzatidAne kartavye zatAdidAnApatteH / zUrainaiva kadAcana apeyA tena sarvadaiva peyetyarthaH / evaM ca " pUjanIyA kalau devi kevalairAsavaiH' ityatra anuSajyamAnasarvavarNazabdazca brAhmaNetaraviSaya ityavadhAtavyam // atha kSIraM vRkSasamudbhUtamAjyaM valkalasaMbhavam / madhu puSparasodbhUtaM AsavaM taNDulodbhavam // 1 deyaM brAhmaNasya--zrI. 'hIno bhavati brAhmaNa:-zrI. pItvA-zrI. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram 1 66 iti bhairavItantre kSIrAdipadAnAM AsavavizeSaparibhASaNAt brAhmaNasyApi tatrAdhikAraH pratIyate iti cet ---- atra pratibhAti / kSIrAdInAM kathaM bhairavakalpamityatredaM vacanam / tena kSIraM vRkSasamudbhUtaM vArkSa maireyamityarthaH / evamagre'pi / anyathA kSIravRkSapadAdervaiparItyena prayogApatteH, 'anuvAdamanuktvA tu na vidheyamudIrayet" iti nyAyAt / taNDulodbhavastvodanaH / tena zUdrasyApyodanasthAne Asavameva tena / pRthagodanaM, brAhmaNAdibhiH AsavaM ca, na deyamityarthaH / likhitavacanAt AmaM, " zudrahastena pakvAnnaM pakka mucchiSTamucyate " ityAdismRtezva // naca -- zukrazApasya brAhmaNaviSayatvena surAyAM taduddhAravidhAnAnupapattiH iti vAcyam, zUdramAtrasya sadA'dhikAre zAstrasiddhe zukrazApavimocanasyAdRSTArthatvAt // kiM ca- " " aindrayA gArhapatyamupatiSThate' ityAdau liGgApekSayA zrutevi zApavimocanakalpyamaireyadAnavidhAnApekSayA ' brAhmaNo madirAM datvA' ityAdi niSedhavidheH zrautasya balavattvaM yuktisAmyAt" ityantena lekhena brAhmaNetaraparamiti pratijJAM dRDhIcakruH nRsiMhapaNDitAH // tadatIva mandam / tathAhi -- dravyeNa sAtvikeneti jJAnArNavavacanaM svasAdhakatvena likhitam / tadatyantamaparizodhanamUlam / sAtvikadravyaM nAma vrIhyAdivat [na] lokaprasiddhaM kiMcidasti / ataH kiM tatsAtvikadravyaM ityAkAGkSAyAM prakRtipratyayayoH vyAkaraNasmRtivat zAstraikagamyA sAtvikapadazaktiH / tacchAstraM tripurArNave -- 144 gauDI mAdhvI ca paiSTI ca trividhaM dravyamIritam / aikSavakSaudrajAtAssdyA gauDI syAt sAtvikI smRtA // madhUkakusumadrAkSAtAlavRkSAdisaMbhavA / mAdhvIti kIrtitA tajjJaiH rAjasI sA bhavecchive // piSTataNDulajAtA yA tAmasI paiSTikI smRtA / sAtvikI brAhmaNe khyAtA rAjasI nRpavaizyayoH // iti // - evaM sati zAstre brAhmaNetaraparamiti pratijJA ajJAnamUleti dhruvaM pratImaH / tathA mahAkAlasaMhitAsthaM jAnIyAt " nArikelodakaM kAMsye " iti / rAjanyavaizyakartRkaprayoge mukhyadravyapratinidhiniyamaM vidhAya brAhmaNakartRke prayoge uktadravyaparisaMkhyAM kRtvA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH -- zrIkramaH parisaMkhyAzeSatvena " evaM pradAnamAtreNa hInAyurbrAhmaNo bhavet" iti nindayA arthavAdarUpayA stauti / idaM vacanaM bhavatsAdhakaM kathaM bhavet // na ca kSatriyAdikartRkatvenaiva brAhmaNAdikartRkatvanivRttiH, yathA godhUmanivRttibrUhiniyamena, tathA ca kathaM brAhmaNakartRkaprayoge tasya prAptiH tannivRttyarthA parisaMkhyA vA kathaM--iti vAcyam, dRSTAntavaiSamyAt / darzapUrNamAsayAgaH dravyamantarA anupapannaH ityAkSepeNa itaradravyAdivat pakSe trIhiprAptau trIhaya eveti niyamyate / tAvatA darzapUrNamAse dravyAntarAkAGkSAvirahAdArthikI itaranivRttiH / prakRtau rAjanyavaizyakartRke prayoge pratinidhiniyamena dravyAkAMkSAyA virahespi brAhmaNakartRke dravyAkAMkSAsattvAt pakSe asyApi prAptau parisaGkhyAyA yuktatvAt, tasmAt anena pratijJAsiddhiH SaNDeneva putrotpattiH || 145 66 yacca " kSIreNa brAhmaNaistarpyA " iti bhairavItantravacanaM sAdhakatvena likhitaM tadapi bAlapratAraNAmAtraM bhairavItantra eva etadvacanasamIpe " kSIraM vRkSasamudbhUtaM" ityanena kSIrAdipadArthanirNayAt / yattu kSIraM vRkSasamudbhUtaM" ityasya kSIraM vRkSasamudbhUtakAryakArItyarthaM kRtvA vRkSasamudbhUtakAryaM tarpaNaM kSIre prasiddhe vidhIyata iti, tadazuddham / vRkSasamudbhavAdipadatrayasya kiM dravyasAmAnyamarthaH, kiM dravyavizeSaH / Adye vRkSasamudbhUtatvarUpazakyArthapravRttinimittarUpasya dravyatvAvacchinne bAdhAdvizeSArthe zaktasya saamaanye lakSaNA / tathA sati zrUyamANazakyArthatyAgaH vRkSasamudbhUtapadenaiva AjyAdiSu vidhAnasaMbhave ekArthAnAM tatphalasaMbhavAdipadAnAM vaiyyarthya ca / vRkSasamudbhavAdipadaM dravyavizeSaparamiti dvitIyapakSe dravyavizeSasya kArya kSIre vidhIyate / tatkiM dRSTaM vA, kiM vA'dRSTasAdhanaM zAstrIyaM kAryaM vidhIyate / Adye vidhAnavaiyyarthya, lokata eva jJAtuM zakyatvAt / dvitIye yathA " khalevAlI yUpo bhavati" ityatra 'yUpe pazuM niyuJjIta " ityanena zAstreNa kRtaM yatkArya tatkhalevAlyAM vidhIyate / tathA zAstrAntaraprAptaM vidhIyate uta zAstrAntareNa aprAptaM vidhIyate / Adye kSIraM vRkSasamudbhUtamityanenaiva vRkSasamudbhUtakAryasya kSIratarpaNAderlAbhe kSIreNa brAhmaNaistarpyati zAstraM vyartham / na hi " khalevAlI yUpo bhavati " iti procya " khalevAlyAM pazuM niyuJjIta " iti pRthaguktaM aprAptakAryasya vidhAnaM, tadvat vandhyAputrAderapi dampatikAryatvena vidhAnApatteH / manmate tu kSIreNa brAhmaNaistapyeti tarpaNasAdhanadravyavidhiH 66 19 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 parazurAmakalpasUtram kSIrapadasya prasiddhArthaM bAdhitvA arthavizeSatAtparyagrAhakaM " kSIraM vRkSasamudbhUtaM " iti vacanamiti na kasyA'pi vaiyyarthyam / anyo'pi nAnupapattigandhaH / yadyapi vidhAyakatvAbhAvena vaiyyarthya kalpyam / tathA'pi " yadAgneyamaSTAkapAlaM nirvapati saumyaM caruM" ityaSTau havIMSi cAturmAsye vidhAya punaH 'vaizvadevena yajeta" iti samudAyasya vaizvadeva iti saGketaH kRtaH / tena " vasante vaizvadevena yajeta " ityatra yAgena vizvedevayAgasyaiva vasante prAptau taM bAdhitvA navInasaGketena aSTAnAM yAgAnAM saMpatti kurvan sArthakaM tadvAkyaM ityuktaM jaiminitantre / tathA sArthakaM bhavitumarhati // na ca - svenaiva kSIrapadamatyantarUDhaM prayujya rUDhizaktiM parityaktuM vyAkhyA'ntaraM kRtam, evaM na kutrApi dRSTaM iti vAcyam / kAzIkhaNDe - arundhatIM dhruvaM caiva tathA saptarSimaNDalam / AsannamRtyurno pazyet 11 (6 iti prathamamuktvA " arundhatI nAsikAgraM" ityAdinA svenaiva vyAkhyAtam / evaM zatazaH santi, paraM tu prayojanAbhAvAt adhikaM na likhitam // asmin vacane caturthacaraNe " AsavaM taNDulodbhavaM " ityatra taNDulodbhavamiti piSTodbhavasyApi upalakSakaM bRhadvAmakezvaratantre kSIramAjyaM madhu tathA hyAsavaM ca mahezvari / vRkSatvakpuSpapiSTotthaM kramAt jJeyaM vicakSaNaiH // ityatra paiSTe'pi AsavasaGketasya kRtatvAt / etena paramate daNDaprakSepAtmako hetuH kSIravRkSapadAdeH vaiparItyena prayogApatteH iti, tatsAdhakatayA anuvAdyamanuktveti, lekhaH, sa sarvo'pi parAhataH, arthavizeSatAtparyagrAhakatvena varNanena atra uddezyaviveyabhAvagandhasyApyabhAvAt / ata eva nAmadheyapAde " udbhidA yajeta" ityatra nAmadheyasyAvidheyatayA na svataH dharme prAmANyam, kiMtu RtvijAM prayogavidhismArakatayA tAreti sthitamAkare // astu vA paraprItaye azAstrIyaH vRkSasamudbhUtamuddizya kSIrasaMjJA vidhIyate ityaGgIkAraH / tathA'pi paraprakSiptadaNDaH asminmate asahyaH / yadyat prathamanirdiSTaM iti vyAptisiddhamUlo hi daNDaprakSepaH, sa tvasiddhaH, " daghnA juhoti ", " ye yajamAnAsta Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH khaNDaH- zrIkramaH RtvijaH", " vAyavyaM zvetamAlabheta bhUtikAmaH", ityAdau zatazo vyabhicArAt / tInuvAdyamanuktveti prAmANikokteH kA gatiriti cet , asati bAdhake prathamanirdiSTamuddezya prAyeNa bhavatIti tasyAbhiprAyaH / prakRte kSIramuddizya vRkSasamudbhUtatvavidhAne vaiyyarthyameva bAdhakam / idaM kathaM na jJAtaM pareNa / evaM "AsavaM taNDulodbhavaM' ityatra taNDulodbhavazabdasya odanamartha bruvan tatsAdhakatayA " AmaM zUdrasya pakvAnnaM" iti ca likhan bAlAnAmapyupahAsyo babhUva / etena laghustavaratnasya sAdhakatvalekho dUrIkRtaH, kSIrAdInAM sAGketikazabdAnAM tatra gRhItatvAt / yattu zukrazApavimocanaliGgApekSayA "brAhmaNo madirAM datvA" iti pratyakSazruteH prAbalyamiti kathanaM, tadapi tuccham / na hi "brAhmaNo madirAM datvA brAhmaNyAdeva hIyate" ityatra niSedhArthe naJ zrutiH vidhipratyayarUpA'sti / kiM tu madirAdAnanindayA kalpyo vidhiH / itthaM ca tasya pratyakSazrutitvaM bruvan vidvatsamAje kimuttaraM vadediti na vidmaH / itthaM ca zukrazApavimocanasahitasya "sautrAmaNyAM kulAcAre brAhmaNaH prapibet surAm" iti kulAcArasthapratyakSasvalikhitavacanasya gatiM akalpayitvA mukhena brAhmaNetaraparamiti pratijJAmAtreNa pareSAM mohamutpAdayan tAntrikabahipkRto mantavyaH // ___ itthaM ca vacanAnAmiyaM vyavasthA--' dravyeNa sAtvikena' ityatra ' kSIreNa brAhmaNaistA' ityasya laghustavasthamahAkAlasaMhitAvacanasya vyavasthA darzitA / tathA ca yacca bhairavItantravacanaM kSIreNa brAhmaNaistA ' iti, yacca bRhadvAmakezvaratantre "krameNa brAhmaNAdyaistu kSIrAjya mAkSikAsavaiH' iti, yacca laghustavavacanaM, teSAM sAmAnyarUpatvAt yAmaLavacane " satye kramAccaturvarNaiH kSIrAjyamadhupiSTajaiH' ityatropasaMhAraH / itthaM ca kSIrAdInAM bhairavyAditantraiH avizeSeNa sadA prAptau kAlavizeSe kartRvizeSe kSIrAdidravyavizeSa iti saMkocasaMpAdakaM yAmaLavacanam / yattu jJAnArNavasthaM " dravyeNa sAttvikenaiva brAhmaNaH pUjayecchivAm" iti, " aikSavakSaudrajAtAyAH" sAttvikadravyasya kSIrapadavAcyatayA yAmaLavacanena saMkocAsaMbhavAt yugacatuSTaye prApnuvabAhmaNakartakaprayoge vikalpaH prApnoti / evaM " rAjasI nRpavaizyayoH' ityanena kSatriyavaizyakartRkaprayoge madhUkakusumadrAkSAtAlavRkSAdisaMbhavA / mAdhvIti kIrtitA tajjJaiH rAjasI // 1 sarveSAM-zrI. 2 madhupiSTajaiH-zrI. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 parazurAmakalpasUtram iti vivaraNena uktadravyaprakRtikadravyasya sadA prAptau uktAnAmamISAM saMghAte kSIrAdisaMjJAyA apravRtteH saMbhavatkSatriyamya valkalaprakRtikadravyasya kRtayuge prAptau etad[?] drAkSAdiprakRtikasyApi prAptau vikalpaH / zUdrasya vacanadvaye ekarUpatvAt kRte na vikalpaH / evaM tretA''diSu yathAyathaM svayamUhyam / kaliyuge brAhmaNasya jJAnArNavatripurArNavavacanAbhyAM aikSavamadhuprakRtikaM prAptaM " pUjanIyA kalau sarvavarNaiH kevalamAsavaiH' iti / evaM sati kRte tu zUraiH saMpUjyA pratyakSairAsavaiH priye / tretAyAM vaizyazUdrAbhyAM nRpAdyaiH dvApare yuge / kalau yuge mahAdevi brAhmaNAdyaiH prapUjitA / / iti rahasyArNavavacanaM yApatiSThate tadA kRtetaravacanaiH dravyetaravizeSaH sarvavarNeSu prAptaH, rahasyArNavavacanena zUdrAtirikta parisaMkhyA'pi prAptA, tathA sati kRte traivarNike vikalpaH pratyakSasya dravyasya / yadvA-rahasyArNave'pi kRtayugasaMbandhizUdrakartRkaprayoge pratyakSAsavaM taNDulaprakRtikaM vidhIyate / tena tantrAntareNa zUdrasya AsavaprAptau vaiyyarthyabhiyA parisaMkhyAtvakalpanaM azraddheyam / tathA sati brAhmaNAdikartRkaprayoge dravyasya AkAGkSitatvAt anyasmAt tantrAt kSIrAdikaM grAhyam / na vikalpaH / evameva tretAyAM rahasyArNavavacanaM zUdravaizyayorAsavaM vidadhAti / tathA sati vaizyasya anena AsavaM prAptam / yAmaLavacanena ghRtaM prAptam / atra vikalpaH / evaM dvApare vaizyakSatriyayoH AsavamadhuvikalpaH uktavacanadvayena / kaliyuge tu ubhayoH ekarUpatayA virodhAbhAvAt avicAra eva / yuktazcAyameva pakSaH, na parisaGkhyApakSaH / itthaM ca " yatrAvazyaM vinirdiSTaM" iti kulacUDAmaNivacanaM tasmin 'mukhyAlAbhe' iti pUraNIyam / mukhyAlAbhe brAhmaNena tatsthAne tAmrapAtre madhu yojayet iti tadarthaH / evaM sati " tAne gavyaM tathA madhu / rAjanyavaizyayorevaM na dvijasya kadAcana" iti mahAkAlasaMhitAvacanena virudhyate / tathA tulyabalatvAdvikalpo na parihAryaH paramate'pi // yadapi haMsamAhezvaratantravacanaM "brAhmaNo madirAM datvA brAhmaNyAdeva hIyate" iti tat yadi tattantre kSatriyAdInAM kuladravyavidhisamIpe syAt tarhi taccheSo'rthavAdaH " apazavo vA anye go azvebhyaH" itivat / yadi tatsamIpe na syAt tarhi 1 haMsapAramezvara-ba1. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIkramaH tRtIyaH khaNDaH - iti kulArNave, ajitendriyabrAhmaNaparam, tasya dravyadAnaniSedhasyAgre vakSyamANatvAt / yacca kulArNavavacanam " brAhmaNaistu sadA'peyaM" iti tatra akAraprazleSaM kRtvA yo'yaM brAhmaNAnAM niSedhaH kRtaH sa pumarthapara iti parAbhiprAyaH / kSatriyasya saMgrAmakAle, vikalasya saMgrAmAsaMbhavAt ityAdiniSedhahetulekhAt / sa cAsmAkamiSTa eva / kratvarthAtiriktadravyasvIkAro brAhmaNasya nAstIti vayamapi brUmaH / yazca harinAthoktaH sautrAmaNyAM kalau surAgrahaniSedhaH so'pyasmAkamanumataH / na tAvatA kulAcAre'pi niSedhaH saMbhavati / kaliyugasaMbandhisautrAmaNigrahatvaM surAniSedhoddezyatA'vacchedakaM, tadanAkrAntatvAt kulAcArasya kaimutikanyAyapraveze atiprasaGgAt / tasmAt paroktAnAM brAhmaNaviSaye bAdhakAnAM gandhasyApyabhAvena sAdhakasahasrasya darzitatvena tantraprAmANyamaGgIkurvataH brAhmaNAdikartRkapUjAyAM prathamAdaraH zAstraprAptaH / sa tu brahmaNA'pi tyaktumazakyaH / itthaM ca vinA dravyAdhivAsena na smarena japet priye / ye smaranti mahAdevi teSAM duHkhaM pade pade // nAsavena vinA mantraM na mantreNa vinA''savam // vinA'lipizitAbhyAM ca pUjanaM niSphalaM bhavet / iti samayAcAre, vinA hetumAsvAdya kSobhayukto mahezvari / na pUjAM na japaM kuryAnna dhyAnaM naca cintanam // iti bhAvacUDAmaNau, vinA'lipizitAbhyAM ca yaH kuryAt pUjanaM mama / duHkha sandhAkaro bhUtvA yoginInAM pazurbhavet // iti kAlikApurANe 149 yaH kuryAdAdimadravyavihInaM tava pUjanam / tava krovena dagdhaH san bhasmIbhavati nAnyathA // saMpAdako - zrI. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 parazurAmakalpasUtram iti samayAGkamAtRkAyAM sthitam-IdRzAni vacanAnyanugRhItAni bhavanti / evaM ca brAhmaNetaraparamityatyantamazuddhamiti akRtrimayA svamatyA vicAryamANe pratibhAti / ito'dhikaM nirmatsarAH paNDitAH vicArayantu / " imAM vijJAya sudhiyA madanti" iti tripuropaniSatsaptamamantrabhASye'pyevameva sthitam // yattu saubhAgyAnandasandohe asmadvyavasthApitArthameva pratijJAya vaidikamantrairabhimantraNasya vihitatvAt zUdrapUjAparatve tatra tasyAnavakAzAdvidharanavakAzApattihetunA brAhmaNAdhikAraH sAdhitaH, sa tu atizithilaH / " varSAsu rathakAra AdadhIta" ityatra rUDhizaktyA yogaM bAdhitvA saGkarajAterAdhAnAdhikArasiddhau tadanantaraM tadupayuktavedAdhyayanamapi kalpyata iti SASThanyAyena zUdrasya yuktyA adhikArasiddhau vedamantrapAThe yAvadupayukte adhikArasyAnivAryatvena anena hetunA svepsitAsiddheH // etAvatparyantaM brAhmaNe adhikAravyavasthA kRtA / vyavasthito'pyayamadhikAro na sarvasya, kiM tu jitendriyasya kAmAdirahitasyaiva / ata eva paramAnandatantre ayaM tu paramaH kauLamArgaH samyaGmahezvari / asidhArAvratasamo manonigrahahetukaH // sthiracittasya sulabhaH saphalastUrNasiddhidaH / anyasya viphalo duHkhahetu: syAt paramezvari // iti // tripurArNave'pi. ayaM sarvottamo dharmaH zivoktaH sukhasiddhidaH / jitendriyasya sulabho nAnyasyAnantajanmabhiH // yadUrdhvaretasAM sarvatyAginAmaniketinAm / kSaNena smRtamAtreNa mohamutpAdayatyalam // tadevAtra hi saMsiddhau kAraNaM sarvamIritam / ito madyamito mAMsa bhakSyamuccAvacaM tathA // taruNyazcAruveSADhyA madaghUrNitalocanAH / tatra saMyatacittatvaM sarvathA yatiduSkaram / / bhaktizraddhAvihInasya kathaM syAdetadIzvari // iti / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH bhAvacUDAmaNau tantrANAmatigUDhatvAttadbhAvo'pyatigopitaH / brAhmaNo vedazAstrArthatattvajJo buddhimAn vazI / / gUDhatantrArthabhAvasya nirmanthyoddharaNakSamaH / kauLamArge'dhikArI syAditaro duHkhabhAk bhavet // iti // ___ kulArNave aho bhuktaM tu yanmadyaM mohayet tridazAnapi / tanmaireyaM zivaM pItvA yo na vikriyate naraH // japan zivaparo bhUtvA sa muktaH sa ca kaulikaH // iti // bhagavatA parazurAmeNApi kaulAcAre mukhyadharmatvena "kAmakrodhalobhamohamadamAtsaryAvihitahiMsAsteyalokaviruddhalokavidviSTavarjanaM" iti pratipAditam / tena yathA AjyAvekSaNAdyaGgAnusAreNa cakSuSmata eva darzapUrNamAsayoradhikAraH nAndhAnAM, tathA kAmakrodhAdivarjanAdyaGgAnusAreNa jitendriyasyaiva adhikAro nAnyasyeti sUtrakRdabhiprAyaH / evamanyepvapi tantreSu bahUni vacanAnyupalabhyante / tAni anatiprayojanatvAt granthavistarabhayAcca na likhitAni // saMprati idAnIMtanAH ajitendriyAH capalajihvAH ziznodaraparAyaNAH rAgAndhatayA AropitakaulikatAkAH kevaladravyamAtralolupAH likhitavacanAnyanAdRtya svAdhikAramavicAryaiva svAbhiprAyasAdhanAni " pItvA pItvA punaH pItvA" iti, " AgaLAntaM pibet dravyaM" ityAdikulArNavavacanAnyeva puraskRtya tadabhiprAyamajAnanto jAnanto vA dhUrtAH santaH yathecchA''cAraM kurvanti / ihAmutra na kutrApi zarma labhante / pratyuta mahApAtakajanitayAtanAM zrIdharmarAjazAsanAt labhanta eva / nAtra sandehaH / tAdRzAH patitAH, tantragoSThISu na smartavyAH / ata evaitAdRzakaulikAnAmupahAso'pi vistareNa kRtaH prabodhacandrodaye / tasmAt jitendriyANAM bhaktizraddhAvatAM viduSAM Arambhe pratipAditabhaktibhUmikAmArUDhAnAmeva atrAdhikAraH, anyeSAM patanAyaiva ityalaM vistareNa / uktAdhikAribhinnAnAM viSNvAdyupAsanaM kevalavaidikamArgeNeti tattvam // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 parazurAmakalpasUtram dakSiNavAmAcAravivekaH ajitendriyaiH kulamArga pravizya kevalodakAdinA pUjA kAryA / ayaM dakSiNo mArgaH / jitendriyaiH proktadravyeNa spryaa'nussttheyaa| ayaM vAmAcAra iti kazcit / tattuccham , vAmAcArapadArthasyaiva tenAjJAtatvAt / tathA ca trikUTArahasye -- vAmAcAraM pravakSyAmi zrIvidyAsAdhanaM priye / yaM vidhAya kalau zIghraM mAntrikaH siddhibhAk bhavet // mAlA nRdantasaMbhUtA pAtraM mAnuSamuNDakam / AsanaM siMhacarmAdi kaGkaNaM strIkacodbhavam // ityAdyupakramya vistareNa varNitam / tanmadhye mukhyadravyanAmApi nAsti / tadvistarastu " savyApasavyamArgasthA" iti lalitAnAmavyAkhyAnAvasare asmatparameSThigurubhiH vistareNa prapaJcitaH / vizeSajijJAsubhiH tato'vagantavyam / tathA kAlikApurANAdapi / granthavistarabhayAnneha tanomi // ajitendriyasya kaulamArge anadhikAraH yadapi paramAnandatantra TippaNyAM ajitendriyANAM gandhodakena pUjanamuktam ; tadasat , " mukhyAlAbhe cAnukalpo nAnyathA tu kadAcana" iti paramAnandatantre viMzollAsavacanavirodhAt, mukhye'nadhikRtasya pratinidhAvadhikArasya zazaviSANatulyatvAt / tasmAdajitendriyANAM ApAtataH upAsanecchAyAM anyamArgeNa anyadevatopAsanaM kRtvA tena paripakvAntaHkaraNaM dRDhaM viditvA pazcAt kauLamAzrayet / taduktaM kulasAre anyAsAM devatAnAM tu bhUyobhUyo niSevaNAt / paripakvamanAH kaule labdhaprAmANyako naraH / bAhyendriyANi saMyamya pravizedatra netaraH // iti / / brahmANDapurANe'pi-. yasyAnyadevatAnAmakIrtanaM janmakoTiSu / tasyaiva bhavati zraddhA zrIdevInAmakIrtane / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 tRtIyaH khaNDaH-zrIkramaH carame janmani yathA zrIvidyopAsako bhavet / nAmasAhasrapAThazca tathA caramajanmani // iti // yAmale'pi zrutismRtiproktakarmAnuSThAnAdbahujanmasu / zodhitaM ca mano jJAtvA zrIvidyopAsako bhavet // iti // pheTkArItantre'pi sarvathA gopanIyeyaM vidyA syAdajitendriye / tena vIryavatI vidyA na vidyA syAt prakAzataH // kulapuSpaM kuladravyaM kulapUjAM kulaM japam / nedRzAnAM pravaktavyaM yadIcchet 'priyamAtmanaH // iti // ajitendriye pravacanamapi niSidhyate / kimu vaktavyaM svIkAre / tasmAdajitendriyasya kauLamArge nAstyadhikAra ityalamativistareNa // 31 // etadarthyazodhanamiti zivam // 31 // iti . . . kalpasUtre zrIkramo nAma tRtIyaH khaNDaH e ta t sAmAnyArthyazodhanottaraM 'tajjalena' iti maNDalAdikaraNamuktam , tadArabhya 'kuNDalinyAM juhuyAt' ityantaM karma arghya zodhanaM ardhyasaMskAraH / yadyapi pUrvoktasUtre karmakalApavidhAnAdeva aryasaMskAra iti jJAtuM zakyate ; tathA'pi zApavimocanAdikatipayasaMskAraH pAtrAntarANi ca bhrAntyA kecana svIkuryuH, tanmAbhUt ityetadartha parazurAmaH paramakAruNiko bhrAntinirAsAya idaM sUtraM praNinAya / e tat uktaM yat tAvadeva zodhanaM nAnyadityarthaH / zi va mityanena arghyaprakaraNasamAptiH sUcitA // __ vizeSArthyazodhane nibandhe maNDalapUjAyAM vidyayA madhyapUjanaM sUtre uktaM tattyaktam / anuktaM turIyasvaralekhanaM hrIM mahAlakSmIzvarIti mantraM sudhAdevIpUjanAdi 1 siddhi-zrI. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram gAlinyAH puSpaM datvetyantaM anuktaM saMgRhItam / atra pramANAbhAvAt kevalatadbuddhyA racitamasaMgrAhyam // 32 // 1.54 iti ... kalpasUtravRttau zrIkramo nAma tRtIyaH khaNDaH // caturthaH khaNDaH-lalitAkramaH zrIcakre paracityAvAhanam hRdi sthitAyA devatAyAH zrIcakre AvAhanaprakAraM darzayitumupakramateatha hRccakrasthitAmantassuSumnApadmATavInirbheda nakuzalAM nirastamohatimirAM zivadIpadIptimAdyAM saMvidaM vahannAsApuTena nirgamayya lIlAsskalitavapuSaM tAM trikhaNDamudrAzikhaNDe kusumAJjalau haste samAnIya // 1 // 1 atheti kramavizeSadyotakaM, " atha jihvAyA atha vakSasaH itivat / yadvA -- pUrvaprakaraNavicchedadyotakam / hRcca kraM anAhataM, tadeva dahamityapi vyavahniyate / tatra sthitAM / zAstre devatAnivAsasthAnaM tadeva prasiddham / tathA ca zrutiH:-" tatrApi dahvaM gaganaM vizokastasmin yadantastadupAsitavyam" iti / skAndapurANe'pi - " hRtpuNDarIkAntarasanniviSTam " iti / ato devatAyA nivAsasthAnaM hRccakram / tatra sthitAyA bAhyopacArapUjanaM na saMbhavati / ataH tatra sthAnAdvahirAnayanArthaM sArvakAlikaM sthAnaM jJApayitumidaM vizeSaNaM jJeyam / suSumnA'pi mUlAdhArAdibrahmarandhrasthasaroruhAntAnAM kamalAnAM guMphanAdhArabhUtadaNDAkRtireko nADIvizeSaH / taduktaM viSNupurANe - mUlAdidehacakrANAmAdhArA'sau prakIrtitA / yA suSumneti sarvatra gIyate paramarSibhiH || Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH khaNDa:-lalitAkramaH ti / tasyAM yAni padmA ni vizuddhayAdIni teSAM aTa vI durgamaM varlsa tasya ni meM da naM manAgamanAnukUlavartmasaMpAdanaM tadviSaye ku za lA m / anena vizeSaNena hRdayAt zrIcakrAdau Agamane pUjA'nantaraM punargamane prayAsAbhAvaH sUcitaH / niraste tine ra staH dUrIkRtaH mo ho 'jJAnaM tadeva ti mi raM yayA tAm / etadvizeSaNArtha dRDhIkartu vezeSaNAntaramAha-ziveti / zi vA tmako yo dI paH tasya dI pti prakAzarUpAm / etena kAzarUpatvakathanena pUrvavizeSaNena pratipAditaM ajJAnatimiranAzanaM sUpapAdamiti vanitam / kiM ca--yathA dIpaprabhayoravinAbhAvasaMbandhaH evaM zivazaktyorapyavinAbhAvaH sUcitaH / ayamevArthaH spaSTamukto brahmANDapurANe trikoNarUpiNI zaktiH bindurUpaH paraH zivaH / avinAbhAvasaMbandhaH tasmAdvindutrikoNayoH // iti // ___ zrIdevIbhAgavate'pi yasmin dharmiNi yo dharmo'vinAbhUtazca tiSThati / sa dharmI zivarUpaH syAddharmazzaktisvarUpadhRk // iti / anayorvastunoraupAdhiko bhedo na vAstava iti tattvanirUpaNe prapaJcitaM prAgeva / AdyAM saM vidaM aparicchinnasaMvidaM vaha n nA sA puTe na, yena nAsApuTena aprayatnena zvAso nirgacchati tena mArgeNa nirga ma yya, yathA nirgamanaM bhavet tadanukUlavyApAraM kuryAt / atra tAdRzo vyApAraH hRdayasthAnAt uktamArgeNa nirgamanabhAvanameva / tadanantaravyApAraM vidhatte-lI le ti / lI la yA svecchAmAtreNa A ka li taM svIkRtaM va puH dhyAnazlokoktaM yayA / etena itarazarIravat garbhavAsena vinA bhaktAnugrahAya svIkRtamanoharavapuSTuM sUcitam / uktaM ca gItAyAm yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata / abhyutthAnamadharmasya tadA''tmAnaM sRjAmyaham // iti // mArkaNDeyapurANe'pi evaM yadA yadA bAdhA dAnavotthA bhaviSyati / tadA tadA'vatIryAhaM kariSyAmyarisaMkSayam // iti // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 parazarAmakalpagbhrama tAM ajIkRtavapurNa tri gba NDa mudrA trigvaNDA bIna janmamanyu nagaH, yadA matvara jamtamo. guNAna , khaNDa yatIti trigbaNDA kevalamokSapadatyarthaH / yadA trINi khaNDAni kalAH icchAjAnakiyA 'mikAH tamvarUpA trigvaNTA / tadunaH yoginAtanye mudrAunyA mA yadA saMvidAmbikA vikalAmayI / vimAnArUpamApannA sadA galivikAriNaH / sarvamya cakrarAjamya vyApikA parikIrtitA / / iti / / mudrAzabdArthazca vizAmya mAdanAta drAvaNAca mudrA / nadunaM gAginInanda cidAtmabhitI vimya prakAzamAna yadA / kagati bacchayA pUrNaviniyogamanvitA / / kiyAmi / vizvabhya modanAda dhAvaNA thA / mudrati kathitA davI . . . . . . . . . || iti / / amyArthaH yadA nicchantiH vA mAmilAyAM minI baccyA NAnantaraM vikAgan pUrNAninchannI prakAzAmarzana kagani / ayaM bhAvaH jaganaH padamAvavikAgaH asti jAyate vardhana vipariNama apakSIyana nazyati ini / roSa dvitIyA vikAra: prakAzaH, mphuTIbhAva iti nAmANAta / tRtIyo vikAra: AmarzanaM, idaMtayA pradayaMgamIbhAva iti nanaNAta / inthaM ca tripurArImyAnnamtinApolocanAnaraM vizvamya dvitIyAdivikA visya inalotpadyate / mayaM vinikA / tato vimya utpattyabhivRddhI kameNa kagati / je evaM pUrvAprakAravimarzana icchAkRtiviziSTacita kriyAzaktirityucyate / iyaM kiyAmiH trigandayA kriyamANAnpattyabhivRddhI anumodate drAvayati ceti mudrA mA / anumodanaM nAma mvabhinnakalakakriyA'nukRlyam / drAvaNaM nAma ghanamya saGkucitamya prazithilAvayavatAHpAdanAtmakaH prasaraH / iyakriyAnivi mvanimudrA-yamAmAnAdhikaravana kSaNAdermalanena trikalAmayI trigvaNDA bhavati iti paramarahasyArthaH / ataH marvazraSTayaM nyApikA mudreti tamyA AvAhane viniyogaH kRtaH / etAdRzI yA mudrA tamyA aTambaka paM pratipAditam / dRSTamvarUpaM tu alIgrathanarUpaM nAnAvidhaM namvadana dRzyane / ammin na dRzyane / ato gurumaMpradAyAvagataM tanvAthai cIkRtyAne spaSTa kiyace / IdRzaM yatvigvaNDAtmaka Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH khaNDaH-lalitAkramaH bAhyasvarUpaM tena zi kha NDi te grathite ku su ma yuktA aJja li: yasmin tasmin haste samAnIya gRhItvA // 1 // mAyAlakSmIparA uccArya devInAma cAmRtacaitanyamUrti kalpayAmi namaH iti kalpayitvA // 2 // mA yA hI, zrIM iti lakSmI zabdArthaH, parA sauH / etadviSaya pramANAni pUrvameva darzitAni / evaM bIjatraya muccArya devI nAma zakticakraikanAyikAyAH lalitAyAH iti SaSThayantaM, yogyatvAt / tato namo 'ntamavikRtaM paThet / evaM ca Adau sAdhAraNaparibhASAprAptA tritArI aiM hrIM zrIM hrIM zrIM sauH zakticakraikanAyikAyAH lalitAyAH amRtacaitanyamUrti kalpayAmi namaH iti trayastriMzadvarNo mantraH / anena paradevatAyA mUrti ka lpa yitvA bhAvayitvA / / ___ atra pUrvasUtre lIlA''kalitavapuSaH haste AgatAyAH punarmUrtikalpane vaiyyarthyAdataH prabalenArthakrameNa pAThakramabAdhaH / tathAcAyaM krama:-prathamaM kevalacito mUrtikalpanamanena mantreNa tato mUrteH kalpitAyAH nAsApuTamArgeNa nirgamanaM tato haste kusumagarbhe'Jjalau samAnayanamiti vivekaH // 2 // hasarayujaM vAcaM hasayuktAM kalarI hasaracaturdazaSoDazAnapyuccArya, mahApadmavanAntaHsthe kAraNAnandavigrahe / sarvabhUtahite mAtarehyehi paramezvari // iti baindavacakre paracitimAvAhya // 3 // pUrva nyAsaprakaraNe uktena samudAyagrahaNa iti nyAyena hasetyAdiSu kevalavyaJjanamAtragrahaNaM, saMpradAyAt / hazca sazca razca tairyu vAcaM jhai iti / hazca sazca AbhyAM yukto'yaM kakAralakArarephekArabindusamudAyaH hsklarI iti / tathA hazca sazca razca caturdaza aukAraH sa ca SoDazo visargaH sa ca ha sa ra caturda za SoDa zAH, sauH Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 parazurAmakalpasUtram iti etA nuccArya, paramezvarItyantaM yathAzrutaM paThitvA, bindu ca ke para citimA vA ha ye t / mantrasvarUpaM tu prathamaM tritArI jhai iskrIM hsrauH mahApadmavanAntaHsthe kAraNAnandavigrahe / sarvabhUtahite mAtarehyehi paramezvari // ityaSTatriMzadvarNo mannaH / ma hA padma va na sya yo'ntaH pradezaH tatrasthe / mahApadmasvarUpamuktaM brahmANDapurANe padmATavIsthalaM vakSye sAvadhAno mune zRNu / same suratnakhacite tatra SaDyojanAntare / paritaH sthalapadmAni mahAkANDAni santi vai / setubandhe tu--" mahApadmavanaM sahasradaLakamalasamudAyaH" ityuktam / kA ra NA nandaH aparicchinnAnandaH sa eva vigra ho yasyAH / yadvA--kAraNaM prathama, tasmin jAtaH kAraNaH " tatra jAtaH" ityaN / sa cAsAvAnandazceti / zeSaM pUrvavat / zeSaM spaSTam / yadvA-caitanyamahaso bahirnissAraNaM kRtvA mantreNa paricchinnAM mUrti kalpayitvA haste samAnIya mantreNa pIThanivezanAntaM AvAhanapadArthaH, avadAnAdipradAnAntasyeva bahInAM kriyANAM ekapadArthatve bAdhakAbhAvAt / tena yatra dIkSA''dau nAnAdevattAnAM tantraNa pUjanaM tatra samudAyasyaikapadArthatvAt kANDAnusamayaH tAvatAM siddhaH / etAdRzAvAhanaikadezapIThanivezane sAdhanIbhUto'yaM mantraH // nibandhakArastu jJAnArNavoktaM antaryAgakramaM AvAhanAdimudrAzca darzayAmAsa / tadanAdaraNIyaM, pramANAbhAvAt // 3 // catuSSaSTayupacAravidhiH catuSSaSTayupacArAn kuryAt / sarve upacAramatrAH tritArIpUrvAH kalpayAmi nama ityantAH krtvyaaH||4|| catuSSaSTItyanena etattantrAnuyAyinAM tntraantroktssoddshaadynytmpuujaavyaavRttiH|| nanu kimayaM parisaMravyAvidhiH uta niyamavidhiH uta apUrvavidhiH / nAdyaH, Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH khaNDaH-lalitAkramaH 159 kenApi pramANena nityamaprApteH / pakSe'pi prAptyabhAvena na dvitIyaH / tarhi tRtIyaH syAditi cediSTApattiH / tathA'pi sarvoze nApUrvavidhiH, upacArAMze apUrvaH catuSSaSTayaMze niyamaH / upacAravidhau upacArANAmanantatvena tatra nAnAsaMkhyAprAptau catuSpaMSTisaMkhyAyA api pakSe prAptatvAt / na ca--evamekasminniyamApUrvasvIkAre vidhisAGkaya iti vAcyam ; iSTApatteH, yadAgneyo'STAkapAla iti vAkye agnipuroDAzayoH pakSe prAptau tadaMze niyamaH, yAgAMze apUrva iti dRSTatvAt / na ca-catuSSaSTayupacArAn vidhAya ityagrimasUtreNa parisaMkhyAvidhiH anenopacAravidhiH iti vAcyam ; tathA sati asmin sUtre catuHSaSTipadavaiyyarthyAt / na ca--evaM sati catuSSaSTItyagrimavAkyaM vyartha iti zaGkanIyam , catuSSaSTayupacArAnanUdya kramavizeSavidhAnAt / sarvathA nopacArasya saGkhyAyA vidhAyakaM tat / kuryAditi spaSTavidhyantaM idameva saGkhyAviziSTopacAravidhAyakam // .. yadvA--pAThenaiva kramasiddhau agrimeNa catuSSaSTayupacArAn vidhAya ityanena kramavidhAnAsaMbhavAt vihitAnAmeva 'iti catuSSaSTayupacArAn vidhAya' ityanuvAdakaM upasaMhArarUpam / asya phalaM tu tantrAntare catuSSaSTayupacArAnantarbhUtAH uktAdanye kecana santi, tairarcanaM mA bhUt , kiMtu pratinidhiM kalpayitvA mantre zrutadravyanAmnaivArpaNametadartham / itthaM coktopacArAdadhikaiH saMbhave sati pUjanaM kartavyam / ata eva tripurArNave uktopacArAdadhikaiH saMbhave sati pUjayet // iti vacanaM uktanyAyagarbhameva / niyamavidherayogavyavacchede tAtparyam , natvanyayogavyavacchede / tena catupSaSTayupacAramadhye ekasyApyayogo mA bhavatvityatraiva tAtparyam , na tvadhikavyavacchede / tasmAt ito'dhikAnAM zibikAgajAzvanRtyAdInAM yAvatAM saMbhavaH tAvatkalpanaM sUtrAviruddha mantavyam / atra upacAra padArthazca kalpyamAnadravyajanitaH sukhavizeSaH taM kuryAt utpAdayet ityarthaH // na ca nityatRptAyAM devatAyAM kalpyamAnadravyeNa kIdRzI sukhotpattiH iti vAcyam / nityatRpte sukhotpattiH na bhavatIti satyaM, tathA'pi paricchinnazarIrakalpanavattaccharIre sukhakalpanena svAtmanyadRSTotpattireva, na tu kalpitena paradevatAyAH sukhotpattiH / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 parazurAmakalpasUtram 66 ata evoktaM zivamahimne- na hi svAtmArAmaM viSayamRgatRSNA bhramayati " iti / ata evopacAramantre kalpa yA mItyeva kriyApadaM yojitam / zeSaM suspaSTam // 4 // tritA muccArya pAdyaM kalpayAmi nama iti krameNa AbharaNAvaropaNaM sugandhitailAbhyaGgaM majjanazAlApravezanaM majjanamaNTapamaNipIThopavezanaM divyasnAnIyodvartanaM uSNodakasnAnaM kanakakalazacyutasakalatIrthAbhiSekaM dhautavastraparimArjanaM aruNadukUlaparidhAnaM aruNa' kucottarIyamAlepamaNTapapravezanamAlepamaNTapa maNipIThopavezanaM candanAgarukuGkuma' saMkumRgamadakarpUrakastUrIgorocanAdidivyagandhasarvAGgINavilepanaM kezabharasya kAlAgarudhUpaM mallikAmAlatIjAtIcampakAzokazatapatraprUgakuDmalIpunnAgakalhAramukhyasarvartukusumamAlAM bhUSaNamaNTapapravezanaM bhUSaNamaNTapamaNipIThopavezanaM navamaNimakuTaM candrazakalaM sImantasindUraM tilakaratnaM kAlAJjanaM pALIyugaLaM maNikuNDalayugaLaM nAsAbharaNaM adharayAvakaM prathamabhUSaNaM kanakacintAkaM padakaM mahApadakaM muktAvaLiM ekAvaLiM channavIraM keyUrayugaLacatuSTayaM valayAvaLiM UrmikAvaLiM kAJcIdAma kaTisUtraM saubhAgyAbharaNaM pAdakaTakaM ratnanUpuraM pAdAGgulIyakaM ekakare pAzaM anyakare aGkuzaM itarakare puNDrekSucApaM aparakare puSpabANAn zilArasamRga ---- zrI. 3 vALI - zrI. 1 dukUlaku -- zrI. 2 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 caturthaH khaNDaH-lalitAkramaH zrImanmANikyapAduke svasamAnaveSAbhirAvaraNadevatAbhiH saha mahAcakrAdhirohaNaM kAmezvarAGkaparyopavezanaM amRtAsavacaSakaM AcamanIyaM karpUravITikAM AnandollAsavilAsahAsaM maGgaLArArtikaM chatraM cAmarayugaLaM darpaNaM tALavRntaM gandhaM puSpaM dhUpaM dIpaM naivedyaM kalpayAmi nama iti catuSSaSTayupacArAn vidhaay||5|| atra sAmAnyaparibhASayaiva tritArIsiddhau punarvidhAnaM dIpanAthamantravat tadavayavatvaM jJApayati / zeSaM spaSTam / mantrasya svarUpaM tu aiM hrIM zrIM pAdyaM kalpayAmi nama iti / na lalitAyA iti nAmapravezaH, mAnAbhAvAt / / nibandhakArastu nyAyAnabhijJaH svecchAcArI ca, tasmAt nAmapravezaM svecchyA cakre / na ca saMpradAnakArakasyAkAGkSitatvAt tadvAcakapadAbhAvAt abodhakatvaM syAt iti vAcyam ; adhyAhAreNAkAGkSAzAnteH, adhyAhRtamya padasya mantrAvayavatvena nyAyavidbhiranaGgIkArAt , anyathA "iSe tvA chinani, Urje tvA unmAmi" iti prayogakAle pAThApatteH / ato yAvacchUto mantraH / yadi nAmamantratvaM matvA nAmapravezaH, tarhi nAmamantrasya namo'ntatvaM caturthyantatvaM lakSaNam / atra dvitIyA'ntakalpayAmibhyAM madhye vyavadhAnAnna saMbhavatIti tattvam / kiM ca sarvatropacAramantrANAM kalpayAmi nama ityanenaiva nirvAhe tritArImuccAryeti sUtraM vyartha sat mantrasvarUpaM pratipAdayati / yAvaduktaM paThanIyam / utpattivAkye lalitApadaprayogAditi nirmUlalalitApadapraveze heturvaktavyaH / tamajAnan kevalakAvyapAThI nibandhakAraH sUtrakAreNa lalitApadasya bhUriprayogAditi hetuvilekhanena svIyamapANDityaM prakAzitavAn // kra me Ne tyanena pAdyamiti prAtipadikasthAne AbharaNAvaropaNAdipadoccAraNaM jJApayati / snA nI yo dvartanaM zarIralagnasnehaviyogasAdhanaM sugandhicUrNavizeSaH / atra dvitIyAntAni sarvANi tattadvastujanyasukhavizeSaparANi / kuco ttarI yaM kaJcakam / AlepaH sugandhidravyazarIrasaMyogaH tajjanako ma NTa paH sthAnavizeSaH / ku ku maM kAzmIram / saMkuH vRkSavizeSaH / taduktaM vizvakoze-" zaGkuH kIle gare zastre 21 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 parazurAmakalpasUtram saGkhyApAdapabhedayoH" iti sakArazakArayornAtibhedAt "ekadezavikRtamananyavat" iti nyAyena vRkSavizeSaH sugandhiH / ma ga ma da: kastUryavAntarabhedaH / yadvA-- otuvizeSAvayavo mRgamadaH mahArASTrabhASayA javvAji iti prasiddhaH / kastUrI mRganAbhiH / A di padena anyAni lokaprasiddhAni sugandhidravyANi / sarvAGgINaM sarvAGgasaMbandhi / sarvAGgazabdAt saMbandhArthe khapratyaye sarvAGgINaM iti rUpaM sidhyati / tAdRzaM yat vile pa na m / aga ruH prasiddhaH / tanmadhye atyunnataH kA lA ga ruH / ma lli kA mA la tI tyAdinA Sar3atusamudbhavakusumAni / sI mantaH kezapAzamadhyasaraNiH tasmin sindU ram / ti la ka sthAne ra lam / kA lAJjanaM atikRSNAJjanaM sauvIrAJjanaM vA / pALI karNabhUSaNaM, mahArASTrabhASayA bALI iti prasiddham / tasyA yuga LaM yugmam / adhare oSThe yA vakaM lAkSArasaM raktatvasaMpAdakam / prathama bhUSaNaM maGgaLasUtram / ka na ka cintA kaM AndhrapurandhrIbhiH dhRto bhUSaNavizeSaH kaNThasya AndhrabhASayA goLakuttikaNTra iti prasiddhaH / pada kaM kaNThabhUSaNaM mahArASTrabhASayA tanmaNi iti prasiddham / mahApadakaM kaNThabhUSaNavizeSaH mahArASTrabhASayA peTayA iti prasiddhaH / muktAva liM mahArASTrabhASayA kaNThA iti prasiddham / e kA va liM saptaviMzatimauktikaracitA mAlA nakSatramAlA iti prasiddhA, " ekAvalyekayaSTikA saiva nakSatramAlA syAt " ityamaraH / cha nna vIraM ubhayato vaikakSyadAmAtmakaM bhUSaNaM iti nibandhe sthitam / ke yU rANAM aGgadAnAM yuga LaM yugmaM tasya catuSTa yaM ekaikabAhau dvayaM dvayam / va la yAH kaGkaNAni teSA mA va LiM paGktim / U mi kA aguLibhUSaNaM tasya A va Lim / kaTibhUSaNAnyAha-kAzcI ti| sau bhAgyA bharaNaM adhare jaghanAlambI bhUSaNavizeSa iti nibandhe sthitam / pAda kaTakaratna nU pura pA dAGguLI yo ttaramekavacanamavivakSitam , tadarthamya bAdhAt / AyudhAnyAha-e ke ti / puNDre kSuH citravarNekSuH / puSpamayAH bANAH puSpa bA NAH tAn / Ayudhakrama ukto dakSiNAmUrtisaMhitAyAm dakSiNAdha:kare bANAn vAmAdhastu zarAsanam / vAmorce pAzamAraktaM dakSoddhe tu sRNiM param // iti // ma hA cakraM zrIcakram / kA me zvarAGka eva parya kaH, tatropa ve za na m / amRtarUpAsa vo madyaM, tadyukta ca Sa ka m / A ca ma nI yaM spaSTam / ka : ravI Ti kA lakSaNamuktaM tantrAntare Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH khaNDaH-lalitAkramaH elAlavaGgakarpUrakastUrIkesarAdibhiH / jAtIphaladakaiH pUgaiH lAGgalyUSaNanAgaraiH / cUrNaiH khadirasAraizca yuktA karpUravITikA // iti / / lAgalI nArikeLam / USaNA pippalI / nAgaraM zuNThI / khadirasAraM mahArASTrabhASayA " kAt" iti prasiddham / A nanda sya ullA saH udayaH tena vi lA saH AvirbhAvaH yasyadRza hA sam / loke'pi AnandodayajJApako hAsaH / ato yuktaM IdRzaM vizeSaNam / ma jaLA rA ti lakSaNaM paramAnandatantre-- tata ArArtikaM kuryAttadvidhAnaM zRNu priye / lohabhinne suvarNAdipAtre sindUrareNubhiH / / nAnAvidhairvarNakaizcApyaSTapatraM 'sakarNikam / svastikaM vA prakalpyAtha piSTajAn DamaruprabhAn // ghRtapakvAnnavasaptapaJcatritayameva vA / savartikaM vRtaiH pUrNa kramAdvinyasya pAtrake / / prajvAlya mAyayA pazcAnnavaratnaizca mantra yet / cakramudrAM pradAtha navaratnaizca pUjayet // AmastakaM tu tatpAtramuddharet svayamutthitaH / samastacakracakreziyute devi navAtmike // ArArtikamidaM divyaM gRhANa mama siddhaye / iti ghaNTAM vAdayan vai devyA ApAdamastakam // dakSahastena trirdhAgya pAtraM sthApya natiM caret / evamArArtikaM kuryAt . . . . . . . . . // iti // tALa vRntaM tALavyajanam / zeSaM spaSTam / catuSSaSTayupacAramadhye uktasya alAbhe pratinidhidravyaniyama uktastantrAntare tattadrvyeNopacArAnabhAve kusumAkSataiH / manasA bhAvayan kuryAttena pUjAphalaM labhet // iti // 1 manoharaM-- zrI. suvarNakaM--va2. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 parazurAmakalpasUtram akSatapUjane vizeSo yoginItantre zvetAkSatairna pUjyA syAt tripurA paramezvarI / kAzmIraiH 'kuGkumairvA'pi raktacandana paGkakaiH / raJjitAn zAlijAn zuddhAnakhaNDAnarpayet budhaH // iti // idaM pratinidhikalpanamapi gandhapuSpadhUpadIpanaivedyavyatiriktaviSayameva / taduktaM yoginItantre upacArAnalAbhe tu puSpAdyairmanasA smaret / gandhapuSpadhUpadIpanaivedyAnyanmahezvari / gandhAdipaJcakAbhAve pUjA vyathaiva sarvadA // iti // navamudrApradarzanam navamudrAzca pradarya // 6 // na va mudrAH saMkSobhiNyAdiyonyantA vakSyamANAH / ca kAreNa dazamI trikhaNDAM ca prada W / devyA iti zeSaH // 6 // tridhA saMtarpaNam mUlena tridhA santarpya // 7 // bindAviti zeSaH // kecittu vizeSArghya eva tatsaMskArarUpaMtataH kiMcit uddhRtya pAtrAntareNa tatraiva nikSeparUpaM-tarpaNaM vidhIyate ityUcuH / tanna, vizeSArthyazodhanaprakaraNAbhAvena tathAtve prakRtahAnyaprakRtakalpanApatteH, etadarthyasaMzodhanamiti pUrvasUtravirodhAcca / na ca bindAviti kathaM jJAtamiti zaMkanIyam , mUleneti 'turIyakUTazravaNena tajjJAnasaMbhavAt / paraM tu iyAn vizeSa:- etadatirikte pUjayitveti, atra santayeti zravaNAt , atra tarpaNaM, 1 vA hari dairvA--zrI. ' paGkajaH-zrI. 3 sarvadhA-zrI, ba2. * tRtIya--ba2. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH khaNDaH - - lalitAkramaH 165 66 anyatra pUjanam / anuSThAne vizeSastu atra bindumAtraprakSepaH, pUjanasthale bindupuSpAkSatobhayaprakSepaH / kiMca mUleneti tRtIyayA itaranairapekSyazravaNAt, zrIpAduketyAdyaSTAkSaryAH pUjAyAmeva yojanavidhAnAt, 'svAhA home tarpaNe ca tarpayAmIti coccaret" iti dakSiNAmUrtisaMhitAvacanena mUlAnte tarpayAmItyeva yogaH // nanu tantrAntare ekakriyAyAmeva dvayoH padayoH prayogaH paryAyeNa dRzyate, yathA " kSIreNa brAhmaNaistarpya" iti " dravyeNa sAtvikenaiva brAhmaNaH pUjayecchivAm" iti, kvacit asminnevArthe yajadhAturapi dRzyate yathA -- " surAghaTasahasreNa yakSye tvAM paramezvari" iti, tathA ca tarpaNapUjanayajanAni paryAyANIti cet -- na / nahyekArthe prayogamAtreNa paryAyatA sidhyati, lakSaNayA'pyanyasminnarthe prayogasaMbhavAt / anyathA gaGgAtIrapadayorapi tathAtvApatteH / ata eva " vAyavyaM zvetamAlabheta bhUtikAmaH " ityatra dhAtoH sparzArthakatve'pi dravyadevatAyogasya yAgamantarA'nupapatteH AlabhatidhAtoH yAge lakSaNA kalpitA / tathA anupapattyabhAvena agnihotre zrUyamANasya " vatsamAlabheta " ityatra dhAtoH yathAzrutArthatvamevAGgIkRtam / prakRte'pi santapyetyatra vAyavyAdivAkyavat bAdhakAbhAvAt vatsamAlabheta itivat yathAzrutArthatvameva yuktam // I 1 nanu dravyasyAtrApyanuktatvAt tarpaNaM pUjanaM vA kena kAryamiti cet -- ucyate / vihitatarpaNAdikaM sAdhanamapekSate / saMskRtaM vizeSAyai ca kAryamapekSate / evaM sAkAMkSayostayoH naSTAzvadagdharathanyAyena vizeSAyai saMskRtya tena devatAM yajet iti vAkyaikavAkyatA kalpyate // na ca evaM sati sAmAnyArghyasyA'pi tulyatvena tasyApi pUjAsAdhanatvApattiH iti vAcyam ; tajjalena trikoNeti vizeSArghyamaNDalAdau zrauta viniyogenAsya kiM kArya ityAkAMkSAvirahAt // na ca evaM " tadvindubhiH trizaH gurupAdukAmiSTrA " iti tRtIyayA vizeSArghyasyApi viniyogazravaNAt ubhayatra tulyaM iti vAcyam; etadarghyasaMzodhanamiti tadagrimasUtreNa tAvatparyantaM vizeSArdhyasaMskArasyaivoktatvena bindubhirityAderapi saMskArAntaHpAtitvAt kiM ca zyAmAkrame sthitena sarvacakradevatA'rcanAni vAmakarAMguSThAnAmikAsandaSTadvitIyazakalagRhIta zrIpAtraprathama bindusahapatitaiH dakSakarAkSatapuSpakSepaiH kuryAditi vacanena dravyalAbhasya niSpratyUhatvAt // dwe Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 parazurAmakalpasUtram na ca tasya zyAmAprakaraNasthatvAt tatraiva vizrAntiH iti vAcyam / zyAmAyA lalitopAstyaGgatvaM pUrvameva vyavasthApitam / aGgasya prakaraNaM nAstIti mImAMsakasiddhAntaH / ataH prabalena prakaraNena sannidhiM bAdhitvA sarvatra viniyoge bAdhakAbhAvAt // na ca tathA'pi zyAmApadairubhayataH saMdaMzAt prayAjAbhikramaNanyAyena avAntaraprakaraNaM mahAprakaraNabAdhakaM bhaviSyati iti vAcyam ; sarvazabdazrutyA sarvaprabalayA avAntaraprakaraNabAdhasaMbhavAt // kiM ca anArabhya paThitena siddhAntagranthasthena " tadabhivyaJjakAH paJca makArAH tairarcanaM" ityanena dravyasya prAptatvena anupapattigandhAbhAvAt // etA eva yuktayaH gaNapatiprakaraNastha----" sarvatra devatAnAmasu zrIpUrva pAdukAM pUjayAmItyaSTAkSaraM yojayet" iti vAkye-draSTavyAH // tridhA trivAraM, atra dravyabhedAt mantrAvRttiz2aiyA // 7 // SaDaGgapUjanam SaDaGgapUjanamAha devyA agnIzAsuravAyuSu madhye dikSu ca SaDaGgAni pUjayitvA // 7 // atra pUjanaM nAma puSpAkSatabinduprakSepa eva, na tu paJcopacArAdyarpaNarUpaM, zyAmAkramoktakalpasUtrAnurodhAt tathA ziSTasaMpradAyAcca / ___evaM sati atrAdhunikAH--yatra yatraitaduttaraM pUjayitveti tatra tatra pUrvasUtrasthaM santayetyanuvobhayavidhiH, mUladevIsthale tarpaNamAtraM, bindudravyadAnaM tarpaNaM, puSpAkSatadAnaM pUjanaM, itthaM ca tritArIziromantrottaraM zirazzaktizrIpAdukAM pUjayAmi zirazzaktizrIpAdukAM tarpayAmi ityanutiSThanti / tadanuSThAnaM bhrAntimUlam, tathA sati ardhajaratIyanyAyAt / tritArImArabhya ziromantrAntaM sakRdAvRttiH, zirazzaktItyArabhya dvivAramiti kathanasyAtihAsAspadatvAt / kiM ca pUjayAmIti mantreNa pUjanaM agrimamantreNa tarpaNaM iti pUjanatarpaNayoH kramikatvaM prAptam / tathA sati bindupuSpAkSatadAnayoH ekakAlabodhakena bindusahapatitaH puSpAkSataiH kuryAt iti sUtreNa virudhyate / apica vAmakarasaMbandhAbhAvaprasaGgazca, kramikatvena dvayorapi dakSahastena kartuM zakyatvAt / na ca Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH khaNDaH-lalitAkramaH 167 ___"vAmakarAGguSThAnAmikAsandaSTa" iti sUtrAnusAreNa vAmakarasyAvazyakatA iti vAcyam ; dakSakarasya puSpAkSataprakSepavyApRtatvena sahatvAnyathA'nupapattyA prAptavAmakarasya vidhAnAsaMbhavenAnuvAdakatvAt / ata eva bahiSpavamAnastotrArtha prasarpaNAvasare chandogAnAM sUtre " savyaiH pANibhistRNanti" ityatra bhASye dakSahastasya " adhvaryu prastotA'nvArabhate prastotAraM pratihartA, pratihAramudgAtA" iti vAkyena adhvarvAdyanvAraMbhe vyApRtatvAt arthaprAptaH savyapANiH anUdyate ityuktam // . ke cittu-santayetyanuvartya tarpaNapUjobhayaM vidhIyate ardhajaratIyanyAyabhItyA, tritAyuttaraM hRnmantrAnte hRdayazaktizrIpAdukAM pUjayAmi tarpayAmi namaH iti mantraM paThanti / tadazuddham , anuvRttau pramANAbhAvAt // kiM ca vidhau Adau tarpaNaM, pazcAt pUjA, mantre viparItakrama iti ca viruddham // tasmAt pUrvavAkye tarpaNaM nAma binduprakSepamAtram / tasya anuvRttau AkAMkSAvirahAt pUjanameva vidhIyate / pUjApadArthazca bindupuSpAkSatasamudAyaprakSepaH / itthaM ca Adau tritArI, tato hRnmantraH, tato hRdayazaktizrIpAdukAM pUjayAmi iti mantrasvarUpaM jJeyam / evamevAgre'pi sarvatra jJeyam // __agnI ze tyatra amyAdipadena tattaddevatAsaMbandhidizAM grahaNam / di kSu ityanena prAgAdidikcatuSTayagrahaNam / SaDaGgayuvatInAM--amyAdicatasro vidizaH, madhyaM, prAgAdidikcatuSTayaM militvaikaM, iti SaT sthAnAni jJeyAni // atra kecit yaH pazyedyatra sUrya tu sA prAcI tasya kathyate / udaye sUryadraSTustu meruruttarasaMsthitaH // iti digvyavasthA zrautasmAtakarmaNi prasiddhA, tathaiva zrIvidyopAsanAyAmapi digvyavasthA ityAhuH // anye tu niruktadigvyavasthAyA vaidike karmaNi sAvakAzatvAt " pUjyapUjakayAmadhye dizaM prAcI prakalpayet' iti tantravacanAnusAreNa devyagrabhAgaH prAcI, devIpRSThabhAgaH pratIcI, devyA dakSabhAgo dakSiNA, vAmabhAga udIcI, diganusAreNa vidizAM kalpanaM ityUcuH // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 parazurAmakalpasUtram tadubhayamapi sthUlamAnatvAdupekSyam / vastutastu jJAnArNave zrIcakrapUjanasannidhau uttarAzAmukho mantrI yadA cakraM samuddharet / uttarAzA tadA devi pUrvAzeti nigadyate // IzAnakoNaM devezi tadA''gneyaM na saMzayaH / pazcimAzAmukho mantrI yadA cakraM samuddharet // pazcimAzA tadA jJeyA pUrvAzeti na saMzayaH / vAyukoNaM tadA''yamaizAnaM rAkSasaM bhavet // dakSiNAbhimukho mantrI yadA cakraM samuddharet / pUrvAzaiva hyudIcI syAt rakSaHkoNaM tu vahnidik / / iti / / uttarApazcimAzetyatra lokaprasiddhottarAM dizamanUdya pUrvAdidikArya vidhIyate " khalevAlI yUpo bhavati" itivat / itthaM ca diGmAtrAnuvAdena dikkAryavidhAnAt vidiGmukhazcakraM noddharet iti siddham / prAcIdiganuvAdena vidheyAbhAvAt tattyaktam / evaM kulArNave'pi-- yadAzA'bhimukho mantrI tripurAM paripUjayet / devIpazcAttadA prAcI pratIcI tripurApuraH // iti niravakAzavacanaiH zrIvidyAviSaye uktarItyA divyavasthA / zrIvidyA'tirikte tAntrike karmaNi pUjyapUjakayormadhyaM prAcI / nikhilazrautasmArtakarmaNi yaH pazyedityAdivacanapraveza iti alaM bhUyasA devyA ityuktyA vinducakra evAneyAdidiza uktazAstreNa prakalpya tatra SaDaGgayuvatIH pUjayet iti siddham // 8 // nityApUjanam atha paJcadazanityAmantroddhArapUrvakaM nityApUjanamAha vAkkalahIM nityaklinne madadrave sauH iti kAmezvarI / sarvatra nityA zrIpAduketi yojyam / vAgbhagabhuge bhagini bhagodari bhagamAle bhagAvahe Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 caturthaH khaNDa:-lalitAkramaH bhagaguhye bhagayoni bhaganipAtini sarvabhagavazaMkari bhagarUpe nityaklinne bhagavarUpe sarvANi bhagAni me hyAnaya varade rete surete bhagaklinne klinnadrave kledaya drAvaya amoghe bhagavicce kSubha kSobhaya sarvasattvAn bhagezvari aiM blUM jeM blUM meM blU moM blU he blUM he klinne sarvANi bhagAni me vazamAnaya strI hara bleM hrIM bhgmaalinii| tAro mAyA nityaklinne madadrave svAhA iti nityaklinnA / praNavaH kroM bhroM krauM jhauM chauM jauM svAhA iti bheruNDA / praNavo mAyA vahnivAsinyai namaH iti vahnivAsinI / mAyAklinne vAk kroM nityamadadrave hrIM iti mahAvajrezvarI / mAyA zivadUtyai namaH iti zivadUtI / praNavo mAyA hUM khe ca che kSaH strIM huM kSe hrIM phaT iti tvaritA / kumArI kulasundarI / hasakalaraDavAgbhavahasakalaraDabindumAlinI hasakalaraDacaturdazaSoDazA iti nityaa| mAyA meM skhU aGkuzapAzasmaravAgbhavablUMpadanityamadadrave varma- mAyeti niilptaakaa| bhamarayaUmiti vijayA / vaumiti sarvamaGgaLA / tAro namo bhagavati jvAlAmAlini devadevi sarvabhUtasaMhArakArike jAtavedasi jvalanti jvala jvala prajvala prajvala trijAtiyuktamAyArephasaptakajvAlAmAlini varmaphaDagnijAyeti jvAlAmAlinI / (aM) ckauM iti Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 parazurAmakalpasUtram citreti paJcadazanityAH prathamatryazrarekhAsthitapaJcadazasvareSu pUjyAH / visRSTau SoDazIM mUlavidyayA cAbhyarcya // 9 // vAk aiM / zeSaM yathApaThitam / mantrAnte sarvatra tattannityAnAma, taduttaraM aSTAkSarIyogaH / yathA Adau tritArI, aiM sakalahIM nityaklinne madadrave sauH kAmezvarInityAzrIpAdukAM pUjayAmi namaH iti / evamagre'pi draSTavyam / yadyapi zrIpAduketyaSTAkSarIyogaH sAmAnyavacanaprAptaH, tathA'pi nityApadaghaTitatvenAprAptatvAt tadartha ArambhaH sarvatra nityApUjanamantreSu / dvitIyamAha - vA giti / tRtIyamAhatAra iti / tAraH praNavaH, mAyA hrIM, zeSaM yathAzrutaM paThanIyam / Adau praNavaH, tato mAyA, tataH svAhA'nto yathAzrutaH iti phalito'rthaH / caturthamAha - praNava iti svAhetyantena / paJcamImAha - praNava iti nama ityantena / SaSThamAha --- mAyeti 1 hrI mityantena / saptamamAha- -mAyeti nama ityantena / aSTamamAha- -praNava iti pha Di tyantena / navamamAha -- kumArI ti / kumArI bAlA saiva kula sundarI tyarthaH dazamamAha --ha se ti SoDazA ityantena / atra pUrvoktayuktyA hasaketyAdau kevalavyaJjanAnAmeva grahaNam / anyathA " dvAdazArdhA ca nityA syAt " iti anyatantravacanena dvAdazArdhAmantravarNAtideze " tribIjasthA dvAdazArdhA " iti mantre trivarNatvasiddheH atrApi tadatidezasiddhatrivarNatvaM virudhyeta / ha sa ka la ra DottaraM vAgbhavaH aiM punaH taduttaraM bindu yuktA mAlinI IkAra:, " govindazca trimUrtIzo mAlinIvAmalocanam " iti kozAt / caturdazaSoDazau pUrvamuktau / itthaM ca haskr TskluDa haskarDa: nityAnityA zrI iti mantrasvarUpam // yacca nibandhe avarNasahitahakArAdi likhitaM tadajJAnaprayuktameva / tantrAntarAnusAreNa yadi likhitaM, tarhi vazinyAdinyAse kavarga kalahnIM ca nigadya iti sUtre sati halmAtragrahaNe tantrAntaramRte sAdhanaM mRgyam / tasmAt uktayuktyA tryakSaryeva nityAvidyA // ekAdazamAha---mA ye tyArabhya mA ye tyantena / AdyAni trINi bIjAni spaSTAni, aGkuzaH kromiti, pAzaH Amiti " AdyantagomahApAza" iti yoginItantrAt / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 caturthaH khaNDa:-lalitAkramaH AdirakAraH tasyAntaH agrimo dezaH tatra sthita AkAra iti tadarthaH / evaM "kAmo'miApako'GkuzaH" iti tatraiva / kAmaH kakAraH agniH repha: vyApakaH praNavaH miLitvA kromiti saMpadyate / ayamaGkuza ityarthaH / sma raH klIM vA gbha vaH aiM varma huN| itthaM ca hrIM phreM tUM kroM AM klIM aiM blU nityamadadrave huM phreM hrIM nIlapatAkAnityAzrI iti mantrasvarUpam / dvAdazamAha-bha ma ra ya UM iti / atrApi pUrvayuktyA halmAtragrahaNam , " iyamekAkSarI vidyA vijayA saMprakIrtitA" iti tantrAntaravacanAt // tena nibandhe paJcAkSaroccAraNaM aukAroccAraNaM prAmAdikam / yUMmiti svarUpaM jJeyam / yadyapi tantrAntare aGgadAdibindusaMyutamityasti / aGgada aukAraH / tena caramasvara aukAra iti pratibhAti / tathA'pi sUtre SaSThasvaroccAraNAt sUtraviruddhaM tantrAntaroktaM sUtrAnusAriNAmanAdartavyameva // trayodazamAha--svau mi ti / caturdazamAha--tA ra iti amijA ye tyantena / trijAtiyuktamAyA hrAM hrIM huuN| vahnijAyA svAhA / zeSaM spaSTam / paJcadazamAha'aM ckau miti / paJcadazanityApUjane dezaniyamamAha-pratha me tyA di / prathamatryazraM bindusamIpasthaM trikoNaM, tatratyA yAstisro re khAH, tAsu vartamAnA ye paJca daza svarAH akArAdyanusvArAntAH teSu ekaikasvare ekaikanityA krameNa pUjyetyarthaH / atra rekhAsthitapaJcadazasvareSviti svarANAM tatra siddhavannirdezAt ekaikarekhAyAM paJcapaJcasvarAH bhAvanIyAH iti vidhirunneyaH / krama syAnuktatvAt svAgrAdiprAdakSiNyena / pazcimAdArabhya IzAnAntarekhAyAM a A i I u iti / aizAnAdAgneyAntarekhAyAM U R R la la iti / AgneyAdArabhya pazcimAntaM e ai o au aM iti bhAvanAvivekaH / vigatA nirgatA sRSTiH yasyAH sA vi sR STiH binducakram / tatsRSTiprakAraH uttaracatuzzatIvyAravyAne setubandhe draSTavyaH / tasmin SoDa zI samaSTirUpAM mUla vidya yA paJcadazyA abhya >> / etAsAmadhiSThAnaM kuptatrikoNAdanyadeva trikoNamuktaM jJAnArNave vibhAvya ca mahAvyazramagradakSottaraM kramAt // iti // tantrarAje tu bindAveva pUjanamuktam / itthaM tattattantrAnuyAyibhiH tatra tatra kartavyam // 9 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 parazurAmakalpasUtram oghatrayapUjanam oghatrayapUjAmAha madhye prAkyazramadhyAntaH munivedanAgasaMkhyAn yathAsaMpradAyaM pAdukAn divyasiddhamAnavaughasiddhAniSTvA pazcAt svazirasi nAthaM yajet / etallayAGgapUjanaM iti zivam // 10 // ___ iti . . . kalpasUtre lalitAkramo nAma caturthaH khaNDaH prAk trya zraM prathamavyazram / yadvA-prAk trya zraM pUrvoktaM vyazraM tasya yo ma dhyaH AbhyantarapradezaH tasya yo antaH caramAvayavaH svAbhimukhAgrasamIpavartI yaH AbhyantarapradezaH tatreti phalito'rthaH / mu niH sapta ve daH catvAraH nAgaH aSTau saMkhyA yatreti vyutpattyA oghe vizeSaNam / yathA saMpradAyaM pA dukAH, kAdihAdividyAbhedena pAdukAnAM gurumaNDalAnAM bhinnatvAt yasya puruSasya parigRhItAH yAyAH pAdukAH tattallAbhAya yathAsaMpradAyaM pAdukA iti / di vyA zca siddhAzca mA na vA zca te oghA zca tAdRzAn siddhAn / pUrvokte oghavizeSaNe / ubhayatra vibhaktivyatyayaH ArSaH / divyAH 7 siddhAH 4 mAnavAH 8 iti vivekaH / tAn iSTA pUjayitvA / ktvApratyayena pAThena ca prAptakramaH pazcAdityanena anUdyate / etat uktaM-yadvA etaduttaraM vakSyamANaM navAvaraNapUjanaM--layAGgaM layasvarUpaM caturazrAdibindvantakramasya layasvarUpatvAt la yAGga pUjanaM bhavitumarhati / etena tantrAntaroktabindrAdipUjAvyAvRttiH / zi va miti khaNDasamAptidyotakam // 10 // iti . . . parazurAmasUtravRttau lalitAkramo nAma caturthaH khaNDaH 1 eke yogasUtrasRSTisthitisaMhAratrike pazcapazcikapaJcAsUyAn prapaJcAdinyAsadevatAdarzanAni ca / yajanti-ityadhikaH pAThaH kvacit . Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA prathamAvaraNavyaSTipUjA etatpadena nirdiSTAM pUjAM vitatya darzayati atha prAthamike caturazre aNimAlaghimAmahimezitvavazitvaprAkAmyabhuktIcchAprAptisarvakAmasiddhayantAH madhyame caturazre brAhayAdyA mahAlakSmyantAH tRtIye caturazre saMkSobhaNadrAvaNAkarSaNavazyonmAdanamahA - GkuzakhecarIbIjayonitrikhaNDAH sarvapUrvAstAH saMpUjyAH // 1 // athe ti navAvaraNapUjA'dhikAradyotakam / caturazratrayamadhye prAthami ke sarvabAhye ca tu ra zre aNimetyArabhya sarvakAmaparyantaM dvandvaH / te sarve'pi siddhayantAH kAryAH / ___ sarveSAM padAnAM ante siddhiriti yojyam / tathA ca tritArI tato'NimAsiddhizrIpAdukAM pUjayAmIti / evamagre'pi / atrANimA''dipadatrayaM na mannantaM, kiMtu DAbantaM, aNimAlaghimetisamAsAntasUtrapAThAt / aNimAsiddhIti puMvadbhAvarahitaH pAThaH azAstrIyo'pi saMpradAyAnurodhAdArSaprAyaH / yadvA-SaSThItatpuruSaH / SaSThayarthazcAbheda eva "rAhoH ziraH" itivat / prAthamikacaturazre aNimA''dInAM yathecchaM pUjAprAptau tanniyamaH vAmakezvaratantre aNimAM pazcimadvAre laghimAmapi cottare / pUrvadvAre tu mahimAmIzitvAkhyAM tu dakSiNe // vazitvAkhyAM tu vAyavye praakaamyaamiishdeshke| . bhuktisiddhiM tathA''gneyyAmicchAsiddhiM tu nairRtau / / adhastAt prAptisiddhiM ca sarvakAmaM tathordhvataH // iti // 'sarvakAmAM-zrI. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 parazurAmakalpasUtram digvyavasthAsaMpradAyazca pUrvamuktaH / UrdhvAdharAvapi na lokaprasiddhau grAhyauH kiM tu / tAntrikau / taduktaM tattvavimarzinyAM indrezAnadizormadhye sthAnamUrdhvasya kIrtitam / nirRtyambupayormadhye adhaHsthAnaM prakIrtitam // iti // madhya me catura zre brA yA dyAH-brAhmI Adau yAsAM tAH, evaM ma hA lakSmIH ante / yAsAM tAH / brAhmI mAhezvarI caiva kaumArI vaiSNavI tathA / vArAhI caiva cendrANI cAmuNDAH sapta mAtaraH // iti prasiddhAH sapta, mahAlakSmI cetyaSTau mAtaro madhyacatura) pUjyAH / tatra kramAkAMkSAyAM vAmakezvaratantre brahmANI pazcimadvAre mAhezImapi cottare / pUrvadvAre tu kaumArI dakSiNe vaiSNavImapi // vArAhImapi vAyavye tathaindrImaizadezake / cAmuNDAmapi cAmeye mahAlakSmI ca nairRte // iti // atha tR tI ye catura zre dazamudrApUjanamAha--tR tI ye iti / sarvaH sarvazabdaH pUrva yannAmasu tAH yathA tritAyuttaraM sarvasaMkSobhiNIzaktizrIpAdukAM pUjayAmi iti / etAdRzamudrAzaktayaH--mudrAzabdArthazcoktaH prAk-tAdRzamudrAtvavyApyadharmAvacchinnAH imAH / sarva saMkSo bhi NI padArthazca itthaM--sarvAn padArtha'bhUtAn kSobhayatIti utpAdayatIti sarvasaMkSobhiNI, kAryatvAvacchinnakAryatAnirUpitakAraNatA''zrayeti yAvat / iyameva vAmAzaktirityucyate / etaduktaM yoginItantre yoniprAcuryatassaiSA sarvasaMkSobhikA punaH / . vAmAzaktipradhAneyam . . . . . . . . iti // yoniH kAraNatvAni teSAM prAcuryato bhUyastvena / ata eva sarvasaMkSobhiNyA bAhyasvarUpe aGguLigrathanAtmake'pi aGguSThe kaniSThAnAmAmadhyamAgrANAM yoge yonibhUyastvaM pratyakSeNAnu___1 mAtrAn-zrI, a. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 pazcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA bhUyate / etena adRzyarUpamapi tathetyunneyam / dvitIyA sarvavi drA vi NI sarvAnutpannAn drAvayati vardhayati poSaNena sA sarvavidrAviNI, sarveSAM vastUnAM pAlakatvAdRjusvabhAvA jyeSThAzaktipracurA ca / taduktaM yoginItantre- "kSubdhavizvasthitikarI jyeSThA prAcuryamAsthitA" iti / kSubdhasya utpannasyetyarthaH / yazca saMrakSakaH sa Rjuriti loke prasiddhA gAthA / ata eva asyA mudrAyAH bAhyarUpe'pi aGguSThena kaniSThikAnAmAyoge aGguLicatuSTaye RjutvaM dRzyate / evamAdyatrikoNe rekhAtrayamadhye pUrvasyAM dizi sthitAyAM RjurekhAyAmeva tasyA adhiSThAnaM zAstraprasiddham / tRtIyA sarvA ka rSiNI sarvAkarSaNazIlA / iyaM jyeSThAvAmobhayAtmikA / taduktaM yoginItantre jyeSThAvAmAsamatvena sRSTeH praadhaanymaasthitaa| * AkarSiNIti mudreyam . . . . . . . . // iti // pUrvoktamudrAdvayavAcakapadazakyatA'vacchedakayoH dvayorapi sarvAkarSiNIpadazakyatA'vacchedakatvaM bodhyam, puSpavacchabdavat / tatrApi jyeSThAtvaviziSTavAmAtvaM zakyatA'vacchedakaM, na tu viparItam / tathA sati jyeSThAyA vizeSyatvena prAdhAnyaM vAcyam / prAdhAnye jyeSThAyA atisaraLatvena pradhAnAnusAreNa vizeSaNIbhUtavAmAyA api pradhAnAnuvartinyAH saraLatayA tarjanImadhyamayoH bAhyarUpe kuTilatvaM na syAt / vAmAyAH prAdhAnye tu tasyAH kuTilatayA tadanusAreNa apradhAnAyA jyeSThAyAH pradhAnAnuvartinyAH kuTilatvaM yuktam / ata eva bAhyasvarUpe aGguLigrathane sarvAsvaguLiSu kuTilatvam / caturthI sarva va zya karI sarvAn kSityAdizivAntAn vazyaM svAdhInaM nayati prApayatIti tathA / loke AkAzo dvividhaH dahraH prAkRtazca / dahAkAze'pi susUkSmo'nya AkAzo'sti, " tasyAnte suSiraH sUkSmaM" iti zrutiprasiddhaH / tanmadhye gADhamAzliSTA parazivena yA AnandavigrahA mUrtiH sA sarvavazyakarIpadavAcyA / taduktaM uttaracatuzzatyAm vyomadvayAntarALasthabindurUpA mahezvarI / zivazaktyAtmasaMzleSAdeSA vazyakarI smRtA // iti // bindurUpeti kathanAt svarUpamapi tathA / ata evAguLigrathane'pi asyA bAhyarUpe bindrAkAratA sarvAGgulInAM gADhasaMzleSo'pi vyaktaH / paJcamI uktazivazaktibindrormadhye Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 parazurAmakalpasUtram sUkSmarekhA " nIvArazUkavattanvI", "tasya madhye vahnizikhA" iti zrutiprasiddhA / tasyAH zikhAyAH dvisvabhAvatvaM jyeSThAsvabhAvatvaM ca / yathA loke ekasyaiva daNDasya ghaTotpAdakazaktimattvaM tannAzakazaktimattvaM cAsti, tathA'pi sa daNDaH kadAcidutpAdakazaktipradhAno bhUtvA ghaTamutpAdayati, kadAcinnAzazaktipradhAna: taM nAzayati / evaM loke bahusthale dRSTam / tathA daNDasthAnIyA uktarekhA / sA yadA jagadrakSaNakartRtvaviziSTajyeSThAzaktipradhAnA tadA sarvonmA dinI padavAcyA / taduktaM uttaracatuzzatyAm bindvantarALavilasatsUkSmarUpazikhAmayI / jyeSThAzaktipradhAnA tu sarvonmAdanakAriNI // iti / / ata eva tadaGguLigrathanaveLAyAM aGguSThAnAmatarjanyaH saraLAH dRzyante, bindudvayAkAraM madhyamAdvayaM ca bhavati / tatrApi niruktazikhAsthAnApannagrathanaveLAyAM anAmAdvayameva jJeyam / madhyamAdvayasya tadAnIM bindudvayarUpatvena tanmadhyavartyanAmAdvayasya " tasya madhye vahnizikhA" iti prasiddhazikhAtvaM yuktam / SaSThI tu- idameva pUrvoktaM zikhAdvayaM yadA vAmApradhAnaM tadA sarva ma hA GkuzA / sUkSmarUpeNa paramazivakukSau sthitaM jagat / yathA aMtastho gajaH aMkuzena bahirAkRpyate tathA sarvasya bahirAkarSaNAt sarvamahAGkuzetyucyate / parazivakukSisthajagato vamanAt vAmA tatpradhAnA zikhA sarvamahAGkuzA ityucyate / tadapyuktaM yoginItantre vAmAzaktipradhAnA tu mahAGkuzamayI punaH / ___ tadvadvizvaM vamantI sA dvitIye tu dazArake // iti // ata eva pUrvamudrAyAM saraLayoranAmayoH vakratA dRzyate / loke vamanaveLAyAM mAnavo dhanurAkAro vakro bhavati / prasiddhametat / atrAyaM vivekaH-kevalavAmAtvaM sarvasaMkSobhiNIpadapravRttinimittaM, jyeSThAtvaviziSTavAmAtvaM sarvAkarSiNIpadapravRttinimittaM, sUkSmAkAzAntarvRttibindudvayatvaM sarvavazyakarapadapravRttinimittaM, jyeSThAzaktipradhAnakabindudvayamadhyavRttirekhAtvaM sarvonmAdinIpadazakyatA'vacchedakaM, vAmAzaktipradhAnatvaM sarvamahAGkuzApadazakyatA'vacchedakaM, evaMrItyA vailakSaNya sUkSmadhiyA draSTavyam / saptamI sarva khe ca rI jIvAnAM svakarmajanitarogAdiduHkhanAzanakSamA zaktiH / ata eva sarvarogaharacakrasthA bhavati / tadapyuktaM yoginItantre- . . . . Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH - lalitAnavAvaraNapUjA dharmAdharmasya saMghaTTAdutthitA vittirUpiNI / vikalpotthakriyAloparUpadoSa [ ? ] vighAtinI / vikalparUparogANAM hAriNI khecarI matA // iti // asyArthaH dharmaH zaktiH parazivavRttitvAt / na vidyate dharmoM yatreti adharmaH paraM brahma parazivaH / yadvA--na kasyApi dharmaH adharma iti naJtatpuruSa eva yuktaH, parazive zaktirUpadharmasattvena pUrvakalpe svoktavyAghAtAt / tayoH saMghaTTaH meLanaM tena utthitA / yAvadvikalpaH tenotthitAH yAH kriyAH nityanaimittikAH tAsAM lopena yatpApaM tatsaMbhavAH rogAH tannAzinI khecarIti / ata evaitAdRzazivazaktisAmarasyadyotakaM bAhyarUpe bAhudvayaparivartanam / aSTamI bI jamudrA -- jagataH SaDvikAreSu prAthamiko yo bhAvavikAraH sUkSmarUpeNa sattA tadabhimAninI zaktiH / taduktamuttaracatuzzatyAm zivazaktisamAzleSasphuradvayomAntare punaH / prakAzayantI vizvaM sA sUkSmarUpasthitaM sadA / bIjarUpA mahAmudrA // iti // 177 1 1 ayamarthaH - vaTabIje susUkSme'pi kiJcidAkAzo'sti vibhutvAt / tasmin yathA mahAvRkSaH sUkSmarUpeNa tiSThati tathA SatriMzattattvAni zivazaktigarbhe vidyante sUkSmarUpeNa / saiva sattA ghaTo'sti paTo'sti ityatra anuvartate / sA bIjamudretyarthaH / sarvabIjasthAnApannatvAt sarvabIjA / sUkSmatvAdeva aGgulipragrathanaveLAyAM saMkSobhiNyAdyapekSayA alpayonitvaM sUkSmatvajJApakam / yA navamI yo ni mudrA tadvRttyasAdhAraNo dharmaH mudrAtve sati kaLArUpatvam / mudrAtvasvarUpamuktaM prAk / kalApadArthazcocyate / zaktiviziSTe prakAzarUpe parazive zaktimapahAya kevalasvarUpamAtraniSkarSaNe sati turIyabindupadavAcyatvaM yathA jalaniSThaM dravatvamapahAya svarUpamAtraniSkarSaNe jalapadavAcyatvam / atrApahAnaM nAma zakyatA'vacchedakakoTipravezAbhAva eva na tataH pRthak niSkAsanaM, asaMbhavAt / tasya zuddhazivasya zaktisaMbandhitvena vivakSAyAM kaambindupdvaacytaa| tasyaiva saMbandhasyAbhedatvena zakyatA'vacchedakakoTipraveze visargoM hakAraH vimarzaH iti tAntrika vyavahAraH / tAdRzasAmarasyottaraM raktazuklabindu mizraNena 23 2. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 parazurAmakalpasUtram AvirbhUtAnandAntarbhAveNa vivakSAyAM kaletyucyate / IdRzakalArUpA yonimudrA / / taduktaM nityAhRdaye saMpUrNasya prakAzasya lAbhabhUmiriyaM punaH / yonimudrA kalArUpA . . . . . . . // iti // sarvavazyakarI kevalabindudvayarUpA, asyAH zarIre bindudvayasaMsargAvirbhUtAnando'pi zakyatA'vacchedakakoTipraviSTa iti tato vailakSaNyaM jJeyam / dazamI tri kha NDA pUrvamuktA / evaM dazamudrANAM svarUpaM zrIgurukRpAvizeSeNAvirbhUtasphUrtikaM yathAmati lokAnAM sukhabodhArtha spaSTIcakAra / evaM svarUpajJAnaphalaM tantreSu anantaM prapaJcitaM, vistarabhayAnneha likhitam / evaM dazamudrAzcaturazre tRtIye pUjyAH / atrApi icchayA prAptau niyAmakaM vacanaM tantre purassavye ca vaMze ca vAme caivAntarALake / UrdhvAdho dazamudrAzca . . . . . . // iti // pUrvadakSiNapazcimottareSvAgneyAdyantarALacatuSke cordhvamadhazca dazamudrAH pUjyA iti tadarthaH // 1 // prathamAvaraNasamaSTipUjA prathamAvaraNasya vyaSTipUjAmuktvA samaSTipUjAmAha etAH prakaTayoginyastrailokyamohanacakre samudrAH sasiddhayaH sAyudhAH sazaktayaH savAhanAH saparivArAH sarvopacAraiH saMpUjitAH sanviti tAsAmeva samaSTayarcanaM kRtvA // 2 // e tAH aNimA''ditrikhaNDA'ntAH / prakaTa yo ginya iti tAsAmeva samaSTinAma, yathA caitro maitra ityAdipratyekanAmavatAmapi manuSya iti samaSTinAma tadvat / 1 'kalApadazakyatA'vacchedakakoTau AnandasyAdhikasya niveza iti vizeSaH' ityadhika:-ba, Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA uktayoginISu prakaTa tvaM ca zivAdiSaTtriMzattattvAnAM madhye yA sthUlA pRthivI tadrUpe bhUpure caturazre vartamAnatvAt / taduktaM nityAhRdaye tatra prakaTayoginyazcakre trailokyamohane / yoginyaH prakaTA jJeyAH sthUlavizvaprathAtmani // sthitatvAt . . . . . . . . // iti // trailokya moha na mi ti 'yogarUDhibhyAM caturazratrayAtmakaM sarvabAhyaM yaccakraM tasya nAma / sa mudrA iti--pUrva vistareNa daza yAH pratipAditAH tAsvekaikA mudrA ekaikacakre'sti / dazamI trikhaNDA sarvavyApikA / asminnarthe pramANaM yoginItantre'sti / zrIbhagavAn parazurAmo'pi tattaccakrapUjAyAM ekaikamudrApradarzanaM vakSyati / evaM ca yasmin yA mudrA'sti tayA sahitA ityarthaH / sa siddha ya iti--atra siddhirnAma tattacchaktisAdhyaM phalam / tacca svAkAreNa sUkSmarUpeNa tiSThatyeveti zaktayo'pi sasiddhayaH / sA yudhA iti spaSTam / sa zakta yaH-atra zaktipadena aNimA''diniSThA yA tattatkAryajanakatA tadavacchedako yo dharmaH sa grAhyaH / na hi kAraNatA niravacchinnA loke prasiddhA / ataH svaniSThakAraNatAyAM avacchedakaM kiM cidabhyupagantavyam / abhyupagataM ca yadrUpaM tat adhiSThAnAdanyanna vetyanyadetat / tAdRzazaktyA sahitAH / sa vA ha nA iti spaSTam / parivArA anucarAH taiH sahitAH / zeSo mantrArthaH spaSTaH / tAsAmaNimA''ditrikhaNDA'ntAnAM sa maSTaya rcanaM samudAyanAmaghaTitamantreNArcanaM vidhAya / atra mantragataliGgena prArthanAGgatvaM pratIyate, lozravaNAt "prArthaneSu liG loT ca " iti pANinismRteH / tathA'pi " mamAgne varSo vihaveSvastu" iti mantrasya " vihavyA upadadhAti" iti zrutyA liGgaM bAdhitvA upadhAnAGgatvavat arcanAGgatvaM bodhyam / saMpU ji tAH santu iti samaSTaya rcanaM kRtvA ityanena arcanAGgatve pratIyamAne durbalaM loTzravaNaM na bAdhakaM bhavati // 2 // karazuddhimuccArya tripurAcakrezvarImavamRzya drAmiti sarvasaMkSobhiNImudrAM pradarzayet / cakrayoginIca- / krezInAM nAmAni bhinnAni / ziSTaM samAnam // 3 // 1 yogarUDhizaktyA bhUsadanAtmakacaturazrarekhAtrayasya nAma-ba. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 parazurAmakalpasUtram ___atra ka ra zuddhi padena karazuddhinyAsAGgabhUto mantraH nyAsaprakaraNoktaH taM uccArya / tri pure ti trailokyamohanacakrasya nAyikA / tri purA cAsau ca krezvarI ceti karmadhArayaH / tripuretyatra puMvadbhAvAbhAva ArSaH / IdRzIM cakrezvarIM avamRzya saMpUjya / atrApi pUjArUpatvAt zrIpAduketi mantrazeSo'sti / paraM tu samaSTayarcane zrIpAdukAmiti mantrazeSo nAsti, 'iti samaSTayarcanaM vidhAya' ityatra itizabdena zeSavyavacchedAt / drAM i ti sarvasaMkSobhiNImudrAbIjaM tAM paThitvA sarva saM kSobhiNI mudrAM aGguLipragrathanarUpAM vakSyamANarItyA pradarza yet / devyA iti zeSaH / evaM vakSyamANarItyA devyagrabhAge aGguliSu grathiteSu tasyAH dazitaM bhvti| evamagrimepvavagantavyam / evaM prakRte samaSTayarcanamantraM prakRtacakrezyAzca mantramuktvA agrimasamaSTayarcanamantre cakrezImantre ca keSAMcit varNAnAM paryudAsapUrvakaM kAMzcidvarNAnatidizati--ca ke ti / cakranAmAni sarvAzAparipUraketyAdIni, yo ginI nAM nA mA ni guptetyAdIni, ca ke zI nAM tripuretyAdIni, yAni nAmAni tadvarNAbhinnAni / samudrA ityAdivarNakUTaM sa mA na m / anena tattatprakaraNe uktacakrAdinAmasthAne vakSyamANanAmAni paThanIyAnIti bhAvaH // 3 // dvitIyAvaraNapUjA atha dvitIyAvaraNapUjAmAha SoDazapatre kAmAkarSiNI nityAkaLeti nityAkaLA'ntAH buddhayAkarSiNI-ahaMkArAkarSiNI-zabdAkarSiNI - sparzAkarSiNI - rUpAkarSiNI - rasAkarSiNI - gandhAkarSiNI - cittAkarSiNI- dhairyAkarSiNI - smRtyA - karSiNI-nAmAkarSiNI-bIjAkarSiNI-AtmAkarSiNIamRtAkarSiNI - zarIrAkarSiNI - etA guptayoginyaH sarvAzAparipUrake cakre samudrA ityAdi pUrvavat AtmarakSAmuccArya tripurezImiSTvA drIM iti sarvavidrAviNIM pradarzayet // 4 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH - lalitAnavAvaraNapUjA 1 nityA ka Le ti varNasamudAyaH ante yannAnnaH iti vyutpattyA buddhyAkarSiNyAdipaJcadazasvapi idaM vizeSaNamanuSajya yojyam / sarvatra puMvadbhAvo nAsti, prathamamantrapAThAnurodhAt / zrIpAduketyAdizeSaH pUrvavat / SoDazapatre kramastu vAmakezvaratantre - " SoDazAre mahAdevIM vAmAvartena pUjayet" iti / tatrApyAraMbhaH kasmAddaLAdArabhya kartavya iti vizeSajijJAsAyAM devyagrakoNamArabhyeti setubandhe sthitam / yoginIcakrayoH prakRtamantrapravezArthaM nAmanI Aha-- etA gupta yoginya iti, bhUpurApekSayA SoDazadalasya antaHsthatvena tatrasthA yoginyaH guptAH / " ziSTaM samAnaM " iti pUrvasUtreNaiva prAptamartha anuvadati samudrA ityanena / anuvAdaphalaM ca tadarthakAnAM padAntarANAM mantre prakSepo mA bhavatvityetadartham / pUrvavat pUrvaM yathoccaritaM tathaivetyarthaH / Atma rakSA tanmantraH / zeSaM spaSTam // 4 // tRtIyAvaraNapUjA , tRtIyAvaraNapUjAmAha dikpatre kusumAmekhalAmadanAmadanAturArekhAveginyaGkuzAmAlinIranaGgapUrvAH saMmRzyaitA guptatarayoginyaH sarvasaMkSobhaNacakre samudrA ityAdi pUrvavadAtmAsanamuccArya tripurasundarImiSTvA klImiti sarvAkarSiNImudrAM pradarzayet // 5 // 181 atra dik padamaSTasaMkhyA lakSakaM, dikSu aSTasaMkhyAyAH sattvAt / tathA ca digvRttisaMkhyAni patrANi yasminniti vyutpattyA tRtIyacakraparam / dikSvaSTasaMkhyA ca avAntaradizo gRhItvA, " catasro dizazcatasro'vAntaradizAH" iti zruteH / avAntaradikSvapi " adhikaM tu praviSTaM na taddhAniH " iti nyAyena diktvamabAdhitam / anaGga iti pUrvaM yAsAM kusumAdInAM devatAnAM nAmAdau tA devatA anaGga pUrvAH / atrAnyapadArtho devyaH, na kusumAdivarNasamudAyaH, saMmR zyetyasyAnanvayApatteH / etaddevatApUjAkramazca yoginItantre Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 parazurAmakalpasUtram anaGgakusumAM pUrva dakSiNe'naGgamekhalAm / pazcime'naGgamadanAmuttare madanAturAm // anaGgarekhAmAgneye nairRte'naGgaveginIm / anaGgAGkuzAM vAyavye IzAne'naGgamAlinIm // iti // pUrvacakradevatA'ntaraGgatvAt AsAM gupta ta ra tvam / zeSaM gataprAyam // 5 // caturthAvaraNapUjA caturthAvaraNapUjAmAha bhuvanAre saMkSobhiNIdrAviNyAkarSiNyAhlAdinIsaMmohinIstambhinIjRmbhiNIvazaMkarIraJjanyunmAdi - nyarthasAdhinI - saMpattipUraNI -mantramayI-dvandvakSayaMkarIH sarvAdIravamRzyaitAH saMpradAyayoginyaH sarvasaubhAgyadAyakacakre samudrA ityAdi mavazeSaH cakrAsanamuccArya tripuravAsinI cakrezvarImiSTvA blUM iti sarvavazaMkarImudrAmudghATayet // 6 // bhuvanAre caturdazAre / bhuvanAni caturdaza / zeSaM dikpatravat / sarva AdiryannAmAvayavAnAmityapi vyAkhyAtaprAyaM anaGgapUrva ityanena / kramAkAMkSAyAM yoginItantre "vAmAvartakrameNaiva pazcimAdeva dakSiNaM" iti pazcime prArambhaH tatastato dakSiNaM grAhyamiti tadarthaH / pazcimAdArabhya aprAdakSiNyaneti phalito'rthaH // 6 // paJcamAvaraNapUjA paJcamAvaraNapUjAmAha bahirdazAre siddhipradAsaMpatpradApriyaMkarImaGgaLakAriNIkAmapradAduHkhavimocinImRtyuprazamanIvighna - Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH - lalitAnavAvaraNapUjA nivAriNyaGgasundarIsaubhAgyadAyinIH sarvapUrvAH saMpUjyaitAH kulottIrNayoginyaH sarvArthasAdhaka' cakre manuzeSamuktvA mantrAsanamuccArya tripurAzrIcakrezvarIM pratyavamRzya sa ityunmAdinImudrAM dadyAt // 7 // navacakreSu dazAradvayamasti / tayormadhye yat bahirdazA raM tatretyarthaH / zeSaM vyAkhyAtaprAyam / atrApi kramAkAMkSAyAM pUrvacakravadeva kramaH / vAmakezvaratantre tathaivetyanena pUrvacakrakramAtidezAt // 7 // SaSThAvaraNapUjA SaSThAvaraNapUjAmAha antardazAre jJAnazaktyaizvaryapradAjJAnamayIvyAdhi vinAzinyAdhArasvarUpApApaharA''nandamayIrakSAkha - rUpiNIpsitaphalapradAH sarvopapadA yaSTavyA etA nigarbhayoginyaH sarvarakSAkaracakre ziSTaM tadvat sAdhyasiddhAsanamuccArya tripuramAlinI mAnyA kromiti sarvamahAGkuzAM darzayet // 8 // 183 sarvopapadAH sarvapUrvAH / mAnyA pUjyA / kramastu pUrvavat, "pUrvoktena vidhAnena " iti yoginItantrAt / zeSaM vyAkhyAtakalpam // 8 // saptamAvaraNapUjA saptamAvaraNapUjAmAha aSTAre vazinyAdyaSTakaM namaHsthAne pUjAmantrasannAma etA rahasyayoginyaH sarvarogaharacakre ziSTaM spaSTaM 1 cakre iti manu - zrI. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 parazurAmakalpasUtram mUrtividyAmuccArya tripurAsiddhAmArAdhya zivabhRguRddhiyukphreM iti khecarI deyA // 9 // yoginInyAsaprakaraNe ye vazinyAdInAmaSTau mantrA uddhRtAH teSu namaHpadasthAne pUjAmantrasya zrIpAduketi mantrasya sannAma UhaH kAryaH / caturthIsahitanamaHpadasthAne pUjAmantraH kArya ityarthaH, anyathA 'caturthIzravaNApatteH // na ca namaHpadanivRttau tadyoganimittacaturthyapi nivartate " nimittApAye naimittikApAyaH" iti nyAyAt iti-vAcyam / na hi caturthIsattve namaHpadaM nimittam , kiM tu tadutpattau / tathA ca namaHpadaM nimittIkRtyotpannA yA caturthI tasyA nivartakaparyantaM sthitau bAdhakAbhAvAt // na cacaturyutpatteH prAgeva namaHpadaM nivartatAm , tathA satyutpAdakAbhAvAt na caturthI iti--vAcyam / nyAsamantrasya pUjAmantraprakRtitve siddhe prakRtito'tidezena caturthInama:padasahitaprAptau nama:padaM yuktavinyAsenohena bAdhitaM, caturthI kena bAdhyatAm / zraute prakRtito'gnipadasahitanipimantrasya prAptau sUryayAge arthabAdhAt agnipadamAtrasya sUryapadena bAdhaH na caturthyAH / tathA'trApi / tasmAt caturthIsahitanamaHpadabAdhakaH pUjAmantraH / zeSaM gataprAyam // mUrti vidyA mUrtikalpanamantraH AvAhanaprakaraNe uktaH / zi vo hakAraH bhRguH sakAraH RddhiH khakAraH / atra pramANAni prAk darzitAni / tairyuktaH phe miti varNaH hlaphreM iti / imamuccArya khe ca rauM darzayedityarthaH // 9 // AyudhapUjA AyudhapUjAmAha bANabIjAnyuccArya sarvaabhaNebhyo bANebhyo namaH dhaM thaM sarvasaMmohanAya dhanuSe AM hrIM sarvavazIkaraNAya pAzAya kroM sarvastaMbhanAyAGkuzAya namaH iti mahAvyazrabAhyacaturdikSu bANAdyAyudhapUjA // 10 // 1 caturthIpUrva zrUyamANA yA tasyAH bAdhakAbhAvena tacchravaNaM syAt-a. zrI. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taduktaM mAlinItantre paJcama: khaNDa: bANabIjAni saMkSobhiNyAdipaJcamudrAbIjAni 'kAmezvarabANAnAM bIjAni / 1 -lalitAnavAvaraNapUjA thAntadvayaM samAlikhya vahnisaMsthaM krameNa tu / mukhavRttena netreNa bindunA paribhUSitam // bANadvayamidaM proktaM mAdanaM bhUmisaMsthitam / caturthasvarabindvADhyaM nAdarUpaM varAnane // phAntaM cakreNa saMyuktaM vAmakarNavibhUSitam // bindunAdasamAyuktaM sargavAn candramAH priye // paJca bANAnimAn viddhi mAmakAn prANavallabhe // iti // asyArthaH -- thAntaH mAtRkAkrame thakArAgrimo dakAraH tasya dvayaM likhitvA tayormadhye prathamadakAraM vahninA repheNa saMsthaM yuktaM, mukhavRttamAkAraH, mAtRkAnyAse tasya tatsthAnatvAt / binduzca tAbhyAM sahitaH / drAmiti saMpannam / dvitIyadakAre'pi vahnisaMsthatvaM talanaM tadanantaraM netreNa vAmanetreNa IkAreNa, mAtRkAnyAse tatsthAnatvAt, bindunA ca samanvitaM drImiti saMpannam / evaM saMpannabIjadvayaM bANadvayaM bhavati / AdyabANadvayabIjaM bhavati / evaM mAdanaM kakAraH bhUmiH lakAraH tasmin saMsthitaM-- adho lakAraH upari kakAraH iti bhAvaH - caturthasvara IkAra: binduH prasiddhaH tAbhyAM ADhyaM yuktam, klImiti saMpannam / phAntaM bakAraH, vyutpattiH thAntavat, cakreNa lakAreNa yuktaM vAmakarNa UkAraH tena bindunA ca yuktaM, blUmiti saMpannam / sargo visargaH tadvAn candramAH sakAraH sa iti / evaM ca drAM drIM klIM blUM saH iti paJca mAmakAn bANAn viddhItyarthaH / kAmezvarIbANabIjAni yoginItantre- tvagasRGmAMsamedo'sthimajjArNAntAH surezvari / dvitIyasvarasaMyuktA ete vANAstadIyakAH // iti // ityadhikaH- ba. 24 185 taduktaM kulasAre saMkSobhiNyAdimudrANAM yAni vIjAni paJca vai / tAni sarvANi devezi zarAdau saMprakIrtayet // iti // 2 zakreNa zrI. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 parazurAmakalpasUtram asyArthaH-tvaka yakAraH " tvagvAlI vyApako vAyuH" iti kozAt / asRgrephaH "ro raktaH krodhinI rephaH" iti kozAt / mAMsaM lakAraH " pinAkI mAMsasaMjJikaH" iti kozAt / medo vakAraH " vo medo varuNaH sUkSmaH" iti kozAt / asthimajjAnte caramadeze sthitaM zukraM tadvarNaH sakAraH " dazapAdo bhRguH zukra iti" kozAt / yadvA-asthimajjArgau zaSau, "zaGkukarNAsthisaMjJazca zakAro vidbhirIritaH" iti, tathA " vRSaH zvetezvaraH pIto majjA" iti SakArAdhikAre ca kozAt / tayorante vartamAnaH sa ityarthaH / uktAH varNAH dvitIyasvarasaMyuktAH, AkAreNa yuktAH, bIjarUpatvAt binduyogo'pi / itthaM ca yAM rAM lAM vAM sAM iti devyA bANabIjAni / uktavarNeSu binduyogastantrAntare- " sarve'ntasthAstRtIyoSmA bindvanantasamanvitAH" / yaralavA antasthAH, tRtIyoSmA sakAraH, ananta AkAraH / atra bANabIjapadena sarveSAM grahaNam , setubandhe yAM rAM lAM vAM sAM sarvajambhaNebhyaH kAmezvarI bA Ne bhyo na maH, drAM drIM klIM blU saH sarvajRmbhaNebhyaH kAmezvarabANebhyo namaH iti mantradvayaM likhitvA, agre " idaM ca kalpasUtrAnuguNyenoktaM" iti likhitvA, " vastutastu svatantrAnusAreNa Adau dvitArI tato dazabANabIjAnyuccArya sarvazRMbhaNabANazaktizrIpAdukAM pUjayAmi" iti lekhAt // nibandhe tu kAmezvarabANabIjamAtraM likhitvA sarvajambhaNebhyo bANebhyo namaH iti mantrasvarUpaM likhitam / tatra bANabIjatvasyobhayasAdhAraNatvena bANabIjAnyuccAryatyanena zivabANAnAmevoccAraNaM na devyA iti bhagavato rAmasyAbhiprAyaniSkAsane pramANagandhasyApyabhAvAt , pratyuta sthUlamAnena vicAryamANe lalitopAsteH upakrAntatvAt tadIyabANapUjanameva yuktam / tAnapahAya kevalazivabANAneva lilekha / tadIyaM sAhasaM mahattaram // na ca tathA sati uttaramantreSu dhanuSe pAzAyAGkuzAyetyekavacanamanupapannaM iti vAcyam ; pAzAdhikaraNanyAyenopapattisaMbhavAt / yadvA-bIjadazakamuccArya sarvajRmbhaNebhyo bANebhyo namaH iti dvayoH tantreNaiva pUjanam / devatAtvaM cAmISomavadvayAsaktam / itthameva pAzAdiSu / evaM ca "AzAsAnA medhapataye medham" itivat dhanurdvayaniSThadevatAtvasya vyAsaktatvAt , devatAtvAvacchinnasyaikatvAt , tadabhiprAyeNaikavacanopapattiH / bANapadottaraM bahuvacanaM ca devatAtvAdhiSThAnAnvayIti " medhapatibhyAM medhaM" itivat na kA'pyanupapattiH // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA na ca-nibandhakAraH zivabANabIjAnyullikhan babhrAmetyAstAm / paraM tu lalitAprakaraNasthatvAt zaktibANabIjAnAmevAtra grahaNam , bANabIjAnyuccArya iti kalpasUtreNAvizeSeNa zrutasyApi prakaraNena saGkocasya " AgneyyA''mIdhramupatiSThate" ityAdau dRSTatvAt iti vAcyam ; kAmabANAn mahezAni dhanustatpAzameva ca / cakramadhye catu:koNe krameNa paripUjayet // iti vAmakezvaratantravacanena teSAM zivAyudhAnAmapi lalitAprakaraNe pUjanaM vihitam , prakRte kalpasUtre bANabIjAnyuccAryeti avizeSeNa zrutasya prakaraNena saGkoce kartavye tato'pi balavatA vAkyAntareNa zrUyamANArthasyaiva vyavasthApanAt / " AgneyyA''mIdhramupatiSThate' ityatra prakaraNabAdhakaM vacanAntaraM nAstIti vaiSamyam // na ca tantrAntarAzrayaNaM na kriyata iti pratijJAhAniH, sUtrArthanirNayAya vacanAntarAnusaraNe pratijJAyAmanupapattyabhAvAt // kiM ca, bahuSu pustakeSu kalpasUtrapAThaH "dhaM thaM sarvasaMmohanAya dhanuSe namaH, AM hI sarvavazIkaraNAya pAzAya namaH" iti, ayamapi bANadvayagrahaNe liGgam / anyathA dhanurbANayorubhayasaMbandhinoH grahaNasUcakaM bIjadvayaM kimiti paThet / dRzyate ca bahuSu pustakepvayameva pAThaH / tasmAdubhayapUjanamAvazyakam / yadi ca keSucitpustakeSu bIjadvayapAThasyAdarzanAt nizzakaM paramatasiddhiriti vibhAvyate, tadA'pi sarvapustakeSvavivAdena dhaM iti dhanurmantre zivadhanurbIjamasti, "turIyamaruNAvargAt dvitIyamapi pArvati / puMstrIkodaNDayugaLam" iti vAmakezvaratantrAt / asyArthaH-aruNAvargastavargaH, tatra turIyo dhakAraH dvitIyaH thakAraH krameNa puMstrIdhanuSI ityarthaH / anena *dhaM iti zivadhanurbIjaM siddham / evaM pAze hrIM ityavivAdena sarvapustakeSvasti / tacca zaktipAzabIjaM, "mAyA strIpAza ucyate" iti yoginItantravacanAt / evaM kacit pumAyudhabIjakathanaM, kvacit stryAyudhabIjakathanaM, pragrathanarUpaM AyudhadvayagrahaNe sarvapustakasAdhAraNaM liGgam / tantrAntaravacanaM ca spaSTarUpaM likhitaM prAka / ekavacanagatiH darzitA / ato virodhAbhAvAdAyudhadvayamatra pUjyamiti mamAsaMzayaM pratibhAti / dharmasyAtIndriyatvAt sAdhavaH sudhiyaH parizIlayantu ito Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 parazurAmakalpasUtram 'pyadhikam / itthaM ca yasmin pustake dhanurmantre kevaladhamityasti tat thaM ityasyApyupalakSaka, tRtIyamantre hrImiti AmityasyApyupalakSakaM, tasya zivapAzarUpatvAt , " Adyantago mahApAzaH pauruSeyaH prakIrtitaH" iti vAmakezvaratantrAt / etadartho'pi prAk nIlapatAkAmantroddhAre varNitaH / aGkuzabIjaM tu ubhayorekaM " kAmo'gniA pakor3akuzaH" ityavizeSeNa yoginItantrapAThAt / tasya tantreNa sakRdeva pAThaH / itthaM ca mantrasvarUpaM yAM rAM lAM vAM sAM drAM drIM klIM blU saH sarvajRmaNebhyo bANebhyo namaH 'bANazrIpAdukAM pUjayAmi / thaM dhaM sarvasaMmohanAya dhanuSe namaH dhanu:zrIpAdukAM pUjayAmi / hrIM AM sarvavazIkaraNAya pAzAya namaH pAzazrI0 / kroM sarvastambhanAyAGkuzAya namaH aGkuzazrI' iti / zaktibIjAnAM prAthamye tatprAdhAnyaM gamakam // kecittu tantrAnuyAyinaH dazabIjAnyuccArya kAmezvarakAmezvarIbANebhyo namaH iti paThanti / tadatIvAzuddham / kAmezvarI ca kAmezvarazceti dvandvApavAdakatvAt " pumAn striyA" ityekazeSaH syAt na dvandvaH // ma hA trya zraM AdyatrikoNaM tasya bAhya taH aSTAzravyazramadhye dikSu pazcimAdiprAdakSiNyena / taduktaM vAmakezvaratantre pazcimottarapUrvAzA dakSiNAzA krameNa tu / iti // atra nibandhe AyudhamantreSu zrIpAdukAmiti zeSayojanAbhAve mUlaM sa eva praSTavyaH // _____na ca-aSTAkSarIprApakaM sarvatra devatAnAmasu zrIpUrvakaM pAdukAmityAdivAkyaM tatra devatAnAmasvityanena yatra nAma devatAyA gRhyate tatraivASTAkSarI nAnyatra / prakRte vidhAyakavAkye bANAdirUpanAmagrahaNAbhAvAt na tathA--iti vAcyam / devatAnAmasvityasya devatAnAmaghaTitamantreSviti nibandhakAreNApyavazyaM vAcyam / anyathA oghatraye tadyogaH tattvato virudhyate / tatra vidhivAkye devatAnAmagrahaNaM nAsti, kiM tvodhatrayamevAsti / tasmAnna kiMcidetat // 10 // . 'bANazaktizrI-zrI. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNa pUjA aSTamAvaraNapUjA aSTamAvaraNapUjAmAha trikoNe vAkkAmazaktisamastapUrvAH kAmezvarIvazvarIbhagamAlinImahAdevyaH bindau caturthI // 11 // 189 yA parazivarUpadIpasya prakAzarUpA parA zaktiH sA sRSTyunmukhA tridhA jAtA vAmA jyeSThA raudrI ceti / kramAt rajassatvatamaH pradhAnAH tAH / tAsAM samaSTivAcakaM padaM tantrazAstre ambiketi / imA eva kramAt icchAjJAnakriyAzaktayaH ityucyante / amUSAM tripurasundarIvyaSTirUpatvaM jJApayitumeva yoginISu atirahasyeti vizeSaNaM agre dattavAn / atra vAgbha va padena prathamakUTaM grAhyam, kA ma padena dvitIyakUTaM, zakti padena tRtIyakUTaM, na tu bAlAvarNAH, vAmakezvaratantre kUTAnAmeva parigRhItatvAt / yadyapi tantrAntare " vAgbhavaM cAdyakUTaM ca " iti samuccayo'pi dvayordRzyate, tathA'pi atra vAgAdInAmevoktatvAt yoginItantrAnusAreNa kUTamAtragrahaNam / samastaM kUTatrayam / imAni pUrva yAsAM nAmnAM tAH catasraH trikoNe trikoNakoNatraye bindau ca pUjyA ityarthaH // nibandhakAraH caturthadevatAyA mantre samaSTimUlAnantaraM lalitAzrI0 iti lilerava / tattuccham / kAmezvarI vajrezvarI bha ga mAlinI mahAdevyaH iti sUtre krameNa catasRNAM devatAnAM nAmasu satsu zAstraprasiddhaM parityajya svakapolakalpitaM laliteti nAma mantre pravezayAmAsa / atra zAstraM na pramANam / acintyazaktimantreSvapi svecchApravRttizIlo yaH tadvacanaM mahAnto'pi vizvasanti / atra mUlaM zrIbhagavanmAyAsamutpannAlasyameva nAnyat / na ca - mahAdevIparyAya eva lalitAzabdaH, tatprayoge kiM bAdhakaM -- iti vAcyam / " agnimILe " iti mantre vahnimILa ityapi prayogenApUrva syAt / ityalamasadAvezena // kramastu vAmakezvaratantre-- kAmezvamagrakoNe vajrezIM dakSiNe tataH / bhagamAlinIM tathA vAme madhye tripurasundarIm // iti // 11 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram kAmezvaryAdInAM mUladevyabhinnatvam nanu paJcadazanityAnAM mantreNa mUlavidyayA cAbhyarcya iti vihitaM, prakRte'pi turIyadevatAyA mUlena pUjanamuktaM, binducakre'pi vakSyati mUlena pUjanaM, evaM caramacakrezvaryA api / evaM ca ekamantrakaraNakatvAt ekadevatAkaM yAgatrayaM abhyAsarUpaM vA bhinnadevatAkaM vA iti zaGkAyAM devataikyaM pratipAdayati-- tisRNAmAsAmanantaramabhedAya mUladevyAH puujaa| kAmezvaryAdicaturthI nityAnAM SoDazI cakradevInAM navamI binducakrasthA cetyekaiva / na tatra mantradevatAbhedaH kAryaH / tanmahAdevyA eva / caturSa sthaleSu vizeSArcanamAvartate // 12 // - AsAM kAmezvaryAdInAM ti sR NA ma nantaraM AsAM mUladevyabhinnatvapratipAdanAya mUla de vyAH pUjA / evaM sthalAntare'pi tripurasundaryA ante pUjanaM tatra tatra svasvapUrvadevatAkUTAbhedaM jJApayati / imamevArtha spaSTaM darzayati--kA me zvarI ti / prakRtacakre kAmezvaryAdibhyaH paraM caturthI, paJcadazanityAbhyaH paraM SoDazI, aSTacakrAt paraM navame bindau saiva cakArasUcitA, punarbindAveva aSTacakrezIpUjA'nantaraM cakrezItvena pUjyA ekaiva / tatra eSu sthaleSu deva tA bhedaH mantra bhe dazca nAsti / itthaM ca nityAH samastAvaraNadevyazca tripurasundaryA avyatiriktA iti jJApayituM tattadante uktaM iti bhaavH| nanu devataikye dravyaikye mankye sakRdeva pUjanaM yuktaM, kimiti pUjAtrayaM, ata Aha--ca tu Su stha le Su vi zeSA rca na mA varta te iti / darzitacatu:sthaleSvityarthaH / tathA ca yAgaikye'pi tadabhyAsasyApUrvasAdhanatvenAvazyakatvAditi bhAvaH / na cAbhyAse sati yathA prokSaNamantro nAvartate tathA mantrAvRttirna syAt iti vAcyam ; kriyA'ntaravyavadhAne abhyAse'pi mantrAvRtteH amihotrAdau dRSTatvAt / tathA'trApi kriyA'bhyAsarUpatve'pi svavijAtIyakriyA'ntaravyavadhAnAdyuktA mantrAvRttiH // 12 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH - lalitAnavAvaraNapUjA prAsaGgikamuktvA prakRtamAha etA atirahasyayoginyaH sarvasiddhiprade cakre / pariziSTaM draSTavyam / AvAhanImuccArya tripurAmbAM saMbhAvya sa iti bIjamudrAkRtiH // 13 // - pa ri zi STa mityanantaraM pUrvavat iti zeSaH / AvAhanI tatprakaraNoddhRtA vidyA / saMbhAvya pUjayitvA / kRtiH kartavyetyarthaH // 13 // -- 1.9.1 navamAvaraNapUjA navamAvaraNapUjAmAha binducakre mUlena devImiSTvA eSA parApararahasyayoginI sarvAnandamaye cakre samudrA sasiddhiH sAyudhA sazaktiH savAhanA saparivArA sarvopacAraiH saMpUjitA'stviti punarmUlamuccArya mahAcakrezvarImiSTvA vAgbhavena yoniM pradarzya // 14 // atrApi nibandhakAraH mUlAnte zrIlalitA zrIpAdukAM pUjayAmi iti yojayAmAsa / tadazuddham / etatpUrvasUtre " na tatra mantradevatAbhedaH kAryaH tanmahAdevyA eva caturSu sthaleSu " iti vAkye sthalacatuSTaye'pi mahAdevyAH pUjanaM iti kaNTharaveNoktam / zrutyA zrutazabdaM parityajya azrutazabdasya kalpanaM azAstrIyam / anyathA " saurya caruM nirvapedbrahmavarcasakAmaH" ityasmin yAge sUryaparyAyazabdaM prakSipya " divAkarAya juSTaM nirvapAmi " iti syAt / na ca tatra sUryazabdaH utpattivAkye zrutaH, iha tu pUrvasUtraM notpattivAkyaM, kiM tu abhyAsarUpaguNavidhAyakamiti vaiSamyaM -- iti vAcyam / nAyamaikAntiko niyamaH, utpattivAkya eva zravaNamapekSitamiti / nakSatreSTayupahomotpattivAkyaM " so'tra juhoti " ityetAvanmAtram / nAtra devatAvAcakaH zabdaH zrUyate / tathA'pi mantre-" agnaye svAhA. kRttikAbhyaH svAhA " ityatra zrUyamANo yo'myAdizabdaH Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 parazurAmakalpasUtram taM gRhItvA prathamamanvAdhAne'gnimAjyena iti vyavaharanti, na tu vahnimAjyeneti / yadyutpattivAkya eveti niyamaH, tatra svecchayA syAt / na ca asya kramasya utpattivAkye "zakticakraikanAyikAyAH lalitAyAH kramamArabheta " ityasmin lalitAzabdasya zrutatvAt tadgrahaNaM iti nibandhAbhiprAyaH varNituM zakyaH / tathA sati pUrvasUtre lalitAyA eva caturSu sthaleSu iti vaktavye tamapahAya mahAdevyA eveti kathanasya phalaM brahmaNA'pi vaktuM azakyam / manmate tu lalitAmahAdevIzabdayoH ekArthakatve'pi yatra vizeSo na zrutaH tatra lalitAzabdaprayogaH, yatra zrutaH tatra zrutazabdoccAraNaM apUrvajanakamiti jJAtvA lalitAzabdaparityAga iti / phalaM saGkalpAdau zrIlalitAprItaye iti vaktavyam / prakRte mahAdevIzabdasya niravakAzasya prayoga ucitaH / ata evAnayA dizA navamyAH cakrezvaryAH mantre mahAdevIprAptau vizeSatazcakrezImiSTuti tatra zrutatvAt mahAdevIzabdabAdhaH, " sAvakAzaniravakAzayoH niravakAzaM balIyaH" iti nyAyAt / na ca--evaM sati caturpu mantrAbhedaH pradarzitaH, idAnIM triSu mahAdevIghaTito mantraH, ekatra mahAcakrezvarIghaTita iti mantrabhedaH patitaH, kathametat-iti vAcyam ; nibandhakAreNApi lalitAmahAcakrezvarIzrI0 iti likhitatvena asya doSasya ubhayasAdhAraNatvenAcodyatvAt / pratyuta nibandhakAramantrasya lalitApadaghaTitatvena astyatyantavailakSaNyam / manmate devIsthAne cakrezvarImAtraprakSepe "ekadezavikRtamananyavat" iti vaiyyAkaraNaparibhASAmAzritya nirvAho bhaviSyatItyalamativistareNa // ___ mahAdevIzabdaniruktirdevIbhAgavate bRhadasya zarIraM yadaprameyaM pramANataH / dhAturmaheti pUjAyAM mahAdevI tataH smRtA // iti // vAgbha ve na aiM ityanena, na prathamakUTena, pUrvASTamudrAbIjeSu varNaikatvadarzanAt , tatpaGktisthasyAsyApi tAdRzatvasyAvazyakatvAt / ataH aiM ityasyaiva grahaNaM yuktam // 14 // dhUpAdidAnam evaM navAvaraNapUjAM vidhAya agre kartavyakriyAzeSamAhapUrvavaddhUpadIpamudrAtarpaNanaivedyAdi datvA // 15 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 pazcamaH khaNDa:-lalitAnavAvaraNapUjA dhUpAdinaivedyAnteSu pUrvoktadharmANAM prAptyarthaM pUrva va diti / dhUpAdiSu ye pUrvoktadharmAH taddharmakAH te dhUpAdayaH kAryA ityarthaH / te ca dharmAH dhUpadIpanaivedyeSu pUrvamantrAH / mudrAsu pUrvavattvaM tarpaNe mUlamantraH trirabhyAsaH ityevaMrUpAH jJeyAH / Adipadena tAmbUlakarpUranIrAjanAdimadravyaprajvalanaprabhRtayo grAhyAH // nibandhakAraH SoDazyupAsakaH trikhaNDAmapi pradarzayet ityuvAca / sa babhrAma, tathA vyavasthAyAH sUtre anuktatvAt // __trikhaNDA''dimudrANAM svarUpam atra saMkSobhiNyAdimudrApradarzanArtha tatkathaMbhAvajJAnasyAvazyakatvAt tanmudrAdarzanaprakAraH sapramANaM saMkSepeNa kathyate / tatrAvAhane prathamaM viniyuktA trikhaNDocyate / trikhaNDAlakSaNamuktaM vAmakezvaratantre parivartya karau spRSTAvaGguSThau kArayet samau / anAmA'ntargate kRtvA tarjanyau kuTilAkRtI / / kaniSThike niyuJjIta nijasthAne mahezvari / trikhaNDeyaM samAkhyAtA tripurA''hvAnakarmaNi // iti // parivartanaM nAma hastadvayAGguLimeLanam / idaM sarvatrAdhikArarUpaM sadanveti / aGguSThau saraLau parasparaspRSTau, tathaiva kaniSThe madhyame ca kuryAt / vAmAnAmopari dakSAnAmAM tiryak prasArya tayoradhaHpradezAt tarjanIdvayamAnIya kuTilAkArAbhyAM tarjanIbhyAM anAmA'gradvayaM dhArayet / anAme antargate yayoriti vigraheNa labdho'rthaH / asyA uktarItyA nirmANe khaNDatrayaM dRzyate / upari saraLAGguSThadvayayogaH / madhye tAdRzamadhyamAyogaH / adhazca kaniSThAyogastAdRzaH / evaM sati pUrvoktavAmAjyeSThAraudrIkalAtrayarUpamasyAM sphuTam / ata eva trayaH khaNDAH kalAH yasyAM iti vigraheNa trikhaNDeyam / atra yadyapi khaNDadvayanirmANaprakAra uktaH / madhyamakhaNDaracanAprakAro noktaH / tathA'pi trikhaNDeti yogArthasaMpattaye tantrAntaraM zaraNIkRtya khaNDatrayaM saMpAdanIyam / khaNDatrayamuktaM jJAnArNave pANidvayaM mahezAni parivartanayogataH / yojayitvA tarjanIbhyAM anAme dhArayet priye // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 parazurAmakalpasUtram madhyame yojayenmadhye kaniSThe tadadhastataH / aGguSThAvapi saMyojya tridhA yugmakrameNa tu // trikhaNDA mama mudreyaM tripurA''hvAnakarmaNi // iti // sarvasaMkSobhiNIsvarUpaM tatraiva madhyame madhyage kRtvA kaniSThAGguSTharodhite / tarjanyau daNDavat kRtvA madhyamoparyanAmike / eSA tu prathamA mudrA sarvasaMkSobhakAriNI // iti // tantrarAje tu-- kaniSThA'nAmikAmadhyAH nakhairanyonyasaGgatAH / kRtvA'GguSThau kaniSThAsthAvRjU kuryAcca tarjanI // sarvasaMkSobhiNI mudrA trailokyakSobhakAriNI // iti // sarvavidrAviNI mudrA tatraiva-- etasyA eva mudrAyA madhyame saraLe yadi / kriyate cenmahezAni sarvavidrAviNI tadA // iti // madhyame madhyame'pItyarthaH / etena tarjanImadhyamayoH dvayoH saraLatvaM jJeyam // tRtIyamudrA'pi tatraivoktA madhyamA tarjanIyugme vakrIkuryAt sulocane / etasyA eva mudrAyAstadAkarSaNakAriNI // iti // tatraiva caturthI mudrA sarvavazaMkaryuktA puTAkArau karau kRtvA tarjanyAvaGkuzAkRtI / parivartya krameNaiva madhyame tadadhogate // krameNa devi tenaiva kaniSThA'nAmike api / saMyojya nibiDAH sarvAH aGguSThAvagradezataH // mudreyaM paramezAni sarvavazyakarI smRtA // iti / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA 195 asyArthaH - puTAkArau parasparaM pRSThasaMlagnau UrdhvAgrAGguLikau hastau kRtvA tato'GguSThavyatiriktAGgulayaH parasparamaGgulisandhiSu pravezya tarjanyAdikaniSThA'ntA aGgulayaH aGkuzAkArAH kuryAt / evaM kRtvA tato'GguSThadvayaM adhomukhaM tarjanyupari sthApayet / iyaM sarvavazaMkarI iti bhAvaH // paJcamyapi tatraiva tu mukhau karau kRtvA madhyamAmadhyage'nuje / anAmike tu saraLe tadbahistarjanIdvayam // daNDAkArau tato'GguSThau madhyamAnakhadezagau / mudraiSonmAdinI nAma kledinI sarvayoSitAm || iti // ayamarthaH - vAmakaniSThopari dakSakaniSThAM tiryaganAmAdvayoparimArgeNa madhyamAparyantaM prasArya tAdRzakaniSThA'gradvayaM madhyamAdvayena dRDhaM gRhNIyAt / gRhItamadhyamAnakhopari daNDAkAramaGguSThadvayaM sthApayet / tathAnAmAdvayaM parasparAbhimukhyena saraLe kuryAt / anAmikayoH pArzvadvaye tarjanIdvayamapi saraLaM kuryAt / eSA sarvonmAdinI mudrA yoSidvazyakarI iti // SaSThI mudrA'pi sarvamahAGkuzA tatraiva prakaTitA asyAstvanAmikAyugmamadhaH kRtvA'GkuzAkRti / tarjanyAvapi tenaiva krameNa viniyojayet // iyaM mahAGkuzA mudrA sarvakAryArthasAdhinI // iti // / asyAH sarvonmAdinyAH / tenaiva krameNa anAmikAkrameNa / anAmikA'GkuzAkArA / tathaiva tarjanIdvayamapi kartavyam / zeSaM pUrvamudrAvat iti bhAvaH // saptamIM khecarImudrAM tatraiva vyAcacakSe savyaM dakSiNahaste tu dakSiNaM savyahastataH bAhU kRtvA mahezAni hastau saMparivartya ca // kaniSThA'nAmike devi yuktvA tena krameNa tu / tarjanIbhyAM samAkrAnte sarvordhvamapi madhyame || Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 parazurAmakalpasUtram aGguSThau tu mahezAni kArayet saraLAvapi / iyaM sA khecarI nAma mudrA sarvottamA priye // asya tAtparyam--bAhU saraLau prathamaM kRtvA dakSabAhUpari vAmaM sthApayitvA punarvAmaM hastaM dakSahastAdhomArgeNa vAmapArzve nirgamayya hastadvayAmuLIH vakSyamANarItyA praznIyAt / tadyathA vAmAnAmAkaniSThe dakSamadhyamAdhomArgeNa dakSatarjanyAM nItvA evaM dakSAnAmAkaniSThe vAmamadhyamA'dhomArgeNa vAmatarjanyAM nItvA hastadvayatarjanIbhyAM svasamIpAgatAnAmAkaniSThe dRDhaM gRhNIyAt / madhyame sarvoz2a saraLe evAgrAbhyAM parasparasaMlagne sthApayet / aGguSThau saraLau kRtvA yonisAdRzyaM saMpAdayet / iyaM khecarImudrA / yadyapyuktArthaH sarvo'pi pUrvalikhitavacane nAsti, tathA'pi vAmaM bhujaM dakSabhuje dakSiNaM vAmadezataH / nivezya yojayet pazcAt parivartya krameNa hi // kaniSThA'nAmikAyugme tarjanIbhyAM nirodhayet / madhyame saraLe kRtvA yonivat saraLau tataH / / aGguSThau khecarImudrA pArthivasthAnayojitA / / iti jJAnArNavavacanena saha ekavAkyatAM saMpAdya niSkAsito'rtho jJeyaH // aSTamImudrA'pi tatraiva prakaTitA parivartya karau spRSTAvardhacandrAkRtI priye / tarjanyaGguSThayugaLaM yugapat kArayet tataH // adhaHkaniSThA'vaSTabdhe madhyame viniyojayet / tathaiva kuTile yojye sarvAdhastAdanAmike // bIjamudreyamacirAt sarvasiddhipravartinI // iti // asyArthaH-anAmAmadhyamAmArgeNa vyatyaste kaniSThike svAdhobhAge madhyamA yathA tiSThati tathA kuryAt / tato madhyamAdvayaM kaniSTAdvayAvaSTambhakaM yathA tathA kuryAt / sarvAdhaHsthite anAme yAvatkuTile bhavataH tAvat kuryAt / aGguSThatarjanIyugaLaM ardhacandrAkRti yathA bhavati tathA yojayet / iyaM bIjamudrA bhavati // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDa:--lalitAnavAvaraNapUjA navamIM yonimudrAM tatraiva vizinaSTimadhyame kuTilAkAratarjanyupari saMsthite / anAmikAmadhyagate tathaiva ca kaniSThike / / sarvA ekatra saMyojya aGguSThaparipIDitAH / eSA tu prathamA mudrA yonimudreti yA sthitA // iti // asyArthaH-anAmike madhyamA'dhomArgeNa kuTilAkAratarjanyupari vyatyaste sthApayet / anAmikApRSThalagne vyatyaste kaniSThike saMyojayet / aGguSThAnadvayaM madhyamAmadhyaparvadvaye yojayet / iyaM yonimudrA bhavati / yadyapi etAvAnoM na labhyate tena vacanena, tathA'pi anAmikApRSThabhAge madhyamAmadhyaparvaNi / kaniSThAGguSThasaMzleSAnmahAyonistrikhaNDikA // iti sthalAntare / asyArthaH--yA trikhaNDA sA mahAyoniH / tato vizeSastviyAn --madhyamAmadhyaparvaNi aGguSThasaMyogaH, anAmikApRSThabhAgena kaniSThikAsaMyogaH / zeSaM trikhaNDayA samamityarthaH / anena saha pUrvavacanasyaikArthatAyAM kriyamANAyAM pUrvalikhitArthaH saMpadyate // ____ evaM dazamudrAH paramagahanAH yathAmati saprapaJcaM sapramANaM prapaJcitAH prAsaGgikAH / prakRtamanusarAmaH // 15 // kAmakalAdhyAnam atha kAmakaLAdhyAnaM vaktumupakramate bindunA mukhaM bindudvayena kucau saparArdhena yoni kRtvA kAmakaLAmiti dhyAtvA // 16 // sUkSmaM kaLAdhyAnaM sthUlaM ceti dvividham / tatra sUkSmakAmakaLAdhyAnasya asmatparameSThigurubhiH uttaracatuzzatIvyAkhyAne vistareNa setubandhe varivasyArahasye ca Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 parazurAmakalpasUtram kevalasvapANDityamAtrakhyApakatvaM idAnIntanavedAntazAstrAdhyayanavat syAt / ataH prathamaM parityajya sthUlameva mandAdhikAriNAmupayogAya varNayiSyAmaH / tadyathAturIyasvare hakAre vA aMzatrayaM parikalpya tatra strIrUpaM parikalpya Uoze mukhakalpanAM madhyamAMze kucadvayakalpanAM jaghanyAMze yonikalpanAM ca kRtvA dhyAyet / taduktaM kuNDalinIvimarza zaktimadhyaparikalpitAMzakepvantaraGgaparibhAvane paTuH / UrdhvamadhyatadadhovibhAgazaH cintayenmukhakucAvadhomukham // asmin zloke zaktizabdArthaH IkAraH iti bahavaH / hakAra ityapi kecit / adhomukhaM yonimityarthaH / zeSaM spaSTam / " mukhaM bindaM kRtvA kucayugamadhastasya tadadho harArdhaM dhyAyedyo haramahiSi te manmathakalAm" iti zrIbhagavatpAdairapyuktam / setubandhe tu IkAra eva sthUladhyAnamuktam " IkArasya binduvisargAtmanaH zivazaktyoH sAmarasyarUpasya svAtmatvena bhAvanAyAM paramAnandAnubhavaH" iti paGktayAm / sALagrAme viSNubuddhivat bhagavatyA dhyAnAdhiSThAnaniyamo'yam / evaM sthUladhyAnena jitAntaHkaraNastAdRzopAsakamakuTamaNiH sUkSmakalAM setubandhAdilikhitAM gurumukhAt jJAtvA kAmamupAsIta / nAnye idAnIMtanAH tadyogyAH / tAdRzadhyAnaM ca paradevatAzrIguruprasAdaikalabhyam / ayamarthastripurArNave suspaSTamukta:-" sUkSmadhyAne'samarthazcet sthUlaM dhyAyedyathoktavit' iti / itthaM ca pUrvoktAnyataravaNe mukhaM ku cau yo ni cAMzatraye kRtvA manasA nirmAya kA ma ka lAM iti vakSyamANaprakAreNa dhyA tvA, yathA'vakAzamiti zeSaH // 16 // varNavizeSe pUrvoktAvayavakalpanAnantaraM viziSTe dhyAnaprakAramAha saubhAgyahRdayamAmRzya // 17 // saubhAgya sya dharmAdisakalapuruSArthasya hRdayaM sthAnaM upAdAnakAraNamiti yAvat / IdRzaM pUrvoktarUpaM A mR zya dhyAtvA / pUrvasUtrasthetizabdasya atrApyanuvRttiH / ayamevArthaH spaSTamukto yoginItantre Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH - lalitAnavAvaraNapUjA evaM kAmakalArUpaM akSaraM yat samutthitam / kAmAdiviSamokSANAmAlayaM paramezvari // iti // etaduttaraM nibandhe homa: pAkSika uktaH, sa nirmUlaH, " yadyadmikAryasaMpattiH " iti sUtrasya gaNapatiprakaraNasthasya anyatra prApakapramANAbhAvAt // 17 // atha baliprakAramAha 199 balidAnam vAmabhAgavihitatrikoNavRttacaturazre gandhAkSatArcite vAgbhavamuccArya vyApakamaNDalAya namaH ityardhabhaktabharitAmbhasA Adi mopAdimamadhyamabhAjanaM tatra nyasya // 18 // atra vA ma bhAge tyanena zIghropasthitatvAt svasyaiva vAmabhAgo grAhyaH / vi hi te nirmite trikoNa vRtta caturazre / nirgamarItyA trikoNaM svAbhimukhaM grAhyam, tathA ziSTasaMpradAyAt // kecittu trikoNe yA baligrAhiNI devatA sA tiryagrekhAdvayasaMyogarUpakoNAbhimukhI, trikoNavartidevatAnAM tathAtvaniyamAt / evaM ca tantrAntare -- mUladevyunmukhAM dhyAtvA nyasyAgre balipAtrakam || iti vacanena tasyA devatAyA mUladevyunmukhatvaniyamAt / trikoNamapi devyunmuravameva na svAbhimukhamityAhuH / tanna, anaGgakusumAdizrIcakrasthakoNeSu koNaparAGmukhInAM mUladevyabhimukhInAM devatAnAM bahvInAM dRSTatvena tAdRzaniyamAsiddheH / na kiMcidetat // gandhAkSa te tyanena taditaravyAvRttiH darzitA / arcane mantramAhavAgbhavamityAdi / vAgbhavaM aiM iti / zeSaM spaSTam / ardhaM bhaktena annena bharitAmbhasA ca sahitamiti zeSaH / idaM bhAjane vizeSaNam / ekasmin pAtre ardhAzaM annena ardhAzaM jalena pUrayet / IdRzamekaM pAtraM kSIrAdipAtratrayaM ca tatra maNDale nyasya / atra balipAtraM tAmramayam, Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram balipAtraM tAmrabhavaM naivAnyattu kadAca na // iti tripurArNavavacanAt / vyaJjanAdimizraNaM na kAryam , etattantre uktadravyeNaiva dravyAkAGkSAzAntaH // atra nibandhakAraH bANamudrayA balidAnaM vAmapANighAtAdikaM lilekha / sa praSTavyaH kiM atra pramANaM iti / sa yadi brUyAt zyAmAprakaraNe sUtre uktatvAt atrApi te dharmA gRhyante iti, tarhi tadgrahaNaM AkAGkSayA, uta anAkAGkSayA / Aye balidAne dravyadevatAmantrANAmAkAGkSoditA prakRtavAkyaireva zAntA / bANamudrAyA vAmapANighAtasya ca grahaNaM kurvataH tasyaiva kIdRzI AkAGkSoditeti ca na vidmaH / kiM ca zyAmAprakaraNasthapArNighAtAdidharmeNa kimapakRtam / kSetrapAlavAgIzvaryAdibalyo'pi tatra santi / uktavyatiriktA anye'pi mantrAH santi / taiH nibandhakRto'parAdhaH ko'nuSThitaH / zyAmAprakaraNasthatvasya tulyatve'pi keSu cit anugRhNan jagrAha keSu cit ruSTaH tatyAjyeti mUlaM na vidmaH / kiMca tata eva trikoNAdimaNDaladharmANAM prAptau punarvidhAnamatra kimartha iti cet vAgbandhanamevottaraM nAnyaditi / tasmAt svecchayA dharmapravartakasaraNiH azraddheyA / yAvaduktaM kAryam // 18 // balidAne mantramAha praNavamAyA'nte sarvavighnakRdbhayaH sarvabhUtebhyo hu~ khAhA iti triH paThitvA baliM datvA // 19 // triH ityanena mantrAbhyAso vihitaH / tena triHpAThAnte balidAnam / devatA ca mantaliGgena jJeyA // 19 // pradakSiNAdi pradakSiNanamaskArajapastotraiH santoSya // 20 // pradakSiNamekaM kAryam , ajezazaktigaNapabhAskarANAM pradakSiNe / vedArdhacandravanyadrisaGkhyAH sarvArthasiddhayaH // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA 2.1 iti zaktisaGgamatantre uktatvAt / ajaH viSNuH / vedAH catasraH / ardhe tadardhe dvayam / candraH ekaH / vahniH tisraH / adriH sapta / imAH saGkhyAH ajAdipradakSiNe kramAt jJeyAH ityarthaH / zrImacchaGkarabhagavatpAdairapi "pradakSiNaM te paritaH karomi" ityekavacanAntamevoktam // namaskAre tu icchaiva niyAmikA zAstropalabdhiparyantam / namaskAre kazcidvizeSaH paramAnandatantre pUjAgRhAbahirdevI praNamet daNDavadbhuvi / maNDale namanaM naiva sASTAGga daNDavat caret // jAnubhyAM ca padAbhyAM ca mUrttA hastayugena ca / caturaGgapraNAmo'yaM maNDale vihitaH zive // iti // maNDalalakSaNaM yoginItantre pUjyate yatra sA devI taccaturdikSu zaGkari / dhanuzzatapramANena maNDalaM parikIrtitam // iti // dhanurmAnaM tu hastacatuSTayam / bRhadvAmakezvare tu maNDalaM tadvijAnIyAt yAvadRzyA hi devatA // iti // rahasyArNave tu dvArapUjA yatra kRtA tadantarmaNDalaM viduH // iti // . __ ayaM ca dezataH pariccheda uktaH / kAlataH paricchedastu zaktisaGgamatantre dvArapUjAM samArabhya yAvadudvAsanaM bhavet / tAvattanmaNDalaM viddhi . . . . . . . // iti // tripurArNave'pi idaM tanmaNDalaM devi prArabhyatasya pUjanam / / mArtANDamaNDalAAntaM . . . . . . . // iti // ___ idameva maNDalaM vakSyamANamaNDaladharmeSu jJeyam / 26 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 parazurAmakalpasUtram pUjAgRhaM tato gatvA cakrarAjaM samarcayet / vidyAM japet sahasraM vA trizataM zatameva vA // iti brahmANDapurANoktajapasaGkhyA jnyeyaa| ayaM japaH karmAGgabhUtaH, aGgairubhayataH sandaMzAt / yadvA AvRttirgurunityA'rcA samayAmnAyayorapi / pUjAtrayaM japazcaiva pradhAnaM pUjane matam // iti svatantratantre trayodazollAse japamya prAdhAnyakathanAt , pratyakSavacanena kathanasya sarvabAdhakatvAt // stotrA Ni, gaNezagrahanakSatretyAdivAmakezvaratantroktAni, sahasranAmapAThaH, aparAdhastutiH, satyavakAze saptazatIpATho'pi, " tataH kRtAJjalirbhUtvA stuvIta caritairimaiH" iti tatraiva vihitatvAt / evamAdibhiH santo pya // 20 // zaktipUjA atha zaktipUjAmAha tadrUpiNImekAM zaktiM bAlayopacAraiH saMpUjya tAM mapaJcakena santarpya // 21 // ta drU piNI tripurasundarIrUpiNI ekavacanena ekA mityanena advitIyAM saundaryeNetyarthaH pratipAdyate / etena tantrAntaroktazaktilakSaNAni sUcitAni / bA la yA mantreNa upa cAraiH yathAsaMbhavaiH / ma paJca ke na santa rpaNaM tasyAH icchAyAM satyAM jJeyam / ayaM bhAvaH santayetyanena jJApitaH / tarpaNaM tRptisaMpAdanaM tat zaktiniSThatattadviSayakecchAnivartako vyApAraH / tasyA icchAyAmasatyAM tannivartakavyApArasyApi asaMbhavAt icchAyAmeva iti sidhyati / anyathA " mapaJcakairupacAraizca pUjayet" ityeva vadet / tasmAdayamarthaH siddhaH / zaktilakSaNAni kulArNave surUpA taruNI zAntA'nukUlA muditA zuciH / zaGkAhInA bhaktiyuktA guruzAstraparAyaNA // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDa:-lalitAnavAvaraNapUjA 203 priyAkSarA vizeSajJA devatApUjanotsukA / manoharA sadAcArA zaktirevaM sulakSaNA / / iti // yoginItantre'pi savarNA hInavarNA vA kulasthA kulaTA'pi vA / mantropAsanasaMyuktA pUjyA syAt gaNikA'pi ca // iti // __doSA api kulArNave dUSyA ca karkazA lajjAhInA ca kuladUSiNI / durAcArA durArAdhyA bhItA kruddhA calA'lasA // nidrAsaktA'tidurmedhAH hInAGgI vyAdhipIDitA / durgandhA duHkhitA mUDhA vRddhonmattA rahasyabhit / / IdRzIM mantrayuktAM ca pUjAkAle vivarjayet // iti / ___ yazca yoginItantre yogyA vA'pi niSiddhA vA bahudoSAkulA'pi vA / kAle suvAsinIM prAptAM sarvathA bhaktito'rcayet // iti // ___ saH mukhyAlAbhe pUrvavacanaiH niSiddhAyA abhyanujJAparaH, vivAhe anRtavadanavat / yadvA-pUrvavacanaiH niSedhaH pratipAdito yaH sa zaktipUjAparaH / yogyA vA ityanena tadatiriktaM suvAsinImAtre pUjanaM tatkAle pratipAdayati / yuktazcAyameva pakSaH // 21 // havizzeSapratipattiH havizzeSapratipattimAha ziSTaiH sArdhaM cidagnau havizzeSaM hutvA // 22 // atra ziSTa tvaM kulArNave darzitam aho bhuktaM tu yanmadyaM mohayet tridazAnapi / tanmaireyaM zivaM pItvA yo na vikriyate naraH // japan zivaparo bhUtvA sa muktaH sa ca kauLikaH // iti // 1 priyekSaNA-zrI, Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 parazurAmakalpasUtram IdRzaM ziSTatvaM sAmayikaniSTham / etena vizeSaNena AdhunikAH kauLikaMmanyAH kevalaM jihvAcapalAH maNDale na pravezyAH iti jJApitaM bhavati / sAmayikaiH saheti sahatvaM ekajAtIyakriyAkartRtvaM, " putreNa saha yAti" ityAdau tathA dRSTatvAt / prakRte'pi homarUpaikajAtIyakriyAkartRtvamastIti sahatvaM upapannam / ci danau 'cillakSaNe'nau ha vizze SaM devatoddezena saMskRtArpitazeSam / hu tve tyanena tatra kevalahomabuddhireva vidheyA / indriyatRptiviSayiNIcchA na kadA'pi kAryeti sUcitaM bhavati / maNDale praveze indriyatRptIcchAyAM patita eva syAt iti bhAvaH / ayaM ca upayuktadravyasaMskAraH " AmeyaM caturdhA karoti" itivat , havizzeSaM iti dvitIyAzravaNAt // etenedAnIntanAH ekaM kalazaM asaMskRtadravyeNa paripUrNa sthApayitvA tasmin vizeSAryabinduM kiJcinnikSipya tadrvyaM sAmayikebhyaH prayacchanti / teSAmanukUlatayA nibandhakAro'pi kSIrakalazAdikaM devyAH pazcAdbhAge nidhAyeti, vizeSArghyapAtrAt kiJcit kSIraM kalaze nikSipet iti ca vAkyadvayaM lilekha / idaM mUlaM kRtvA ya IdRzo'nAcAraH patanahetuH pravRttaH sa likhitasUtravirodhena nirastaH, tasmin haviHzeSatvAbhAvAt / yadi ca bindumAtraprakSepeNa havizzeSatvaM saMskRtatvaM syAt tarhi ApaNasthadravye'pi binduprakSepaM kRtvA dravyasvIkAre doSAbhAvena mahAnupaplavaH syAt // yacca tripurArNave tathA pUjAnimittaM vai prathamAdyamupAhRtam / yajJiyaM tat pavitraM syAt dRSTvA spRSTvA zucirbhavet // tathaiva maNDale prAptaM sarva tadamRtaM bhavet / vipreNAnyena vA''nItaM devatAyai nivedayet // prathamAdyaiH saMskRtaistu yuktaM tattadagAtmaje / avizeSeNa sarvaistu grAhyaM zaGkAvivarjitaiH // iti // saMskRtadravyeNa yuktaM asaMskRtaM saMskRtaM bhavatIti kathayatIti yadyucyate, tathA'pi saMskRtadravyasaMyogo dvedhA / saMskRtadravyasya asaMskRtadravyapAtre prakSepe sati ekaH, saMskRte vizeSArghyapAtre asaMskRtadravyaprakSepeNAparaH / tatra pUrvasmAt pakSAt uttarapakSo variSThaH, zraute karmaNi some droNakalaze darzapUrNamAse dhruvAdau tathA dRSTatvAt / kiM ca yadi Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH - lalitAnavAvaraNapUjA 205 saMskRtadravyeNa laukikaM bahiSThaM saMskRtaM bhavet tarhi atiprasaGgo darzitaH pUrvameva / bahirdravyasya pAtre prakSepapakSe pUrvoktAtiprasaGgo'pi nAsti / idamapi sAdhakam / tasmAt dvitIyapakSa eva zreSThaH / tatrApi pUjAnimittaM bhaktenAnItasthala eva ayaM prakAro nAnyatra, azAstrIyatvAt / idAnIntanAH buddhayA yathecchaM dravyaM saMpAdya manaHpUtaM vyavaharanti / tatpatanAyaivAlaM bhaviSyatIti // vastutastu idamapi tantrAntarAnuyAyinAM na tu sUtrAnuyAyinAm / sUtre havizzeSaM hutvetyuktyA kalazasthAsaMskRtadravye havizzeSatvaM gIrvANaguruNA'pi pratipAdayitumazakyam, zAstroktavidhinA saMskRtya devatAyai dattazeSasyaiva havizzeSatvAt / tasmAt yAgazeSeNaiva homapratipattisaMskAraH sUtrAnuyAyinAM nAnyadravyeNa iti rAddhAntaH // nanu tarpaNe AvaraNapUjane ca kRte sati yadA tatraiva viniyogaH tadA idaM karma luptaM syAt iti cet --na / yathA " azvazaphamAtraM puroDAzaM karoti, ' aGguSThaparvamAtramavadyati," iti vidhibhyAM anuSThite havizzeSo niyataH, tathA tantrAntare 99 66 sAmAnyakalazaM paJcapalAnyUnajalairyutam / dikpalAdadhikaM naiva hetukuMbhaM tadardhakam // tadardhaM ca vizeSArghyam . 11 iti mAnAnusaraNe sUtrAnuyAyinAM hetukuMbhasthAnApannavizeSArthye hetukuMbhamAnAGgIkAre SoDazazataguJjAparimitaM vizeSArghyadravyaM bhavati / yadi ca vizeSArghyamAnameva asya tulyanAmatvAt aGgIkriyate tadA'pi aSTazataguJjAparimitamityavivAdam / AvaraNapUjAdiSu ekaikadevatoddezena ekaikabinduviniyogo dRzyate / tathA sati sAmayikAnAmAtmanazca homAyAlaM dravyaM ziSyata eva / asmin zAstre dravyasvIkArajanito'vasthAvizeSaH ullaasH| so'pi dravyasyAtyuttamatve bhavitumarhati iti na kA'pyanupapattiH // atra hometikartavyatAyAH ziSTAnAM maNDale pravezadharmANAM ca anukteH kathaM ziSTaiH saha homaM kuryAt ityAkAGkSAyAM tantrAntaraM tadviSaye zaraNIkAryam / tathA sati Adau maNDaladharmA ucyante / te coktAH paramAnandatantre kSatAGgo jvaritAGgazca malinAmbaramUrdhajaH / AzaucAGgastathoSNISI kaJcukI kRtabhojanaH // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 parazurAmakalpasUtram pUyitAGgastathocchiSTamukho maraNasUtakI / apasmArI klezayuktaH chadarcatIsArarogavAn // prAyazcittI tathAssnAto na vizenmaNDale kacit / sakRnmohAt praviSTo'pi devatAzApamApnuyAt // yadi teSAM tu bhaktiH syAdutkaTA darzanAdiSu / pUjAgRhadvAradezAdbahiH pUjAM samAcaret // iti // tripurArNave bhuktasya vizeSaH - arko divA bhukto yadA rAtrau samAgataH / tadA gurvAdyAjJayA tu snAtvA sevena cAnyathA // iti // idamapi sevanaM maNDalAdbahireva / bhuktvA na maNDalaM gacchet sarvathA paramezvari / iti maNDalapraveza niSedhabAdhakazAstrAbhAvAt // yacca kulArNave asnAtvA vA'pi bhuktvA vA 'abhaktyA vA kulezvari / * yaH seveta kuladravyaM sa dAridryamavApnuyAt // iti bhuktasya kuladravyasevananiSedhazAstraM kAmaM bAdhatAM pravezaniSedhabAdhakAbhAvAt pravezo na kartavyaH / na ca maNDalAt bahiH svAtmIkAravidhyabhAvena svAtmIkAravidhinA pravezo'pyAkSipyate iti vAcyam / tathA sati tripurArNave - " bhuktvA na maNDalaM gacchet" iti pravezaniSedhenaiva svAtmIkAraniSedhe siddhe kuladravyaM tathA bhuktvA mohAdapi pramAdataH / yaH seveta sa vai devi devatAzApamApnuyAt // ityanena unnItaH kuladravyasevananiSedho vyarthaH syAt / ato'nenaiva jJApakena bahirapi sevanaM dravyasya siddham // 1 abhyaktvA -- zrI. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH --- lalitAnavAvaraNapUjA evaM pravezayogyAnuktvA praveSTaguNAnapyAha paramAnandatantre snAtaH zucirdhItavastro dhRtapuNDraH zubhAzayaH / kSALitAGghrikaro devIM dhyAyan bhaktyA praNamya ca // AcAryAjJA'nurUpeNa maNDalAntarvizet tataH / bhAvayan devatArUpaM maNDalaM praNamet budhaH || puSpAJjaliM tataH kuryAt tadvidhAnaM nigadyate / sAmAnyakuMbhatoyena karau prakSALya bhaktitaH // surabhIkRtya gandhAdyaiH paiH puSpANyAdAya bhaktitaH / utthAya ca tato devi devatA'bhimukhasthitaH // zrInAthAdigurutrayaM gaNapatiM pIThatrayaM bhairavaM siddhaughaM vaTukatrayaM padayugaM dUtIkramaM maNDalam / vIrAn hyaSTacatuSkaSaSTinavakaM vIrAvalIpaJcakaM zrImanmAlinimantrarAjasahitaM vande gurormaNDalam || saMprAptapaJcadazyAdiH sAdhakastu mahezvari / samaSTiyoginIvidyAmapi tatra paThecchive // devatAM dhyAnoktarUpAM dhyAyan saMpUjya zaGkari / AcAryAdIMstato dhyAtvA pUjayet paramezvari // praNameduktavidhinA jJAtvA sarve zivAtmakam / sadvitIyaM samAdadyAt pAtramAcAryasattamAt // pAtraM grAhyaM dakSakare dIkSAyuktena zaGkari / anyena tu samAdeyaM vAmahastena zaGkari // athavA vAmahastena sarvairgrAhyaM mahezvari / hastAntareNa tvAcchAdya gRhNIyAt dApayedapi // anAcchAditapAtraM tu bhavedasurabhAgakam / tarpaNAdyupayoge tu chAdanaM tu parityajet // upavezakramaM devi zRNu saMyatamAnasA / maNDalAkArato vA'pi caturazratayA'thavA // 207 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 parazurAmakalpasUtram AcArya madhyataH kRtvA vizet jyeSThakrameNa tu / jyeSTheSu satsu na vizet AcAryasya samIpataH // na sAmyena guroH stheyaM strINAM madhye tathaiva ca / nAgratastu gurordevi nAjJAmullaGghaya vai guroH // evaM jJAtvA saMpradAyaM niSIdenmaNDale zive / AcAryo'pi tathA jyeSThAnutthAya praNipatya ca // teSAmAjJAM gRhItvaiva svAsane'tha samAvizet / tasmai ca pAtraM dadyAdvai jyeSThAyotthAya sAdhakaH // jyeSThAn kaniSTho'pi devi gRhNIyAdutthito naman / sarvAn saMpUjya pAtrANi dAtavyAni mahezvari // asaMpUjya ziSyamapi yo dadyAt pAtramambike / tasmai kupyati sA devI yasmAt sarva hi tanmayam // prakSALya pAtraM puSpAdiyutamAcchAdya yatnataH / AcAryAya tathA dadyAt namaskuryAcca bhaktitaH // svIkRtya tatprasAdaM vai japtvA stotrAdikaM paThet // iti // tripurArNave zaktyA svarNAdisaMyuktamarpayet pAtramambike / yatkiMcidvA'pi pAtrasthaM datvA'nantaphalaM labhet // iti // suvAsinInAM vizeSo yoginItantre evaM santarpya hutvA tu suvAsinyaH sazeSakam / dadyustRtIyaM turya vA pAtraM pIThAdhikAriNe // iti // tripurArNave kazcidvizeSaH vIrAt jyeSThAt tathA''cAryAt grAhyaM zeSaM ca carvaNam / tadabhAve'pi cAnyasmAt jyeSThAt grAhyaM nagAtmaje // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA bRhadvAmakezvaratantre gurvAdyabhAve jyeSThAttu carvaNaM zeSamarpayet / tadabhAve guruM mUrdhni dhyAtvA taccheSa'kaM nyaset // Adau vA guruzeSaM syAt sarvAnte vA nagAtmaje / pibedazabdaM pAtraM tu sakRnniravazeSakam // sAvazeSaM tu yatpAtraM surApAnasamaM tu tat // iti / / pAtrasya oSThAsparze'pi niSedhastatraiva dUrAdoSThAsparzanena pAnaM tu pazupAnavat // iti // kulArNave'pi kareNa pAtraM dhRtvA'tha na tiSTheta ciraM priye / nAlapan pAtrahastaH san tiSTheta kvacidambike / pAdena na spRzet pAtraM na bindaM pAtayedadhaH / nAnyonyaM tADayet pAtraM na pAtraM pAtayedadhaH / / sAdhAraM noddharet pAtraM nirAdhAraM na nikSipet / riktaM pAtraM na kurvIta na pAtraM bhrAmayet priye // na pAtraM laGghayedvidvAn pAtraM notpAtayet priye / prakSALya gopayet pAtraM ityAjJA pAramezvarI // iti // paramAnandatantre kazcana vizeSaH ardhyasthApanamArabhya yAvatpAtravisarjanam / sarva zivamayaM pazyedanyathA patito bhavet // sarve varNA dvijAstatra na bhedaM cintayet kacit / udvAsAnantaraM naikyaM kuryAdvidvAn kadAcana // svAtmIkArastridhA devi divyavIrapazukramAt / udvAsAvadhi divyaH syAt tatpazcAdvIra ucyate // mAharetU-zrI. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.0 ... . parazurAmakalpasUtram asaMskRtaH pazuH prokto viprANAmAdya eva tu| .... : apazuH kSatriyavizAM zUdrANAM tritayaM bhavet // iti // .. kulArNave'pi-- 'bhuktimuktipradaM divyaM vIraM bhuktipradaM bhavet // iti // rahasyArNave'pi saMpUjyaivaM vidhAnena viprazcodvAsanAvadhi / dravyaM pibet tadante'pi kSatriyo vaizya eva ca // zUdrastvicchA'nurodhena vidhinA vA'nyathA'pi vA / nivedya devatAyai tat saMtaM prapibedanu // iti // etAvantaH atyAvazyakadharmAH nirUpitAH / ito'dhikA anekatantrAvalokanena jJeyAH / / granthavistarabhayAnneha likhyante // atra sAmayikAnAM kalpasUtrAnuyAyinAM anyeSAM uktAH maNDaladharmAH tulyAH / homamantraH sUtrAnuyAyinAM "Ardra jvalati" iti mantra aiva, mantrAkAGkSAyAM tantrAntaramantrAt asya sannikRSTatvAt / anyeSAM svasvatantroktA saraNiH / atreyaM vyavasthA cintyate / pIThAdhikAriNA svakartRkapUjAphalasiddhaye pratipattisaMskArasya avazyamanuSTheyatayA sa maNDale dhyAnasamartho'samartho vA kAmaM dravyasvIkAraM karotu / sAmayikastu dravyahomAnantaraM zAstroktadhyAnasamartha eva dravyaM hunet / naanyH| tathA hi antarnirantaramanindhanamedhamAne mohAndhakAraparipanthini saMvidagnau / kasmiMzcidadbhutamarIcivikAsamAne vizvaM juhomi vasudhA''dizivAvasAnam // dharmAdharmahavirdIptAvAtmAnau manasA khurcA / suSumnAvartmanA nityamakSavRttIrjuhomyaham / / iti mantraliGgena kalpito dhyAnaprakAra AvazyakaH / devIyAmaLe'pi homena cetanAM jitvA dhyAyedAtmAnamAtmanA // iti // muktipradaM bhaveddivyaM-zrI. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA 211 kulArNave'pi tanmaireyaM zivaM pItvA yo na vikriyate nrH| 1 . japan zivaparo bhUtvA sa muktaH sa ca kaulikaH // iti // paramAnandatantre'pi-. svIkRtya tatprasAdaM vai dhyAyennizcalamambikAm // iti // vIracUDAmaNau gaNezvarasaMhitAyAm dravyamAsvAdya vidhinA mano nizcalatAM nayet / ... tato dhyAyet paraM jyotirAtmajyotiH sanAtanam // . ityAdimanonigrahapUrvakadhyAnavidhAyakavacanAni bahUni / yAvatsuSuptatA na syAdavikAritvameva ca / tAvadeva hunet devi niSphalaM tvanyathA bhavet // iti // vikAre tu samutpanne dhyAnayogabahiSkRtaH / yoginInAM pazurdevi maNDalAcca bahiSkRtaH // ityadhikapAtrahome dhyAnabhraMzamUlAnartho'pi tantre / tenApi dhyAnAvazyakatA sidhyati / evamAdIni bahUni santi / granthavistarabhayAnneha likhitametAvadalamiti // . . itthaM ca dravyasevanasya prathamaphalaM cittaikAgryaM, tena vinA dhyAnAsaMbhavAt / ata eva paramAnandatantre tAvadeva hunet devi yAvadAnandasaMplutaH / mano nizcalatAM yAti cittaM cApi prasAdatAm // vikAre tu samutpanne dhyaanyogvihiintH| yoginInAM pazurdevi maNDalAcca bahiSkRtaH // ___ iti ayogyasya dravyasvIkAre aniSTaM phalaM darzayati / yoginItantre'pi kuladravyaM samAzritya mano nizcalatAM nayet // iti // ... .. .. .. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 parazurAmakalpasUtram . tripurArNave'pi ayaM sarvottamo dharmaH kaulamArgo mahezvari / asidhArAvratasamo manonizcalahetukaH // tatra saMyatacittatvaM sarvathA hyatiduSkaram / bhaktizraddhAvihInasya . . . . . . . // ityevamAdIni tantravacanAni, dravyasevanaM manonigrahadvArA dhyAnArtha kartavyaM viparIte bAdhata iti, koTizaH upalabhyante / evamAditantravacanArthAnAM saGgrahaM kurvanneva zrIparazurAmaH "ziSTaiH saha" ityuvAca / IdRzadhyAnasamartho vratAdidivasepvapi avicAreNa anAdRto'pi maNDalaM pravizya pAtraM yAcitvA hutvA dhyAnaM saMpAdayet / taduktaM tripurArNave evaM sAmayiko bhaktyA mAnadambhavivarjitaH / anAhUto'pi vA''hUto vrajenmaNDalamuttamam // vratI vA'pi hunedeva na doSastatra vidyate / vratAdizaGkayA yastu na vrajedAdRto'pi san / vrataM tasya pratihatamanarthaM ca samApnuyAt / tasmAt kaniSThAhUto'pi pravizedeva maNDale // iti // atra jyeSThatvaM kaniSThatvaM ca viprANAM dIkSApUrvAparabhAvena jJeyam / taduktaM rudrayAmaLe bAlo'pi dIkSitaH pUrva jyeSThaH sa tu kulAgame // iti // dvijo'pi dIkSitaH pazcAdantyajaH pUrvadIkSitaH / dvijaH kaniSThaH sa jyeSTha iti zAstravinizcayaH // iti // tatraiva vacanAt kSatriyAdInAM pazcAt dIkSito'pi dvija eva jyeSThaH / kvaciducchiSTagrahaNe / yonisaMbandhAdapi jyeSThatvaM pratipAdayati / taduktaM tripurArNave vidyAsaMbandhato vA'pi yonisaMbandhatastathA / jyeSThAnAmapi cocchiSTaM dIkSitAnAM ca bhakSayet // iti // 'anAhato'pyanAhRto--zrI. INTER Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA dIkSAhInasya cocchiSTaM janakasyApi dIkSitaH / na bhakSayet sakRdvA'pi bhuktvA pAtityamApnuyAt // iti // atha prasaGgAt kena kiyadvyasevanaM kArya tadvivicyate / tatra bAlopAstau tripAtraM, paJcadazImantropadezavataH catuSpAtraM, SoDazyAdidIkSAvataH paJcapAtram / taduktaM paramAnandatantre saubhAgyatopAsakasya catustattvaM bhavecchive / bAlAdyupAsakAnAM tu tatpUjoktavidhAnataH // teSAM tu tattvatritayaM anyat sarva samaM bhavet // iti // dIkSAvatAM pUrNapAtraM paJcamaM tu bhavecchive / hutvA zivAgnau kramazaH tricatuHpaJcapAtrakam // iti / pItvA pItvA punaH pItvA yAvat patati bhUtale / utthAya ca punaH pItvA punarjanma na vidyate // AnandAt tRpyate devI mUrcchayA bhairavaH svayam / vamanAt sarvadevAstu tasmAt tritayamAcaret // ityAdikulArNavaprabhRtitantrepvaniyatapAnasyoktatvAt kathaM pAtraniyama iti cet-zRNu zAstrAbhiprAyaM ajJastattvabubhutsuzcet / pItvA pItveti likhitavacanaM "AgaLAntaM pibet dravyaM sa mukto nAtra saMzayaH" ityAdikulArNavavacanaM yathecchayA'nurUpaM na sarveSAM, kiM tu pUrNArUDhAnAm / ata eva kulArNave "AgaLAntaM" ityasyAvyavahitaprAk " pUrNAbhiSekayuktAnAM pAnaM devi nigadyate" iti pratijJAya "AgaLAntaM pibet dravyaM" ityAdivacanAni likhitAni / pUrNAbhiSekalakSaNamapi tatraiva kulArNave-- yo nindAstutizItoSNasukhaduHkhAdisaMbhave / samaH sarvatra yogIzo harSAmarSavivarjitaH // ityAdinA, tattvatrayazrIcaraNamUlamantrArthatattvavit / devatAgurubhaktazca zAMbhavImudrayA'nvitaH // sa ca pUrNAbhiSiktaH syAt kauliko na tu dIkSayA // iti // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 parazurAmakalpasUtram IdRzo yaH pUrNAbhiSiktaH sa eva pUrNArUDhaH, tasyaiva AgaLAntamiti vidhAnam / eva amRtArahasye brahmajJAnI surAM pItvA kulAcAre caran muhuH / bhUmau patati tasyAGge laganti yadi reNavaH / tAvatkAlaM reNusaGkhyaM brahmaloke sa modate // iti vacane brahmajJAnIti samaSTizabdena kulArNavoditaM viziSTArthamAha / idAnInda tantrArthamajAnanto rAgAndhAH svAdhikAra avicArya pItvApItveti tantravacana lokAnAM darzayitvA svayaM yathecchA''cAraM kurvantaH pareSAM buddhimapi tirodadhire yAvaccandradivAkarau tAvannarakayAtanAmupalabheyuH / atra pramANaM paramAnandatantre yAvanna calate dRSTiAvanna calate manaH / tAvatpAnaM prakurvIta pazupAnamataH param // yAvannendriyavaikalyaM yAvanna mukhavaikRtiH / tAvadeva pibet dravyamanyathA patanaM bhavet // iti // yathA sAdhakaH svayogyatA'nusAreNa dravyaM svIkuryAt , evamAcAryo'pi yogyatAM : pAtraM dadyAt / taduktaM kumArItantre kaulike pAtramadhikaM prayacchatyavicArayan / tadIyamadhikAraM saH saha tenaiva majjati // iti // tatraiva pAnamekaprayatnena yAvadrvyasya vai bhavet / tadArambhe bhavet pAtraM na nyUnaM nAdhikaM zive // iti // pAnapAtramAnaM nIlAtantre / ekaprayatnasAdhyapAnasAdhanadravyamAnaM pAtraM bhavati tadarthaH / kiM ca tantrAntare ullAsabhedamajJAtvA prApya mUDhatvamambike / jihvAlolupabhAvena cendriyaprINanAya ca / yaH pibettaM tu tAmisra mAtRkAH pAtayanti vai // iti // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH khaNDaH-lalitAnavAvaraNapUjA 215 itthaM ca idAnIntanAnAM 'atijitendriyANAmapi ArambhollAsaparyantAnudhAvanameva yuktam / ata evoktaM tantre - azaktAbudhabAlAnAmArambhaH parikIrtitaH // ArambhollAsalakSaNaM tatraiva yasya yAvatpAtramuktamArambhastasya tAvatA // iti // prasaktAnuprasakte alaM pallavitena / itaH zeSamagre ullAsavilAse caramakhaNDe vakSyAmaH // 22 // devIvisarjanam khecarI bavA kSamasveti visRjya tAmAtmani saMyojayet iti zivam // 23 // iti . . . kalpasUtre lalitAnavAvaraNapUjA nAma paJcamaH khaNDaH khecarI baddhA, bandhanAnantaraM jJAnato'jJAnato vA'pi yadyadAcaritaM zive / tava kRtyamiti jJAtvA kSamasva paramezvari // iti kSamApya vi sa je t / visargo nAma pUjArthamAhUtAyAH punaH svasthAnaM prati nayanam / Atma ni hRtkamale yo ja ye t sthApayet / zi va miti prakaraNasamAptidyotakam // iti . . . kalpasUtravRttau zrIlalitAnavAvaraNapUjA nAma paJcamaHkhaNDa: 1 ajitendriyANAmAra-zrI. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 parazurAmakalpasUtram SaSThaH khaNDa:-zyAmAkramaH zyAme saGgItamAtaH parazivanilaye mukhyasAcivyabhAro dvAhe dakSe dayApUritanijahRdaye mAmakI dainyavRttim / zrImatsiMhAsanezyAM bhavavanapatitAn dAvadagdhAnnamaste trAtuM pIyUSavaSaiH kathaya parikaraM baddhavatyAM vivikte // zyAmopAstividhiH zrIbhagavAn parazurAmaH zyAmAkramavivakSuH tasyAmupAsakAnAmupAsyatvajJAnotpattaye, aGgIkRtazrIvidyopAsanasya " yo vai svAM devatAmatiyajate prasvAyai devatAyai cyavate na parAM prAmoti pApIyAn bhavati" iti zrutyA svIkRtaikadevatopAsteranyadevatopAsanamaniSTajanakamiti yat pratipAditaM, tena kaluSitacetasAM kAluSyanivRttaye ca, Adau tadguNasvarUpaM varNayati iyameva mahatI vidyA siMhAsanezvarI sAmrAjJI tasyAH pradhAnasacivapadaM zyAmA tatkramavimRSTiH sadA kAryA // 1 // parAzakteH svarUpaM upAsyatvaM ca iyaM vakSyamANA / iyamityuttaraM yeti zeSaH / yA ma ha tI niravadhikamahattvavatI siMhA sanaM parazivaH svAdhiSThAnarUpatvAt , tasya IzvarI tanniSThasRSTisthititirodhAnasaGkalpanirvAhaka: / taduktaM zaGkarabhagavatpAdaiH zivaH zaktyA yukto yadi bhavati zaktaH prabhavituM na cedevaM devo na khalu kuzalaH spanditumapi // iti // agastyasaMhitAyAmapi vidyAvatIstutau-- yayA devyA virahitaH zivo'pi hi nirarthakaH / namastasyai sumInAkSyai devyai maGgaLamUrtaye // iti // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDaH-zyAmAkramaH 217 iyaM mAyAto vilakSaNA cidrUpA, na jaDasvabhAvA / taduktaM sUtasaMhitAyAm-- sadAkArA parAnandA saMsArocchedakAriNI / sA zivA paramA devI zivAbhinnA zivakarI / zivAbhinnA tayA hInaH zivo'pi hi nirarthakaH // iti // nanu--mukhyaM zive sRSTayAdikartRtvaM, tannirvAhakatvamAtraM yadi zakteH, tarhi mukhyajagatkartRtvaniyantRtvAdi zivaniSTham / iyaM ca sahakAriNI / tathA sati mukhyatvAt ziva evopAsyaH na zaktiH iti cet-zRNu / kSityAdikAryajAtaM kAraNamantareNAnupapannaM ityanupapattyaiva hi zivasya zaktervA kalpanam / na hi carmacakSuSA zaktiM zivaM vA pazyAmaH / evaM kalpayitumArambhe atra vedAntina:--parasya cidrUpasya brahmaNaH dharmo mAyA, saivAvidyA jaDasvabhAvA, saiva jagadupAdAnaM, paraM brahma tu vivartopAdAnaM, ata eva jaDopAdAnatvAt jagadapi jaDasvabhAvaM, mAyopAdAnatvAt mithyAtvaM ca-iti prAhuH / taM pakSaM tAntrikAH na kSamante / tathA hi, yA mAyA'vidyetyucyate sA ciddharmo'nyadharmoM vA ; Aye dharmadharmiNorabhedasya vedAntinAmapyanumatatvena ciddharmasya jaDatvAnupapattiH / aciddharmatve advaitahAniH, " mAyAM tu prakRtiM vidyAnmAyinaM tu mahezvaram' iti pramANavirodhazca / ataH gatyabhAvAt sA mAyA ciddharma ityavazyaM vAcyam / tathA sati tasyA jaDatvaM dUrato nirastam / na ca cidatiriktA zaktiH nAsti iti vAcyam / vayamapi tamevArtha brUmaH / paraM tu pRthivIvyatiriktagandhAbhAve'pi dharmo dharmI iti vyavahArAnurodhena ISadbhedaH kalpyate, evaM dvayoH cidrUpatve'pi ISadbhedo vyavahArArtha kalpyaH / evaM ca jagadupAdAnatvaM dvayorapi na saMbhavati, jaDasvabhAvatvAt jagataH / na hi prakAzAt tamo bhavitumarhati / ataH citi jagat sUkSmarUpeNa bIje vaTavRkSavat sarvadA astyeva / tadavayavazaithilyapUrvakavistArasaGkocakartRtvameva citi, na tu tadupAdAnatvaM, yathA vaNijaH prabhAte krayyavastUnAM prasAraNaM rAtrau saGkocaH tAdRzaM kartatvaM citaH / tatsahakAriNI cicchaktiH // nanu cidatiriktA ISadmedavatI tanniSThakartRtvanirvAhikA zaktiH kimityaGgIkriyate cityeva tatkartRtvamAstAm / anyathA tulyayuktyA kulAlAdiSvapi ghaTakartRtvAzrayA ekA zaktiH sidhyeta iti cetna , zrutismRtilokavyavahArANAM sattvAt / "parA'sya zaktirvividhaiva zrUyate " iti zrutiH / devIbhAgavate'pi 28 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 parazurAmakalpasUtram zaktiH karoti brahmANDaM sA vai pAlayate'khilam / icchayA saMharatyeSA jagadetaccarAcaram // na viSNurna haraH zakro na brahmA na ca pAvakaH / na sUryo varuNaH zaktAH sve sve kArye kathaMcana // tayA yuktA hi kurvanti svAni kAryANi te surAH / kAraNaM 'saiva kAryeSu pratyakSeNAvagamyate // vastujAlaM zakti hInaM zaktaM kartuM na kiJcana / zaktaM tu paramezAni zaktyA yuktaM yadA bhavet // iti bahuvistareNa / AgopAlAGganamA ca paNDitaM idaM kArya kartuM mama zaktirasti mama zaktirnAsti iti vyavaharantyavivAdena / tasmAt bahupramANasiddhA zaktiH tannirvAhyaM jagadapi zivakukSau sadA sUkSmarUpeNAstyeva // athavA cito yA zaktiH tatpariNAmarUpaM jagat / taduktaM vAsiSThe cidvilAsaH prapaJco'yaM sakhe te duHkhadaH katham // iti / etena cicchaktyoH ISadbhedAGgIkArAt cito nirvikAratvabodhakazrutiraviruddhA, atyantabhedAnaGgIkArAt advaitapratipAdakazrutayo'pyabAdhitAH / etAdRzI zaktiH vastumAtre anubhUyate kAryotpattyanantaraM na tataH prAk / amumevArtha bhUtapaJcakaviveke zrIvidyAraNyasvAmicaraNA apyAhuH nistattvA kAryagamyA'sya zaktirmAyA'mizaktivat / na hi zaktiM kvacit kazcit budhyate kAryataH purA // iti // evaM zivaniSThAyAM tadabhinnAyAM taddharmarUpAyAM tanniSThakartRtvanirvAhikAyAM siddhAyAM saivopaasyaa| na cidrUpaH zivaH, tasyAnupAsyatvAt / upAsanA nAma upAsyaniSThaguNanAmakIrtanam / zaktirahite kevale guNAbhAvAt nirguNasya dhyAnastutikIrtanAdi kathaM bhavet / taduktaM yoginItantre1 naiva-zrI. " hIna:-zrI. 3 sa ca te-zrI. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDaH-zyAmAkramaH 212 zaktyA vinA zive sUkSme nAma dhAma na vidyate // iti // yato vAco nivartante aprApya manasA saha // iti zrutizca / "neti neti" iti sarvaniSedhazeSatvenaiva tasya jJeyatvAt kevalazivaviSayakajJAnasyopAsanAdikarmavirodhitvena tAdRzacaramavRtterupAsanAsAdhyatvAt kevalazivastvanupAsyaH / taduktaM devIbhAgavate'pi zivo'pi zavatAM yAtaH kuNDalinyA vivarjitaH // iti // yoginItantre'pi yajjJAne'pi mahAdevi zarma varma na kiMcana // iti // kiM ca yathAkathaMcit valayAkAreNa manasaH nirAkAragrahaNArthaM preraNe'pi zubhAzubhadharmahInatvAt kSaNamAtramapi na sthAtumarhati / taduktaM zrIbhagavadgItAyAm klezo'dhikatarasteSAmavyaktAsaktacetasAm // iti // atastasyaiva manasaH sthairyArtha kiJcidrUpaM kalpanIyam / yacca parabrahmaNi kalpitaM rUpaM nAmadhAmasahitaM tadeva zaktipadavAcyam / tadapyuktaM bhAgavate evaM sarvagatA zaktiH sA brahmeti vivicyate / saguNA nirguNA ceti dvidhoktA sA manISibhiH // saguNA rAgibhiH sevyA nirguNA tu virAgibhiH / dharmArthakAmamokSANAM svAminI sA nirAkulA // dadAti vAJchitAnanarcitA vidhipUrvakam // iti // evamuktapramANayuktikalApaiH upAsyA parA zaktiH / parazivazca nirguNaH / tadviSayiNI vRttistu paramapuruSArtharUpatvAt ambopAsanAsAdhyetyupapannaM siMhAsanezvarItvaM, sAmrAjJI tvam // nirguNa eva zivaH yo " bahu syAM prajAyeya" iti icchAzaktyA yuktaH sRSTayunmukhaH sa eva zaktipadavAcyaH, ziva eva zaktirUpeNopAsyazceti tattvamavagantavyam // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 parazurAmakalpasUtra yA IdRzI ta syAH pradhAna sa ci va padaM--atra sacivapadaM sAcivyarUpadharmaparaM tasya padaM AzrayaH zyA me ti / tasyAH yaH kramaH tasya yA vi mR STiH anusaraNaM tat sadA kArya m / atra sadetyanena yAvajjIvaM prAptau yathA agnihotravidheH yAvajjIvaM prAptau " sAyaM juhoti prAtarjuhoti" iti vAkyAntareNa saGkocaH, tathA asyA eva zyAmAyAH prakaraNe agre " evaM nityasaparyA kurvan lakSajapaM japtvA" iti vAkyena lakSajapaparyantaM sakRtpUjA kAryA na tu taduttaramiti saMkocaH // zyAmAyA upAsyatopapattiH nanu yA sAmrAjJI sarvaniyantrI svatantrA tAM parityajya kiM tadanuvartinyAH zyAmAyAH upAsanenetyAzaGkAyAM tadupAsanAmupapAdayiSyan prathamaM lokadRSTAntena dRDhayati pradhAnadvArA rAjaprasAdanaM hi nyAyyam // 2 // loke rAjadarzanotsukAH Adau pradhAnamupasevya tadvArA rAjadarzanaM gRhNanti / tena phalaM satvaraM anAyAsena bhavatIti dRSTaM loke / tadvadatrApi prathamaM tatpradhA na bhUtAyAH zyAmAyAH prathamamupAsanaM nyAyyamiti bhAvaH / dvAre tyanena pradhAnopAsanapUrvavRttitvaM sUcitaM, nyA yyaM ityanena atyantamanAvazyakatA'pi sUcitA / paraM tu yaH ko'pi samarthaH sacivAdInanAdRtya svayameva rAjakRpAM saMpAdya tasmAt phalaM saMpAdayatItyayamapi pakSo loke kvacidasti / tathA'pi pradhAnadvArA rAja prasAda naM nyA yyaM varamityarthaH / ayaM bhAvaH----yazca pradhAnadevatAkRpAM sAkSAt saMpAdayitumasamarthaH sa prathamaM dIkSAM saMpAdya zrIgaNapatyupAsti kRtvA tataH zyAmopAsti vArAghupAsti paropAsti ca vidhAya tAsAM kRpAM saMpAdya pazcAt zrIlalitopAsti Arabhet / samarthastu dIkSottaraM gaNapatyupAstyanantaraM zrIlalitAkramamArabhet / "atirAtre SoDazinaM gRhNAti," "nAtirAtre SoDazinaM gRhNAti," itivadvikalpaH iti tattvam / phalAdhikyakAmaH uktakramaNa lalitopAsti kuryAt / nyUnaphalakAmaH gaNapatyupAstyanantaraM lalitopAsti kuryAt iti vyavasthA // 2 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDaH--zyAmAkramaH 221 * prAta:kRtyaM saMdhyA'ntam evamupAstyadhikAriNaM pradarya upAstiprakaraNaM vaktuM prakramate brAhme muhUrte cotthAya zayane sthitvaiva zrIpAdukAM praNamya prANAnAyamya mUlAdidvAdazAntaparyantaM jvalantIM parasaMvidaM vicintya manasA mUlaM trizo jatvA bahirnirgatya vimuktamalamUtro dantadhAvanajihvAgharSaNakaphavimocananAsAzodhanaviMzatigaNDUSAn vidhAya // 3 // zrI pAdukAM gurupAdukAm / prANA niti, prANAyAmalakSaNamuktaM sanatkumAratantre prANAyAmatrayaM kuryAt mUlena praNavena vA / athavA mantrabIjena yathoktavidhinA sudhIH // pUrayet SoDazabhirvAyuM kuMbhayecca caturguNaiH / recayet kuMbhakArthena azaktastatturIyataH // tadazaktau taccaturthaiH syAdevaM prANasaMyamaH / prANAyAma vinA naiva pUjanAdiSu yogyatA // iti // samayAGkamAtRkAyAm iDayA pUrayedvAyuM sakRdvai mUlavidyayA / madhyanADyA kuMbhayecca vedasaMkhyA varAnane // netrasaMkhyAkrameNaiva recayet piGgaLA'dhvanA / punaH punaH krameNaiva yathA vAratrayaM bhavet // iti // danta dhA va nA dInAM smRtiprAptAnAmuktakramalAbhAthai pAThaH / ataH pAThakrameNAnuSTheyam / yadyapi prANAyAmaprakArastvagre sUtre'pi vakSyati, tathA'pi vAyudhAraNasamarthAnAM vistRtatayA pradarzanaM, azaktAnAM sUtrasthaM jJeyam / viMza ti ga NDU SA ni tyantaH zeSaH spaSTArthaH // 3 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 parazurAmakalpasUtram matrabhasmajalasnAneSviSTaM vidhAya vastraM paridhAya // 4 // mantra snA na muktaM tripurArNave vastreNAINa cAGgAnAM kRtvA proJchanamAditaH / mUlaM japan saptadhA tu ApAdatalamastakam // talAbhyAM saMspRzet devi mantrasnAnaM prakIrtitam / etatsnAnamazaktasya vihitaM zuddhihetave // iti // bhasma snAna muktaM zivarahasye. . zuddhaM bhasma kare dhRtvA mUlamaSTazataM japet / sarvAGgeSvanulepena bhasmasnAnamudAhRtam // iti // jala snAnaM zrIlalitAprakaraNoktam / atra mukhyaM jalasnAnaM, jalAdhalAbhe karmakAle prApte azaktau gurukAryArtha kSipraM gacchatA ca mantrasnAnAdi kAryam / taduktaM nAradapAJcarAtre-" atha mAntraM zubhaM zRNu" ityupakramya, toyAbhAve tu samaye durgamArge'vasIdataH / gamane kSiprasiddhayartha gurukAryeSvatandritaH // mantrasnAnaM prakurvIta . . . . . . . . . iti // ___ ito'pi laghusnAnaM vIratantre maNibandhAdadhohastau pAdau gulpho tathA''nanam / zodhayet snAnametat syAt paJcAGgaM zuddhidAyakam // iti // imAni snAnAni zaktitAratamyAt azucitvatAratamyAcca vyavasthitAni jJeyAni / / anyAnyapi mAnasikadhyAnasnAnAdIni granthavistarabhayAt neha likhitAni, tantrAntarAt draSTavyAni // 4 // sandhyAM vidhatte sandhyAmupAsya savitRmaNDale devIM sAvaraNAM vicintya mUlena trirayaM datvA yathAzakti santarpya // 5 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDa:-zyAmAkramaH sandhyAmitIdamutpattivAkyaM, atra kathaMbhAvAkAGkSAyAmAha--sa vitR ma NDa la ityArabhya santaprye tyantena / tarpaNamapi mUla muccArya zrIzyAmAM tarpayAmi svAhA iti mantreNa / mAlinItantre tarpaNamantroddhArasya-" mUlAnte mAlinI procya tarpayAmyamivallabhA" iti lekhAt / prakRte mantrasyAnuktatvAt mantrAkAMkSAyAH tantrAntarasthamantrAdaraH / yathA zakti ityanena saGkhyAyAH tarpaNavRtteranaGgatvaM sUcitam // atra nibandhakAraH etadantamAhnikaM svatantropAstau purazcaraNakAle ca, na tu zrIkramAGgatvena sahAnuSThAne iti jgau| tanna / pUrvoktalaukikanyAyadRSTAntena lalitopAsteH pUrva zyAmopAstiH sidhyati / tadanuSThAnamaryAdA lakSajapaparyantamiti agrimavAkyena vyavasthitam / itthaM ca " saGgItamAtRkAmiSTA saMvitsAmrAjJI (ityAdi) kolamukhI varivasyeta" ityagrimasUtre ktvApratyayena vArAghupAstipUrvavRttitvaM spaSTam / itthaM sati kolamukhIvarivasyApUrvakAlasaMbandhinI yA zyAmAvarivasyA japazca sa sarvo'pi zrIlalitAkramArambhAGgabhUtaH, nAnyo lalitAkrameNa saha anuSTIyamAnaH zyAmAkramagandho'pi sUtre pratIyate / evaM sati purazcaraNAdikAle AhnikaM anyatra neti kiM pramANamanusRtya lilekha / tadabhiprAyaM sa eva jAnAti / vastuto lalitAprayogAnaGgabhUtazyAmAkramaH sUtre aprasiddhaH / aGgabhUtakramamuddizyAhnikapAThAt aGgabhUte'pi krame sarvamAhnikaM nizzaGka pravartata eva // 5 // yAgagRhapravezAdi prANAyAmAntaM kRtyam sandhyAmuktvA pUjAM vaktumArabhate yAgagRhaM pravizyAsane AdhArazaktikamalAsanAya nama ityupavizya // 6 // atha prANAyAmaprakAramAha samastaprakaTaguptasiddhayoginI'cakrazrIpAdukAbhyo nama iti zirasyaJjalimAdhAya svagurupAdukApUjA~ca vidhAya // 7 // 'cakra' iti nAsti-a. 2 gaNapatipUjAM ca-zrI. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 parazurAmakalpasUtram sva guru pAdukA pUjAM vidhAya / zyAmAgurupAdukA vakSyamANA / tena svamUrdhni puSpAkSatAn kSipet // 7 // aiM hraH astrAya phaT ityastramantreNa aGguSThAdikaniSThAntaM karatalayoH kUrparayoH dehe ca vyApakatvena vinyasya // 8 // vyA pa ka tva lakSaNaM pUrvamuktam / aGguLyAdibhedena mantrAvRttiH, pratipradhAnamiti nyAyAt // 8 // yaM iti vAyuM piGgaLayA''kRSya dehamupavizoSya raM iti vAyumAkRSya dehaM dagdhvA vaM iti vAyumAkRSyAmRtena dagdhadehabhasma siktvA laM iti vAyumAkRSya dRDhaM vidhAya haMsa iti vAyumAkRSya zivacaitanyamutpAdya // 9 // yaM ityasya vizo Sya ityanenAnvayaH, vAyubIjatve zoSaNakAryakSamatvAt / zoSaNaM nAma jalAMzasyAkarSaNam / vAyvAkarSaNaM tu tUSNImeva / iDApiGgaLe nAradIye nirUpite piGgaLA vAmanAsA syAdiDA taditarA smRtA // iti // raM iti vahnibIjena deha dAhaH / amR te na amRtabIjena vaM ityanena da gdha bha sma se ca naM punaH zarIrotpAdanArtham / laM iti pArthivabIjena siktabhasmani kAThinyasaMpAdanam / tataH tasmin haMsa iti mantreNa ziva caitanya saMpAdanam // etAvatparyantaM bhUtazuddhiM vidhAya zrIkramoktAM prANapratiSThAM ca kuryAt // 9 // mUlamekaza uccArya vAyumAkRSya trizaH uccArya kuMbhayitvA sakRduccArya recayet / evaM recakapUrakakuMbhakaM Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDaH-zyAmAkramaH 225 tridhA saptadhA dazadhA SoDazadhA vA viracya tejomytnuH||10|| eka zaH ekavAram / evamagre'pi / re ca ka pUra ka kuMbha kamiti dvandvasamAsAt sAhityalAbhaH / atra yadyapi pUrakaM madhye patitaM recakaM prathamaM kuMbhakaM caramaM iti vyutkramaH, tathA'pi nAtra krame tAtparya, kiM tu sAhitye / kramastu pUrvapAThAnusAreNaiva / tridhe tyArabhya saGkhyAvRddhau phalAdhikyam / te jo ma ya ta nuH ityanena prANAyAma kriyAyAH pApazodhakatvaM sUcitam // 10 // ___ SaDaGgAdinyAsapaJcakam atha nyAsajAlaM vadati SaDaGgaM bAlAsahitAM mAtRkAM mUlahRnmukheSu ratiprItimanobhavAn vinyasya // 11 // vinya sya iti sarvatrAnuSajya yojyam / tathA ca SaDaGgaM vinyaspetyarthaH / etanmantrasvarUpaM upariSTAt spaSTIkariSyAmaH / ayameko nyAsaH / bA lA sa hi tAM mA tR kAM vinya sya iti dvitIyo nyAsaH / mAtRkAM bahirmAtRkAm / nyAsasthAnAni tantrAntarAdavagantavyAni / agre vakSyamANatritArIkumArIkevalakumAryorvikalpena prAptau tadbAdhakaM kevalabAlAsahitAmiti vizeSaNam / tena mAtRkAnyAsamantre sadA bAlAyoga eva, anyatra vikalpena bAlAyogaH / nyAsasthAnAnAM bahuprasiddhayA nAtra lekhaH / mantrasvarUpaM ca--aiM klIM sauH aM namaH / evamagre'pi / mUlaM mUlAdhArasthAnam / tadAditriSu ra tyA ditrayaM vinyaset / ayaM tRtIyo nyAsaH // 11 // mUlaM saptadazadhA khaNDayitvA SaT brahmabile trINi lalATe catvAri bhrUmadhye dakSavAmekSaNayoH SaT cASTau saptAsye dakSavAmazrutikaNTheSvekaikaM dakSavAmAMsayoraSTau ca daza hRdi daza dakSavAmastanayoraSTAvaSTau nava nAbhau dviH svAdhiSThAne Sar3AdhAra evaM vinyasya // 12 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 parazurAmakalpasUtram khaNDa yi tvA vibhajya / vibhAgaprakAraM vibhaktakhaNDaiH kriyamANanyAsasthAnAni cAha--Sa Di tyA dinA / SaDityAdisaGkhyAvAcakAni padAni mUlasthavarNaparANi / AdimaSaDvarNAn namo'ntAnuccArya brahmarandhre nyaset / evamagre'pi / da kSa vA me kSaNa yoH SaT cASTA vityatra dakSanetre SaDvarNAH kramaprAptAH vAmanetre aSTau yathAsaMkhyaM yojyam / evameva dakSa vA mAM sa yoH ityAdau draSTavyam / sarvatra tritArIkumArIyogaH kAryaH / svA dhiSThA naM SaDdaLakamalaM guhyasthAnastham / AdhA ro mUlAdhAraH, sa pUrva vyAkhyAtaH / ayaM caturtho nyAsaH // 12 // paJcamamAha punarAdhArAdibrahmabilaparyantaM saptadazakhaNDAnuktasthAneSu vinyasya // 13 // pUrvasmAdvailakSaNyaM mUlAdhArAdisthAnavaiparItyamAtraM,'na tu saptadazakhaNDavaiparItyaM pramANAbhAvAt // nibandhakAraH khaNDavaiparItyaM lilekha / tasya pramANaM tadIyecchaiva na tvanyat // ayaM paJcamo nyAsaH // 13 // mandirArcanam evaM nyAsajAlamuktvA mandirArcanaM vadati amRtodadhimadhyaratnadvIpe muktAmAlAdyalakRtaM caturdArasahitaM maNDapaM vicintya tasya prAgAdicaturdAreSu sAM sarasvatyai lAM lakSmyai zaM zaGkhanidhaye paM padmanidhaye namaH lAM indrAya vajrahastAya surAdhipataye airAvatavAhanAya saparivArAya namaH rAM agnaye zaktihastAya tejo'dhipataye ajavAhanAya sapari1 khaNDakramazca pUrvavat , khaNDavaiparItyabodhakapramANAbhAvAt-ba. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDa:-zyAmAkramaH 227 vArAya namaH TAM yamAya daNDahastAya pretAdhipataye mahiSavAhanAya saparivArAya namaH kSAM niva'taye khaDgahastAya rakSo'dhipataye naravAhanAya saparivArAya namaH vAM varuNAya pAzahastAya jalAdhipataye makaravAhanAya saparivArAya namaH yAM vAyave dhvajahastAya prANAdhipataye ruruvAhanAya saparivArAya namaH sAM somAya zaMkhahastAya nakSatrAdhipataye azvavAhanAya saparivArAya namaH hAM IzAnAya trizUlahastAya vidyA'dhipataye vRSabhavAhanAya saparivArAya namaH oM brahmaNe padmahastAya satyalokAdhipataye haMsavAhanAya saparivArAya namaH zrI viSNave cakrahastAya nAgAdhipataye garuDavAhanAya saparivArAya namaH oM vAstupataye brahmaNe namaH ityekAdazadikSu ekAdaza devAnarcayet // 14 // e kA da za dizazca-catasro dizaH, catasro'vAntaradizaH, UrdhvaM, adhaH, samastaM ceti jJeyAH / zeSaM svayamUhyam // 14 // zyAmAkramamantreSu bIjavizeSayogaH zyAmAkrame sarvamantreSu bIjavizeSayogamAha zyAmAkramamatrANAmAdau tritArIkumArIyogaH kumArIyogo vA tritArI pUrvoktA kumArI bAlA zeSamuttAnam // 15 // ' arthaH spaSTaH // 15 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 parazurAmakalpasUtram kartRguNavizeSavidhiH karturaGgabhUtAn kAMzcit guNAnAha gandhadravyeNa liptAGgastAmbUlAmoditavadanaH prasannamanA bhUtvA // 16 // zyAmAcakralekhanaprakAraH atha zyAmAcakralekhanaprakAramAha suvarNarajatatAmracandanamaNDaleSu bindutrikoNapaJcakoNASTadaLaSoDazadaLASTadaLacaturdaLacaturazrAtmakaM cakrarAjaM vilikhya // 17 // ma NDa le Su phalakeSu / paJca ko NaM paJcAzrakuNDAkAram / nirmANaM bindumaarbhy| nirgamanarItyA jJeyam // 17 // . sAmAnyArthyavidhiH .... atha sAmAnyArthyavidhimAha- . mUlena trivArajaptena zuddhajalena caturazravRttaSadkoNatrikoNabindUn pravezena matsyamudrayA vidhAya aM AtmatattvAya AdhArazaktaye vauSaT ityAdhAraM pratiSThApya dhUmrArcirUSmA jvalinI jvAlinI visphuliGginI suzrIH surUpA kapilA havyavAhA kavyavAhetyagnikaLA abhyarcya uM vidyAtattvAya padmAnanAya vauSaT iti pAtraM pratiSThApya tapinI Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDaH-zyAmAkramaH 229 tApinI dhUmrA marIciAlinI ruciH suSumnA bhogadA vizvA bodhinI dhAriNI kSamA iti pAtre sUryakaLA abhyarcya maM zivatatvAya somamaNDalAya namaH iti zuddhajalamApUrya amRtA mAnadA pUSA tuSTiH puSTI ratiH dhRtiH zazinI candrikA kAntijyotsnA zrIH prItiraGgadA pUrNA pUrNAmRtA ceti candrakaLA abhyarcya agnIzAsuravAyuSu madhye dikSu ca SaDaGgAni vinyasya astreNa saMrakSya kavacenAvakuNThya dhenuyonI pradarya mUlamatreNa saptazo'bhimanya tajalaviSubhiH yAgagRhaM pUjopakaraNAni cAvokSya // 18 // prave zena pravezarItyA / matsya mu dra yA, sA coktA tantre adhomukhe vAmakare dakSiNaM tAdRzaM karam / sthApayenmatsyamudreyaM tAntrikaiH parikIrtitA // iti // dakSapANitalaM devi vAmapRSThopari nyaset / aGguSThadvitayaM samyak RjurUpamadhomukham // matsyamudreyamAkhyAtA maNDalAdiprakalpane // iti paramAnandatantre'pi / AdhAralakSaNaM tatraiva AdhArANyapi caiteSAM vartulaM vA trikoNakam / yonyAkAraM ca SaTkoNaM aSTakoNamathApi vA // apadaM tripadaM paJcaSaTsaptASTapadaM tathA / madhyachidraM yathApAtrapRSThaM na syAcca bhUgatam // antarnaiva nimagnaM syAt tathA kartavyamambike // iti // 1 "saMskRtajalaM maNDalakaraNArthameva na tu tatpUraNArtha pramANAbhAvAt , pUraNaM tu mUlAnabhimantrita zuddhajalenaiva jJeyam" ityadhikaH-va. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram namo'ntaizcaturthyantairetairnAmabhiH vahnikaLApUjanamAdhAre kuryAt / namo'ntatvaM caturthyantatvaM sUryendukAsvapi draSTavyam / pAtraM pratiSThApya iti niruktasthApitAdhAre iti zeSaH / vahnnyAdikaLAnAmabhyarcanaM pazcimAdiprAdakSiNyena / pramANamuktaM prAk / zeSaM spaSTam / agnIzeti --- tatprakAraH pUrvameva darzitaH / astreNa astramantreNa / kavacena kavacamantreNa // 230 kecittu - a va kuNThye tyanena avakuNThanamudrAkavacamantrayoH grahaNaM kAryam / avakuNThanamudrAsvarUpamuktaM tantre hastadvayaM muSTirUpaM tarjanyAvRjurUpake / yugapat bhrAmayet tAbhyAM mudreyamavakuNThinI // iti prajaguH // dhenuH dhenumudrA / iyaM loke bahurUDhA / tathA'pi tatpramANaM likhyate-- tarjanyAdicatuSkaM tu protaM hastadvayasthitam / dakSatarjanyanAmAyAM vAmamadhyakaniSThike // vAmatarjanyanAmAyAM dakSamadhyakaniSThike / mukhI mudrA iti paramAnandatantre sthitam / yonistu pUrvamuktA / sapta zaH saptakRtvaH / ta jja la vipruD bhiH sAmAnyArghyaviprubhiH // 18 // vizeSArghyavidhiH tAbhirIkArAGkitatrikoNa' vRttacaturazraM maNDalaM vidhAya tasmin puSpANi vikIrya pUrvavadAdhAraM pratiSThApya agnikaLA abhyarcya pAtraM pratiSThApya tasmin pAtre hrIM aiM mahAlakSmIzvari paramasvAmini UrdhvazUnya 1 SaTkoNa - zrI. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 SaSThaH khaNDa:-zyAmAkramaH pravAhini somasUryAgnibhakSiNi paramAkAzabhAsure AgacchAgaccha viza viza pAtraM pratigRhNa pratigRhNa hUM phaT svAheti puSpAJjaliM vikIrya sUryakaLA abhyarcya brahmANDAkhaNDasaMbhUtamazeSarasasaMbhRtam / ApUritaM mahApAtraM pIyUSarasamAvaha // ityAdimamApUrya dvitIyaM nikSipya akathAdi - trirekhA'DitakoNatraye halakSAna madhye haMsaM ca vilikhya mUlena dazadhA abhimantrya candrakaLA abhyarcya agnIzAsuravAyuSu madhye dikSu SaDaGgAni vinyasya astreNa saMrakSya kavacenAvakuNThya dhenuyonI pradarzayet // 19 // tA bhiH saamaanyaayodksNbndhiniibhiHadbhiH / I kA rA ki te ti tri ko NavizeSaNam / trikoNamadhye 'IkAraM liravet iti bhAvaH / idaM na pUrvavat pravezarItyA nirmANAbhiprAyakam , kiM tu nirgamarItyA, trikoNamArabhya caturazrAvasAnapAThAt , trikoNaM sarvAntaH caturazraM sarvasmAt bahiriti prAyo dRSTatvAt / pUrva va di ti sAmAnyAAdhAravadityarthaH / agni ka LAH dhUmrAcirAdIH abhya rcya pAtraM pratiSThApya ityatrApi pUrvavat ityanuvartate, yogyatvAt / tena pAtrapratiSThApane pUrvamantralAbhaH / A di ma dvitI yau proktau atra sUtre, tena nAtra tRtIyacaturthapaJcamAH anuktatvAt / nahi gaNapatikrama iva madhyama cetivat cakAro'sti, agre mapaJcakamurarIkRtyeti vA liGgamasti, yena tallAbho bhavet / tasmAt yAvaduktam / azca kazca thazca te Adau yAsAM tAH trirekhAH / avarNamArabhya visargAntA ekA varNamayI rekhA, tataH kAditAntA, tataH thAdisAnteti bhAvaH / vizeSasyAnuktatvAt svAgrAdiprAdakSiNyena / ha La kSAn trIn varNAn triSu vilikhya 1 IkAraM-a. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 parazurAmakalpasUtram madhye haMsa iti uttarasaMsthaM likhitvA / idaM sarvaM pAtrasthadravye tatsaMskArarUpaM lekhanam / itthaM ca IdRzalekhena dravyasaMskAraM bhAvayet iti tadarthaH / dazadhA - etadanantaraM AvartitamUlenetyasya vizeSaNam / dhenu yonI pradarza ye tU iti dhenumudrAM pradarzya yonimudrayA praNamet / etadardhya saMzodhana miti kvacit pustake pAThaH // 19 // cakradevIpUjA itthaM pAtrAsAdanamuktvA zrIdevatAyA mUrtikalpanAmantramAhacakramadhye zrImAtamuktvA gIzvarImUrtaye namaH iti mUrti kalpayitvA bhUyaH zrImAtamuktvA gIzvaryamRtacaitanyamAvAhayAmi ityAvAhya SoDazabhirupacarya AzuzukSaNitryakSarakSaH prabhaJjanadikSu devyA mauLau paritazca pUjyA aGgadevyaH / tanmantrAH sarvajanAdayaH aSTau saptaikAdaza daza punardazASTAviMzatikhaNDAH tritArIkumArIvAgAdayaH sajAtayaH sAmAnyamanuyuktAH // 20 // cakramadhye iti AvA hye tyanenAnvitam / zrI ityArabhya prathamanama ityantaH uktvetyapahAya mUrtikalpanamantraH / dvitIya zrI ityArabhya A vAhayA mI tyantaH uktvAvarjaM AvAhanamantraH / SoDazopacArAH sapramANaM dvitIyakhaNDe darzitAH / A zuzukSaNiH agniH, tryakSaH IzAnaH, rakSaH nirRtiH, prabhaJjano vAyuH, eSAM dikSu uktakrameNa vidizviti bhAvaH / devyA mauLau madhya ityarthaH / paritaH prAgAdidikSu aGga devyaH SaDaGgadevyaH pUjyAH / tAsAM mantrAn vaktuM prakramate tanmantrA iti / mUlamantre sarva ja ne tyArabhya SaTkhaNDAni SaDaGgadevInAM mantrA bodhyAH / tatraikaikaM kUTaM kiyadvarNakamiti jijJAsAyAmAha - aSTA viti / sarvajanetyAdiSaTkhaNDAni kramAdaSTAdisaGkhyAkAnItyarthaH / prathamakhaNDaM aSTa varNa, dvitIyaM I Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDaH - zyAmAkramaH 233 sAmAnya mana vo , saptavarNe, tRtIyaM ekAdaza varNa, caturthapaJcamau daza varNau SaSThaM aSTAviMzati varNakamiti phalitam / na kevalaM mUlamantraghaTakoktasaGkhyAkavarNA eva mantrasvarUpaM, anye'pi varNA yojyAH ityAha -- tritArI kumArI vAcaH Adau eSAM khaNDAnAM, jAti: hRdayAya zirasa ityAdi, taiH sahitAH sajA tayaH, namaH svAhAvatra DityAdayaH taiH krameNa yuktAH / itthaM ca mantrasvarUpaM - aiM hrIM zrIM aiM klIM sauH aiM sarvajanamanohAri hRdayAya namaH / uktabIjAni aiM ityAdIni sapta Adau sarvatra yojyAni / 7 sarvamukharaJjini zirase svAhA, 7 klIM hrIM zrIM sarvarAjavazaMkari zikhAyai vaSaT, 7 sarvastrIpuruSavazaMkari kavacAya huM, 7 sarvaduSTamRgavazaMkari netratrayAya vauSaT, sarvasatvavazaMkari sarvalokavazaMkari amukaM me vazamAnaya svAhA sauH klIM aiM zrIM hrIM aiM astrAya phaT iti mantrasvarUpam / yadyapi mantre trayastriMzadvarNAH dRzyante sUtroktASTAviMzatisaGkhyA virudhyante, tathA'pi svAhA'ntAH saptaviMzativarNAH agrimaSaDbIjAni miLitvA zrISoDazAkSaryA pravipaJcadazavarNAtmakakUTaye ekaikakUTara ye kaikavarNatvavat paNNAM varNAnAmekavarNatvam / itthaM ca aSTAviMzatisaMkhyopapannA || 7 nibandhakAraH svAhA'ntaM khaNDaM cakAra, tathA saptaviMzativarNAtmake uktagaterapyabhAvaH // 20 // AvaraNapUjA pazcAdAvaraNapUjAM kuryAt // 21 // pazcAditIdaM sUtra vyarthaM iva dRzyate, tathA'pi na tathA mantavyam / tathA hi- idaM AvaraNapUjotpattivAkyaM, agrimavAkyAni taditikartavyatAprapaJcarUpANi, " somena yajeta, " 'aindravAyavaM gRhNAti" itivat / etena ekavidhivihitatvena ekapadArtharUpatvAt AvaraNAvayavaikadevatAlope'pi (6 madhye punaH sarvAnuSThAnaM siddham // 21 // atha sarvopayoginIM kAMcit paribhASAmAha sarvacakradevatA'rcanAni vAmakarAGguSThAnAmikAsa ndaSTadvitIyazakalagRhItazrIpAtraprathamabindusahapatitai: dakSakarAkSatapuSpakSepaiH kuryAt // 22 // 30 She mad A Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 parazurAmakalpasUtram sarva cakra devatAH gaNapatyAdiparA'ntAH sAmAnyapaddhatyA yakSyamANA anyAzca / zrI pAtraM vizeSArghyapAtram / sa ha pa ti tai rityanena bindu puSpAkSa tayoH pata naM ekakAla iti sUcitam // 22 // prathamAvaraNadevatAH tatsthAnaM cAha - trikoNe ratiprItimanobhavAn // 23 // trikoNe trikoNakoNeSvityarthaH / atra kramasyAnuktatvAt svAgrAdiprAdakSiNya yadvA - AgneyakoNe, tataH pazcimakoNe, tata aizAne, tenodagapavargalAbha: / iti prathamAvaraNam kramaH 23 // dvitIyAvaraNapUjAsthAnAdikaM darzayati paJcAramUle puraAdikrameNa drAM drAvaNabANAya drIM zoSaNabANAya klIM bandhanabANAya blUM mohanabANAya saH unmAdanabANAya nama iti tadagre mAyAkAmavAgblUM strImupajuSTAH kAmamanmathakandarpamakaraketanamanobhavAH // 24 // nama iti sarvamantreSvanuSajyate / puraH prAcI / mUle paJcArakoNamUle / ta da gre iti paJcArakoNAgreSvityarthaH / mAyA''dipaJcakaiH krameNa yuktAH kAmAdayaH pUjyA ityarthaH / mantrasvarUpaM tu ---- hrIM kAmazrIpAdukAM pUjayAmi / evamagre'pi / pUrvavat caturthyanta namo'ntarahitaM jJeyam / iti dvitIyAvaraNam // 24 // tRtIyAvaraNapUjAdezAdInAha aSTadaLamUle brAhmI - mAhezvarI - kaumArI - vaiSNavIvArAhI - mAhendrI - cAmuNDA - caNDikAH sendukhara - yugmAntyAdayaH pUjyAH / tadagre lakSmI-sarasvatI - rati Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDa:--zyAmAkramaH 235 prIti-kIrti-zAnti-puSTi-tuSTayaH // 25 // indu nA anusvAreNa sahitAH ye sva ra yugme Su aM AM i I u U R R ___laM lUM eM aiM oM auM aM aH ityaSTasu antyAH AM I U R laM aiM auM aH ityaSTau varNAH Adau ebhiH krameNa yuktA brAyAdayaH pUjyAH / mantrasvarUpaM--AM brAhmIzrIpAdukAM pUjayAmIti / evamagre'pi / ta da gre iti aSTadaLAgre ityarthaH / jAtAvekavacanam / pUjyA ityasyAnuSaGgaH / iti tRtIyAvaraNam // 25 // caturthAvaraNapUjAsthAnAnyAhaSoDazadaLe vAmA-jyeSThA-raudrI-zAnti-zraddhA-sarasvatIkriyAzakti -lakSmI-sRSTi-mohinI-pramathinI-AzvAsinI - vIcI - vidyunmAlinI - surAnandA - nAga - buddhikAH // 26 // atra kri yA zaktiH vidyunmA li nI surA nandA ityekaikA devatA / zeSAH devatAH spaSTAH / kramasyAnuktatvAt devyagradaLamArabhya prAdakSiNyena / iti caturthAvaraNam // 26 // paJcamAvaraNadezAdInAha-- aSTadaLe asitAGga-ruru-caNDa-krodhana- unmatta - kapAla-bhISaNa-saMhArAH sadaNDisvarayugmAdisaMyuktA bhairavAntAzca bhAvanIyAH // 27 // sadaNDI tyatra daNDI anusvAraH, " daNDI paJcadazaH zUnyaH' iti medinIkozAt / anusvAreNa sahitA ye pUrvokta sva ra yugmA da yaH aM iM uM ityAdayaH Adau taiH yuktAH bhairavAntAzca ye mantrAH taiH pUjyAH ityarthaH / yathA-aM asitAGgabhairavazrIpAdukAM pUjayAmi / evamevAgrimasaptamantrAH UhyAH / iti paJcamAvaraNam // 27 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram SaSThAvaraNadevatAmantrAdInAha caturdaLe mAyuktataGgIsiddhalakSmIzca mahAmAyuktataGgImahAsiddhalakSmIzca // 28 // ubhayatra yukteti jJeyam / tathA ca mAtaGgI mahAmAtamIti siddham / zeSaM spaSTam / mAtaGgI-siddhalakSmI-mahAmAtaGgI-mahAsiddhalakSmyaH catasraH pUjyAH iti vivekaH / iti SaSThAvaraNam // 28 // saptamAvaraNapUjAmAha gaM gaNapati-duM durgA-vaM vaTuka-kSetrapAlAH caturazre saMpUjyAH // 29 // kramastu AmeyakoNamArabhyaizAnAntakoNeSu / iti saptamAvaraNam / / 29 // AvaraNabahirbhUtadevatAyajanam zrIkrame tantrAntare AmnAyAdidevatAvat AvaraNabahirbhUtadevatAyajanamAha sAM sarasvatyai namaH itiprabhRti vAstupataye brahmaNe namaH itiparyantaM punastatraivAbhyarcya // 30 // tatrai ve ti pUrva yatra nyAsottaraM pUjitAH tatra taireva mantraiH zrIpAdukAM pUjayAmIti sahitaiH / yathA sAM sa ra sva tyai namaH sarasvatIzrIpAdukAM pUjayAmIti / evamagre'pi namaHpadAnte zrIpAdukAmiti yogastu sUtre namo'ntAnukaraNena sUcitaH // nibandhe catura) amISAM pUjanamuktaM, tanmandam , pUrva yatraikavAraM pUjitAH tatraiva punaH pUjyA iti svarasato lAbhAt / loke'pi-" cainaM gRhAt bahiH sthApaya, maitraM gRhe bhojaya, cai tatraiva bhojaya" ityuktau kathamanubhavaH zrotuH iti sUkSmabuddhyA vicArayantvAryAH // 30 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDaH zyAmAkramaH zyAmAvidyA''cArya pUjA zrIzyAmAvidyA' pravartakAcAryapUjAM teSAM sthAnaM cAha -- haMsa mUrti para prakAzapUrNanityakaruNasaMpradAya gurUMzcatupUrva rekhAyAmabhyarcya // 31 // haMsa mUrtizca paraprakAzazca pUrNazca nityazca karuNazca ye te saMpradAyaguravaH tAn caturazra pUrva rekhAyAM udagapavarga pUjayet iti tadarthaH / mantrasvarUpaM ca - haMsamUrtisaMpradAyaguru zrIpAdukAM pUjayAmi / evamagrimamaMtreSvapi saMpradAyagurviti yojyam, " dvandvAnte zrUyamANaM pratyekaM sarvatra sambadhyate " iti nyAyAt // 31 // gurupAdukApUjA evaM cakrapUjAM samApya gurupAdukApUjAmAha svazirasi sAmAnyavizeSapAduke abhyarcayet // 32 // sAmAnya gurupAdukA mantraH dIkSAkhaNDe pratipAditaH / vi zeSa gurupAdukA mantraH caramakhaNDe zyAmAgurupAduketyuddhRtaH / tAbhyAM mantrAbhyAM svazira si pAdukAdvayaM saMpUjayet // 32 // 237 devyAH punaH pUjA evaM gurupAdukA'rcanAntaM AvaraNapUjAmuktvA pradhAnadevatApUjApurassaraM balipradAnaM vivRNoti --- punardevImabhyarcya bAlayA SoDazopacArAn vidhAya // 33 // mUleneti zeSaH / punarityanena SaDaGgadevatAbhyaH prAk pradhAnadevyarcanaM jJApitam / bAla ye ti spaSTam // 33 // 1 ' pravartaka pUjAsscArya ' iti kozeSu. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 parazurAma kalpasUtram balidAnam balidAnaprakAraM darzayati zuddhajalena trikoNavRttacaturazraM vidhAyArdhAnnapUrNasalilaM sAdimopAdimamadhyamaM su[sa] gandhapuSpaM sAdhAraM pAtraM nidhAya // 34 // zuddha ja le na kalazasthena / a rdhA nnapUrNa salilaM yasmiMstat / Adi maM prathamaM upAdimaM dvitIyaM madhyamaM tRtIyaM ebhiH sahitaM sugandhapuSpaM yatra IdRzaM AdhAra sahitaM bali pAtraM nidhAya sthApayitvA // 34 // balidAnamantrAn taditikartavyatAM ca darzayati zrImAtamuktvA gIzvarImaM baliM gRhNa gRhNa huM phaT svAhA zrImAtamuktvA gIzvari zaraNAgataM mAM trAhi trAhi huM phaT svAhA kSetrapAlanAthameM baliM gRhNa gRhNa huM phaT svAhA iti mantratrayeNa vAmapANighAtakarAsphoTasamudaJcitavaktranArAcamudrAbhiH baliM pradAya // 35 // zrI mAtamiti huM phaT svAhetyantaM paramAnandatantre-- mantratrayam 1 nArAca mudrA vimuSTaghaGguSThatarjanyAvUrdhvAGguSThAgratarjanI / hastadvayagatA caivaM mudrA nArAcasaMjJitA || iti // ayamarthaH-----prathamaM hastadvaye muSTibhAvaM saMpAdya tasyA nirgate vimuSTI ye aGguSThatarjanyau tayormadhye UrdhvAgramaGguSThaM prAgayAM RjurUpAM tarjanIM kuryAt / iyaM nArAcamudretyarthaH // 35 // 1 ya tasmin puSpANi vikIryArdhA -- zrI. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH khaNDaH-zyAmAkramaH 239 suvAsinIpUjAdi evaM balipradAnakramamuktvA suvAsinIpUjA''dikamupadizati zyAmalAM zaktimAhUya bAlayA tAmabhyarcya tasyA hasta AdimopAdimau datvA tattvaM zodhayitvA taccheSamurarIkRtya yogyaiH saha havizzeSaM svIkuryAt // 36 // abhya crye ti vizeSAnukteH yathAvibhavam / tattvaM zodha yi tvA ityanena tattvazodhanamantrA api prAptAH, te ca mantrAzcatvAraH prasiddhAH / taiH pAtracatuSTayaM grAhayitvA caturthapAtraM sazeSaM grAhayitvA tacche SaM svayaM urarI kuryAt / havizzeSapratipattimAha--yo gyai riti / yogyapadArthaH zrIkramoktaziSTapadena vyAkhyAtaH / itthaM ca tasya prayojanaM, taditikartavyatA, tat sarvamapi zrIkramoktaprakAreNAvagantavyaM bhavati // 36 // zyAmApUjA'vadhi: evaM saGgItamAtRkApUjA kiyatkAlaM kartavyA ityavadhyAkAGkSAyAM tadavadhimAha evaM nityasaparyAM kurvan lakSajapaM japtvA tadazAMzakrameNa ca homatarpaNabrAhmaNabhojanAni vidadhyAt // 37 // evaM uktaprakAreNa nitya sa paryo nityapUjAm / atra kurva nityanena pUjanasya ja pAGgatvaM gamayati / tathA hi--yadi pUjA pradhAnaM japazcAGgaM syAt tarhi yAvatparyantaM lakSajapaH tAvatpUjeti kathanaM virudhyeta / na hi aGgAnusAriNI pradhAnAvRttiH loke vede ca dRSTA / " yAvat bhaTo dhAvati tAvat rAjA dhAvati" iti na hi brUte / " yAvat rAjA dhAvati tAvat bhaTo dhAvati" iti vyavahAro'sti / ato japaH pradhAnaM, tadavadhitvasya pUjAyAM kathanAt / ata eva japasamAptau pUjAnivRttiH / lakSajapaM japtveti lakSasaGkhyAviziSTajapo'nena vidhIyate / tadda zAMza kra me Na-ho mo japadazAMzaM, taddazAMzaM tarpaNaM, tadazAMzaM brAhmaNa bho ja na mityarthaH // 37 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 parazurAmakalpasUtram zyAmAmanujApidharmAH arthatanmanujApidharmAnAha etanmanujApI na kadambaM chindyAt girA kALIti . na vadet vINAveNunartanagAyanagAthAgoSThISu na .. parAGmukho gacchet gAyakaM na nindyAt // 38 // eta nma nu jA pI zyAmAmanujApItyarthaH / ete dharmAH na japasamakAlikAH, kiM tu japamArabhya yAvajjIvaM; " tasmAdagnicidvarSati na dhAvet" itivat // 38 // lalitopAsakadharmAH evaM zyAmopAsakAnAM dharmAnuktvA prasaGgAt prAdhAnyAJca lalitopAsakadharmAnapyAha lalitopAsako nekSukhaNDaM bhakSayet na divA smared vArtALI na jugupseta siddhadravyANi na kuryAt strISu niSThuratAM vIrastriyaM na gacchet na taM hanyAt na tadvyamapaharet nAtmecchayA mapaJcakamurarIkuryAt kulabhraSTaiH saha nAsIta na bahu pralapeta yoSitaM saMbhASamANAmapratisaMbhASamANo na gacchet kula - pustakAni gopAyet iti zivam // 39 // iti . . . kalpasUtre zyAmAkramonAma SaSThaH khaNDaH ikSu kha NDa mityanena tadvikArANAM guDazarkarAdInAM adoSaH sUcitaH / vArtA kI vArAhIm / siddha dra vyA Ni mapaJcakarUpANi na jugupse ta svamanasA'pi na nindyAt / ni chu ra tAM nAsikAcchedanAdi / vI ra stri ya miti SaSThItatpuruSaH, na karmadhArayaH / tathA sati agre 'na taM hanyAt ' ityatra puMstvasyAnanvayApatteH / ato bAdhakasattvAt Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH-vArAhIkramaH 241 . laghorapi karmadhArayasya tyAgaH / vI ra stri yaM ityatra vIrapadArthazca nirmUlaparAhatadvaitabhAvaH / taduktaM tantre ahami praLayaM kurvan idamaH pratiyoginaH / sa vIra iti vijJeyaH svAtmAnandanimamadhIH // taM vIram / tadra vyaM vIradravyam / Atme ccha yA svendriyatRptaye u ra rI kuryAt svIkuryAt / kula bhraSTaiH-prathamaM kulamArgamaGgIkRtya janmAntarAMhasA tatrotpannAvizvAsAH santo ye svIkRtaM mArga parityajanti te kulabhraSTAH / taduktaM devIbhAgavate-- kulamArga samAzritya janmAntarakRtAMhasA / tanmArga tyajatA sAkaM na niSThenna ca saMvadet / tato varaH pazu yaH taM dRSTvA''paH susaMspRzet // iti // na bahu vacanaM prala peta iti taiH sAkameva / bahupadena svamArgaguptaye tajjanitAnarthaparihArArtha yAvadarthasaMbhASI bhavet iti jJApitam / aprati saMbhASa mANaH pratyuttaramadatvA / kula pustakAni kulazAstrapustakAni / zi va mityasya vyAkhyAnaM pUrvavat // iti . . . kalpasUtravRttau zyAmAkramo nAma SaSThaH khaNDaH saptamaH khaNDaH-vArAhIkramaH mAtarvArAhi jAte tava caraNasarojArcanaM vA japaM vA ___kartuM zakto na cAhaM tadapi ca sadaye mayyatastvAM hi yAce / yastvAM daMSTrAzitAgrAM triNayanalasitAM cArubhUdAravaktrAM mUrti citte vidhatte tadarigaNavinAzo'stu tasmin kSaNe vai // 'apsusaMvizet-zrI. 31 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 parazurAmakalpasUtram kolamukhIvarivasyAvidhiH atha vArAhyupAsanAM vaktuM prakramate -- itthaM sAGgAM saGgItamAtRkAmiSTvA saMvitsAmrAjJIsiMhAsanAdhirUDhAyA lalitAyA mahArAjJyA daNDanAyikAsthAnIyAM duSTanigrahaziSTAnugraha nirargaLAjJAcakrAM samayasaGketAM kolamukhIM vidhivadvarivasyet // 1 // 1 itthaM pUrvoktaprakAreNa sA GgAM sAvaraNAM saGgIta mAtR kAM mAtaGga iSTvA saMpUjya upAsya ityarthaH / nAnena vArAhIsaGgItamAtRkayoH agniM citvetivat aGgAGgibhAvaH pratipAdyate, ubhayorapi lalitA'Ggatvasya pramANAntarasiddhatvAt / kiM tu anena saGgItamAtRkAyAgottarakAlasya vArAdyupAsanAGgatvamAtraM vidhIyate / saM vidaH parazivasya yA sAmrAjJI paTTamahiSI tadrUpAyAH, siMhAsanaM rAjJaH sadasi sarvottamatvenAvasthitamAsanaM tadadhirUDhAyA lalitAyA mahArA zyA daNDa nAyikA yAH yat sthAnaM mahArASTrabhASayA '"kottavAlcAvaDi" iti prasiddhaM, tadIyA tatsvAminI duSTanigrahAdhikAravatI yA tAM iti phalito'rthaH / etena lalitA'GgatvaM sUcitam apradhAnatvAt / asyA adhikAraM vivRNoti -- duSTa nigra he tyAdinA / duSTa nigrahA dau ni ra rga LaM anyAnapekSaM yadAjJAcakraM AjJAzaktiH tadvatIm / kecana sevakAH svAminamavicArya nigrahAnugrahAdikaM kartumasamarthAH, tathA neyamiti bhAvaH / etena zrIlalitAyA atiprItipAtramiti dhvanitaM bhavati / sa ma yo guptaH sa GketaH zAstrapaddhatiH yasyAH tAM, " samayo rahasi proktaH kAle kAryakSame'pi ca " iti tryakSarakozaH / " saGketaH zAstra' panthAnau " iti vaijayantI / etena atigopyeyaM vidyA iti sUcitam / ko la varAhaH, kola : potrI kiriH kiTiH" ityamaraH / tasya mukhamiva mukhaM yasyAH tAM vidhivat vakSyamANavidhinA / etena itaradevatopAstivat kiJcidaGgalopena tasmAdapUrva, tadvArA devatAprItizca na bhaviSyati, iti sUcitam, anyathA vidhivat ityasya anuvAdakatvApatteH / varivasye t pUjayet / idamutpattivAkyam // 1 // "" 1 vizvakoza : zrI, sadanaM a. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH -- vArAhIkramaH mahArAtre anAhatadhvaneranusaMdhAnam tatra kathaMbhAvAkAGkSAyAmAha - tatrAyaM kramo mahArAtre buddhA svahRdayaparamAkAze dhvanantamanAhatadhvanimUrjitAnandadAyakamavamRzya // 2 // tatra vArAhyupAstau ayaM vakSyamANaH kramaH prakAraH / mahA rAtre itidhUrtasvAmibhApye " mahArAtristribhAgAvaziSTA rAtriH " iti / yadvA - - mahArAtriH nizIthaH, " mahArAtrisamutpannaH kRSNo gopAlanandanaH" iti brahmavaivartAt, kRSNajanmArdha - rAtre iti prasiddhatvAt / tasmin samaye bodhottarakAlInakriyAmAha - svahR da yeti / sva hRdaya rUpo yaH parama utkRSTa AkAzaH tasmin dhvanantaM zabdaM kurvantaM anAhatasya dvAdazadaLakamalasya dhvaniM karAbhyAM karNapidhAne zrUyamANo yaH zabdaH so'nAhatazabda ityucyate / sa madhyarAtre bAhyazabdavira me karNapidhAnAbhAve'pi anubhUyate / kathaMbhUtaM ? UrjitaH siddho ya AnandaH tasya dAyakaM abhivyaJjaka avamRzya anusandhAya kaMcit kAlaM zrutvetyarthaH // 2 // zivAdiguru namaskAraH zivAdizrIgurubhyo namaH iti mUrdhni banI - yAdaJjalim // 3 // zivA di iti spaSTam // 3 // 243 vArAhIkramamantreSu bIjavizeSayogaH vArAhIpaddhata sarvamantreSu bIjavizeSasya yogamAha - vAcamuccArya glauM iti ca paddhatAvasyAM sarve manavoM japyAH // 4 // asyAM paddhata sarvamantrAdau aiM glauM iti yojyamityarthaH // 4 // 1 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 parazurAmakalpasUtram bhUtazuddhiH atha bhUtazuddhiM vidhatte mUlAdiSaNmantraiH yathAmatraM liGgadehaM zodhayet // 5 // mUlA di Sa NmantraiH vakSyamANaiH ya thA mantraM mantre yathA liGgamasti tathA liGga dehaM sUkSmadehaM zodhayet // 5 // tAn SaNmantrAnAha mUlazRGgATakAt suSumnApathena jIvazivaM parazive yojayAmi svAhA yaM saGkocazarIraM zoSaya zoSaya svAhA raM saGkocazarIraM daha daha paca paca svAhA vaM paramazivAmRtaM varSaya varSaya svAhA laM zAMbhavazarIraM utpAdayotpAdaya svAhA haMsaH so'hamavatarAvatara zivapadAt jIva suSumnApathena praviza mUlazRGgATakamullasollasa jvala jvala prajvala prajvala haMsaH sohaM svAhA iti bhUtazuddhiM vidhAya // 6 // svAhetyatraikamantrasamAptiH / suSumnA mArgeNa para zi ve zivayojanazoSaNadAhanAplAvanazAMbhavazarIrotpattijIvasvasthAnanayanAni krameNa SaNmantraiH kuryAt // 6 // ekacatvAriMzatsthAneSu dvitArInyAsa: atha mAtRkAsaMpuTitabIjAbhyAM nyAsamAha mAtRkAsaMpuTitAM dvitArI kAnanavRttavyakSizrutinAsAgaNDoSThadantamUrdhAsyadoHpatsandhyagrapArzvadvayapRSTha Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 saptamaH khaNDa:-vArAhIkramaH nAbhijaTharahRdormUlAparagaLakakSahRdAdipANipAdayugaLajaTharAnaneSu vinyasya // 7 // mA tR kA bhiH AdikSAntaiH saM pu Ti tAM, saMpuTitalakSaNamuktaM prAk / dvitArI prakRtatvAt aiM glauM tAM / tadyathA-AdikSAntaM prathamaM sabindu uccArya madhye aiM glauM iti varNadvayaM punarapi AdikSAntaM tato nama:padaM nyAsarUpatvAt / evaM vakSyamANaikacatvAriMzatsthAneSu nyasedityarthaH / kaM ziraH, " kaM ziro'mbunoH' ityamaraH / A na na vRttaM mukhavRttaM akSi dvayaM zrotra dvayaM nA sA dvayaM gaNDa dvayaM oSTha dvayaM danta paGktidvayaM mUrdhA ziraH A syaM guhArUpaM do yaM pA da sa ndhi dvayaM pAdA gra dvayaM pArzva dvayaM pRSThaH nA bhiH jaTharaM kukSiH hRdva kSaH dormUlaM gaLasyAparabhAgaH pAzcAtyadezaH ka kSaH, punarvAmapArzva hRdAdikakSaparyantaM, pANi dvayaM pAda dvayaM punarjaTharaM puna rA na naM evaM ekacatvAriMzasthAneSu mAtRkAsaMpuTitAM dvitArI nyaset // yattu nibandhe aM aiM glauM aM namaH iti rItyA kSAntavarNaiH pratyekasaMpuTitabIjadvayaM mAtRkAsthAneSu nyaset iti, tat tuccham / tathAhi-mAtRkAsthAnalekhasya mUlaM tantrAntaraM kalpasUtraM vA / nAdyaH, ekacatvAriMzatsthAnapAThavaiyyarthyAt / na dvitIyaH, ekapaJcAzatsthAnAbhAvAt tantrAntaroktamAtRkAsthAnakramAbhAvAcca / tasmAt nibandhalekhaH likhitasUtraviruddho heyaH // iti dvitArInyAsaH // 7 // ___ aGgulinyAsaH athAGguLInyAsamAha andhe prabhRti saptArNapaJcakamaguSThAdikaniSThAntam // 8 // atrApi pUrvasUtrAdvinyasyetyasyAnuvRttiH / andhe andhini namaH ityAdi stambhe staMbhini namaH ityataiH paJcabhiH saptArNa mantraiH aGguSThA di ka niSThA ntaM krameNa vinyasya / mantrasvarUpaM tu-andhe andhini namaH aGguSThAbhyAM namaH / evamagre'pyUhyam // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 parazurAmakalpasUtram nibandhe andhe andhani namaH hRdayAya namaH iti lekhanaM tadatyantamazuddhaM, aGguSThAdikaniSThAntaM iti sUtre vidyamAne hRdayAdipravezasya andhalekhatulyatvAt // ityaGgulInyAsaH // 8 // SaDaGganyAsaH atha hRdayAdinyAsamAha - vAGnamo bhagavatItyArabhya trayodazabhirhRdayaM SaDubhiH ziro dazabhiH zikhAM saptabhiH saptabhiH saptabhiH kavacanetrAstrANi vinyasya // 9 // vAgityArabhya mUlamantra tra yo da zAdimavarNaiH hRnmantrasahitaiH hRdaye, tadagrimaSaDvarNaiH ziromantrasahitaiH zirasi, tadagrima da za varNaiH zikhAmantrasahitaiH zikhA yAM, tadagrima sapta varNaiH kavacamantrasahitaiH ka va ce, tadagrima sa ptabhiH netramantrasahitaiH netreSu, tadagrima sa pta varNaiH astramantrasahitaiH astraM ca vinyaset / mantrasvarUpaM - aiM glauM aiM namo bhagavati vArtALi vArtALi hRdayAya namaH / evamagre'pi yojyam / i hRdayAdiSaDaGganyAsaH // 9 // AtmAlaMkaraNam gandhAdibhiralaMkRtya adhyaM zodhayet // 10 // Adipadena vastrabhUSaNAdiparigrahaH / AtmAnamiti zeSaH / arghyaM zodhayet ityasya agrimasUtreNa sahAnvayaH // 10 // arghyazodhanam atha arghyazodhanamAha---- Atmano'grabhAge gomayena vilipte hetumizritajalena caturazraM vartulaM SaTkoNaM trikoNamantarAntaraM Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama: khaNDa: - vArAhIkramaH vilikhya arghyazodhanamanubhiH zyAmAkamoktaiH AdhArArghyapAtrANi saMzodhya sAmAnyenAbhyarcya tadarghyaM vaSaDityuddhRtya svAheti saMsthApya huM ityavakuNThya vauSaT ityamRtIkRtya phaDiti saMrakSya nama iti puSpaM nikSipya mUlena nirIkSya tatpRSataiH pAvayitvA paryAvastUni // 11 // hetu mizritena prathamamizritena / ca tu ra zrAdimaNDalaM pravezarItyA, caturazrasya bAhyatvena bhUridarzanAt / antarAntaraM parasparamasaMlagnaM yathA tathA maNDalaM kuryAt rthaH / atra vizeSAMzamuktvA zeSadharmAnatidizati - a rghya zodhane / mAnye na samastamUlamantreNa / zeSaM spaSTam || atra nibandhe zyAmAkramoktairiti sUtre upalabhyamAne zrIkramoktena krameNa ganyavizeSArthe AsAdayet iti sAhasena yat lilekha tasya sAhasaM dharme tasyaiva 247 bhUyAt // 1 tadarghyamiti saparyA vastU nItyantaM spaSTo'rthaH / etAvatparyantaM vihitamardhya - naM sAmAnyavizeSArdhyayoH samAnaM, avizeSeNokteH // 11 // anantarakartavyanyAsAH punarapyardhyazodhanAnantaraM kartavyanyAsAnAha - zirovadana guhyapAdeSu pUrvoktasaptakapaJcakaM vinyasya vidyAmaSTadhA khaNDayitvA pAdAdijAnu jAnvAdikaTikaTyAdinAbhi - nAbhyAdihRdaya - hRdayAdikaNTha - kaNThAdibhrUmadhya- bhrUmadhyAdilalATa lalATAdi - mauLiSu ekatriMzat sapta sapta sapta sapta sapta paJcatriMza - 4 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 parazurAmakalpasUtram dekAdazArNakhaNDAn mAtRkAsthAneSu mUlamanupadAni ca nyasya // 12 // zirova da ne ti / pUrvoktasaptArNamantrapaJcakaM ziraAdipaJcasu sthAneSu nyaset / pAdadvayaM miLitvaikaM sthAnam / vidyA miti mUlavidyAM aSTadhA kha NDa yi tvA vibhajya krameNa aSTakhaNDAnaSTasu sthAneSu vinyasedityarthaH / sthAnAni tAni kAni ityAkAMkSAyAmAha--pAdA dijA nviti lalATA di mau ki vityantena / pAdAdijAnvityatra jAnuparyantamiti tadarthaH / tena prathamakhaNDanyAse jAnvavayavalezo na / evamagre'pi / aSTadhA khaNDayedityuktam / tatraikakhaNDe kiyanto varNAH ityAkAGkSAyAmAha--eka triMza di tyA di nA / mUlasya khaNDASTakaM kramAdekatriMzadAdisaMkhyAkaM bhavatItyarthaH / ityaSTakhaNDanyAsaH / mUlapadanyAsamAha--mAtR kA sthA neSu iti / mAtRkAsthAnAni-ziraH 1, mukhavRttaM 2, netradvitayaM 4, karNadvayaM 6, nAsAdvayaM 8, kapoladvayaM 10, oSThadvitayaM 12, dantapaGktidvitayaM 14, jihvA 15, brahmarandhra 16, dakSadormUlaM 17, bAhumadhyaM 18, maNibandhaH 19, aGgulimUlaM 20, aGgulyagraM 21, evaM vAmadormUlAdArabhya aGgulyagrAntaM paJca 26, dakSorumUlaM 27, tajjAnu 28, tatpAdasandhiH 29, tatpAdAGgulimUlaM 30, tadaGgulyagraM 31, evaM . vAmabhAge paJca 36, pArzvadvayaM 37, pRSThaM 38, nAbhyUrujaTharANi 41, hRdi 42, skandhadvayaM 44, gaLAparabhAgaM 45, hRdayAdidakSapANyantaM 46, hRdayAdivAmapANyantaM 47, hRdayAdidakSapAdAntaM 48, hRdayAdivAmapAdAntaM 49, nAbhimUrdhanI 51, evaM ekapaJcAzatsthAnAni / atra pramANaM paramAnandatantre mastake mukhavRtte ca netrayoH zrotrayornasoH / gaNDoSThadantayugaLe jihvAyAM brahmarandhrake // pANidvaye mUlamadhyamaNibandheSu vai kramAt / zikhAmUle tadane ca tadvat padayuge nyaset // pArzvadvaye pRSThanAbhijaThareSu tathA hRdi / skandhayorgaLapRSThe ca hRdayAt pANipAdayoH // nAbhau mUrdhni ca devezi kramAdAdIMstu vinyaset // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH --- vArAhIkramaH 249 pANidvaye iti SaSThyarthe saptamI / zAkhAmUle aGgulimUle / evaM ekapaJcAzatsthAneSu mUlamantrasya ekapaJcAzatpadAni nyaset / tAni caikapaJcAzatpadAni / aiM glauM aiM 1, namaH 2, bhagavati 3, vArtALi 4, vArtALi 5, vArAhi 6, vArAhi 7, varAha 8, mukhi 9, varAha 10, mukhi 11, andhe 12, andhini 13, namaH 14, runve 15, rundhini 16, namaH 17, jambhe 18, jambhini 19, namaH 20, mohe 21, mohini 22, namaH 23, stambhe 24, stambhini 25, namaH 26, sarva 27, duSTa 28, praduSTAnAM 29, sarveSAM 30, sarva 31, vAk 32, citta 33, cakSuH 34, mukha 35, gati 36, 'jihvA 37, stambhanaM 38, kuru 39, kuru 40, zIghraM 41, vazyaM 42, aiM 43, glauM 44, Tha: 45, Tha: 46, Tha: 47, ThaH 48, huM 49, 'astrAya 50, phaT 51, ityekapaJcAzatpadAni // mUlamantrasya ekapaJcAzatpadavattvanirUpaNam likhitasyaivArthasya upapattirlikhyate / prakRtasUtreNa mAtRkAnyAsasthAnAdhikaraNakatvaviziSTamUlapadarUpamantrakaraNakatvaviziSTanyAsarUpaM karma vidhIyate / anena tatra mAtRkAsthAnAnAM ekapaJcAzatsaGkhyAkatvAt mUlasthapadAnAM asamasaGkhyAkatvAt kathaM bhavitavyaM iti bhavati saMzayaH // atra nibandhakAraH mUlaM dvicatvAriMzatpadaghaTitamiti matvA padAnusAreNa netradvayAdau saGkocena ekatvaM saMpAdya sthAnasaGkocaM kRtvA sthAneSvapi dvicatvAriMzatsaGkhyAM saMpAdayAmAsa // tadatIva tuccham / tathA hi-sUtre mAtRkAsthAneSvityavizeSeNa mAtRkAsthAnAni nyAsAGgatvena vihitAni / mAtRkAsthAnAnyekapaJcAzat / tAvatAM pratyekamaGgatvaM uktasUtravazAt apratyAkhyeyam / tathA sati tatsaGkocaM kRtvA dvicatvAriMzatsthAnasaMpAdanaM svamauryaprakAzAyaiva bhavet // na ca mUle dvicatvAriMzatpadAnAM sattvAt tadanusAreNa sthAnasaGkoca Avazyaka iti vAcyam ; sthAnAnurodhena mantrasya prayAjanyAyenAvRttyA ekapaJcAzatsaGkhyApUraNasyApi kartuM zakyatvAt // 1 ' mati' ityadhikaH -- zrI. 32 24 'astrAya ' iti nAsti - zrI. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram yadvA-ekaM sAma trice kriyate ityuktyA Rktraye sarveSvakSareSu sAmagAnaM prAptam / evaM sati yatra prathamA Rk anuSTupchandaskA dvitIyA jagatI tatra ' yadyonyAM gAyati taduttarayorgAyati' ityanena prathamAyAM Rci yadgAnaM tadevottarayoratidiSTam / tAdRzaM dvAtriMzadakSareSu samAptam / ziSTAkSarANi gAnenAsaMskRtAni heyAni itivat mAtRkAsthAneSu nikhileSu prAptaH nyAsaH mantrAnusAreNa dvicatvAriMzanmAtRkAsthAneSu nyAso hRdayAnteSu bhaviSyatIti / sthAnasaGkocastu nyAyazUnyaH pramANazUnyazca unmattapralApavaddheyaH // vastutastu mUlamantre ekapaJcAzatpadAnAM vibhAgasya asmAbhiH darzitatvAt sthAnAnAM tAvatAM sattvAt nAnupapattigandho'pi // na ca sarvavAkcittetyAdInAM samAsaghaTakAnAM kathaM padatvaM iti vAcyam / kiM nAma padatvam ? naiyyAyikamatarItyA zaktimattvaM, uta vaiyyAkaraNarItyA suptiGantatvam / tava mate'pi nAdyapakSo'bhimataH saMbhavati naiyyAyikamate subvibhaktInAmapi padatvena taiH saha gaNane dvicatvAriMzatsaMkhyA'tItAni padAni, dvicatvAriMzattvakathanaM viruddham / suptiGantaM padamiti dvitIyapakSo mamApyabhimataH aviruddhazca / samAsaghaTakeSvapi sarvavAkcittetyAdiSvantarvartinI vibhaktimAzritya subantatvamakSatam // na ca tatra vibhaktelRptatvAt subantatvaM kathaM iti zaGkayam / " pratyayalope pratyayalakSaNam" ityanena lope'pi tatkAryapadatvasaMbhavAt / anyathA "rAjapuruSaH" ityAdau rAjottaraM nalopo na syAt // kiM ca tava mate vA dvicatvAriMzatpadavibhAge'pi huMphaDAdipadAnAM padatvena vibhAgo virudhyeta, teSAmavyayatvena taduttarasupo luptatvena subantatvAbhAvAt // na ca tava mate praduSTAnAM ityatra pra ityasyoktarItyA pRthakpadatvena prathamabIjatrayasya tripadarUpatvena catuHpaJcAzatpadAni bhavanti, kathaM saMkhyAsAmyaM--iti vAcyam / na padatvaM tAvat kevalaM suptiGantatvam , kiM tu suptiGantatve sati arthavattvam / pra ityasyopasargasya dyotakatvena arthavattvAbhAvAt na padatvaM iti tadvibhAgaH / prathamabIjatrayasya pratyekaM tattve'pi vAksaMpuTitaglauM iti vArAhImantroddhArasUtrasvArasyAt trayANAmekastomatvam / yathA " gehasthaM saMpuTamAnaya' ityatra Anayanakarmatvena yugapatpUrvottarAvayavaitanmadhyasthavastu cAnveti, ekastomarUpatvAt // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDa:-vArAhIkramaH 251 yadvA-mAtRkAsthAnAnusAreNa mUlapadasaGkocaH kAryaH / tathA ca prathamamArabhya mAtRkAsthAneSu bIjatraye padatrayaM saMpAdya mUlapadeSu nyasyamAneSu urvaritacaramapadAnyekIkRtya huM astrAya phaT iti mUrdhni nyaset // na ca mUlapadAnusAreNa prayAjanyAyena mAtRkAsthAnAvRttireva kiM na syAt iti vAcyam ; mAtRkAsthAnAnAM prathamaM sUtre ullekhena upakramaprAbalyamanusRtya tadanusAreNa caramanirdiSTamUlapadAnAM neyatvAt / yuktazcAyameva pakSaH / etena huMphaTpadayoH nirarthakatvAt subantatve sati arthavattvarUpaM padatvaM nAstIti pUrvapakSo'pi parAhataH / hu~ astrAya phaT ityatra suptiGantatve sati arthavattvAya huMphaTchabdayoH tadasattvAt saMghAtakaraNaM yuktaM, nAnupapattigandho'pi // naca-samAsaghaTakapadAnAM nirvibhaktikAnAM kathaM prayoga iti zaGkanIyam / yathA-" bhavAni tvaM dAse mayi vitara dRSTiM sakaruNAmiti stotuM vAJchan kathayati bhavAni tvamiti yaH" ityatra tvamityanukaraNe prayogavat tavApi kartuM zakyatvAt / ata eva kvacinmantra mantraghaTakavarNanyAso'pi prakRtanyAse dRSTAntAya bhaviSyatItyalaM bhUyasA // 12 // - tattvanyAsamAha- pUrvoktAnaSTakhaNDAnekaikaza uccArya pUrvokteSu sthAneSu hrAM zarvAya kSititattvAdhipataye hrIM bhavAya ambutattvAdhipataye lUM rudrAya vahnitatvAdhipataye haiM ugrAya vAyutattvAdhipataye hrauM IzAnAya bhAnutatvAdhipataye soM mahAdevAya somatattvAdhipataye haM mahAdevAya yajamAnatattvAdhipataye auM bhImAya AkAzatatvAdhipataye namaH iti tattvanyAsaH // 13 // pUrvoktAnekatriMzatsaptetyAdinA khaNDitAnaSTakhaNDAn pUrvoktasthAneSu pAdAdijAnvityAdisthAneSu sarvatra tattvAdhipataye etadanantaraM nama iti padasyAnuSaGgeNa yogaH / iti tattvanyAsaH // 13 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram devIdhyAnam mUlena sarveNa vyApakaM kRtvA devIM dhyAtvA // 14 // dhyAnaM sUtre vakSyamANaM, tantrAntaraprasiddha dhyAnazlokarItyA'pi jJeyam / sa dhyAnazlokaH- 25.2 pAthoruhapIThagatAM pAthoruhamecakAM kuTiladaMSTrAm / kapilAkSitritayAM ghanakucakuMbhAM praNatavAJchitavadAnyAm / dakSordhvato'rikhaDgAM musalamabhItiM tadanyatastadvat / zaGkhaM kheTaM halavarAn karairdadhAnAM smarAmi vArtALIm // atra ariH cakraM, dakSordhvataH UrdhvamArabhya, tadvat vAme'pyUrdhvamArabhyaiva // 14 // cakranirmANaprakAra: cakranirmANaprakAramAha purataH paTapaTTasuvarNarajatatAmracandanapIThAdinirmitaM dRSTimanoharaM caturazratrayasahasrapatrazatapatrASTapatraSaDazrapaJcAzratryazrabindulakSaNaM kolamukhIcakraM vira cayya // 15 // paTa: tUlamayaH, paTTaH kauzeyaH, pIThaM phalakaM, Adi padena navaratnaparigrahaH / teSu nirmitam / dRSTi ma nohara mityanena daLAnAM koNAnAM ca mAnavaiSamyavirahaH, daLamAne zAstrIyaniyamAbhAvazca sUcitaH / tathA'pi tat zAradAtilakAt grAhya eva / yantranirmANakramaH pravezarItyA, binducakrasya caramapAThAt / zeSaM spaSTam // 15 // cakrapUjA cakranirmANAnantaraM cakre kartavyamAha - tatra kusumAJjaliM vikIrya svarNaprAkArAya sudhA'bdhaye varAhadvIpAya varAhapIThAya namaH iti / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___253 saptamaH khaNDaH-vArAhIkramaH AM AdhArazaktaye kuM kUrmAya ke kandAya aM anantanALAya namaH iti ca dharmAdibhiH saha SoDazamantraiH pIThe abhyarcya // 16 // ___ tatra cakre / svarNa prA kA rA dayaH caturthyantAH / aSTau na mo'ntAH mantrAH, taiH pITha madhyapUjanaM, dharmA di caturbhiH adharmAdicaturbhizca gaNapatikrame kuptasthAne pUjanaM, 'miLitvA SoDa za bhiH pIThapUjanaM bhavati / pIThapadena devatA''yatanaM cakrameva, agrimasUtre " cakramanunA cakramiSTvA" ityukteH / na ca-agrimamantreNa cakrapUjA'stu, ebhiH SoDazabhiH cakrAdhiSThAnapIThapUjA AstAM--iti vAcyam / tripaJcetyanena yadi cakrapUjanaM avaziSTaiH pIThapUjanaM, tadA agre " saptaviMzatikamidaM pIThe varIvasanIyaM" iti sUtroktasaGkhyApUrterabhAvena pIThapUjanamantreSu saptaviMzatikathanaM asaGgataM syAt // 16 // cakramanumAha tripaJcaSaDaradaLASTakazatasahasrArapadmAsanAya namaH iti cakramanunA cakramiSTvA // 17 // ___ atra nibandhe . arazabdasya anuSaGgo darzitaH / sa cAzuddhaH / anuSaGgo hi mantrabhede dRSTaH / "citpatistvA punAtu" ityAdau ekasmin mantre anuSaGgo na dRSTo na vA zrutaH / prakRte manunetyekavacanena mantre ekatvaM kRptam / itthaM ca ekamantre anuSaGgaM bruvan aGganAnAmapyupahAsAspado bhUtvA svamaukhyaM prakaTIkRtavAn / dvandvAnte zrUyamANaM pratyekaM saMbadhyate iti paribhASAM tadIyaguru vadat / asmin mantre anuSaGgaM cakAreti pratibhAti / ityalaM bhUyasA // 17 // tato maNDalAdInAM yajanamAha vahnimaNDalAya sUryamaNDalAya somamaNDalAya namaH iti trayo guNamatrAH AtmamatrAH catvAraH iti saptaviMzatikamidaM pIThe varivasanIyam // 18 // .. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram atra soma maNDalAya namaH ityantaM mantratrayam / sarvatra nama ityasyAnuSaGgaH / saM sattvAya namaH, raM rajase namaH, taM tamase namaH, iti guNa mantrAH / A Atmane namaH, 'aM antarAtmane namaH, paM paramAtmane namaH, hrIM jJAnAtmane namaH, iti AtmamantrAzcatvAraH / itthaM ca svarNaprAkArAyetyArabhya saptaviMzatiH, taiH pIThapUjA kAryetyarthaH // 18 // 354 hauM pretapadmAsanAya sadAzivAya namaH iti cakropari devyAsanavimRSTiH // 19 // pretarUpaM yatpadmaM tadabhinnaM yadA sa naM tatsvarUpo yaH sadA zivaH tasmai namaH iti yojanA / nanu - sadAzive pretarUpatvaM kathaM iti cet, etaduktaM jJAnArNave - paJcapretAn mahezAna brUhi teSAM tu kAraNam / nirjIvA avinAzAste nityarUpAH kathaM bhavet // iti pArvatIpra " 'sAdhu- pRSTaM tvayA ityArabhya -- "" brahmA viSNuzca rudrazca Izvarazca sadAzivaH / paJca pretA varArohe nizcalA eva te sadA // brahmaNaH paramezAni kartRtvaM sRSTirUpakam / vAmA zaktistu sA jJeyA brahmA preto na saMzayaH // ityArabhya " sadAzivo mahApretaH kevalo nizcalaH priye " ityantena / ayamabhiprAyaH - brahmAdayaH sadAzivAntAH vAmAjyeSThAdisvasvazaktirahitAH spandane'pyazaktAH santaH pretatulyA eveti pretAH iti kathanam / vimRSTiH kalpanam // 19 // mUrtikalpana mUrtikaraNI vidyAmAha lubAI vArAhamUrtaye ThaH ThaH ThaH ThaH huM phaT iti vAgglaumAdiglauM vAgantA mUrtikaraNI vidyA // 20 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH -- vArAhIkramaH 255 vAkU glauM Adau yasyAM glauM vA gante yasyAM madhyatanavarNAnAM IdRzI mUrtikaraNI vidyetyarthaH / etena AsanakalpanAnantaraM mUrtikalpanavidhirunneyaH / mantrasvarUpaM aiM glauM lRSAI vArAhimUrtaye ThaH ThaH ThaH ThaH huM phaT glauM aiM iti // 20 // AvAhanAdimudrAbandhanam mUlavidyayA AvAhana saMsthApanasaMnidhApanasaMnirodhanasaMmukhIkaraNAvakuNThanavandanadhenuyonIbA // 21 // mUla vidyA muccArya tattanmudrAM baddhA darzayan taM tamartha bhAvayet iti bhAvaH / AvAhanAdimudrAbandhanaprakAra ucyate / hastadvayakaniSThAgrAdimaNibandhAntaM UrdhvamukhasaMlamaM kRtvA sarvA aGgulayo'grabhAMge kiJcitkuTilAH kRtvA kaniSThAmUladvaye spRSTvA aGguSThAgraM nyaset / iyaM AvAha nI mudrA / iyameva adhomukhI cet saMsthA panI / muSTidvayaM parasparaM saMlagnaM sannidhA panI / asyAmeva aGguSThadvayasya muSTidvayodaranivezaH sannirodhinI / sannirodhinyeva maNibandhAdAkaniSThaM parasparayogena uttAnamukhI sammukhIkaraNa mudrA / ava ku NTha na ve nu yo nyaH pUrvamuktAH / uktArthe pramANaM tantre hastadvayaM cordhvamukhamRjvaGguLiyutaM yutam / aGgulyagrANi bhugnAni kaniSThAmUlabhAgataH // aGguSThAgrasamAyogAnmudraiSA''vAhinI matA / adhomukhI ceyameva sthApanAkhyA samIritA // daratA bhavet sA sannidhApanI / iyamaGguSThagarbhA tu sannirodhanarUpiNI // iyamevottAnarUpA sammukhIkaraNAbhidhA // iti // AvAhanAdimudrA anUdya tadaGgatvena mUlamantravidhAnAt " pratipradhAnamaGgAvRttiH " iti nyAyena " sRSTIrupadadhAti " itivat yAvatyo mudrA vihitAH tAvatISu mudrAsu badhyamAnAsu tAvadvAraM mUlamAvartayet na tu sakRnmUlamuccArya sarvamudrAbandhanaM iti jJeyam // 21 // " Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 parazurAmakalpasUtram devyaGganyAsaH SaDaGganyAsajAlakramaM ca vivRNoti - devyaGganyastaSaDaGgapaJcAGgaH // 22 // SaDaGga mantrAH aiM glauM aiM namo bhagavati ityAdayaH / paJcAGga mantrAH andhe andhini ityAdayaH pUrvoktAH / taiH devyAH tatta daGgeSu nyAsaM bhAvayet // 22 // SoDazopacArArpaNam atha SoDazopacArapadArthakathanapUrvakaM tAvatAmarpaNaM vidhatte -- pAdyArthyAcamanIyasnAnavAsogandhapuSpa dhUpadIpanIrAjanachatracAmaradarpaNarakSAcamanIyanaivedyapAnIyatAmbUlAkhyaSoDazopacArakRtyante // 23 // upacAramantrastu aiM glauM pAdyaM kalpayAmi namaH iti zrIkramavat jJeyaH // 23 // devIdhyAnam atha devyA dhyAnaprakAramAha dhyAnaM devyAH - meghamecakA kuTiladaMSTrA kapilanayanA ghanastanamaNDalA cakrakhaDgamusalAbhayazaGkhakheTahalavarapANiH padmAsInA vArtALI dhyeyA // 24 // tathA ca SoDazopacArArpaNAnantaraM yAvadavakAzaM uktaprakAreNa mUrti dhyAyet ityarthaH / megha me ca kA meghazyAmaLA, " kAlazyAmalamecakAH " ityamaraH / kuTilA vakrAM, " kuTilaM bhugnaM vellitaM vakramityapi " ityamaraH / ha laM lAGgalam // 24 // devItarpaNam dazadhA tasyAstarpaNaM kuryAt // 25 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH - vArAhIkramaH tarpaNamantre kolamukhImiti mUlamantrAnte yojyam, na tu vArAhImiti, utpattivAkye kolamukhIti zravaNAt // 25 // AvaraNapUjA athAvaraNapUjAM vaktuM prakramate -- tryazre jambhinImohinIstambhinyaH // 26 // devyagrakoNamArabhya prAdakSiNyena jJeyam / iti prathamAvaraNam // 26 // 257 atha dvitIyAvaraNapUjAmAha paJcAre andhinIrundhinyau tAzca // 27 // mantrAH paJcAre paJcakoNeSu andhi nI ru ndhi nyau, tAzca jambhinyAdayaH trayazca / pUrvoktAH grAhyAH / mantrasvarUpaM - aiM glauM andhini namaH andhinIzrIdeg / evamagre'pi / kramaH pUrvavat / iti dvitIyAvaraNam // 27 // tRtIyAvaraNapUjAmAha SaTkoNe AkSAI 'brahmANI IlAI mAhezvarI UhAI kaumArI RRsAI vaiSNavI aizAI indrANI auvAI cAmuNDA tasyaivAgreSu madhye ca yamarayUM yAM yIM yUM paiM yauM yaH yAkini jambhaya jambhaya mama sarvazatrUNAM tvagdhAtuM gRhNa gRha aNimA''di vazaM kuru kuru svAheti / anyAsAM dhAtunAthAnAmapyevaM bIje nAmani dhAtau tvArAdhanakarmaNi mantrasannAmaH / ramarayUM rAkiNi raktadhAtuM piba piba lamarayUM lAkini mAMsadhAtuM bhakSaya bhakSaya DamarayUM DAkini medodhAtuM ' brAhmaNI -- zrI. 33 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 parazurAmakalpasUtram grasa grasa kamarayUM kAkini asthidhAtuM jambhaya jambhaya samarayUM sAkini majjAdhAtuM gRhNa gRhNa hamarayUM hAkini zukradhAtuM piba piba aNimA''di vazaM kuru kuru svAhA iti dhAtunAthayajanam // 28 // SaT ko Ne koNAgreSu AkSA I ityAdiSaNmantraiH SaDdevatAH pUjayet / aiM glauM A kSAI brahmANIzrI iti mantrasvarUpam / evamagre'pi / ma dhye SaTkoNamadhye / svA hA'ntaM ekaM mantraM darzayitvA etanmantravarNAnanyatra kAMzcidatidizati-e va mi ti / evaM uktamantravadityarthaH / evamatidezamuktvA atidiSTamantravarNeSu bAdhakamUhyaM tatraiva kvacitsthalavizeSa darzayati--bIja ityAdinA / bIja ityekavacanaM 'jAtyAkhyAyAM' iti rItyA / bIjasthAne vakSyamANabIjAnAM sannAma UhaH kAryaH / evaM dhA tau vagdhAtusthAne tattaddhAtUnAM, nAma ni yAkinIti nAmasthAne tattannAmnAM Uhazca kAryaH / ziSTAH mantravarNAH mama sarvazatrUNAM ityAdayaH samAnAH iti bhAvaH / atha dvitIyAdimantreSu vizeSamAha-ramarayUmityAdinA // 28 // anantaraM SaDazrobhayapArzvayoH krodhinIstambhinyau cAmaragrAhiNyau tatraiva stambhanamusalAyudhAya AkarSaNahalAyudhAya namaH SaDarAihiH purato devyAH kSoM krauM caNDoccaNDAya namaH iti tadyajanam // 29 // anantaraM dhAtunAthayajanAnantaram / SaDa zrI bha ya pArzva yoH iti ubhayapArzvadvayakoNAntaHpradezo bodhyaH / mantrasvarUpaM ca aiM glauM krodhinIcAmaragrAhiNIzrI / evaM aparam / agre caNDoccaNDapUjAyA bahirvidhAnAt , tatrai ve ti SaDazrobhaya pArzvayorevetyarthaH / iti tRtIyAvaraNam // 29 // caturthAvaraNamAha aSTadaLe vArtALIvArAhIvarAhamukhyandhinyAdayaH paJca, tabahiH mahAmahiSAya devIvAhanAya namaH // 30 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 saptamaH khaNDaH-vArAhIkramaH devyapadaLamArabhya prAdakSiNyena, kramasyAnuktatvAt / vAhanapUjAmAha--ta dva.hi ri ti / aSTadaLAhirityarthaH devIpurataH ayaM pUjyaH, vAhanarUpatvAt , vAhanasthiteH sarvatra pradhAnadevatA'grabhAge dRSTatvAt // 30 // 'paJcamAvaraNamAha zatAre devIpurato daLasandhau jambhinyA indrAyApsarobhyaH siddhebhyo dvAdazAdityebhyo'gnaye sAdhyebhyo vizvebhyo devebhyo vizvakarmaNe yamAya mAtRbhyo rudraparicArakebhyo rudrebhyo mohinyai nirvataye rAkSasebhyo mitrebhyo gandharvebhyo bhUtagaNebhyo varuNAya vasubhyo vidyAdharebhyaH kinnarebhyo vAyave stambhinyai citrarathAya tumburave nAradAya yakSebhyaH somAya kuberAya devebhyo viSNave IzAnAya brahmaNe azvibhyAM dhanvantaraye vinAyakebhyo nama iti devatAmaNDalamiSTvA tahahiH auM kSauM kSetrapAlAya namaH siMhavarAya devIvAhanAya nama iti ca tadubhayaM varivasyet / tahahiH mahAkRSNAya mRgarAjAya devIvAhanAya nama iti tatpUjA // 31 // devatAnAmaSTatriMzatsaGkhyAkatvAt tayA saGkhyayA zatapatravibhAgAsaMbhavAt avazyaM sandhayo heyaaH| tathA sati devyAH purataH devatAsamasaGkhyAkasandhayo graahyaaH| zeSA heyaaH| tatrApyudagapavargalAbhAya dakSiNasyAmArambhaH, uttare samAptiH / sarvatra nama:padamanuSajyate / tataH kSetrapAlAdipUjAM vidhattetaha hi riti / tadva hiH zatapatrabahiH / vAhanarUpatvAt devIpurata eva / yadvA-taha hiH pUrvapUjitASTatriMzaddevatA'dhiSThAnadalasandhibahiH / tena devIpurobhAgastvarthAt sidhyati / tadubha yaM kSetrapAlasiMhobhayam / tadva hiH kSetrapAlasiMhabahiH / tatpUjA mRgarAjapUjA / iti paJcamAvaraNam // 31 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 SaSThAvaraNamAha sahasrAre aSTadhA vibhakte airAvatAya puNDarIkAya vAmanAya kumudAyAJjanAya puSpadantAya sArvabhaumAya supratIkAya nama iti tatpUjA bahiH 'sudhA'bdhervA / bAhyaprAkArASTadikSu adha upari ca hetukAdayo bhairavakSetrapAlazabdayuktAH pratyekaM kSaumAdayazca yaSTavyAH / bhIma hetukatripurAntakAgniyamajihvaikapAdakAlakarALa rUpahATakezAcalA daza bhairavAH // 32 // parazurAmakalpasUtram aSTadhA vibhakte paJcaviMzatyuttarazata daLeSvekaikA devatA pUjyA / amISAmeva devatAnAM vikalpena sthAnAntaramAha ba hissu dhAbve veMti / sudhA'bdhyadhikaraNatvena kalpito yo dezaH tasmAt bahirityarthaH / kramastu indrAdIzAnAntaM pradakSiNam / atra namo'ntamantreSu sarvatra namo'nte devatAnAma / tataH zrIpAdukAmityaSTAkSarIyogaH / yathA jambhinyai namaH jambhinIzrI / bAhya prAkAre ti prathamacaturazra ityarthaH / hetukAdayaH agrimasUtre vakSyamANAH daza acalAntAH pratyekaM pratimantraM kSauM iti Adau yeSAM te yaSTavyAH pUjyAH / mantrasvarUpaM - aiM glauM kSauM hetukabhairavakSetrapAlazrIdeg / evamagre'pi yojyam / hetukAdayaH ke ityAkAGkSAyAmAha -- he tuka tripurAnta ke ti / dvandvAnte zrUyamANaM jihvApadaM agniyamayorubhayatra anveti / evaM ca agnijihveti yamajihveti / bhImarUpaH hATakezaH ityekaikam / zeSaM spaSTam // 32 // 1 devyAH punaH pUjA uktamarthamupasaMharati- evaM SaDAvaraNImiSTrA punardevIM tridhA santarpya sarvairupacArairupacarya // 33 // 1 surA - a, zrI. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH - vArAhIkramaH 261 SaDAvaraNapUjA'nantaraM kartavyAM kriyAmAha - puna riti / sarvairupacAraiH pUrvoktaSoDazopacAraiH raiH // 33 // balidAnaprakAra: atha balidAnaprakAraM vaktuM prakramate purato vAmabhAge hastamAtraM jalenopalipya rudhirAnnaharidrA'nnamahiSapalasaktuzarkarAhetuphalatrayamAkSikamudgatrayamASacUrNadadhikSIraghRtaiH zuddhodanaM saMmartha caraNAyudhANDapramANAn dazapiNDAn vidhAya tatra nidhAya kapitthaphalamAnamekaM piNDaM ca tatsamIpe sAdimopAdimamadhyamaM caSakaM ca nikSipya dazapiNDAn hetukAdibhyo madhyamapiNDaM caSakaM ca caNDoccaNDAya tattanmantraiH datvA bRndamArAdhya // 34 // (( "" devyA iti zeSaH, 'devIM tridhA' iti pUrvasUtre sannihitatvAt / atha dravyamAha- - rudhirAnneti / rudhireNa raktena yuktaM annaM haridrAyuktaM annaM palaM mAMsaM saktavaH bharjitayavacUrNa hetuH prathamaM phalatrayaM triphalA mAkSikaM puSparasaH mudgatrayaM trijAtimudgAH / zeSaM spaSTam / etaiH zuddhodanaM saMmadye mizritaM kRtvA / caraNAyudhaH kukkuTa, 'kukkuTazcaraNAyudhaH ityamaraH / tatra pUrvaliptadeze / tatsamIpe dazapiNDasamIpe / dazapiNDasthApanaM ca prAgAdidazadikSu, pUjAyAmAsAM dizAM klRptatvAt / tattanmantraiH pUjAyAM klRptamantraiH / tatrApi namo'ntaireva, na zrIpAduketyAdimantrazeSaH / bRndamArAdhye ti hetukAdicaNDoccaNDAntabRndamityarthaH / atra pAThakramaM bAdhitvA arthakrameNa Adau ArAdhanaM, pazcAt balidAnaM jJeyam / tatrApi bAdhakAbhAvAt pradhAnasannikarSalAbhAya saptadazaprAjApatyapazuvat padArthAnusamayenAbhyarcanaM paJcopacAraiH kAryam // 34 // 1 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram gurusaMtoSaNam yathAvibhavaM zrIguruM santoSya // 35 // yathA vi bhavaM svazaktiM dRSTvA / guruM santo pyetyanena gurusannidhAvasyAnuSThAnaM sUcitam , dUrasthe nityaM santoSaNAsaMbhavAt / tena sati saMbhave gurusannidhau phalAdhikyaM jJeyam // 35 // zaktivaTukapUjA * zaktyAdipUjAmAha sampUrNayauvanAH salakSaNA madanonmAdinIstisraH zaktIrAhaya vaTukaM caikamabhyarcya snapayitvA gandhAdibhiralaMkRtya vArtALIbuddhayA ekAM zaktiM madhye krodhinIstambhinIbuddhayA dve itare pArzvayozcaNDocaNDadhiyA vaTukamagre sthApayitvA sarvairdravyaiH santoSya mama zrIvArtALImatrasiddhi yAditi tAH prati vadet tAzca prasIdantvadhidevatA iti brUyuH // 36 // ... uktaM ratirahasye SoDazAbdaM samArabhya paJcaviMzatsamAvadhi / ramaNI pUrNatAruNyA tatra bhogo'tisaukhyadaH // iti // lakSaNe na netraramaNIyarUpeNa ma da nonmA di nIH madanavardhinIH A hU yA bhya crye ti zakti Su vaTu ke cAnveti / sa panaM cAtrAbhyaGgarUpam / tacca pUjAyAM snAnAvasare kartavyam / tato gandhA di bhiralaM ku ryA t / Adipadena vastrabhUSaNAdi grAhyam / agre tAsAmagre sa vai dravyai riti vArAhIpUjAyAM vihitaprathamadvitIyatRtIyarityarthaH / tAH ityanena prArthanaM suvAsinInAmeva na vaTukasya // 36 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH-vArAhIkramaH 263 mantrasAdhanam evaM pUjAmupasaMhRtya agre kartavyaM vidhatte evaM saparivArAmudArAM bhUdAravadanAmupatoSya lakSaM purazcaraNaM kRtvA tadazAMzaM tApiJchakusumairhatvA mantraM sAdhayet // 37 // e va muktaprakAreNa sa pa ri vA rAM AvaraNadevatAsahitAM udArAM phaladAnazauNDAM bhUdA ra sya kroDasya vadanamiva vadanaM yasyAstAm / la kSaM pura zca ra NaM kRtvA iti kathanaM tantrAntaroktapurazcaraNadharmaprApakam // purazcaraNaprakAraH te ca dharmAH paramAnandatantre purazcaraNayogena mantrasiddhiM samAzrayan / kAmAn susAdhayet sarvAn vidhinA paramezvari / tadvidhAnaM zRNu zive vistareNa bravImi te // ityArabhya puraskaroti yo naivaM tasya vidyA parAGmukhI // iti nindayA purazcaraNasyAvazyakatvaM darzayitvA " azaktazcet dezikena brAhmaNena ___ ca kArayet" ityanena kartRpratinidhimuktvA tadvidhi dezaM kAlaM niyamAMzvAha azayAne harau kAle dIkSoktazubhasaMyute / manaHprasAdo yatrAsti tatra puNye samAcaret // purazcaraNakaM devi paJcAGgaM procyate budhaiH / japo homastarpaNaM ca mArjanaM brahmabhojanam // pUrvapUrvadazAMzena cAGgaM syAduttarottaram / .. japastu lakSasaGkhyAko homAdistadazAMzakaH // . . ' Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 parazurAmakalpasUtram pratyahaM vA samAptau vA lakSAnte vA mahezvari / sAdhitAnau nityavattu hutvA homena homayet // catustAraM mukhe kSitvA mUrdhAntena mahezvari / pAyasaM bilvapatraM vA drAkSAM puNyaphalAni vA || karavIraM kiMzukaM vA kamalaM vA kusumbhakam / madhUkaM ca japAM vA'pi cAnyadvA zubhagandhayuk // eteSAM kusumaM tadvat gavyaM kSIraM ghRtaM tathA / puSpANi tu samagrANi kausumbhaM dazasaGkhyakam // amlAnaM suprasannaM ca homakarmaNi yojayet / karSadvayanyUnaphalaM samagraM 'homayet tadA // tato'dhikaphalasyeha khaNDaM syAt karSato'dhikam / vRtazrIkhaNDa garUNAM mASayamitaM bhavet // SaSTitaNDulajaM tadvat pAyasaM saMprakIrtitam / kSIraM karSamitaM jJeyamevamanyanmahezvari || zUdrANAM ca tathA strINAM homo naiva bhavecchive / * utkaTecchAbhaktiyuktazUdrasya syAnnamontataH || athavA brAhmaNadvArA homaH kartavya eva tu / sarvatrAyaM vidhiH proktaH pUjA''diSu mahezvari // homAbhAve dviguNataH tatsaMkhyAyA japaH smRtaH / azaktyA yasya cAGgasya lopastadviguNo japaH // brAhmaNasya dviguNataH kSatriyasya tridhA smRtaH / caturdhA tu vizaH paJcaguNaH zUdrasya vai japaH // azaktavRddhastrINAM tu siddhirjapadvijArcanAt / aGgadvayenaiva teSAM purazcaraNakaM bhavet // dugdhena gandhatoyena tarpayedvA'pi mUlataH / 'jale devIM samAvAhya saMpUjyaiva tu pUrvavat // 2 yoja-- zrI. 1 bilva - ba2. 3 japeddevIM - zrI. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDa:-vArAhIkramaH svamUrdhni devatAM dhyAtvA tIrthamAvAhya 'sundri|| mArjayenmUlamanunA mArjayAmIti vai 'zive // brAhmaNAn vividhairdevi upacAraistu pUjayet / Adau bhUmigrahaM kuryAt pUrvasmin divase zive // saGkalpyAmukamantrasya purazcaraNasiddhaye / mayeyaM gRhyate bhUmimantro me sidhyatAmiti // grAme krozamitaM tadvannagare dviguNaM bhavet / anyatra tu yathecchaM syAt puNyAraNyAdiSu priye // taddikSu kSIravRkSotthAn kIlAn vaitastikAn zive / mUlAstreNAbhimantryAtha pUrvAdidazadikSu tAn / / nikhanet teSu gandhAdyairastreNAbhyarcya dikpatIn / ' mASabhaktabaliM dadyAt tattanmantreNa mantravit // ehIndra pUrva digbhAge pUjito vasa kIlake / mAM pAlaya tato nirvighnena kArya ca sAdhaya // punaH sAdhaya vai mASa tato bhaktabaliM tathA / gRhadvayaM tato mUrdhA rAmavedAkSaro manuH // tattaddizAdevanAmasaMyogAdanyamantra kAH / naitatsurAlaye kuryAt yatastaiH pUrvasaGgrahAt // tanmadhye gaNapaM kSetrapAlaM vAstvIzamarcayet / pUrvavat kUrmacakraM tu pUjayet tadanantaram // navakoSTheSu pUrvAdIzAntakoSTheSu vai kramAt / vilikhet kAdyaSTavargAn madhye koSThe tu pUrvataH // dvandvaM svarANAM saMlikhya kUrma bhaktyA samarcayet / prAgAdinavakoSTheSu kSetrapAlAnnavArcayet // amRtaM vRSabhaM zailarAjaM vAsukimeva ca / arthakRcchaktipadmAdiyonIn zaGkha mahAdikam // 1 pUrvavat-vara. * mUrdhA-zrI. .. kAn-zrI. 34 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 parazurAmakalpasUtram chAyAchatragaNaM ceti kramAt saMpUjayet budhaH / dIpasthAnaM tatra devi jAnan saMsAdhayenmanUn // tatkUrmasya mukhaM devi dIpasthAnaM prakIrtitam / dIpyante manavo yatra dIpasthAnaM tatastu tat // gRhanAmAdyakSaraM tu yatra koSThe sthitaM zive / tatkUrmamukhamuddiSTaM nirvighnaM tatra sidhyati // madhyaM pRSThaM tasya 'cAtha pucchaM pArzveSu vai kramAt / hastayugmaM pAdayugmaM pArzvayugmaM prakIrtitam // mukhe pRSThe cottamaM syAt madhyamaM hastayugmake / anyatra tu niSiddhaM syAdeSa devi tridhA sthitaH // dezakUrma grAmakUrma gRhakUrmamitIzvari / bhAvayet tatra tatraiva proktarItyA vicintayet // mukhyaM phalaM trayANAM tu lAbhaH syAdekameva vA / tatroktaparakUrma tu pUjayet tatra vai japet // kurukSetre prayAge ca mahAkAle tathaiva ca / parvate ca zubhAraNye samudrasyopakUlake // kAzyAM ca cintanaM naiva dIpasthAnasya zaGkari / nije gRhe yathoktaM syAt goSThe'bvestIra eva ca / / dviguNaM kulavRkSAdhaH parvatAgre tridhA phalam / abdhisaMyuktarittIre puNyasrotastaTe tathA // svayaM devagehe ca zatadhA phalamucyate / pazcimAbhimukhe nandizUnye tveva zivAlaye // tathA nArmadaliGgasya cAlaye gurusannidhau / anantasaGkhyaM tu phalaM manaH kAntivizeSataH // dIpanAthasya mantrANAmAdyamekAkSaraM yathA / tathA'rimantrA api ca sidhyanti dRDhamIzvari // 1. cAdhaH -- ba2. . 2 tvevaM-- zrI. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH --- vArAhIkramaH tatra sthitvA japellakSaM haviSyAzI samAhitaH / mantrasAdhana kAmastu yugasaGkhyAkalakSakam // Adau zubhadine kezAn vApayitvA mahezvari / ayutaM prajapet tatra tadgAyatrIM samAhitaH // tenAdhikArI bhavati purazcaraNasAdhane / tadAdiniyamaM kuryAt prayatnena tu sAdhakaH // zuddhaM svacchaM tathA vAsaH sthAnamaGgaM ca mUrdhajAH / sugandhAmalakaiH kezazodhanaM bandhanaM tathA // paJcatiktamukho nidrAjRmbhAlasyAdivarjitaH / niSThIvanaM bhayaM nIcasparzabhASaNameva ca // akAryabhASaNaM krodhaM cittacAJcalyameva ca / varjayecca mahezAni sadA niyatamAnasaH // AhArastu phalaM kSIraM mUlaM tadvadbhaviSyakam / bhuJjIyAdrAtrisamaye zayanaM sthaNDile'thavA // kuzAsane'jine zvetakambaLe dhautavAsasi / japasthAnasamIpe tu zayanaM pratyahaM bhavet // brahmacaryaM sadA kuryAt kAyavAGmAnasaiH zive / trikAlaM vA dvikAlaM vA snAnaM syAt prAtareva vA // trikAlaM vA dvikAlaM vA sakRdvA devatA'rcanam / AmadhyAhnaM ca devezi japaM kuryAt tathA'nvaham // mUlAbhimantrarahitaM na pibenna ca bhakSayet / kadaLImadhuparNeSu pAlAze madhyavarjite // hitaM mitaM ca bhuJjIyAt devatAyai niveditam / elAlavaGgakarpUrajAtIpatraphalAtmakam // paJcatiktaM tena yutaM tAmbUlaM nizi bhakSayet / na vadedapriyaM mithyAM bahubhASaNameva ca // arkacchAyAM snuhicchAyAM karaJjasyApi sundari / .naivAkramedvibhItasya chAyAM cApi kvacicchive // A 2.67 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 1 parazurAmakalpasUtram maunena bhojanaM snAnamapratigraha eva ca / kSauramuSNajalasnAnagItavAdyaniSevaNam // anRtustrIsaGgamaM ca kaJcukoSNISadhAraNam / andhakAre ca zayanaM varjayet sAdhakottamaH || anyAnapi yathAzAstraM niyamAnAcaret priye / niyamAMstu parityajya ya icchenmantrasAdhanam // caNDabhAnuM samAzritya zItalaM vAJchati dhruvam / strINAM tathA rogiNAM ca vRddhAnAmapi sundari // yathAzakti bhavedetanniyamAnAM tu dhAraNam / Adau guruM brAhmaNAMzca devatAM praNamet budhaH // saGkalpya gaNanAthAca puNyAhaM vAcayet tathA / gurvAdyAjJAM samAdAya japaM kuryAttu bhaktitaH // vinyasya mUlavidyAM tu prANAyAmatrayaM caret / sAmAnyakalazodena paJcatiktaM nivedayet // mUlAbhimantritaM tacca mukhe saMsthApya sAdhakaH / gRhItvA vAmapANau tu pAtrasthAM japamAlikAm || kalazodakaviprubhiH prokSya saMprArthaccha / OM mAle tvaM mahAmAye sarvazaktisvarUpiNi // caturvargastvayi nyastastasmAnme siddhidA bhava / saMpUjya mantrayogena gRhItvA dakSahasta // 'mAyAsiddhyai ca hRdayaM paJcArNaH pUjane manuH / avighnaM kuru pazcAdvai me mAleti zirastathA // gamAdyaM grahaNe caiva rudra varNaH smRto manuH / mUrdhni saMsthApya mAlAM tu mAtRzRGgATa' kaM bile || tanmayIM mUlavidyAM tu mukhe hRdi parAmbikAm / tadvAcyAM tanmayaM nAthamAjJAyAM tu vibhAvayet // mayA - zrI. 2 * varNayuto - zrI. 3 ke'mbike--zrI. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama: khaNDa: -- vArAhIkramaH ityAdinA / kiM ca dravyamAne vizeSo dakSiNAmUrtisaMhitAyAm kastUrIkuGkumazaziguJjAmAtra hunecchive // iti // tarpaNe vizeSo yoginItantre tatraiva -- nadyAdau vA zubhe toye pAtrasthe vA'pi devatAm / AvAhya mUlamanunA tarpayAmIti tarpayet // iti // devatIrthenAJjalinA jaladAnaM tu tarpaNam / mArjanaM tu kuzairvA'pi niSiJcet tattvamudrayA // iti // sthAne vizeSo yoginItantre- pratyagbhinnamukhe nandiyute hAni: zivAlaye // iti // kiMca tatraiva aprasannaM mano yatra tatrottamatame'pi ca / mantrasiddhirna bhavati yathoktAnuSThitAvapi // iti // japasaGkhyAyAM vizeSaH ekavIrAkalpe - bhAvanArahitAnAM tu kSudrANAM kSudracetasAm / caturguNo japaH proktaH siddhaye nAnyathA bhavet // iti // yoginItantre'pi-- asaMyatAtmanAmukto japaH SoDazadhA bhavet // iti // jape gauNakAlo yoginItantre saGkaTe tu dinasyAntaM tRtIyAMzaM parityajet // iti // purazcaraNasaGkalpa ukto yoginItantre tithyAdyuktvA gotranAmadvayamullikhya zaGkara / zrIvidyAsiddhivaidvArA mahAtripurasundarI // 269 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wzr parazurAmakalpasUtram prItyarthaM dinasaGkhyAM ca japasaGkhyAM samullikhan / paJcAGgaM purazcaraNaM kariSya iti vai vadet // iti // dvitrikAlapUjAyAM vizeSo yoginItantre-- dvitrikAlArcane devi upacArAMstathA''vRtam / Avartayeddhomamapi cAnyat sarve sakRt bhavet // iti // japaniyamAH manonigrahasAdhyAH bahavaH santi tantreSu / teSAmanuSThAne manonigrahasya mukhyatayA tatsAdhayituridAnImabhAvAt tAdRzaM japAGgadharmAnuSThAnamapi saMprati kAle'nanuSTheyamiti te dharmAH AbhyantarAH na likhyante / yadyanuSThAnasamarthAstarhi tantrebhyo jAnantu // taddazAMzaM japadazAMzam / tA piJcha kusumaiH tamAlakusumaiH, 66 kAlaskandhastamAlaH syAt tApiJcho'pyatha sindhukaH " ityamaraH / mantraM sAdhayet ityanena kevalalakSajape naiva paryAptiH / kiM tu tantrAntaroktAni yAni cihnAni mantrasiddhi - sUcakAni, tAvatparyantamanuSThAnaM kuryAditi jJApitam // 1 mantrasiddhicihnAni mantrasiddhicihnAni tantrAntareSu / tatrAdau vakratuNDakalpe cittaprasAdo manasazca tuSTiralpAzitA 'svapnaparAGmukhatvam / svapneSu yAnAdyupalambhanaM tu siddhasya cihnAni bhavanti sadyaH // iti // bhairavItantre-- jyotiH pazyati sarvatra zarIraM vA prakAzayuk / nijaM zarIramathavA devatAmayameva hi // iti // nAradapAJcarAtre mantrArAdhanasaktasya prathamaM vatsaratrayam / jAyante bahavo vighnAH niyamasthasya nArada || cittapa--zrI. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > saptamaH khaNDaH - vArAhIkramaH nodvegaM sAdhako yAti karmaNA manasA yadi / tRtIyavatsarAdUrdhvaM rAjAnazca mahIbhRtaH // prArthayante'nurodhena garvitA api mAninaH / prasAdaH kriyatAM nAtha mamoddharaNakAraNam // prajvalantaM ca pazyanti tejasA vibhavena ca / ataste munizArdUla niSThuraM vaktumakSamAH // navamAdvatsarAdUrdhvaM svayaM sidhyati mantrarAT / nAnAzcaryANi hRdaye mantrasiddhimayAni vai // atyAnandapradAnyAzu pratyakSeNa bahistathA / jastu kSaNaM vipra kSaNamasti praharSitaH || kSaNaM dundubhinirghoSaM zRNotyevAntarikSataH / kSaNaM ca madhuraM vAdyaM nAnAgItasamanvitam // Ajighrati kSaNaM gandhAn karpUramRganAbhijAn / utpatantaM kSaNaM vApi pazyatyAtmAnamAtmanA // candrArkakiraNAkIrNe kSaNamAlokayennabhaH / tArakANi vicitrANi yogino nabhasi sthitAn // kSaNaM meghodayaM pazyet kSaNaM rAtriM dine sati / rAtrau ca divasAlokaM sasUrya kSaNamIkSate // 'balena paripUrNazca tejasA bhAskaropamaH / pUrNendusadRzaH kAntyA gamane vihagopamaH || svalpAzanenAzakRtA bahunA'pi na khidyate viNmUtrayorapyalpatvaM bhavennidrAjayastathA // japadhyAnagato mantrI na khedamadhigacchati / vinA bhojanapAnAbhyAM pakSamAsAdikaM mune // ityevamAdibhizcihnaiH mahAvismayakAribhiH / pravRttaiH saMpraboddhavyaM prasanno mantrarADiti // 1 japena - zrI. 271 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 parazurAmakalpasUtram bodhAyana: siddhestu trINi cihnAni dAtA bhoktA hyayAcakaH // iti // prapaJcasAre tato'sya pratyayAstvevaM jAyante japato manum / ityArabhya arkAbhastejasA'sau bhavati nalinajA santataM kiMkarI syA drogA nazyanti dRSTvA tamatha ca dhanadhAnyAkulaM tatsamIpam / devA nityaM namo'smai vidadhati phaNino naiva daMzanti putrAH saMpannAH syuH saputrAstanuvipadi paraM dhAma viSNoH sa bhUyAyAt / / zubhAzubhasvapnAH paramAnandatantre'pi sAdhakasya tu siddhervaM cihnAni zRNu zaGkari / AcAryadarzanaM cittaprasAdo'lpAzanaM tathA // alpanidrA manollAsaH siddhicihnAni zaGkari / atha svapnAn pravakSyAmi zubhAMzcaiva tathetarAn / / upAsya devatArUpaM prAsAdaM sphaTikopamam / gurupriyajanaM pUrNacandra sUrya saritpatim // pUrNA nadI taTAkaM ca praphullakamalAkaram / yantrarAjaM mahAdevaliGgaM hairaNyaparvatam // dRSTvA siddhistathA naukAtaraNaM svasya vai jayaH / jvaladagniM haMsacakravAkasArasabarhiNaH / azvayugrathamadhyasthaM zvetacchatrAdibhUSaNam / dIpapaGkti zvetamAlyaM divyastrINAM kadambakam // phullavRkSaM cArumAMsaM khe yAnamabhayaM tathA / zvetAzvavRSabhau mattavAraNaM teSu rohaNam // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH-vArAhIkramaH vimAnagamanaM madyapAnaM mAMsasya bhakSaNam / viSThAlepaM raktalepaM dadhilepaM ca bhakSaNam // rAjyAbhiSekaM ratnAdibhUSaNaM caivamAdikam / harSahetukaraM citraM svapnaM vidyAcchubhAvaham / / etannivedanavidhiM zRNu vakSyAmi sundari / prAtaHsnAnaM ca sandhyA''di vidhAya gurusannidhau / tatsamAnasamIpe vA devatAnikaTe'thavA / natvA kRtAJjali: sarva vAcyaM dRSTavadeva hi / / zubhasvapne punaHsvApo na kartavyaH kadAcana // iti // atha purazcaraNe anuSThIyamAne azubhasvapnAni tatraiva athAzubhAMstu svapnAn vai pravakSyAmi zRNu priye / kAkakaGkolUkagRdhrAn kharamArjAramAhiSAn // caNDALaM kRSNapuruSaM striyaM vA vikaTAM tathA / zUnyagarte zuSkavRkSaM nadIpuSkaravApikAH // tailAbhyaGgaM kaNTakayugvRkSaM prAsAdabhaJjanam / unmattatAM nagnatAM ca bhItatAM svAtmanastathA // saGkaTena samAyogaM pazyan zAnti samAcaret / / iti / __ azubhasvapnazAntiH ___ evaM azubhe zAntiruktA tatraiva darzane cAzubhasyAtha zAnti vakSyAmi saMzRNu / mantrarAjaM paThitvA tu nRsiMhaM prArthya vai japet // nRsiMhabIjaM devezi zucirbhUtvA yudaGmukhaH / prathamaM mantrarAjajapaH, tataH nRsiMhAya namo doSAn jahi duHsvapnajAn mama / yataH svamAdhipastvaM vai sarveSAM phalado mataH // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 parazurAmakalpasUtram anena prArthanaM, tato nRsiMhabIjajapaH / mantrarAjaH kaH ? nRsiMhabIjaM kim ? iti / taduktaM tantre UrdhvAmanAye ugraM vIraM cAtha mahAviSNuM cAtha jvalaM ca tam / sarvatazca mukhaM pazcAt nRsiMhaM bhISaNaM tathA // bhadraM vai mRtyumRtyuM vai namAmyahaM radanAkSaraH / mantrarAja iti khyAtaH sarvatrAyaM sugopitaH // nRsiMhabIjaM devezi vakSyAmi prANavallame // pRthvI sparzayutA jvAlA bindrAvyeti samIritam // iti // nRsiMhamantroddhAre ca atha pazcAt tathA vai ityapahAya dvAtriMzadakSaro mantraH / pRthvI-kSa, sparzaH-ra, jvAlA-au, binduyoge-auM iti jJeyam / atha svapnaphalakAleyattA tatraiva---. varSeNa ca tadardhena tadardhena ca mAsataH / AdhayAmAdito jJeyaM phalaM yAmacatuSTaye // iti // manujApizayanadharmAH japasthAne zayanaM kartavyamityuktam / tatra dharmAH bhuktvaiva tu japasthAnasamIpe zayanaM caret / mUlena saptAbhimantrya prArthayet devatAgaNam // atra zayanaM AstaraNaM tadabhimantraNaM mUlena atra devAstrayastriMzadAzApAlA marudgaNAH / rakSantu mAM mantrasiddhayai yatantaM vibudhezvarAH // mahAvidyAsAdhakasya bhUtabetALakAdayaH / vighnaM kurvanti satataM tebhyo rakSatu mAM zivaH // bhairavA mAtRsahitAH koTizaH saMcaranti vai / siddhinAzAya lokasya tebhyo rakSatu zaMkaraH // suptaM sarpAdirUpeNa sAdhakaM bhISayanti vai / siddhilopAya devAdyAH zUlapANistato'vatu // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH - vArAhI kramaH anantamUrdhni devyeSA dharA yasmAt pratiSThitA / tena satyenAvatu mAmanantaH sarvarakSakaH // namaH svapnAdhipataye rudrAyAmitatejase / iSTArthAn samyagAcakSva nAzayAniSTasUcakAn // rudramantraM tridhA japtvA vinyasyAGgeSu susvapet // iti // rudramantro'pi tatraivokta: tArazca hRdayaM vai ca svapnAdhipataye tataH / rudrAya hRdayaM mUrdhnA nRpavarNaH smRto manuH // iti // " OM namaH svapnAdhipataye rudrAya namaH svAhA " iti SoDazAkSaro mantraH // haviSyapadArthagaNam . pUrva haviSyAzananiyama uktaH / tatra haviSyANi tantre trIhijAstaNDulAzcaiva yavAH kRSNatilAstathA / mudrA nIvArakAcApi SaSTikAzca mahezvari || saindhavaM cApi sAmudraM lavaNaM dvividhaM smRtam / gavyaM vRtaM payazcaiva dadhi nissRtasArakam // aikSavaM sarvameva syAt guDavarja mahezvari / phalaM tu nArikeLaM syAt kadaLI lavalI tathA // tintriNyamraphalaM tadvat dADimasya phalaM tathA / ArdrakaM nAgaraM dhAtrI tathaiva ca harItakI // paTola vAstuzAkaM ca kandaM syAttu pavitrakam / niveditaM tathA'nyadvA cArthaprAptaM na santyajet // iti // 275 vAstuzAkaM mahArASTrabhASayA cAkavat iti prasiddham / kande anyasmiMzca pavitrakamitya-, syAnvayaH / tathA ca pavitraM kandaM, uktAdanyat yat pavitraM anicchayA prAptaM tadapi haviSye grAhyamiti bhAvaH // 1 sarvabhakSa - zrI. ma. 2 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 parazurAmakalpasUtram japakAlikanaimittika kriyAH atha japaprArambhAnantaraM nimitte sati naimittikAH yAH kriyAH santi tA yathA 1 mUtrotsarge prANAyAmAntaM malotsarge tAvat snAnaM ceti tAtparyam / athAsane vizeSa ucyate / taduktaM yoginItantre-- udgArajRmbhAhikkAnAM japamadhye tu saMbhave / japecccatustArakaM tu prANAyAmamathApi vA // nidrA'pAnodgArayoge tanmAlAM tu parityajet / Acamya vinyasedaGgaM mAlAsraMse tu nidrayA // japedaSTottarazataM tadA troTe sahasrakam / AjAnukUrparAntaM tu prakSALya karapAdayoH || kRtvA''camanakaM devi tridhA prANasya dhAraNam / mUtrotsarge malotsarge snAnaM cApi vidhIyate // vismRtau japasaGkhyAyAH punarArambha eva ca // iti // chidrayuktAni dagdhAni jIrNAni sphuTitAni ca / parakIyAnyAsanAni varjayet japakarmaNi // hariNavyAtrayozcarma kuzavetrabhavaM kaTam / kArpAsapaTTorNavastramacchidrAsphuTitaM bhavet // trayaM vA dvayamekaM vA bhinnajAtIyakaM smRtam // iti // evamanye'pi dharmAH anuSThituM samarthena paramAnandatantrAt avagantavyAH // etaddharmANAM zrIvidyApurazcaraNe'pi grAhyatvam itthaM vArAhIpurazcaraNapadena sUcitA dharmA nirUpitAH / zrIvidyAyA api purazcaraNe imAn dharmAn gRhItvA zreyaskAmo'nutiSThet, purazcaraNasya pUjAdi - prayogabahirbhUtasyAsUcitasyApi sahasranAmapAThAdivat zreyaskAmena gRhItuM " tathA'nyeSvatidUSitaM " iti ' tripurArNavavacanAcca / kiMca tripurA rahasya vacanodAharaNarUpatvAcca -- a, ba 2. zakyatvAt, 1 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH khaNDaH-vArAhIkramaH 277 caramakhaNDe zrIvidyAjapakAlasya prAha ityanenoktatvAcca sUtrakArAbhimataM purazcaraNamiti jJAyate // kAdihAdibhedena zrIvidyopAstibhedaH tatra zrIvidyopAstiH kAdihAdibhedena dvidhA / tatra hAdividyopAstiH lakSasaGkhyAjaparUpA, zrIcakrasaMhitAyAM hAdividyAmuddhRtya lakSamekamidaM japtvA sarvapApaharo bhavet / ityuktatvAt / kAdividyAyAstu lakSaM trilakSaM navalakSaM iti triprakAraM zAstramupalabhyate / ekalakSasaGkhyA paramAnandatantre tatra sthitvA japellakSaM haviSyAzI samAhitaH / mantrasAdhanakAmastu . . . . . . . iti // trilakSajapastu jJAnArNave tadA lakSatrayaM sAdhuH sarvapApanikRntanam / evaM lakSatrayaM japtvA vratasthaH svasthamAnasaH // saMkSobhayati bhUlokasvarlokatalavAsinaH // iti // ___ dakSiNAmUrtisaMhitAyAm lakSamAnaM japet devi niyataH saMyatendriyaH / taddazAMzena homaH syAt kusumairbrahmavRkSajaiH // iti // navalakSajapo'pi tatraiva athavA navalakSaM tu japedvidyAM samAhitaH / kSobhayet svargabhUlokapAtALatalavAsinaH // iti // atreyaM vyavasthA / kevalaM mantrasiddhikAmasya lakSAtmakameva purazcaraNam , pUrvavacane "mantrasAdhanakAmastu" iti zravaNAt / sarvakSobhaNakAmaH trilakSaM, pUrvavacanena "saMkSobhayati bhUloka" iti zravaNAt / ata eva jJAnArNave-: Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 parazurAmakalpasUtram tRtIyalakSe saMprApte drAvayanti surAGganAH // ityuktam / / svargabhUpAtALAdivAsilokavazIkaraNakAmo navalakSaM, pUrvavacane tathA zrutatvAt itthaM ca ekalakSAtmakaM mantrasiddhayartha purazcaraNaM vidhAya mantrasiddhiM saMpAdya pazcA tattatkAmanAyAM satyAM tattatsaMkhyAkaM kuryAt / ata eva jJAnArNave ekalakSamAra navalakSaparyantaM ekadvivyAdilakSasaMkhyAnAM phalaM pRthagevoktam / granthavistarabhayA na likhitam // paJcadazyAdividyAsu mantrazodhanAnapekSA yadyapi siddhAricakrAdimantrazodhane[na] tantrAntare bahuzo'sti, tathA'pi nRsiMhArkavarAhANAM prAsAdapraNavasya ca / / sapiNDAkSaramantrANAM siddhAdIn 'naiva zodhayet // iti sauratantre / DAmare---- paJcadazI SoDazI ca tathA sarvAGgasundarIm / caNDAlebhyo'pi gRhNIyAt yadi bhAgyena labhyate // na zuddhiM cintayedatra bhAvazuddherhi zuddhatA / nAtra zuddhayAdyapekSA'sti nArimitrAdizodhanam // iti // tantrarAje ca nityAnAM traipurANAM ca nAvekSyAstvaMzakAdayaH // iti // prakRte tadvicArasyAprayojakatvAt na likhitam // ____ iyaM pUrvoktasaGkhyA purazcaraNe kRtayuge / " kalau caturguNaM proktaM" vacanAt kaliyuge caturguNam / ityalaM pallavitena // 37 // / . pUjAzeSakRtyam evaM prasaMgAt purazcaraNamuktvA pUjAzeSakRtyamAha'na vicArayet--bara. 1 nacAmitrAdidUSaNam-maM, 12. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH khaNDaH-parA-kramaH tatazca pUjitAM devImAtmani yojayitvA svairaM viharannAjJAsiddhaH sukhI viharet iti zivam // 38 // iti . . . kalpasUtre vArAhIkramo nAma saptamaH khaNDaH tataH japAnantaraM pUji tAM cakre pUjitAM Atma ni hRdayakamale yo ja yi tvA sthApayitvA svairaM svecchayA viha ran gacchan AjJA yAH siddhiH phalavattA yasyaitAdRzaH apratihatAjJa ityarthaH / sukhI aparicchinnasukhaH / zi va mi ti vyAkhyAtaM prAk // 38 // iti . . . kalpasUtravRttau vArAhIkramo nAma saptamaH khaNDaH . . aSTamaH khaNDaH-parA-kramaH sRSTisthitilayakRdbhiH nayanAmbhojaiH zazInadahanAkhyaiH / . mauktikatATaGkAbhyAM maNDitamukhamaNDalAM parAM naumi // parAyA upAsyatvam atha parA-kramaM vaktumupakramate iti vidhivatkRtavArtALIvarivasyaH siMhAsanavidyAhRdayamanuttaraM parAbIjarUpaM dhAma tatkramapUrva vimRzet // 1 // kR ta vArtA LI va rivasya ityanena vArtALIkramasamAptyuttarakAlo'Ggatvena sUcitaH / siMhAsanaM siMhAsanamvAmiparam , tadrupA yA vidyA sA tripurasundarI lalitA, tasyAH hR da yaM hRdayarUpam / kvacit siMhAsanIvidyA iti pAThaH / tatpakSe sugamam / na vidyate uttaraM zreSThaM yasmAt tat anu taraM parAbIjaM sauH ta dra paM, devatAmantrayoH abhedAt tadrUpatvaM yuktam / dhAma tejaH / tatkramaH pUrvaM yasyeti kriyAvizeSaNam / vimRze t upAsanAM kuryAt // 1 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram asyA upAsane hetumAha prabhuhRdayajJAtuH padepade sukhAni bhavanti // 2 // asyAH zrIlalitAhRdayarUpatvAt etadupAsanena tatprItau saMpAditAyAM pradhAnadevIprItisaMpAdanaM sugamamiti dhvanitam // 2 // parApaddhatiprArambhaH asyAH kramavyAkhyAnaM pratijAnIte atho'nuttarapaddhati vyAkhyAsyAmaH // 3 // atho iti samuccayArtho nipAtaH / agrimavaNe pUrvarUpamArSam // 3 // uSa:kRtyam kalye samutthAya brahmakoTaravartini sahasradaLakamale sanniviSTAyAH sauvarNarUpAyAH parAyAzcaraNayugaLa - vigaLadamRtarasavisarapariplutaM vapuH dhyAtvA // 4 // kalye uSasi / "pratyUSo'harmukhaM kalyaM" ityamaraH / brahma ko Ta raM brahmabilam / sau varNa rUpA yA iti--suvarNasyedaM sauvarNa pItaM ityarthaH / sauvarNa rUpaM yasyAH tasyAH / vigaLa t prasravat a mR ta ra saH amRtasAraM tasya yo vi sa raH vyAptiH tena pa ri lpu taM snAtaM dhyA tvA / iti brAhmamuhUrtakRtyam // 4 // snAnAdikRtyam atha snAnAdikRtyamAha snAtaH zucivAso vasAnaH 'sauH varNena trirAcamya dviH parimRjya sakRdupaspRzya cakSuSI nAsike zrotre aMse nAbhiM hRdayaM zirazcAvamRzya evaM trirAcamya // 5 // 'sauvarNena-ba2, Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH khaNDaH parAkramaH 281 snAta iti nAmnA zrIkramoktastrAnadharmAtidezaH / atra mUlasthAne prakRtamUlam / etAvAn vizeSaH / athAcamanamAha -- trirAcamya trivAraM sauH varNena ekaikavAramabhimantritajalapAnaM kRtvetyarthaH 1 sauH varNasya tRtIyAzrutyA AcamanAGgatve siddhe pratipradhAnamaGgAvRttiH " iti nyAyena mantrAvRttirlabhyate / evameva dviH parimRjya ityAdiSu sarvatra mUlenetyasyAnuSajyAnvayaH, yogyatvAt / dviH parimArjanaM oSThayoH, brahmayajJaprakaraNe tathA dRSTatvAt / tathA sakRdupaspRzya ityatrApi jalamiti, brahmayajJe darzanAt / avamRzya spRSTvA / evaM trirAcamyeti avamRzyetyantaM kriyAkalApaH Acamanamekam / asmin tantre yatrAcamanaM tatretthaM kAryam tattatprakaraNaM tattanmUlamAtrayojanaM vizeSaH / na tu tantrAntarasthaM viprakarSAt / prakRte asyaivAcamanasya trirabhyAseo vidhIyate // 5 // AsanavidhiH 66 " athAsanavidhimAha--.. UrNAmRdu zucitamamAsanaM sauvarNasUryajapAbhimatiM mUlamantrokSitamadhiSThAya // 6 // UrNA eDakalomavikAra: / mRdutvavidhAnAt dRSTaM phalaM svasthAntaHkaraNaM kaThinasaMyogAbhAvena / sauvarNaH tadyukto yaH sUryaH visargaH sauH / visargasya sUryapadavAcyatve pramANaM devIbhAgavate bAlAmantravAsanAkathanAvasaroktaM- bindudvayaM himAMzuH syAt visargastaraNistathA / iti vAkyaM jJeyam / sauH anenAbhimantritaM mUlena tenaivo kSitaM AsanaM iti zeSaH / adhiSThAya sthitvA // etena nibandhe sUryazabdasya saGkhyAvAcakatvamaGgIkRtya mUlamantreNa dvAdazavAramabhimantriteneti lekha: parAsta:; visargaprApakapadAbhAvena nibandhe visargAntapAThasya sandarbhavirodhAt 1 vyAkhyAnasamaye nAnAdezasamudbhavAni SoDazasaGkhyAkAni pustakAni saMpAditAni / ekasminnapi pustake visargAntapAThAbhAvAt tathA pAThapratipAdanamapyazuddham // 6 // 36 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 parazurAmakalpasUtram dezikayajanam udagvadano maunI bhUSitavigraho mUlapUrveNa dezikamanunA mastake dezikamiSTA // 7 // udagvadana iti parAprakaraNe niyamavidhiH 1 bhUSita vigrahaH vastrabhUSaNAdibhiH / mUlaM pUrvaM yasya IdRzena de zika manunA dIkSAprakaraNasthagurupAdukAmantreNa dezikaM gurum // 7 // vighnotsAraNam vAmapANighAtaiH choTikAtrayeNa ca pAtALAdigatAn bhedAvabhAsino vighnnAnutsArya // 8 // vAmapANighAtaiH vAmapAdapRSThabhAga ghAtaiH / bahuvacanena tritvameva prathamopasthitaM budhyate / cho TikA aguLidvayasaMyogajanito dhvaniH tAsAM ca trayeNa / pAtALA di padena antarikSasya divazca parigrahaH, cakArasvArasyAt / pAtALAditraye abhighAtachoTikayoH pratyekamanvayaH / anuktAstragrahaNaM vA / utsArya dUrIkRtya // 8 // aGganyAsaH ziromukhahRnmUlasarvAGgeSu mUlaM vinyasya // 9 // atra ziro mukhAdiSu pratyavayavaM mUlAvRttiH, sarvAGge sakRt / mUle mUlAdhAre / parAprakaraNe etAvAneva nyAsaH, adhikAnukteH // 9 // cinau sarvatattvavilApanam kAkacaJcapuTAkRtinA mukhena saMcoSyAnilaM saptaviMzatizo mUlaM japtvA vedyaM nAbhau saMmudraya punaH saptaviMzatizo japtvA aGguSThena zikhAM baddhvA Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH khaNDaH parAkramaH 283 punaranilamApUrya tena mUle cidagnimutthApya tatra vedyasya vilayaM vibhAvya // 10 // kAka caJcU puTaM kAkamukhAgraM tatsa mA kR tinA svamukhena saJcoSyA nilaM samyagbAhyavAyumantanatvA / vedyam SaTtriMzattattvAni vakSyamANAni saMmudraya ekIkRtya / aGguSThena tanmantreNa nama ityanenetyarthaH / vilaya miti ghanaghRtaM agnisaMyogena dravIbhUtam / yadyapi layazabdaH nAzaH, tathA'pi 'vi' ityupasargeNa dravatvaM artha:, "AjyaM vilApya" iti prayogAt, " taptAyodravavat" ityagrimasUtrAnurodhAcca // 10 // arghyasAdanam athArthasAdanamAha--- gomayenopaliptacaturazrabhUtale pravahatpArzvakarakRtayA 'matsyamudrayA divyagandhAmbuyutayA bhUvyomavAyuvahnimaNDalAni kRtvA // 11 // pravahatpArzve ti yena nAsApuTena vAyurvahati tatpArzvakaramadhaH kRtvA racitamatsyamudrayetyarthaH / divyaH zreSThaH / bhUmaNDa laM caturazraM, zrIyantralekhane catura bhUbimbaM kSoNIpuramiti bhUriprayogAt / vyoma maNDalaM vRttaM, zUnyAtmakavRt jyotizzAstrAdau saGkhyAsaGkete AkAzazabdasya bhUriprayogAt, zUnyasya vRttarUpatvAt / vAyumaNDalaM SaTkoNaM, tantrasAre bhUzuddhiprakaraNe ---- dhUmravarNa tato vAyubIjaM SaDbindulAJchitam / SaTkoNaM iti vizuddhezvaratantravacanasyodAhRtatvAt / vahnimaNDalaM trikoNam "raktavarNa vahnibIjaM trikoNakaM " iti tatraiva sattvAt / itthaM ca caturazravRttaSaTkoNatrikoNAnItyarthaH // 11 // tataH zeSadharmAnatidizati zyAmAvat sAmAnyavizeSAyeM sAdayet // 12 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 parezurAmakalpasUtram parAmantreSu yojanIyo bIjavizeSaH parAkrame sarvamantreSu bIjavizeSayogamAhasarve'pi parAkramamanavaH 'sauH varNapUrvAH kAryAH // 13 // SaDaGganyAsavizeSaH vizeSAdhye zyAmAto yo'dhikAMzaH tamAha bhRgucaturdazaSoDazadvirAvRttyA varNaSaDaGga sarvamUlaSaDAvRttyA matraSaDaGgaM ca kRtvA // 14 // bhRguH sakAraH, ca turda zaH aukAraH SoDa zo visargaH, eteSAM pratyekaM dvirA vRttyA hRdayAdiSaDaGgaM kuryAt / ayaM varNaSaDaGganyAsaH / binduyogazca, ziSTasaMpradAyAt / mantrasvarUpaM ---saM hRdayAya namaH / auM zirame svAhA / aH zikhAyai vaSaT , visargasya kevalasyAnuccAryatvAt / evamagre'pi / iti mUlavarNaSaDaGganyAsaH / vizeSAdhye agre sudhAdevImabhyayeti tasyaiva saMskArazravaNAt tatraiva vizeSaH / mUlena punaH SaDaGganyAsamAha----sarva mU le ti // 14 // SaDaGgadevIpUjA nyastAnAM SaDaGgadevInAM pUjAmAha - ubhAbhyAmarcayitvA // 15 // mUlavarNamUlAbhyAmityarthaH // 15 // sudhAdevIpUjA atha sudhAdevIpUjAmAha---- mUlamuccArya tAM cinmayImAnandalakSaNAmamRtakalazapizitahastadvayAM prasannAM devIM pUjayAmi namaH ' sovarNa-ba2. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 aSTamaH khaNDa:--parA-kramaH svAhA iti sudhAdevImabhyarcya tayA saMprokSya varivasyAvastUni // 16 // mUla muccArye ti / tayA sudhAdevyA va ri vasyA vastU ni pUjAdravyANi // 16 // tattvakadambasya hRtpadmAnayanam pUrvaM nAbhau saMmudritaM cidagnivilInaM taptAyodravavat SaTtriMzattattvakadambakaM hRtsaroje samAnIya // 17 // pUrva, pAtrasAdanAt pUrvamityarthaH / taptA yo drava va t taptasuvarNarasavat , vede nighaNTau suvarNaparyAya aya:padasattvAt prakRtAyaHpadamapi suvarNavAcakam / itthaM ca pUrva nAbhau SaTtriMzattattvAni ekIkRtya cidagninA dravIbhAvaH saMpAdito'sti, tAnanudya hRdaye tadrasasya samAnayanaM vidhIyate // 17 // parAcakranirmANama atha parAcakraM vaktuM prakramate------ mUlajaptaiH kusumakSepaiH vakSyamANaizca mantrairAsanakRptiM kuryAt-mUlAdiyogapIThAya nama ityantAni tAni ca pRthivyaptejovAyvAkAzagandharasarUpasparzazabdopasthapAyupAdapANivAgghrANajihvAcakSustvakzrotrAhaGkArabuddhimanaHprakRtipuruSaniyatikAlarAgakalA - vidyaamaayaashuddhvidyeshvrsdaashivshktishivaaH| evaM parAcakraM kRtvA // 18 // 1 mAkSataiH-zrI. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram prathamaM kevala mUle naikavAraM kusuma kSepaH / tato vakSya mA Nai kaikatattvamantreNa / mUlAdinA yoga pIThAya namaH ityantenaikavAraM kusumAkSatakSepaH vakSyamANairmantraiH / yathA tatra tattvamantrasvarUpaM------pRthivI yogapIThAya namaH iti / evaM zivA nteSu yojyam / evaM hRdaye SaTtriMzadvAraM mUlena niruktaSaTtriMzattattvamantraizca kusumAnAM prakSepa eva parAcakranirmitiH iti bhAvaH / tA ni cetyatra liGgavyatyaya ArSaH / SaTtriMzattattvAnyAha - pRthivI ti zivA ityantena / yadyapi tantrAntare zivAdipRthivyanta kramastattvAnAmasti, tathA'pi prakRte anenaiva krameNa mantraiH puSpakSapo'pUrvasAdhanamiti viparItapAThaH / tattvasvarUpaM vyAkhyAtaM prAk // 18 // devyA AvAhanam 286 kalpitacakre AvAhana mAha tatraitadaikyavimarzarUpiNIM SoDazakalAM parAM devI mAvA // 19 // eteSAM tattvAnAM ya aikya vimarzaH aikyaprakAzazaktiH tadrUpiNIM AvAhayet / anyat spaSTam // 19 // devIdhyAnam evamAvAhanamuktvA AvAhitAyA dhyAnaprakAramAha akaLaGkazazAGkAbhA tryakSA candrakalAvatI / mudrApustalasaddAhuH pAtu mAM paramA kalA // iti dhyAtvA // 20 // a ka La GkaH kaLaGkazUnyaH yaH zazAGkaH candraH tattulyA bhA / mudrA cinmudrA pustaM pustakam / etena dvibAhutvaM spaSTam / atra pustakaM vAmahaste, gaNapatiprakaraNalikhitayAmaLavacanAt / parizeSAt mudrA dakSe // 20 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH khaNDa:-parA-kramaH devIpUjA atha pUjAmAha mUlAdimuccArya prakAzarUpiNI pagabhaTTArikA mUlamadhyamuccArya vimarzarUpiNI parAbhaTTArikA mUlAntyamuccArya prakAzavimarzarUpiNI parAbhaTTAriketi tribhiH devyA mUlahanmukheSvabhyarcya samastamuccArya mahAprakAzavimarzarUpiNI parAbhaTTAriketi dazavAramavamRzya tAmeva devIM kAlAgnikoTidIptAM dhyAtvA // 21 // mUlA di sakAram / tatra binduyogo'pi / evaM mUladvitIyaM auM / tRtIyaM aH / mantrasvarUpaM tu--saM prakAzarUpiNIparAbhaTTArikAzrIdeg / evamanyat / de vyA mUlaM mUlAdhAram / idaM pUjanaM vizeSArghyadravyeNa 'AvaraNadevatAvat svahRdaye jJeyam / samastaM saMpUrNa mUlamityarthaH / zrIpAdukelyAdriyojanaM atrApi / ava mR zya pUjayitvA // 21 // devyAmakhilatattvahomabhAvanama tataH kRtyazeSamupadizati--- 'tasyAM kriyAsamabhivyAhAreNa vedyamakhilaM hutvA // 22 // tasyAM dIptI hu tvA hutaM bhAvayitvA // 22 // gurave aya'nivedanam mUlamuccArya sAmAnyapAdukayA svamastakasthAya gurave ayaM nivedya // 23 // 1 paradevatAvat-a, zrI. tasyA :-ba2. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 288 parazurAmakalpasUtram sAmAnya pAdukA dIkSAprakaraNe paThitagurupAdukAmantreNa // 23 // cinam punazcidagnimuddIptaM vibhAvya // 24 // uddIptaM vizeSeNa dIptaM vibhAvya // 24 // oyAbhyarcanam divyaughaM tisraH pAdukAH siddhaughaM tisraH mAnavaughamaSTAvabhyarcya // 25 // divyaugha siddhaughamA navau ghAnAM arcanaM AvaraNadevatA'rcanavadvizeSArdhyadravyeNa svahRdaya eva kAryam || 25 // divyaughAdInAha parAbhaTTArikA'ghora zrIkaNThazaktidharakrodhatryambakA nandapratibhAdevyambAvIrasaMvidAnandamadhurAdevyambA - jJAnazrIrAmayogA iti parAkramapAdukAH // 26 // parAbhaTTArikA aghoraH zrI ka NThaH iti divyaughaH / zakti dharaH krodhaH tryambakaH iti siddhaughaH / AnandaH pratibhA devyambA vIraH saMvidAnandaH madhurA devyambA jJAnaH zrI rAmaH yogaH iti mAnavaughaH // 26 // balanivedanam tataH kaLAmanunA baliM nivedya // 27 // 99 ta taH arcanAnantaram / kaLA manunA sauH ityanena " pAtu mAM paramA kaLA ityatra parAyAH kaLApadavAcyatvaM nirNItam / atastanmanurasAveva bhavitumarhati / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH khaNDaH --- homavidhiH balidAne dharmAH zrIkramoktAH grAhyAH, ekadevatAkatvena sAjAtyAt / atra japasya upAsanAkAlasya vA'nukteH, ayaM prayogaH sakRdeva / yadvA - zyAmAvArtALIsAhacaryAt japasaGkhyA anuktA tatratyA grAhyA / tAvajjapaparyantamupAstiH / ata evA sUtrakAraH japakAlaM vakSyati // 27 // vizeSasvIkAra: havizzeSamAtmasAtkuryAt / iti zivam // 28 // iti ... kalpasUtre parAkramo nAmASTamaH khaNDaH 289 h vizzeSAtmasAtkAraH zrIkramavat / AtmasAt kuryAt ityevoktyA atra sAmayikAbhAvaH sUcitaH / ziva miti vyAkhyAtameva // 28 // iti ... kalpasUtrattau parAkramo nAmASTamaH khaNDaH navamaH khaNDaH - homavidhiH homa dhikAraH atha gaNapatikrame nitya homaprasaktau lalitA''dipurazcaraNAGgahomasya anyatra kAmyahomasya vA prasaktau taditikartavyatAjJAnasyAvazyakatayA tadarthaM homavidhiM vaktumArabhate 37 atha sveSTamantrasya homavidhAnaM vyAkhyAsyAmaH // 1 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 parazurAmakalpasUtram athe ti pUrvaprakrAntavicchedadyotakaH / sveSTa mantra syetyanena agre sauravaiSNavAdisarvasAdhAraNopAsanAyAH vakSyamANatvAt atrApi sarvasAdhAraNo homavidhiH iti jJApittaH // 1 // kuNDasthaNDilanirmANam tataH tadvidhimAha-- caturanaM . kuNDamathavA hastAyAmamaGguSThonnataM sthaNDilaM kRtvA // 2 // ku NDa mityanena tantrAntaroktamekhalAyonikhAtAdikamatidiSTaM nAmnA / ca tu ra zraM nityam / prajA''dikAmanAyAM yonikuNDAdikamapi / sUtrAnuyAyinAM na maNDapavicAraH, anuktatvAt asUcitatvAcca / A yA maH vistAraH // 2 // sAmAnyodakenAvokSaNam sAmAnyAya'mupazodhya tenAvokSya // 3 // tattatkramoktavidhinA sA mA nyodakaM nirmAyetyarthaH / yadi pUjA'GgahomaH tadA pUjAyAM kRtenaiva kAryasiddhau na nirmANaM, anyatra nirmANaM iti jJeyam // 3 // ___ rekhAsu brahmAdidevatA'rcanama prAcIrudIcIstisrastisro rekhA likhitvA // 4 // prAcIH prAgagrAH u dI cIH udagagrAH // 4 // tAsu rekhAsu brahmayamasomarudraviSNvindrAn SaT'tArInamassaMpuTitAnabhyarcya // 5 // 1 tAra-a, zrI. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH khaNDaH-homavidhiH 291 SaTtA rI tritArIkumArI prathama, tato brahmaNe na maH iti / evaM ca SaTtAranamasaMpuTitA bhavanti / evameva ya mA yetyAdau yojyam / na ma ssaM pu Ti tAn ityanantaraM paThitveti zeSaH / abhya yetyasya karmAkAGkSAyAM mantraliGgAt devatA yojyA // 5 // kuNDAbhyarcanam sahasrArciSe hRdayAya namaH, svastipUrNAya zirase khAhA, uttiSThapuruSAya zikhAyai vaSaT, dhUmavyApine kavacAya hu~, saptajihvAya netratrayAya vauSaT , dhanurdharAya astrAya phaT, iti SaDaGgaM vidhAya tena SaDaGgena kuNDamabhyarcya // 6 // uktaSaNmantraiH svadehe. hRda yAdiSaDaGganyAsAnantaraM kuNDe taireva mantraiH / / ___ amIzAsuravAyuSu madhye dikSu ca SaDaGgayuvatIH pUjayet // 6 // agnicakranirmANAdi . tataH agnicakranirmANAdikamAha tatrASTakoNaSaTkoNatrikoNAtmakaM agnicakra vilikhya pItAyai zvetAyai aruNAyai kRSNAyai dhUmrAyai tIbrAyai sphuliGginyai rucirAyai jvAlinyai nama iti trikoNamadhye vahnaH pIThazaktIH saMpUjya taM tamase raM rajase saM sattvAya AM Atmane aM antarAtmane paM paramAtmane hrIM jJAnAtmane namaH iti tatraivAbhyarcayet // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram kuNDe sthaNDile vA aSTa koNA dinirmANaM pravezarItyA kAryam, trikoNasyAbhyantare bhUri darzanAt / pItA yA ityAdi jJAnAtmane namaH ityantaM spaSTam / aa trikoNa eva / kramastu svAgrAdiprAdakSiNyena // 7 // 1 292 aritzvavAgIzvarapUjA evaM pIThazaktipUjAmuktvA tataH agnipratiSThAmupadizati---- tato janiSyamANavahneH pitarau vAgIzvarIvAgIzvarau pIThe'bhyarcya tayormithunIbhAvaM bhAvayitvA hrIM vAgIzvarIvAgIzvarAbhyAM namaH iti dhyAtvA // 8 // pIThe trikoNAtmake abhyarcitadevatAviziSTe / tayoH vAgIzvarIvAgIzvarayoH mithunIbhAvaM maithunakarma manasA bhAvayitvA / dhyAtveti dhyAnaM kAmezvarIkAmezvaravat tadabhinnatvAt // 8 // saMvidanipAtanam araNeH sUryakAntAt dvijagRhAdvA vahnimutpAdya mRtpAtre tAmrapAtre vA AgneyyAmaizAnyAM nairRtyAM vA nidhAya agnizakalaM kravyAdAMzaM nairRtyAM visArya nirIkSaNaprokSaNatADanAvakuNThanAdibhiH vizodhya OM vaizvAnara jAtaveda ihAvaha lohitAkSa sarvakarmANi sAdhaya svAhA iti mUlAdhArodgata saMvidaM lalATanetradvArA nirgamayya taM bAhyAgniyuktaM pAtayet // 9 // araNiH prasiddhaH / dvija gR he yaH pacanAbhiH tasyAnayanameva tadutpAdanam / pAtraniyamamAha - mRtpAtra iti / sthApanadeza niyamamAha - A me yyA miti / Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH khaNDa : - homavidhiH 293 " kravyAdAMza miti amedhyAMzaM ityarthaH " ya etAn kravyAttamapahatya medhye'mau kapAlamupadadhAti " iti zruteH / visArya bahirnirasya / nirIkSaNaM svanetrAbhyAm / prokSaNaM sAmAnyAyoMdakena / tADanaM abhighAtAkhyaH saMyogavizeSaH / a va ku NTha naM pUrvadarzitamudrA / Adi padena venuyonI, sthalAntare avakuNThanasahapAThAt / etaiH vizo dhya saMskRtya / tasmin pAtre cidagnyAdAnaprakAra mAha - OM vaizvAnareti / lalATanetra dvArA bhrUmadhyadvArA nirgamayya nirgamanaM vibhAvya / taM cidagnim | bA hyA niyuktaM ityanena cidagmeH prAdhAnyaM sUcitam bhRtyayuktarAjetivat / pA ta ye t ityasmAt pUrva pUrvanirmitAgnicakre iti zeSaH // 9 // 1 " indhanairAcchAdanam kavacamantreNa indhanairAcchAdya // 10 // kavaca mantreNa huM ityanena // 10 // upasthAnam athopasthAnamAha agniM prajvalitaM vande jAtavedaM hutAzanam / suvarNavarNamanalaM samiddhaM vizvatomukham // ityupasthAya // 11 // upasthAnaM nAma agneraparabhAge kRtAJjalestiSThato mantrapAThaH // 11 // 1 utthApanam bhUmau mRNmayapAtre pUrva AgneyAdyanyatamadikSu sthApitAgneH kuNDe prakSepArthaM utthApane mantramAha uttiSTha 'haritapiGgaLa lohitAkSa sarvakarmANi sAdhaya me dehi dApaya svAhA iti vahnimutthApya // 12 // puruSaha - zrI. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 294 parazurAmakalpasUtram etena OM vaizvAnareti bahiH nirgamayya kuNDe prakSepAt prAk arthakrameNa pAThaka bAdhitvA prayogAnuSThAnakAle pAThaH, utthApanasya prakSepapUrvakAlikatvAt // 12 // prajvAlanam prajvAlanamantramAha citpiGgaLa hana hana daha daha paca paca sarvajJAjJApaya svAhA iti prajvalya // 13 // prajvAlanaM veNudhamanyA, " mukhenAgniM nopadhamet" iti smRteH // 13 // agneH puMsavanAdisaMskArAH utpannAgneH saMskArAnAha SaTtAravAco namomatreNa puMsavanasImantajAtakarmanAmakaraNAnnaprAzana cauLopanayanagodAnavivAhakarmANyamukAgramukaM karma kalpayAmi namaH iti vidhAya // 14 // SaTtAra vAcaH uktAH / namo mantreNa namo'ntamantreNa / svayameva namo'ntamantraM vivRNoti---a muke tyAdinA / itthaM ca prathamaM SaTtArI tataH aiM tataH iSTadevatAnAma tato'gnizabdaH SaSThayantaH puMsavanAdikarmanAma dvitIyAntaM tataH kalpayAmIti // 14 // pariSecanAdi pariSicya paristIrya paridhAya // 15 // pariSicya, anuktatvAt aizAnImArabhya pradakSiNaM samantAt sAmAnyAdhyoMdakena / paristIrya - paristaraNe ekaikadizi catvAro darbhAH, " agniM SoDazabhirdarbhaiH Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH khaNDaH-homavidhiH 295 paritastu paristaret" iti vacanAt / paridhA ya zrautoktadharmakasamidbhiH prAgvaja triSu / kramAdikaM kASThaniyamaH zrautAt jJeyaH // 15 // agnidhyAnam atha sAdhitAgneH dhyAnamAha---- . triNayanamaruNajaTAbaddhamauLiM sazuklAM zukamaruNamanekAkalpamambhojasaMstham / abhimatavarazaktiM svastikAbhItihastaM namata kanakamAlAlaGkRtAMsaM kRzAnum // iti dhyAtvA // 16 // agnicakre devatAsthApanam pUrvakalpitAgnicakrASTakoNAdiSu devatAsthApanamAha aSTakoNe jAtavedase saptajihvAya havyavAhAya * 'azvodarAya vaizvAnarAya kaumAratejase vizvamukhAya devamukhAya nama iti SaTkoNe SaDaGgaM trikoNe agnimantreNa agniM pUjayitvA // 17 // aSTa ko Ne anuktatvAt prAgAdiprAdakSiNyakramaH / SaT ko Ne 'pi tathaiva / ani mantreNa "agniM prajvalitaM'' ityupasthApanamantreNa, agniliGgasya spaSTatvAt / pUjanaM ca paJcopacAraiH mantrAvRttyA jJeyam // 17 // 1 azvodarajAya-a. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 parazurAmakalpasUtram saptajihvAhoma: saptajihvA''hutIrAha- hiraNyAyai kanakAyai raktAye kRSNAyai suprabhAyai atiraktAyai bahurUpAyai namaH ityagneH saptajihvAsu mUlazuddhenAjyena saptAhutIH kuryAt // 18 // namaH iti sarvatrAnuSajyate / mUlazuddhena mUlAbhimantraNena saMskRtena / abhimantraNaM saGkhyA'nukteH sakRnmUlena / namaH padottaraM svAhAyogaH, homarUpatvAt, svAhA home tarpaNe tu tarpayAmIti yojayet " iti yoginItantravacanAt // 18 // 66 agrAhutitrayama karmazeSamupadizati sUtrAntareNa--- vaizvAnarottiSThacitpiGgaLairagne stridhA''hutiM vidhAya // 19 // vaizvAnarottiSTha cipiGga Lai riti pUrvapaThitaiH tribhirmantraiH ityarthaH / tridhA trivAram / anena karmAbhyAsa nAhutibhedaH iti sUcitaH / vaizvAnarAdimantratraye svAhAkAro'sti / tathA'pyanyasvAhAkAro homakAle yojyaH / taduktaM zaktisaGgamatantremantrAnte yA vahnijAyA sA tu mantrasvarUpiNI / tadante'nyAM prayuJjIta sA homAGgatayA matA // iti // atra mantraliGgenaiva devatAlAbhe punaragneriti kathanAt triSvapi homeSu " agnaya idaM na mama " iti tyAgaM gamayati / anyathA " vaizvAnarAyedaM na mama " iti liGgena prApnuyAt // 19 // iSTadevatAssvAhanAdi atheSTadevatA''vAhanamAha bahurUpajihvAyAmiSTAM devatAmAvAhya paJcopacArai rupaMcarya // 20 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH khaNDa:--homavidhiH 297 A vA hanaM pUjAprakaraNoktasaraNyA / paJcopa cA raiH gandhAdibhiH // 20 // cakradevInAmAhutayaH sarvAsAM cakradevInA' mekAhuti hutvA, namo'ntAn pAdukA'ntAn zeSAn mantrAn svAhA'ntAn vidhAya juhuyAt // 21 // sarvA sA miti tattadAvaraNadevatASaDaGgaughatrayanityA''dInAM madhye yasmin pUjAprakaraNe yAvatyo vihitAH tAsAM sarvAsAM ityarthaH / dravyasyAnuktatvAdAjyam / na mo'ntA ni ti---ye ca namo'ntA mantrAH bANamantrAH vazinyAdimantrAzca pAdu kA 'ntA mantrA gurupAdukAmantrAdayaH, etadubhayabhinnAH kevalaM nAmnaivoddhatAH aNimAsiddhyAdayaH "zeSAH etAn sarvAn svAhA'ntAn kRtvA tena hotavyaM ityarthaH / zrIkrame paJcadazanityA'nantaraM sarvarogaharacakre kAmezvaryAdyanantaraM mUlena pUjanavanna homaH. tasyAH pradhAnadevatArUpatvena tamyA AhuteH vakSyamANatvAt // 21 // pradhAnadevatA''hutayaH evaM agnisaMskArAnuktvA pradhAnahomadharmAnupadizati--- atha pradhAnadevatAyai dazAhutIrjuhuyAt // 22 // athetyanena aGgadevatAhomavicchedaH sUcitaH // etAvatparyantaM sarvaprayogasAdhAraNam / purazcaraNAGgahomaH kAmyahomo vA sarvo'pyetaduttaraM bhavati // 22 // kAmyahomavidhiH atha kAmyahomaM vidadhAti-- yadi kAmyamIpsedabhISTadevatAyai vijJApya saGkalpaM kRtvaitAvatkarmasiddhayarthametAvadAhutIH kariSyAmIti // ' mekaikA-zrI. azeSAn-zrI. 'azeSAH--zrI, va2. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 parazurAmakalpasUtram vijJA pya prArthya e tA va karma siddhaya thai amukaphalasiddhayartha etAvatkarmAmukasaGkhyAkAhutIH / kAryatAratamyena AhutisaGkhyAtAratamyaM jJeyam // 23 // sasAdhanaM homaM vidhatte-- tilAjyaiH zAntyA annenAnAyAmRtAya samicUtapallavaivarazamAya dUrvAbhirAyuSe kRtamAlairdhanAyotpalai gAya bilvadaLe rAjyAya panaiH sAmrAjyAya zuddhalAjaiH kanyAyai nandyAvataiH kavitvAya vajuLeH 'puSTayai mallikAjAtIpunnAgairbhAgyAya bandhUkajapAkiMzukavakuLamadhukarairaizvaryAya lavaNairAkarSaNAya kadambaiH sarvavazyAya zAlitaNDulairdhAnyAya kuGkumagorocanAdisugandhaiH saubhAgyAya palAzapuSpaiH kapilAghRtairvA tejase dhuttUrakusumairunmAdAya viSavRkSaH nimbazleSmAtakavibhItakasamidbhiHzatrunAzAya nimbatailAktalavaNairiNAya kAkolUkapa:vidveSaNAya tilatailAktamarIcaiH kAsazvAsanAzAya juhuyAt // 24 // tilA jyaiH tilasahitAjyaiH / yAvatsaGkhyAkAjyAhutayaH tAvatsaGkhyAkatilAhutayaH kAryAH iti niSkarSaH / sAhityaM dvandvasamAsalabhyaM jJeyam / zAntyai zAntirnAma utpatsyamAnAniSTaprAgabhAvasaMrakSaNam / anne nodanena anna lAbhAya amR tA ya mokSAya / sa micca ta palla vaiH iti tilAjyavat / samidhazca yajJIyavRkSasambandhino grAhyAH / dUrvAH prasiddhAH / kRta mA lai: ArevataiH, "ArevatavyAdhighAtakRtamAlasuparNakAH" ityamaraH / zuddha lAjai ri ti zuddhatvaM gRhe nirmitatvam / na nyA vataiH tagaraiH / vajulaiH citrakRdbhiH, " vajuLazcitrakRccAtha " ityamaraH / bandhU ko mahArASTrabhASayA 1 puSpairma-a, va. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH khaNDaH - homavidhiH duyArI iti prasiddhaH / kiMzukaH palAzaH / agre palAzapuppairiti svAtantryeNa tejassAdhanatvaM bodhyate / iha tu bandhUkAdisahitasya aizvaryasAdhanatvaM iti na punaruktiH / madhukarairiti yogena madhupuppANAM grahaNam, na tu rUDhyA bhramaragrahaNaM, puppasAhacaryAt / viSavRkSAH mahArASTrabhASayA kAjA iti prasiddham / atra vRkSazabdaH tatsamilakSakaH, agre samitsAhacaryAt / zleSmA ta kaH zeluH " zeluH zleSmAtakaH " iti kozAt / vi bhI ta ka; akSa:, " triliGgastu vibhItakaH / nAkSastuSaH karSaphala : " iti kozAt / dvandvasamAsAbhAvAt viSavRkSasamidhaH nimbAdisamidbhiH saha vikalpyante / zatrunAzakarmaNi dvayostulyasAdhanatvam / zatrunAzo'tra na maraNam, mAraNaprayogasya pRthagvakSyamANatvAt kiM tu tadIyapazuputrAdinAzaH / vidveSaH svazatroryaH prabalAzrayabhUtaH tena sAkam / tilatailAkte ti--' kA sazvA saH rogavizeSaH // " 299 nanu kimanena dravyaviziSTaM karma phalAya vidhIyate, uta vAkyAntareNa prAptahomasAmAnyamanUdya dravyaphalasambandho vidhIyate iti cet--- 46 atra kecit -- dvitIyapakSa eva yuktaH / viziSTavidhipakSe SaSTho vidhiH atyantagurubhUtaH, guNaphalasambandhapakSo laghubhUtaH, anyathA " dadhnendriyakAmasya juhuyAt " ityatrApi tathAtvApatteH / na ca - " datendriyakAmasya " ityatra vAkyAntareNa labdhahomAnuvAdo yuktaH, iha dhAtvarthaprApakapramANAntarAbhAvAt kathamanuvAdaH iti vAcyam / homavidhAnaM vyAkhyAsyAmaH ityadhikArAt prakaraNena tantrazAstraprAptapurazcaraNAdyaGgabhUtahomAnuvAdena guNavidhisaMbhavAt----ityAhuH / / tadasat / yadi purazcaraNAdyaGgabhUtahomAnuvAdena dravyaM phalAya vidhIyate, tarhi tatra taddazAMzasaGkhyAyA home kuptatvena zrIdevatAyai vijJApanavidhisUtre " etAvadAhutIH kariSyAmi " iti sarvanAmnA nirdezo viphalaH / " japadazAMzaM kariSyAmi " iti vadet / manmate kAryagauravalAghavAbhyAM hrAsavRddhisaMbhavAt aniyatasaGkhyAkatvena sarvanAmnA nirdezo yuktaH // na ca japaM vihAya kevalahomo nopalabhyate anyatantreSu iti zaGkanIyam / agastya saMhitAyAM coLarAjJo ripoH pANDyasya saMhArArthaM nagnAH kevalaM nimbatailamizri1 kAsazvAsa rogavizeSau - zrI. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 parazurAmakalpasUtram jalavaNahomena kRtyAmutpAdayAmAsuH ityaitihyamasti / evaM tantrepvapyupalabhyate / tasmAt prathamapakSo yuktaH // 24 // balidAnam athottarAGgamAha---- baliM pradAya // 25 // bali dA naM tattatpUjAkramoktavidhinA / / 25 / / mahAvyAhRtihomaH mahAvyAhRtihomamAha---- OM bhUragnaye ca pRthivyai ca mahate ca svAhA / OM bhuvo vAyave cAntarikSAya ca mahate ca svAhA / OM suvarAdityAya ca dive ca mahate ca svAhA / OM bhUrbhuvassuvazcandramase ca nakSatrebhyazca digbhyazca mahate ca svAhA / iti caturbhimatraiH mahAvyAhRtihomaM kRtvA // 26 // brahmArpaNAhutiH brahmArpaNAhutimAha---- itaH pUrva prANabuddhidehadharmAdhikArato jAgratsvapnasuSutyavasthAsu manasA vAcA karmaNA hastAbhyAM padbhayAmudareNa ziznA yat smRtaM yaduktaM yat kRtaM tat sarvaM brahmArpaNaM bhavatu svAhA iti brahmArpaNAhuti kRtvA // 27 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH . agnidevatayorudvAsanam pUrvAvAhitacidanerAvAhitAyA devatAyAzcodvAsanamAha-- cidagniM devatAM cAtmanyudvAsayAmi nama ityudvAsya // 28 // udvA sa naM khecarImudrayA // 28 // bhasmadhAraNam bhasmadhAraNaphalamAha tadbhasmatilakadharo lokasammohanakAraH sukhI viharet / iti zivam // 29 // ____ iti . . . kalpasUtre homavidhirnAma navamaH khaNDaH tadbhasma agnerbhasma / agnivisarjanAnantaraM paristaraNaparidhInAmapi visargaH, pratipattisaMskArasyAnuktatvAt / zi va miti vyAkhyAtam // 29 // iti . . . kalpasUtravRttau homavidhirnAma navamaH khaNDaH dazamaH khaNDa:-sarvasAdhAraNakramaH sAmAnyakramAdhikAraH prathamakhaNDe dIkSA'nantaraM sarvamantrAdhikArI bhavatItyuktatvAt zrItripurasundaryupAsteH niSkAmarUpatayA yadA saGkaTe kAmanAvazAt sUryaviSNubhairavAdyupAstiprasaktiH taditikartavyatAjJAnArtha tantrAntaropAsti sUtrAnuyAyI mA karotu iti tadupAsanAsiddhaye, kiM ca razmimAlA''diSu pratyekaM mantrANAM phalazravaNAt tattatkAmanayA tattadupAsti Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 parazurAmakalpasUtram prasaktau, apica kazcana upAsanAyAM zraddhAvAn lalitopAstau ca anadhikArI tasya zivaviSNvAdyupAsanAM pravartayatu iti, paramakRpAluH zrIparazurAmaH sarvasAdhAraNIM upAsanAsaraNiM darzayati athAtaH sarveSAM mantrANAM sAmAnyapaddhatiM vyAkhyAsyAmaH // 1 // atha tripurasundaryupAstiprakAradarzanAnantaram / ataH avataraNikAyAmuktahetoH / sarveSAM gaNapati-lalitA - zyAmA-vArtALIbhinnAnAM yAvatAM mantrANAm / sAmAnya paddhatiM sAdhAraNasaraNim // 1 // zyAmA'GgAnAM keSAMcidatidezaH atha zyAmA me paThitAni kAnicidaGgAnyatidizati vacanena - zyAmAvat sandhyA''dyarghyazodhanaparyantaM nyAsavarjam // 2 // dhana sandhyA ss dI tyanena sandhyAtaH prAk paThitAnAM vyAvRttiH / a rdhya paryantaM ityanena tadagrimavyAvRttiH / ubhayamadhyatanAnAM madhye nyAsa va rja ityanena tadvyAvRttiH / arghyazodhanaM ityavizeSoktyA vizeSArghyazodhanAntaM kAryam / tena brAhme muhUrte yat kRtyaM snAnadantadhAvanaviMzatigaNDUSAdi sarva nivartate // 2 // sarvasAdhAraNanyAsaH sarvasAdhAraNanyAsamAha anuktaSaDaGgasya SaDjAtiyuktamAyayA SaDaGgam // 3 // anuktetyanena ajJAtamapyupalakSaNIyam / itthaM ca yasya mantrasya SaDaGgaM uktam, tena svaSaDaGge zyAmAkrame nyAsasamaye nyaset / yasyAnuktamajJAtaM vA tatra SaDjAtiyuktamAyayA SaDaGganyAsaH / SaDjAtimAyA ca hrAM hrIM hUM haiM hrauM hraH iti krameNa SaDaGgeSu yojyam // 3 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH cakranirmANam cakranirmANaprakAramAha- . bindutriSaDaranAgadaLacatuSpatracaturazramayaM cakram // 4 // aSTa da LaM ca turda LaM padmadvayam / zeSaM spaSTam // 4 // SaDAvaraNIpUjA athAvaraNadevatAsthAnamAha bindau mukhyadevatecchAjJAnakriyAzaktayasyazre SaDare tattatSaDaGgAnyaSTadaLe brAhmayAdyAH caturdaLe gaNapatidurgAvaTukakSetrezAzcaturazre dikpAlAH // 5 // dvitIyAvaraNamAha-icche ti / kramaH svAgrAdiprAdakSiNyena / tRtIyamAhaSaDa ra iti / kramaH prAkkoNamArabhyezAnAntam / caturthamAha-aSTa da La iti / kramaH pUrvavat / caturda Le paJcamAvaraNe / kramaH prAgAdidikSu / ca tu ra zre'pi tathaiva prAMgAdIzAnAntaM Urdhva adhazca jJeyam / evaM SaDAvaraNIpUjA // yadyapi pradhAnadevatAyAH ante pUjA'nyatrAsti, tathA'pyatra viparItaM, tathA pAThAt // 5 // sarvamantrayojyabIjAni sarvamantreSu yojyAna bIjAnAha--- tritArIkumArIbhyAM sarve kramamatrAH pryoktvyaaH||6|| tri tArI zrIkramoktA / kumArI bAlA // 6 // .. AvAhanAdimantrAH tattanmUlenAvAhanaM kalAmanunA baliranena krameNAhutiH // 7 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 parazurAmakalpasUtram AvAhanamantramAha--tatta diti / balidAnamantramAha-kale ti / kalA ma nuH vyAkhyAtaH / atra balidAnaM pAtrodvAsanadevatodvAsanAdInAmupalakSakam , teSAmAvazyakatvAdanukteH / a ne na kra me Na uktakrameNa / A hu tiH yajanaM pUjanam / sarvadevAnAM tattanmantrajapaH zrIkramoktajapasamaye kAryaH // 7 // - iti sarvasAdhAraNakramaH // razmimAlAviniyogaH evaM sAmAnyakramamuktvA punasiMhaguhA'valokananyAyena lalitAkramazeSameva vaktuM / prakramate atha razmimAlA // 8 // athe ti pUrvaprakaraNavicchedadyotakam / ra zmi riti prakAzAparaparyAyaH / mA le ti mantra vizeSasaMjJA / taduktaM nityAtantre mantrA ekAkSarAH piNDAH kartavyA dvayakSarA matAH / bahuvarNa samArabhya navArNAvadhi bIjakAH // tato dazArNamArabhya yAvadviMzati mantrakAH / tata UrdhvaM gatA mAlAstAsu bhedo na vidyate // iti // itthaM ca gAyatryAdimahApAdukA'ntasya prakAzakatvAt viMzativarNAdhikatvAcca ra zmi mA le ti vakSyamANamantrakalApasaMjJA // 8 // .. tasyAH viniyogaM kAlaM cAha suptotthitenaiSA manasaikavAramAvA // 9 // ___eSA razmimAlA suptotthiteneti svArasyAt prabodhAvyavahitottarakSaNa eva kAla iti jJApyate / tena brahmarandhre gurordhyAnAdikaM pUrvoktaM etaduttarameveti siddham / na ca-pUrvamapi " muhUrte brahmaNo muktasvApaH" ityanena pUrvokta kriyAkalApe'pi varNatrayaM-vara. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 dazamaH khaNDa:--sarvasAdhAraNakramaH prabodhAvyavahitatvaM pratIyate / anyathA taduttaraM vakSyamANasaMviddhyAnAdeH nidrAsamaye asaMbhavenArthasiddhe tatkAlaprabodhe muktasvApa iti vizeSaNaM vyartha syAt--iti vAcyam / brAhme muhUrte nidrAM rAgaprAptAM nivArayat taccaritArtham / atra suptotthiteneti vizeSaNasya tathA gatyabhAvAt utthAnAnantarakAlAGgatAmeva pratipAdayati // etena nibandhe vyutkrameNa pAThaH aprAmANika eveti siddhaH // 1 // gAyatryAdi prathamaM razmipaJcakam atha razmimAlAsaMjJakAn mantrAn darzayati--- praNavo bhUrbhuvassuvaH tatsaviturvareNiyaM bhargo devasya dhImahi / dhiyo yo naH pracodayAt // iti triMzadvarNA gaaytrii|| yata indra bhayAmahe tato no abhayaM 'kuru / maghavaJchandhi tava tanna Utaye vidviSo vimRdho jhi|| svastidA vizaspativRtrahA vimRdho vshii| vRSendraH pura etu naH svastidA abhayaMkaraH // ityaindrI saptaSaSThyarNA saGkaTe bhayanAzinI // praNavo ghRNissUrya AdityoM ityaSTArNA saurI tejodA // praNavaH kevalo brahmavidyA muktidA // tAraH paro rajase sAvadoM iti navArNA turyagAyatrI svaikyavimarzinI // 1 kRdhi-zrI. 39 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 parazurAmakalpasUtram razmipaJcakametanmUlahRtphAlavidhibiladvAdazAnta bIjatayA vimRSTavyam // 10 // triMzadvarNA gAyatrI" ityAdibhiH vakSyamANaiH razmimAlA'vayavamantrasaMjJA darzitA / aindrI indradaivatyA / saGkaTe dAvAbhivyAghrAdiprANasaGkaTe / ne jo dA - teja: svadarzanena pareSAM svasmin utkarSapratipAdikA zaktiH tasyAH dAyinI / praNavaH kevalaH praNavoccAraNameva brahma vidyA brahmavidyApratipAdikA / tAraH praNavaH / turya gAyatrI gAyatryAsturyapAdarUpA / taduktaM vizvAmitrakalpe 64 gAyatryAsturyapAdo'yaM tripadAyA hyudAhRtaH // iti // svaikya vimarzaH AtmarUpajJAnaM tatpradAyikA / eta tu tatsavituriti gAyatrImArabhya gAyatrIturyapAdaparyantaM yat razmi paJcakam / razmInAM prakAzazaktimattvAt amISvapi tattve razmizabdena vyavahAraH / krameNa mUle mUlAdhAre hRdi lalATe vidhi bile brahmarandhre dvAdazAnte / ayaM vyAkhyAtaH prAk / vimRSTavyaM bhAvayitavyam // 10 // cAkSuSmatI vidyAsdi dvitIyaM razmipaJcakama sUryAkSitejase namaH / khecarAya namaH | asato mA sadgamaya / tamaso mA jyotirgamaya / mRtyormA'mRtaM gamaya / uSNo bhagavAn zucirUpaH / haMso bhagavAn zucirapratirUpaH // vizvarUpaM ghRNinaM jAtavedasaM hiraNmayaM jyotirekaM tapantam / sahasrarazmiH zatadhA vartamAnaH prANaH prajAnAmudayatyeSa sUryaH // 1 tatprApikA - ba2. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDa:---sarvasAdhAraNakramaH OM namo bhagavate sUryAya aho vAhini vAhinyaho vAhini vAhini svAhA // vayassuparNA upasedurindraM priyamedhA RSayo nAthamAnAH / apadhvAntamUrNahi pUrdhi cakSu mumugdhyasmAnnidhayeva baddhAn // puNDarIkAkSAya namaH / puSkarekSaNAya namaH / amalekSaNAya nmH| kamalekSaNAya nmH| vizvarUpAya namaH / zrImahAviSNave namaH // iti SoDazamantrasamaSTirUpiNI dUradRSTipradA'cAkSumatI vidyA / / 11 // sUrye tyArabhya vRNi naM jA ta ve da saM [aprati rUpaH] itiparyantaM sapta vAkyAni sapta mantrAH / tato hi ra Nma yaM vizvarUpaM] ityArabhya eSa sUryaH ityanto'STamaH / OM namaH ityArabhya svA hA'nto navamaH / va ya ssuparNA ityArabhya baddhAn ityanto dazamo mantraH / tadagrimANi namo'ntAni SaT vAkyAni pratyekaM SaNmantrAH / itthaM SoDaza mantrANAM sa ma STiH samudAyaH tadrUpiNI yA prakRtavidyA sA upAsakAnAM dUra dRSTi pradA dvIpAntarasthaM vastvapi karasthAmalakavat dRSTigocarIkarotIti bhAvaH // 11 // dvitIyapaJcake dvitIyamantramAha praNavo gandharvarAja vizvAvaso mama abhilaSitAmukAM kanyAM prayaccha tato'gnivallabhetyuttamakanyAvivAhadAyinI vidyA // 12 // 'cakSu-zrI. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 parazurAmakalpasUtram amu ke tyatra abhilaSitakanyAnAmanikSepaH, nAtrAhaH sarvanAmnA nirdezAt , "adIkSiSTAyaM brAhmaNaH" itivat / agni va lla bhA svAhA // 12 // tRtIyamantramAha tAro namo rudrAya pathiSade svasti mA sampAraya iti mArgasaGkaTahAriNI vidyA // 13 // mArge yat sa ka TaM corAdijanitaM tasya hA riNI // 13 // caturthamantramAha tArastAre padamuktvA tuttAre ture zabdaM ca dahanadayiteti jalApacchamanI vidyA // 14 // pada muktve ti zabdaM ceti tyaktvA zeSaM-OM tAre tu tA re ture iti / paThitvA tataH da ha na da yi tAM paThet // 14 // paJcamamantramAha----- acyutAya namaH anantAya namaH govindAya namaH iti mahAvyAdhivinAzinI nAmatrayI vidyA // 15 // paJcemA razmayo mUlAdiparikaratayA prapaJcyAH // 16 // i mA uktA ra zma yaH / pari ka ra ta yA tadAdhAratayA prapaJcyAH yojyAH ityarthaH // 16 // mahAgaNapatividyA''di tRtIyaM razmipaJcakam atha tRtIyapaJcake prathamamAha praNavaH kamalA bhuvanA madano glAcaturdazapaJcadazau gaM gaNapataye varayugaLaM da sarvajanaM me / zamanI-zrI. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH zabdo vazamAnayAgnivAmalocaneti mahAgaNapatividyA pratyUha' zamanI // 17 // kamalA zrIM bhuva nA hrIM ma da naH klIM glA t caturdazaH au paJca da zo'nusvArazca, miLitvA glauM / va ra yugaLaM varadvayam / tataH zabda iti zabdaM ca tyajet / avaziSTAH sarve varNAH mantrAvayavAH / va hi vA ma lo ca nA svAhA iti caramaM paThet / pratyUha za ma nI vighnanAzinI // 17 // dvitIyamantramAha-- praNavo namaH zivAya praNavo namaH zivAyeti dvAdazArNA zivatatvavimarzinI vidyA // 18 // ziva rUpaM yat caramaM tattvaM tasya yo vimarzaH prakAzazaktiH tatsaMpAdinI // 18 // tRtIyamAha praNavaH kASTamadakSazrutibindupiNDo bhRguSoDazo mAM pAlayadvandvaM iti dazArNA mRtyorapi mRtyureSA vidyA // 19 // ka kArAt aSTa maH jakAraH da kSa zrutiH ukAraH, mAtRkAnyAse tatsthAnatvAt , binduH prasiddhaH / tritaya pi NDaH samudAyaH juM iti / bhRguH sakAraH, SoDa zo visargaH, saH iti / tadanantaraM mAM pA laya pAla ye ti / mR tyo ra pi mRtyuH apamRtyunAzinItyarthaH // caturthamAha tAraH namo brahmaNe dhAraNaM me astvanirAkaraNaM dhArayitA bhUyAsaM karNayoH zrutaM mAcyor3ha mamAmuSya OM iti zrutadhAriNI vidyA // 20 // 'nAzinI-zrI. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 parazurAmakalpasUtram zrutasya adhItasya vAriNI dRDhasaMskArajanikA // 20 // paJcamamAha zrIkaNThAdikSAntAH sarve varNAH bindusahitA mAtRkA sarvajJatAkarI vidyA // 21 // zrI kaNThaH akAraH tadA dikSAntAH ekapaJcAzadvarNAH bindu sa hitAH mAtRvAcya sarvajJatA karI // 21 // razmayaH paJca mUlAdirakSA''tmakatayA yaSTavyAH // 22 // mUlA dhArA di dvAdazAntAnta ra kSA karyaH imAH yaSTavyAH bhAvayitavyAH iti bhAvaH // 22 // zivAdividyA''di caturtharazmi paJcakam caturthapaJcake prathamamantramAha 5 zivazaktikAmakSitimAyAravIndusmarahaMsapurandara - bhuvanAparAmanmathavAsavabhauvanAzca zivAdividyA svasvarUpavimarzinI // 23 // iyameva lopAmudropAsyA / iyaM, agrimA kAmarAjopAsyA ca, zrIguruvaktraikalabhyeti dvayoratigopyatvAt tadvivaraNaM na karomi / zivA di vidyA hAdividyA / svasyAtmanaH svarUpa prakAzakatra // 23 // dvitIyamAha - zabdAdvAmekSaNabindureko'nantayonibindavo'nyaH zaGkaraparAtrizUlavisRSTayo'parazcaita eva khaNDAH pratiSaTkUTA saMpatkarI vidyA // 24 // lomAH Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH 311 __kla iti varNAdupari vA me kSaNaM IkAraH, mAtRkAnyAse tatsthAnatvAt , tato vinduH, klIM iti sampannam / ayaM e ko 'zaH / anantaH hakAraH yo niH aikAraH binduH, haiM ityaparoM'zaH / zaGkaraH hakAraH parA sakAraH trizUlaM au visR STiH visargaH sauH iti aparoM 'zaH / atra yadyapi parApadenaiva visargAntalAbhaH, na tu kevalasakArasya, tathA'pi trizUlavisRSTayoH pRthaguktyA parAzabdena tadekadezasya sakArasyaiva grahaNam / uktArtheSu sarveSu pramANamuktaM prAk / ato nAtra pramANamucyate / yeSAM pramANaM noktaM tAvadaMzo'trocyate / evaM aMzatrayaM krameNa paThitvA vyutkrameNa ca paThet / iyaM SaTkUTA saMpatkarI vidyA // 24 // tRtIyamAha samuccArya sRSTinitye svAheti hamityuttA sthitipUrNe nama ityanalabindumahAsaMhAriNi kRzepadAcaNDazabdaH kALi phaT ityagnibindusaptamamudrAbIjaM mahAnAkhye anantabhAskari mahAcaNDapadAt kALi phaT iti smRSTisthitisaMhArAkhyAnAM prAtilomyaM khecarIbIjaM mahAcaNDavANI ca yogIzvarIti vidyApaJcakarUpiNI kAlasaGkarSiNI paramAyuHpradAyinI // 25 // uccA rye ti tyaktvA svA hA 'ntA prathamA vidyA / i ti zabdaM u ktve ti cApahAya namo 'ntA dvitIyA vidyA / a na la binduH rN| tataH pa dAt iti zabda iti ca tyaktvA phaT ityantA tRtIyA vidyA / tataH agni binduH raM tataH sapta ma mudrA yAH saMkSobhiNyAdidazasu saptamI khecarI tasyAH bI jaM sUkhphreM / tataH padAdityaMzamapahAya phaDityantA caturthI vidyA / krameNoktAsu catasRSu vidyAsu madhye sRSTisthitisaMhArAkhyAH yAH AdyAstisraH tAH prAtilomyena paThitvA khecarI bI ja muktaM paThitvA vANI ca ityetAvadaMzamapahAya yo gIzvaryantaM paThet / iyaM paJcamI vidyA / evaM paJca vidyA Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 parazurAmakalpasUtram samaSTi rU piNI kA la sya mRtyoH saGkarSiNI vinAzinI para mA yuH zatavarSaparyantaM tatpradetyarthaH / / 25 // caturthamAha tritArI saptamamudrA zivayukzaktirahaMyugaLametatpaJcavailomyamiti zuddhajJAnamayI zAmbhavI vidyA // 26 // tri tArI uktA / atra sapta ma mudrA padena tabIjaM, taduktaM prAk / zi vaH haH tena yukza ktiH sauH, sauH / ahaM yuga LaM ahamiti dviH pAThaH / evaM krameNa pazcAvayavAH / prathamAvayavastritArI, halaphreM dvitIyaH, hasauH tRtIyaH, ahaMyugaLaM caturthapaJcamau / ete paJcAvayavAH viparItaM paThitAzcet zAMbhavI vidyA / zuddha jJA naM nirviSayaM, tatsvarUpA kevalabrahmasvarUpetyarthaH // 26 // paJcamamAha-- bhRgutrizUlavismRSTayaH parA vidyA // 27 // bhRguH saH trizUlaM au vi sRSTiH visargaH / miLitvA parA vidyA bhavati // 27 // paJcemA razmayo mUlAdyadhiSThAnatayA priklpniiyaaH||28|| spaSTam / paJca paJcamantrAH // 28 // aMgopAMgapratyaMgapAdukAyuktA zrIvidyA mUlAdhArAdiSu ekaikasthAne ekaikavidyAyojanamuktvA, itaH paraM aGgopAGgapratyaGgapAdukAyuktamUlavidyAyAH paJcavidyAsamaSTirUpeNaikasthAna eva vibhAvanaM vivakSuH tatrAdau zriyo'GgabAlAmAha vAkAmazaktayo'nulomavilomAH punaranulomA iti zriyo'GgabAlA // 29 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- dazamaH khaNDa:--sarvasAdhAraNakramaH 313 vAk aiM, kA maH klIM, zaktiH sauH / imAH prathamaM krameNa paThitvA pazcAt viparItaM paThitvA punaH krameNa paThet / evaM sati iyaM navArNA zri yo 'Gga bhUtA bAlA bhavati / zriyo'GgabAlelyanena tyakSarIbAlAto vyAvRttiH darzitA / vyakSarI tu zuddhabAlA / saiva kumArIpadavAcyA / tAvubhau paryAyau / byakSAH kevalabAlApadavAcyatve pramANaM tu tantrAntare-- zRNu devi pravakSyAmi bAlAyA mantrasAdhanam / ityupakramya------ vAcaM kAmaM samuccArya zaktibIjaM tataH paThet / iyaM bAlA tryakSarI sA yA puroktA tavAnaghe // iti vacanam / tena dIkSAkAle bAlAmupadizyetyanena tryakSarI grAhyA / na navAkSarI / iyaM zriyo'GgabAlA / ata eva vizeSaNaM svarasaM. tAtparyaviSayavizeSaNasya svasajAtIyavamtvantaravyAvartakatvAt , yathA " raktaghaTamAnaya" ityanena nIlAdivyAvRttiH / / naca--nIlaghaTaH ghaTAnatiriktaH, viziSTasyAtiriktatvAbhAvAt , tathA prakRte'pi zriyo'GgabAleva bAlApadenocyate na zuddhA-iti vAcyam / na hi vizeSavAcakapadamya sAmAnyavAcakatvaM lakSaNAmRte saMbhavati, yathA "raktaghaTamAnaya '' ityatra samudAyasya kevalaghaTe lakSaNAmRte / athavA vizeSaNamavivakSitamityanuktvA vA ghaTasAmAnyabodhaH saMbhavati / tAvubhAvapi pakSau pramANAntarAzrayamantarA na saMbhavataH / / tasmAt zriyo'GgabAlA zuddhabAlAto'nyA / ata eva tantrasAre Adau zuddhakALImantramuktvA "atha vakSye guhyakALIvidyAM sarvArthasAdhinI'' ityadhikArAntaraM cakre / ityalamasadAvezena // 29 // zriya upAGgaM dvitIyamAha-- bhuvanA kamalA subhagA tAro namo bhagavati pUrNezekharamanna mamAbhilaSitamuktvA'nnaM dehi dahanajAyeti zriya upAGgamannapUrNA // 30 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 parazurAmakalpasUtram bhu va nA hrIM kama lA zrIM subha gA klIM " subhago madanaH kAmaH" iti kozAt / tAra uktaH OM / tato namo bha ga va ti / tataH pUrNe iti ze khare agrabhAge yasya IdRzaM yat anna iti varNadvayaM, annapUrNe iti paThitavyamiti yAvat / uttavetyaMzamapahAya dehyantaM samAnam / da ha na jA yA svAhA / iyaM annapUrNA vidyA zriya upAGgaM bhavatItyarthaH // 30 // zriyaH pratyaGgaM tRtIyamAha--- praNavaH pAzAditryA ehi paramezvarItyuktA vahnivAmAjhyuktiriti zrIpratyaGgamazvArUDhA // 31 // pAzA di trya rNA AM hrIM kroM / AdyavarNadvayaM zivayoH pAzaH, kroM / ityaGkuzaH / zeSaM spaSTam // 31 // zrIpAdukAM turIyamAha tAritrikaM saptamamudrA zivazaktisaMvartapupaJcamapurandaravarayUM zaktizivakSamAnte vAdivarayIM zivabhRgutrizUlabindubhRguzivatrizUlavisRSTayaH zrIpUrvaM svagurunAmato'STAkSarI ceti zrIpAdukA ca // 32 // tA ritri kaM tritArI / sapta ma mudrA tabIjamuktam / zivaH haH zaktiH saH / saMvataH kSaH, kSakArasya praLayamya ca] caramadazArUpatvAt kSakArasya caramatvarUpasaMvartarUpatvam / pu : pavargaH tasya paJca mo makAraH, puranda ro laH, etAn paThitvA tato bara yUM iti paThitvA tataH zaktiH saH zivaH haH kSa mau zrUyamANameva varNadvayam / amISA mante agrabhAge vA diH vAt pUrvavarNo mAtRkAsu laH tato va ra yI tataH zi vaH haH bhRguH saH trizUlaM au binduH DsauM iti saMpannam / bhRgu zi va trizUlA uktAH / vi sRSTiH visargaH / tataH sva gurordIkSAnA ma / tataH zrI pA du kaaN| itya STA kSa ra pAThaH / aSTAkSare Adau ya: zrIvarNaH tastha pUrva guru nA me tya rthaH / eSA zrI pAdukA // 32 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 dazamaH khaNDa:--sarvasAdhAraNakramaH etAbhizcatasRbhiryuktA mUlavidyA sAmrAjJI mUlAdhAre vilocanIyA // 33 // bAlAdi ca ta sR bhiryuktA mUla vidyA vakSyamANA mUlAdhAre vilo ca nI yA . dhyeyeti yAvat // 33 // mUlavidyAmAha mAdanazaktibindumAlinIvAsavamAyAghoSadoSA - karakandarpagaganamaghavadbhuvanabhRgupuSpabANabhUmAyoti seyaM tasyA mahAvidyA // 34 // ta syAH sAmrAjJInAmikAyAH // 34 // aMgAdiyuktA zyAmAvidyA atha hRccakre dhyeyazyAmA'GgavidyAmAha vAGnatirucchiSTacANDAlimAtamuktA gisarvapadAdvazaMkarivahivAmalocaneti zyAmA'GgaM laghuzyAmA // 35 // vAk aiM na tiH namaH etaduttaraM uktvA padA di ti tyaktvA svAhA'nto yathAzruto mantraH / iyaM laghu zyA mA zyA mA 'Gga bhUtA // 35 // upAGgamAha--- kumArImuccArya vadadvandvaM vAkpadaM vAdini vahnipriyeti zyAmopAGgaM vAgvAdinI // 36 // ku mArI bAlA / tato va de ti dvivAram / tataH pada miti varNadvayaM tyaktvA svAhA'ntaM paThet / iyaM vA gvA dinI vidyA trayodazavarNA // 36 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram atha zyAmApratyaGgamAha praNava opinAkudaMpavRpasasyaicazAcAmAhadazabdAH SThAdhAnalItaiHritAvirvavAInArumivAyecchekharA nakulI zyAmApratyaGgam // 37 // o ityArabhya dAntA ye zabdA varNAH SoDaza teSAM krameNa ThA varNamArabhya yet itiparyantaM SoDazavarNAH ze khare agrabhAge yeSAM te| idaM da za bdA ityasya vizeSaNam / itthaM ca o ityArabhya ye davarNAntAH SoDaza teSAM krameNa ekaikavarNasyAgre SThAdiSoDazasu varNeSu krameNaikaikaM paThet / yathA Adau praNavaH, tataH o, tataH SThA, tataH pi, tataH dhA, evaM krameNa sarvAn varNAn yojayet / evaM ca dvAtriMzadakSarA na kulI zyA mA pratyaGgaM bhavatIti bhAvaH // 37 // zyAmApAdukAmAha lalitApAdukAditrikasthAne kumArI yojyA ziSTaM tadvat iti zyAmApAdukA ca // 38 // la li tA pAdu kA yoddhRtA pUrva zrIpAduketi tasyAH prathamabIjatrayasthAne vaalaa| yojyA / zeSaM pUrvavat / iyaM zyAmApAdukA // 38 // catamRbhiryuktA hRccakre zyAmA yaSTavyA // 39 // uktAbhizca ta sR bhiryuktA vakSyamANA zyA mA vidyA hRcca ke anAhate yaSTavyA // 39 // atha zyAmAvidyAmAha tadvidyA tu tritArI kumArI nabhavazrItaMzvasajamahAsamunimAyAsarAvakasastrIruvakasadumRvakasasavakasalovakaakaMvamAyahAvarNA oMmogatimAgIrirvanano Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH --- sarvasAdhAraNakramaH rirvakhajimadanazrIrvajazaMrirvapuSazaMrirvaSTagazaMrirvatvazaM rirvakazaMrimumezanasvA'nta mantrAdi bIjaSaTkaM prAtilomyamiti aSTanavativarNAH // 40 // 317 tadvidyA tu zyAmAvidyA tvityarthaH / tritArI kumArI ca prAgukte / nazca bhazceti hAvarNaparyantaM dvandvaH / itthaM oM ityArabhya svA varNaparyantaM dvandvaH / itthaM ca nakAramArabhya hA'ntA ye varNAH teSu krameNaikaikavarNottaraM yojayet / yathA -- om, taduttaraM navarNaH, taduttaraM mo, etaduttaraM bha, ityuccaret / evaMkrameNa varNAn yojayitvA svAhA'ntaM paThet / nabhaityAdihAvarNAntakUTe mAyApadena hrIM iti gRhItvA aSTanavativarNAntargataSaTtriMzadvarNaH hrIM iti yojyaH / evaM oM ityArabhya svAvarNAnte dvitIyakUTe kAmapade klIM iti varNa gRhItvA aSTanavativarNAntargatapaJcatriMzadvarNaH klIM iti yojyaH / kUTadvaye'pi zeSavarNAH uktarItyA yathAzrutA eva paThitavyAH / evaMgrathanapUrvakaM svAhA'ntaM mantraM paThitvA tataH prathamaSabIjAni viparItAni paThet / evaM ca sarva miLitvA aSTanavativarNA bhavanti / atra grathite mantre dvayazItitryazIticaturazItivarNA amukaM iti bhavanti / tatsthAne vivakSitanAmanirdezaH, sarvanAmatvAt " AzAste yaM yajamAno'sau " itivat / vivakSitanAmaprakSepe varNanyUnAdhikabhAvo na doSAya, saGkhyAvAcakazabdasyAnuvAdakatvAt // 40 // aMgAdiyuktA vArAhIvidyA atha anAhate dhyeyAyA vArAhIvidyAyA aGgamAha- haraH sabindurvA pUrvarAhi sthANuH sabindurunmattapadaM bhaizabdo ravipAdukAbhyAM nama iti vArtALya laghuvArtALI // 41 // haraH agre sthANuriti dazamasvaravAcakau / itthaM ca prathamaM lUM tataH pUrva ityaMzaM tyaktvA hivarNAntaH / punaH lUM / tataH padaM zabdaH ityetAvadaMzamapahAya namo 'ntaM yathAzrutam / iyaM laghuvArA hI vArAhya GgabhUtA // 41 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 parazurAmakalpasUtram atha vArtALyupAGga vidyAmAha vedAdi bhuvanaM namo vArAhighore svapnaM ThadvitayaM agnidArA iti vArtALyupAGgaM svapnavArtAlI svapne zubhAzubhaphalavaktI // 42 // vedAdi praNavaH / bhuvanaM hrIm / Tha dvitayaM Thadvayam / abhidArA svAhA / zeSaM yathAzrutam / iyaM vArtALyupAGgam / svapne zubhAzubha phala va klItyanena tAdRzakAmanAvatA svatantratayA iyamupAsyeti sUcitam // 42 // tatpratyaGgavidyAmAha - vAgvRdayaM bhagavati tiraskariNi mahAmAye pazupadAjanamanazcakSustiraskaraNaM kurudvitayaM varmaphaTpAvakaparigraha iti vArtALIpratyaGgaM tiraskariNI // 43 // vAk aim / hRdayaM namaH / tataH padAditi tyaktvA tiraskaraNa mityantaM yathAzrutam / tataH kuru iti dvivAram / tataH varma hum / tataH phaT pAvaka parigrahaH svAhA / iyaM tiraska riNI vidyA pratyaGga bhUtA // 43 // atha vArAhIpAdukAM darzayati zyAmApAdukAmAditribIjamapahAya vAgglauM iti yojyam / eSA vArtALIpAdukA // 44 // zyAmIpAdukAyA Adya bI jatra ya mapasArya tatsthAne aiM glauM iti paThitvA zeSaM avikRtaM paThet / iyaM vA rA hI pAdukA bhavati // 44 // vidyAbhiretAbhiryuktA phAlacakre paripUjyA bhagavatIyaM bhUdAramukhI // 45 // ' bhuvanA - zrI. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sarvasAdhAraNakramaH dazamaH khaNDaH --- 319 etAbhiruktAbhirvidyAbhiryuktA bhUdAra mukhI vArAhI tadvidyetyarthaH / sA phAla cakre AjJAyAM paripUjyA dhyeyetyarthaH // 45 // atha vArAhIvidyAmAha-- manuridamIyo'yaM vAkpuTitaM glauM nabhavavALirtAvAhirAvahakhirA muaMaMnimaH dhedhinajaMjaMnimaH hehina staM staMnimaH rvaSTadunArve savAkttakSukhatihvAbhakukuzIvazabdA yathAkramaM mogatirtAvALirAvAhirAmuvahakhidhedhina rurunima : bhebhinamomonima : bhebhinasadupraSTAsaSAMrvacicamurgajistaMnaM ruruvaMzyaMzabdopetA vAk glauM visRSTadhantAzcasaptamAzcatvAro varmAstrAyaphaDiti dvAdazottarazatAkSarA // 46 // asyA vArAhyA ayaM idamIyaH / manuH mantraH / ayaM vakSyamANaH / ayamityanena nirdiSTamarthamAha-- vAkpuTitamiti / vyAkhyAtaM prAk / prathamaM aim / 1 tataH glaum / tataH aiM iti tadarthaH / tataH netyArabhya vAntA ye varNAH teSu krameNaikaikavarNottaraM mo ityArabhya iyaM iti varNAntAH krameNa pUrvavat ekaikAn paThet / evaM grathanapUrvakaM va zyaM paryantaM paThitvA / tato vAk aim / tato glauM iti paThitvA / tataH ca varNAt saptamAH ThakArAH visRSTayantA visargasahitAH catvAraH ta paThitvA / varma hum / tato astrAya phaT iti paThet / iyaM vArAhIvidyA dvAdazottarazatAkSarI jJeyA // 46 // 1 zrIpUrtividyA atha brahmarandhre yaSTavyAM zrIpUrti vidyAmAha - paJcamaikAdazabIjavarjA zrIreva zrIpUrtividyA brahma koTare yaSTavyA // 47 // 1 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram pUrvaM mAdanazaktItyAdinA darzitA yA zrIvidyA tasyAM yaH paJcamaH ekAdazazcavarNau, mAyA bIjam, tAvapahAya zrI vidyaivorvaritA zrI pUrti vidyA / brahma koTare brahmarandhre yaSTavyA dhyeyeti yAvat // 47 // 320 mahApAdukA zrIbrahmarandhre dhyeya mahApAdukAmuddharati zyAmApAdukAprathamatrikasthAne tAratrayaM kumArI glauM iti yojyam / tataH parastAccheSaM samAnam // 48 // vAkU spaSTam // 48 // imAM lokapravRtta sarvottamatvajJAnAya stauti iyaM mahApAdukA sarvamatrasamaSTirUpiNI svaikyavimarzinI mahAsiddhipradAyinI dvAdazAnte yaSTavyA // sarva mantra samaSTirUpiNI sarvamantraiH pratyekaM yadyat sAdhyaM phalaM tat sarvaM anenaiva sAdhituM zakyaM iti bhAvaH / evaM iha loke kSullakaphalasAdhanatvamuktvA sAdhyANimAdisAdhanatvamapyastItyAha ma hA siddhipradAyinI ti / mahAsiddhayaH aNimAssdayaH / evaM kRtrimapuruSArthasAdhanatvamuktvA paramapuruSArthasAdhanatvamapyAha - svaikyeti / svaikya vimarzaH brahmAtmaikyajJAnaM, janakatAsaMbandhena tadvatI, brahmAtmaikyavimarzAbhAsanarUpA, avidyAlayakartrIti yAvat / atra sUtre yadyapi mahAsiddhipradAyinItyasmAt pUrvapaThitasya svaikyavimarzinItyasya pazcAdvayAkhyAnamasaGgatavadbhAti ; tathA'pi asya paramapuruSArtharUpasya kathanAnantaraM siddhyAdiphalakathanaM asaGgatam 1 ataH sUtrakArasya tatkrameNAnvitavAkyAdeva bodho'bhipretaH iti pazcAtpaThitasyA'pi pUrvaM vyAkhyAnaM jJeyam // 49 // 1 varIvasyA - a, ba2. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 dazamaH khaNDa:--sarvasAdhAraNakramaH razmimAlAdhyAtRprazaMsA evaM razmimAlAmantrakalApamuktvA yathoktasthAneSu uktarazmimAlAdhyAnakartAraM prazaMsati-- evaM razmimAlA saMpUrNA / sarvagAtraH zuddhavidyAmayatanuH sa eva paramazivaH // 50 // spaSTo'rthaH // 50 // japavighnanivArakamantrAH atha japapUrvAGgabhUtAn japavighnanivArakAn mantrAnAha___ atha vighnadevatAH / irimilikirikilipadAt parimiromityekaH / praNavo mAyA namo bhagavati mahAtripurAjhaivarNAdravipadamanu mama traipurarakSAM kuru kuru iti dvitiiyH| saMhara saMhara vighnarakSovibhISakAn kAlaya huM phaT svAhA iti tRtIyaH / blU raktAbhyo yoginIbhyo namaH iti caturthaH / sAM sArasAya bahvAzanAya namaH iti paJcamaH / dumuluSumuluSu mAyAcAmuNDAyai namaH iti SaSThaH / ete manavo lalitAjapavighnadevatAH // 51 // . atheti prakaraNAntarajJApakam / vighnahayoM devatAH vighna de va tAH / madhyamapadalopI samAsaH / atra devatApadena tattaddevatAvAcakamantrA lakSaNIyAH / tena devatAkathanaM pratijJAya agre mantrakathanaM na sandarbhaviruddham / vakSye iti zeSaH / tatra zrIvidyA'GgabhUtAH SaNmantrAH, tepvAdyaM mantramAha----i ri mi lI ti / atra padAdityaMzamapahAya zeSaM yathAzrutaM paThitavyam / dvitIyamAha---praNa va iti / praNa va mA yo ttaraM tripura paryantaM paThitvA / tataH bhai iti / tataH ra vi iti / ma ma trai pure ti kurvanto yathAzrataH paThitavyaH / tRtIyamAha-saMha re ti / ayaM yathAzrutaH paThitavyaH / Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 parazurAmakalpasUtram caturthamAha-blU miti / ayamapi yathAzrutaH paThitavyaH / paJcamamAha--sA mi ti / ayamapi yathAzrutaH / SaSThamAha-du mulu i ti / SaSThayAM mA yA iti hrIMvarNagrahaNam / zeSaM yathAzrutam / lalitAmanusamAptiM dyotayati-e ta iti / ete uktAH // 51 // zyAmAvighnaharamantramAha ---- hasanti hasitAlApe padaM mAtamuktA gIparicArike mama bhayavighnanAzaM kurudvitayaM savisargaThatritayamiti zyAmAvighnadevI // 52 // ha sa ntI tyArabhya nAza mitiparyantam padaM uktve tyaMzaM apahAya zeSaM samAnam / nAzaM ityetaduttaraM kurudvayam / tataH savisargaThatritayaM paThet / iyaM hasantI vidyA zyAmAjapAGgam // 52 // atha vArAhIvighnaharavidyAmAha----- staM stambhinyai nama iti kolamukhIvighnadevI // 53 // yathAzrutaM spaSTam // 53 / / eteSAM tattajjapAvyavahitaprAkkAlena saMbandhaM darzayati--- ete tattajapAraMbhe japtavyAH // 54 // saGkhyAyA anuktatvAt japAta pUrva sakRtpAThaH // 54 // lalitA''dijapakAlA: atha lalitA''diparA'ntAnAM japakAlamAha lalitA prArU / aparAhne zyAmA / vArtALI rAtrau / brAhme muha parA // 55 // etadavyavahitasUtre japtavyA ityanena japAraMbha ityanena ca japaprakaraNe siddhe. ayaM kAlavidhiH japamyaiveti siddham / prANaH sUryaparAvRttiprAkkAlaH / aparAhmaH bAta Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH parAvRttyaparabhAgaH / tayormadhyaH atisUkSmaH kAlo madhyAhnaH, " prANAparAhnamadhyAhnAH" iti kozAt / yadvA---divasaM tredhA vibhajya prAhlAdayaH samaM jJeyAH / tredhA vibhAgazca zrutyA darzitaH-.-." RgbhiH pUrvAhne divi deva Iyate / yajurvede tiSThati madhye ahnaH / sAmavedenAstamaye mahIyate / " iti / ayameva vibhAgaH prAhlAdizabdena kozena darzitaH / astottaraM ardhayAma udayAt prAgardhayAma cApahAya zeSaM yAmatrayaM rAtri padavAcyam / ata eva "rAtristriyAmA" iti paryAyo'pi koze'sti / brAhmo muhUrtaH prAguktaH / zeSaM spaTam // 55 // zrInityapUjAyAM mapaJcakapratinidhigrahaNe hetavaH zrInityapUjAyAM mapaJcakapratinidhinA pUjanaM mukhyAlAbhe uktam / idAnIM pratinidhyAdare anyAnapi hetUnAha---- vyavahAradezasvAtmyaprANodvegasahAyAmayavayAMsi pravicAryaiva tadanukUlaH paJcamAdiparAmarzaH // 56 // vya va hAraH pUjA'vyavahitottarakAle pazujanaiH saha kartavyo laukikaH AvazyakaH kAryavizeSaH / tattadravyasevanAvyavahitottaraM tadvikAraM dRSTA pazava enaM dUSayeyuH / katAvAvazyakaM rahasyaM bhidyeta / ataH pratinidhisevanaM iti bhAvaH / evaM yasmin deze dravyamevanena dhAtuvaiSamyajanitaH zarIravikAraH, yena kenacidaparihAryanimittena taddezavAsa AvazyakaH, tatra pratinidhyAzrayaH / ayaM dvitIyo hetu: / kiM ca samIcInazcAsAvAtmA ca svAtmA, atrAtmA manaH, svAtmano bhAvaH svA tmya m / tattvaM ca sAttvikavRttimattvam / sAttvikavRttilakSaNamuktaM gItAyAm pravRttiM ca nivRttiM ca kAryAkArye bhayAbhaye / bandhaM mokSaM ca yA vetti buddhiH sA pArtha sAttvikI // iti // ayamevArthaH spaSTamuktaH tantrasArodAhRtarudrayAmaLavacanena kuladravyaM niSeveta yadA sattvAdhikA matiH / ___anyathA sevanaM kurvan patanAyaiva kalpate // ityanena // Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram nanu idaM vacanaM prakRtasUtraM sAmayikaparamAstAM iti cet- na ; sAmayikeSu paJcamaprasakterabhAvena 'paJcamAdiparAmarzaH ' iti sUtravirodhAt / ata evemAM zaGkAM nirAkartu prathamAdikamityanuktvA paJcamAdItyuktaM sUtrakAraNa / itthaM ca sAttvikAntaHkaraNavRttizca svaikavedyA / evaM sati antaHkaraNazuddhiM samyagvicArya pazcAt paJcamAdimukhyaparAmarzaH iti siddham / itthaM ca yaH pUjAkartA tasyaiva sAttvikavRttizUnyasya dravyasevanaM niSedhati zAstraM, kimu vaktavyaM sAmayikasya tadvicAre // ___ evaM sati idAnIntanAH kaulikAmAsAH vayaM kaulikA iti pratiSThAvantaH adhikAramvarUpaM adhikAragandhamapyajAnantaH pAnapAtraM kakSe gRhItvA gehAnehamaTanti / tAMzca ziSTAbhAsAzca maNDale pravezya havizzeSaM pAtrasaGkhyAmullaGghaya pAyayanti / tebhyaH dAtRbhyazca bhUyo bhUyo namaH ityalamasadAvezena / __ prANa syo dve gaH sahanazaktiH / sa hA yAH prasiddhAH / A ma yaH rogaH / va yAM si bAlyAdi / etAni sarvANi paJca mA di parigrahe anu kU lA ni uta pratikUlAni iti pravicArya samyagvicArya anukUlatvayAthArthyagraha eva mukhyapaJcamAdiparigrahaH / anyathA pratinidhinaiva nityakramavimRSTiH iti bhAvaH // 56 // sarvabhUtAvirodhAdaya: upAsakadharmAH prasaGgAt pUrvoktazeSAn upAsakadharmAn vaktumArabhane-- sarvabhUtairavirodhaH // 57 // sarva bhU tai ra virodhaH svamArgaguptyartham / anyathA dveSeNa etadIyaM doSaM guptarUpeNa chadmanA vA dRSTvA sabhAyAM prakaTaM kuryuH / avirodha tAdRzadoSAnveSaNayatnaM na kuryuH / daivAt kadAcit jJAte vA avirodhAt sabhAyAM prAkaTyaM na kuryuriti bhAvaH // 57 // __ nanu sarvabhUtairavirodhena vartamAne'pi " makSikA vraNamicchanti" iti nyAyena kazcana doSAnveSaNanyAyena pravRttazcet tatra kiM kArya ? ata Aha - paripanthiSu nigrahaH // 58 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 dazamaH khaNDa:-sarvasAdhAraNakramaH - tAdRzadurjaneSu ni grahaH / yathA tannAzaH syAt tathA vartitavyam / laukikena gaukikena vyApAraNa tasya nirAsaH kAryaH iti bhAvaH // 58 // evamudAsIneSu virodhAbhAva paripanthiSu nigrahaM pradarzya bhaktibhUmikAmArurukSuNAM __''dinA samyak zritAnAM prasAdaM saMpAditavatAmupari kiM kAryamityAzaGkAyAmAha anugrahaH saMzriteSu // 59 // saMzrite Su cirakAlaM prasAditeSu teSu anu grahaH, vidyApradAnAdinA teSAM rathapUraNaM kartavyamiti zeSaH // 59 // evaM gurodharmAnuktvA prAptavidyena ziSyeNa kathaM vartitavyaM iti taM prakAramAha guruvat guruputrakaLatrAdiSu vRttiH // 60 // A di padena gurupUjyAnAM grahaNam / atra yadyapi guruvRttiH tatkaLatrAdiSvatiguruvRttizca noktA, tathA'pi atidezenaiva jJApito gurudharmaH tantrAntaroktonumata iti / gurau yathA vartitavyaM tatprakAraH kulArNavAdiSu--- ekagrAme krozadUre cArdhayojanake sthitaH / gurostrisandhyaikasandhye paJcaparvasu darzanam // ekayojanamArabhya yojanadvAdazAvadhi / tattadyojanasaGkhyAkaiH mAsaiH syAt gurudarzanam // atidUre namecchiSyastaddizA'bhimukho gurum / riktahasto naiva cirAt pazyedevaM guruM svakam // gurau manuSyabuddhiM ca mantre cAkSarabuddhitAm / na kuryAdyantramUrtyAdau zilAbuddhayAdikaM tathA // guruM pazyet sadA bhaktyA sAkSAcchivamayaM budhaH / zive ruSTe gurustrAtA gurau ruSTe na kazcana / / RNadAnaM tathA''dAnaM tathaiva krayavikraye / na kuryAt gurubhiH sArdhaM tadAjJAM naiva lavayet // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 parazurAmakalpasUtram zirasA navahet bhAraM pAdukAbhAvanAparaH / nAbhimAnaM guroH kArye lajjAM kuryAt kadAcana || gurumitrasuhRdAsIdAsAdyAn mAnayet sadA / vAhanaM pAdukAM caiva cAmaraM vyajanaM tathA // tAmbUlabhakSaNaM sevyabhAvaM gurvagrataH tyajet / pAdaprakSALanaM dantadhAvanaM malamUtrayoH // visarga kSauramabhyaGgaM zayanaM strIniSevaNam / durvAkyaM rodanaM hAsyaM pradodghATanaM tathA // dUSaNaM kalahaM vAdamadhovAyuM durAgraham / aGgabhaGgaM na kuryAdvai gurusaMmukhataH kacit // gurorAsanavastrAGgacchAyAM nolayet kacit / adhasthe tu gurAvUrdhvaM na tiSThennAgrago bhavet // na vizedutthite tasmin svAGgacchAyAM na pAtayet / gurunAma na gRhNIyAt japAcchrAddhAdRte kvacit // I ityAdivacanaiH yA gurau vRttiruktA sA guruputre tatpatnyAM ca kAryA / Adipadena gurormAnyAH ye svajyeSThAzca te grAhyAH, gurupatnIsutajyeSThAn guruvat pUjayet sadA // iti tantrAntaravacanAt / svajyeSThAnAM mAnArhatA kulArNave 'pyuktA - pUjAmadhye gurau jyeSThe pUjye vA'pi samAgate / natvA brUyAt sthitaH zeSamAcaret tadanujJayA / AsInaH prabhAvena zreSThabhAvamadarzayan // iti // jyeSThalakSaNamuktaM prAk / itthaM caiva sarveSu guruvadvartitavyam / tatrApyekayojanAdiddUre darzanAdi, svazirasi dhyAnAdi, kAzcana vRttayaH gurvatirikta heyAH / yauvanazAlinyAM gurupatnyAM pAdasparzapUrvakAbhivandanaM niSiddham, gurupatnI ca yuvatI nAbhivAdyA hi pAdayoH || iti vacanAt / ityalaM vistareNa // 60 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH 2 :- sarvasAdhAraNakramaH Adima svIkAre grAhyagrAhyadravyavivekaH ziSTaiH sArdhamitivAkyena prAptaM AdimasvIkAramanUdya tyAjyAMzaM vidhatteAdimasya svayaM sevanamAgamadRSTyA doSadaM tyAjyam // 61 // AgamAH tantrANi teSAM dRSTyA ya doSa daM tat tyA jya m / pUrvaM kratvarthatvena AdimasevanaM kartavyamiti tantre pratipAditam / tathA'pi yat doSadaM tat tyAjyam / yathA svayaM sAdhakaH svasya adhikAramavicArya kevalaM " AgaLAntaM pibet " iti vacanaM puraskRtya vRthA anutiSThan duSTaH patedeva na zreyase iti / ata eva kaulopaniSadbhASye " yAvanna calate dRSTiH " " AgaLAntaM pivecchive " ityAditantravacasAM siddhimAtraparatvaM vyavasthApitam / ayaM viSayaH vistarataH prAk nirUpito'smAbhiH // 61 // atha prasaGgAt AdimaM kIdRzaM kiMprakRtikaM grAhyaM iti pariziSTAkAGkSAyAM vacanena pUrayati--- sAnandasya rucirasyAmodino laghuno vArkSasya gauDasya piSTaprakRtina andhaso vAlkalasya kausumasya vA yathAdezasiddhasya vA tasya parigrahaH // 62 // 327 dravye Ananda sAhityaM janakatAsaMbandhena Ananda viziSTatvaM, AnandAvirbhA vasAdhanaM iti yAvat / ruci ra sya yaddarzanamAtreNa manaH prasAdaH tasya / A mo dinaH sugandhayuktasya / laghu naH dhAtuvaiSamyAjanakasya / ima evoktaguNAH yoginItantre atyantazIghrabodhADhyaM duSTAmodavivarjitam / sugandhADhyaM prItikaraM avikArakaraM tathA / iti // atha tatprakRtIrAha -- vA syetyAdinA / vArkSasya tALalAGgalyAdivRkSodbhavasya gauDasya guDabhavasya andha saH annaprakRtikasya " bhinnA strI bhaktamandho'nnaM " . Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram ityamaraH / vA lka laM vRkSatvaksaMbandhi " tvak . strI valkalamastriyAM" ityamaraH / kau su ma sya madhUkAdipuSpodbhavasya / yathAde za siddha sya yasmin deze yadyatprakRtikaM dravyaM tadvA grAhyamityarthaH / etena darzitAdanyA'pi dravyaprakRtirastIti darzitA / anyAH prakRtayo darzitA yoginItantre drAkSodbhavA ca khArjUrI mAdhvI gauDI tathA'nnajA / madhupuSpabhavA vAI khyAtA saptaprakArataH / yathottaraM hrAsaguNamAdyamAdyaM tathottamam // iti / yadyapi sUtre sarveSAM tulyavikalpa iva dRzyate, tathA'pi likhitayoginItantravacanAnusAreNa kramaM dhRtvA pUrvAbhAve paraM grAhyam / guNahAsAnusAreNa bhavanti zeSavyavasthAH / tAH sarvAH darzitAH prAk / tasya Adimasya / / AdimapratinidhiH atha prasaGgAt sUtrAnuktaM AdimapratinidhiM tantrAntaroktaM darzayipyAmaH / / taccoktaM paramAnandatantra--- athAnukalpAH procyante zRNu devi samAhitA / hetudravyaM dvitIyaM ca tRtIyaM cASTagandhakam // samAnaM vaTakAM kRtvA saMzopya sthApayecchive / anU ghRSyodake tattu yojayedarghyapAtrake // nArikeLodakaM kAMsye tAne kSIraM tu takrakam / guDamizraM jalaM vA'pi jalaM candanamizritam // mukhyAlAbhe cAnukalpaH . . . . . || iti // prathama dvi tI ya tR tI yA n aSTagandhaM ca samAnabhAgaM meLayitvA va Ta kAM zupkaM sthA pitaM tajjalena ghRSTvA arghya pAtre meLayet / guDa mi zra mityamya dehaLIdIpakanyAyena takreNa jalena cAnvayaH, "guDodakaM tathA takraM" iti tripurArNavavacanAt . " guDamizreNa takreNa" iti kulArNavavacanAcca // 62 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sarvasAdhAraNakramaH dazamaH khaNDaH -- dvitIyatRtIyasaMpAdanaprakAra: atha dvitIyatRtIyasaMpAdanaprakAraM darzayati Hao tadanantaraM madhyamayorasvayama suvimocanam / upAdi me nAyaM niyamaH / madhyame tu svayaM saMjJapane tatrAyaM matra:udbudhyakha pazo tvaM hi nAzivastvaM zivo hyasi / zivotkRttamidaM piNDaM mattastvaM zivatAM vraja // iti // 63 // tadanantaraM prathamasaMpAdanAnantaram / madhyamayoH dvitIyatRtIyayoH / asvayaM Atmabhinnam / asu vimocanaM prANavimocanaM prANamocanasAdhanam / kuryAditi zeSaH / dvitIyatRtIyaprakRtibhUtapazuprANaviyogaM svayaM na kuryAt iti phalito'rthaH // athAnyasya saMjJaturabhAve kiM kAryaM tatrAha- -upAdima iti / upAdi masya dvitIyasya asuvimocanaM svayamapyanyAbhAve kuryAt / tRtIyasya svayamasuvimocane " udbudhyasva " iti mantraM paThitvA asuvimocanaM kuryAt iti bhAvaH // :: dvitIya prakRtiH dvitIyatRtIyau kiMsambandhinau grAhyau ityAkAGkSAyAM sUtre anuktatvAt tantrAntaravacanAni likhyante / tatra dvitIyaprakRtiH yoginItantre -329 dvitIyabhedaM vakSyAmi dvividhaM tacchRNu priye 1 bhUcaraM khecaraM caiva punastadvividhaM smRtam // grAmajaM vanajaM cApi grAmajaM chAgameSakau 1 varAhaH zalyako rojo rururhariNa eva ca // khaDgI godhA ca zazakaH dazadhA bhUcarAH smRtAH / rogiNaH kAlavihatAH parityAjyA mahezvari || Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 parazurAmakalpasUtram komalA: puSTasarvAGgAH bhaveyuzcottamottamAH / grAmyAraNyau kukkuTau ca mayUrastittiristathA // cakravAkaH sArasazca rAjahaMsastathaiva ca / jalakukkuTahaMsau ca caTako daza khecarAH // iti // tatsaMskAraprakArastripurArNave madhurAmla hiMgu bIjamarIcyAjyasupAcitam / sugandhaM mRdu pakkaM ca susvAdu ca manoharam || iti || eteSAmalAbhe pratinidhiruktA DAmaratantre mAMsAnukalpo'pUpaH syAnmatsyasya tu kadApi // tRtIyaprakRtiH atha tRtIyamukhyabhedo yoginItantre matsyaH kUrmazca devezi tRtIyaM dvividhaM smRtam // iti // santrAntare tatpAkastriMpurA'rNave alpakaNTakasaMyuktaM supakkaM svAdusaMyutam / likucAmlAdisaMyuktaM vidhinA saMskRtaM tathA // iti // tadanukalpo rahasyArNave -- saMvitsaMyuktacaNakapiSTajaM vaTakaM zive / mInAkRtikRtaM vA'pi mUlakaM vA'pi vA zive // iti // alAbhe tu tRtIyasya dvitIye tryambakaM japet // 6 iti dvitIyaM spRSTrA tryambakaM yajAmahe ' iti mantraM japet / tena tRtIyakAryasaMpatti bhavatIti tadbhAvaH // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH --- sarvasAdhAraNakramaH caturthadravyam caturthamuktaM yoginItantre cakotthA mASA vA mudrAH syurdhRtapAcitAH / tailapakkA api zive madhurAzca susaMskRtAH // lavaNAdyaiH saMskRtA vA godhUmaistaNDulAdibhiH / nirmitA rucirAkArAH svAduyuktA mahezvari || iti // idaM dvitIyAdiparyuSitaM varjyam / taduktaM tripurA'rNaveetatparyuSitaM sarvamanarha pUjanAdipu / tatpUjayA prakupyanti yoginyastvatibhISaNAH // iti // tantrAntare prathamasyApi heyatvamuktam prathamAdi caturthAntaM yAmAt paryuSitaM bhavet / prathamAdi caturthAntaM sarvaM tyAjyaM susAdhakaiH // iti // paryuSitasya parityAgaH / sati saMbhave anyathA grAhyaM krayakrItamapIti / tantrasa likhitanIlatantravacanavirodhAt krayakrItamaparyuSitaM saMbhavati / doSaduSTaM sarvadA tyAjyam / tantre pratipAditA doSA yathA tathA vikRtimApannaM mArjArAdyairapAhatam / kezAzrunakhaniSThIvadUSitaM ca parityajet // iti // cakAreNa kRmikITAdisaMmizraM pipIlikAdidUSitAdi etatsadRzaM sarve grAhyam || 331 prathamAdInAM maNDalAdanyatra grahaNaprakAraH prathamAdi sarva maNDalAt bahiH na grAhyaM ityuktaM prAk / tasyApavAda' kacittantre devyai niveditaM sarva prathamAdikamadrije / nApi saMspRSTaM samAnItaM susaMskRtam // Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 parazurAmakalpasUtram udvAsAnantaraM vA'pi maNDalAt bAhyato'pi vA / AdareNa samAdeyaM sarvaiH parvatagotraje // upavAsaparaizcApi svIkartavyaM subhaktitaH / bhojanAdau tathA sarvaiH svIkartavyaM prasAdakam // niveditaM yat prathamaM sarvairApozanAntataH / culukena samAdeyaM mUlaM svAhA'ntamuccaret / etatsarvaM tadamRtaM karoti zRNu zaGkari // iti // mapaJcakeSu yadanukalpaH taduttarasya mukhyamya lAbhe'pi na grahaNam / yathA dvitIyasyAnukalpe tRtIyaM mukhyaM na / evaM agre'pi / taduktaM paramAnandatantre ---- pUrvAnukalpe tu paraM mukhyaM naiva tu yojayet // iti / / paJcamaprakAra: paJcamamukhyasya prakArastrividhaH / tatrAdyaM dUtIyajanarUpam / tatrAdhikAriNaH sadAzivAdaya eva. na manuSyAH / taduktaM paramAnandatantre----- advaitajJAnaniSTho yo yo'sau saMsArapAragaH / sa eva yajane dUtyA adhikArI tu nAparaH // iti // atastadanuSThAnasya saMpratyabhAvAt taditikartavyatAM parityajya dvitiiyprkaarmaarbhyocyte|| taduktaM rahasyArNave tridhA tu paJcamaM proktaM dUtIyAgastadAdimaH / eSa prakAro devezi yogirAjaikagocaraH // dvitIyaM tu samarcA'nte 'dUtI pUjyA yathAvidhi / yonikuNDe zivAtmAgnau mantramAvartayan kramAt / ratohavirhAvayitvA devatAprItimApnuyAt // . . . / dUtIM pUjya zrI. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH --sarvasAdhAraNakramaH 333 samarcA'nte zaktipUjA'nte / ayaM paJcamadvitIyaprakAra : svayoSitsveva / taduktaM svatantratantre AdyaM tatra kalau devi trisahasrAntamiSyate / dvitIyaM tu bhavet devi svayoSitsu surezvari // iti // paJcamasya tRtIyaprakAro rahasyArNave - - athavA ziSyabhUtAM vA cAnyAM vA'pi mahezvari / prArthito vA tathA svena prArthitAM vA'pi zaMkari // saMpUjayitvA pUjA'nte bhogapAtraM nivedya ca / manasA tAM samAgacchan devatAyai nivedayet // iti // manasA tayA kRtaM saMbhogaM devyai samarpayet ityarthaH / evaM triprakAraM mukhyam / amISAmabhAve tatpratinidhirukto yoginItantre raktaM tu karavIraM vai tathA kRSNA'parAjitA / etat proktaM liGgayonyoH puSpaM tatra tu yojayet // iti // paramAnandatantre kusume liGgayonyorvA sakAzmIraM ca candanam // iti // zukasthAne candanaM zoNitasthAne kAzmIraM yojayitvA tatra maithunabuddhiM vibhAvya zrIdevyai arpaNaM kuryAt iti bhAvaH / ayaM prakAro'pi sAmayikapUjA'nte zaktipUjA'nte vA / arghyapAtre paJcamapratinidhimeLanamapi yogiparam / teSAmapi kalau trisahasravarSaparyantaM jJeyam // 1 evamukto mapaJcakaprakAraH // 63 // avaziSTakulAcAradharmAH atha pUrvoktAvaziSTAH ye kulAcAradharmAH tAnAha - sarvatra vacanapUrvaM pravRttiH // 64 // 1 1 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram sarvatra kulazAstravihitakriyAsAmAnye asmin zAstre vihitaM kiM avihitaM kiM iti parizodhya sapramANaM karma anuSTheyamiti bhAvaH // 64 // anyaM dharmamAhadazakulavRkSAnupaplavaH // 65 // zleSmAtakakaraJjAmranimbAzvatthakadambakAH / bilvo vaTodumbarau ca tintriNyA sahitA daza / / iti tantrAntare prasiddhAH ye ku la vRkSAH teSA ma nu pa pla vaH acchedanam // 65 // dharmAntaramAha strIbRndAdimakalazasiddhaliGgikrIDA''kulakumArIkulasahakArAzokaikataruparetAvanimattavezyAzyAmAraktavasanAmattebhAnAM darzane vandanam // 66 // strI bR ndaM suvAsinIbRndam , na tu vidhavAnAm , suvAsinIkumArINAM samUhaM madirAghaTam // iti tantrAntaravacanAt / A di ma ka la zaM madirApUrNaghaTa: / siddhAH mantrasiddhimantaH, teSAM liGgAni pUrva vArAhIprakaraNe likhitAni, tacchAlinaH siddha li Ggi naH / krIDA su A kulAH vyAkulAH vyAsaktAH ku mA yaH kanyAH tAsAM kulaM samUhaH / sa ha kA ro'tisugandhicUtaH, "AmracUto rasAlo'tha sahakAro'tisaurabhaH" ityamaraH / azokaH prasiddhaH / eka ta ruH yo vA ko vA advitIyaH netrasaMcAraparyantaM taruH / na ca sahakArAzokAtmaka ekataruH iti zaGkanIyam , mattebhaM sahakArecchA'pyazokaM puSpitadrumam / .. zmazAnaM dravyasaugandhyamekavRkSaM ca kIlakam // iti tantrAntaravacanAt / pare tA va niH zmazAnam / matta ve zyA yauvanabharA vezyA / yadvA-pAnAdinA mattA / zyA mA yauvanamadhyasthA tAruNyanirbhareti yAvat / Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH -2 - sarvasAdhAraNakramaH 335 raktavasanA raktavastraparidhAnavatI / mattebhaH prasiddhaH / eteSAM darza ne vandanaM namanaM kuryAt / tadapi mAnase, svadharmANAM prAkaTye nirayazravaNAt // 66 // paJcaparvasu naimittikI pUjA atha naimittikapUjAmAha paJcaparvasu vizeSAca // 67 // paJca parvANi - kRSNASTamI kRSNacaturdazI amA pUrNimA saMkrAntiH iti / taduktaM tantre-- kRSNASTamIcaturdazyau pUrNimAmA ca saMkramaH / etAni paJca parvANi zrIdevIbhAgavate 'kRSNASTamI ca tadbhUtA pUrNimA saMkramo raveH / etAni paJcaparvANi durlabhaM tatra pUjanam // iti // iti // eteSu paJcaparvasu vizeSeNa vizeSadravyeNa mukhyamapaJcakena na tu pratinidhineti yAvat / naimittikapUjAyAM kRSNASTamyAditithayaH pradoSavyApinyaH grAhyAH / taduktaM nityAtantre pradoSavyApta tithyAdau kuryAnnaimittikArcanam / viSame tvadhikaM grAhyaM same paradinaM tathA / rAtrivyApteralAbhe vai parvayoge divaiva tu // iti // rAtrivyApteralAbha ityatra rAtripadaM pradoSaparam / ubhayadine avyAptau saGkrAntyAdau divA parvayoge ca paradine divaiva pUjanaM kuryAdityarthaH // 1 pratinidhinA naimittikapUjA na kAryA ityatra pramANamuktaM " mapaJcakAlAbhe'pi nityakramapratyavamRSTiH" ityasya vyAkhyAne prathamakhaNDe / naimittikapUjAyAmazaktiH dvividhA, dravyAlAbhAt zarIradeza saMpattyabhAvAcca / evaM azaktau pUjApratinidhitvena karmoktaM paramAnandatantre 1 atra zlokA gaLitaM syAt. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 parazurAmakalpasUtram naimittike yadyazaktau japedaSTottaraM zatam // iti // asyApi kAlaH sa eva / saMkrAntiparvakAlo jyotirnibandhaprArdhva daza caiva meSayoH siMhe vRSe vRzcikaM kuMbhe SoDaza pUrvato'tha mithune mIne dhanuH kanyayoH / UrdhvAH SoDaza kIrtitAH prathamataH triMzattu karkATa catvAriMzadadho'parAstu makare puNyapradA nADikAH // iti // paJcaparvasviti kathanAt paJcaparvasu sUtrAnuyAyina: pUjanamAvazyakam / damanapavitrAropaNAdyakaraNe na pratyavAyaH, karaNe abhyudayaH iti siddham // 67 // ArambhAdayaH saptollAsA: athaiSAM kuladharmANAM anuSThAnavidhiM vaktuM tadupodghAtabhUtAn ullAsAn vibhajateArambhataruNayauvanaprauDhatadantonmanAnavasthollA - seSu prauDhAntAH samayAcArAH / tataH paraM yathAkAmI / svairavyavahAreSu vIrAvIreSvayathAmananAdadhaHpAtaH // 68 // AraMbhaH, taruNaH, yauvanaH, prauDhaH, tadantaH, unmanaH, anavasthaH, upAsakasya sapta dazAvizeSAH / tatra Arambho nAma upAsanAviSayakecchAmAtravattve sati tantrazAstrAnabhijJatvam / samyagguruM saMpAdya dIkSitastadanantaraM tantrazAstra pipaThiSAzAlitvaM taruNollAsaH / tatastacchAstra viSayakajJAnavattvaM yauvanollAsaH / tataH tacchAstraviSayakatattvajJAnaM saMpAdya zAstrapratipAditadhyAnaM kartumIhamAnatvaM prauDhollAsaH / tadicchA'nantaraM kiMcidabhyaste dhyAnavattvaM tadantollAsaH / tato dhyAnena kaMcitkAlaM manolayazaktimattvaM unmanollAsaH / pUrNArUDhatvaM anavasthollAsaH / atra pramANaM paramAnandatantre yasya yAvatpAtramuktamArambhastasya tAvatA / tatpazcAt taruNo devi ISadbodhodaye sati // tatpazcAnmadhyabodhasya codayAdyauvano mataH / yatnAnmanolayo devi yadA syAdyAvatA zive // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH ayatnAttu layo yatra prauDha ityucyate zive / ISaJcalo layazcApi prauDhAntaH samudrAhRtaH / / yadA yatnAt saJcalanaM tadA myAdunmanaH zive / . nizcalatvaM sarvathA cet tadAtyantika IritaH / / iti / / abhyArthaH ----pUrva zrIprakaraNe adhikAribhedena pAtrasaMkhyAvyavasthA sapramANamuktA / tAvatpAtramyaiva vyavasthayA grahaNaM AraMbhollAsaH / tadanantaraM pAtravRddhiH ISadunmAdarUpabodhAya kriyate sa taruNaH / tato'pi pAtravRddhiM saMpAdya madhyamabodhajananaM yauvanaH / yAvatA pAtrasevanena svAbhAvikatayA caJcalamya manasaH zAstroktadhyAnena svaprayatnasAdhyana sthiratA bhavet tAvatpAtrasevanaM prauDhaH / ayatnAdeva ISaccalanaM manasaH, ayanAdeva sthirIbhAvaH, IdRzaM yAvat bhavati tAvatpAtramevanaM tadantaH / yAvatA'yatnAnmanasaH sthirIbhAvaH manasazcalanaM tAvatpAtrasevanaM unmanaH / yAvatA yatnenApi manazcAlayituM na zaknoti so'navasthaH iti // ___ evaM pAtrasevanavRddhiM ullAsabhedena pradarzya saptasUlAseSu madhye kammina ko'dhikArIti vivakSAyAM adhikArivyavasthA'pyuktA paramAnandatantre ---- azaktAbudhabAlAnAmAraMbhaH parikIrtitaH / taruNo nUtanAnAM myAdbhaktimAtrasya yauvanaH / / prauDhaH myAdArurukSorve madhyArUDhamya tatparaH / pUrNArUDhabhyonmanazca tadvadAtyantiko'pi vA // iti / / itthaM ca amISAM vacasAM tattve nirmathyamAne ullAsalakSaNaM maduktameva paryavamyati / upAsakasya niruktollAsarUpAH dazAvizeSAH svAntaHkaraNaikavedyAH / svayaM vidvAn mvIyAM dazAM sUkSmadhiyA samyak parizodhayet / evaM parizodhya turIya prau Dho lAsaparyantaM zAstraprathitAH sa ma yA cArAH kAryAH / ata U+ ya thA kA mI viharet iti bhAvaH / / - evaM samayAcAraparigrahaH tyAgazcoktaH adhikAribhedena / tamadhikAraM svabuddhayA avicArya yadi kAmacArI bhavet tarhi patedevetyAha---svaira vya va hAre vi ti / vIrAH paJcamaSaSThasaptamollAsinaH / a vI rAH paJcamollAsavantaH / anayoH a ya thA ma na nA t yAthArthyaM aviditvA yadi svairacArI bhavet tarhi patedeva niraya ityarthaH / 43 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 parazurAmakalpasUtram ullAsa bhedajJAtvA prApya mUDhatvamambike / 'jihvAlolupabhAvena cendriyaprINanAya ca / yaH pibet taM tu tAmitre mAtRkAH pAtayanti hi // ityanenokta evArthaH prakaTIkRtaH svatantratantre / ityalamativistareNa // 68 // avaziSTA upAsakadharmAH evaM prasaGgAt AcAravidhimuktvA punaH ziSTAn dharmAn vaktuM prakramateraktAtyAgaviraktA''kramaNodAsInApralobhanavarjanam // raktA AtmanA sAkaM bhoge AsaktA tAM na tyajet / evaM svasmin viraktA yA tAM balAtkAreNa nopabhuJjIta / yA codA sInA tAM dhanAdinA pralobhya tadupabhogo'pi na kAryaH // 69 // ghRNAzaGkAbhayalajjAjugupsAkulajAtizIlAnAM krameNAvasAdanam // 70 // vRNA dayA / zaGkA vidhivihitahiMsAyAM dvitIyAdisaMpAdanaviSaye, evaM prathamAdigrahaNe saMzayaH / jugupsA dvitIyAdiviSayakastiraskAraH antaHkaraNavRttivizeSaH / kulaM gotram / jAtiH brAhmaNatvAdiH / zIlaM svabhAvaH / imAnyavidyAmUlAni anekajanmasvanuvRttAni krameNa tattadbhUmikAM prApya avasAdanaM tyAgaH kArya iti zeSaH // prathamabhUmikAmArUDhaH heyaM kiM grAhyaM kiM iti parizodhayet / tataH yat heyaM tasya tyAgecchAM dvitIyabhUmikAssrUDhaH kuryAt / tRtIyabhUmikA''rUDhaH tyAgasAdhanAni saMpAdayet / caturthabhUmikA''rUDhaH saMpAditasAdhanaiH saha yatnaM kuryAt / paJcamabhUmikAssrUDhaH uktadharmAn manasi tyajet na bAhyataH / SaSThabhUmikA''rUDhaH sarvathA tyajet / evaM svasya tattadbhUmikA''rUDhatvajJAnaM samyagvicArya nizcitya pazcAt taddharmAn anusaret / na tvanyathA / anyathA kurvan patanAyaiva kalpeta / taduktaM bhAgavate - 1 " sa yoginInAM satataM pazuH syAdanyathA piban " ityadhikaH -- a. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH svesve'dhikAre yA niSThA sa guNaH parikIrtitaH / viparyayastu doSaH syAdubhayoreSa nizcayaH // iti / / adhikAribhedena guNadoSau vyavasthitau na vastuni niyatau iti tacchlokabhAvaH // 70 // dharmAntaramAha--- gurupragurusannipAte praguroH prathamaM praNatiH tadane tadanurodhena tannativarjanam // 71 // guruH prasiddhaH / pra guruH guroH guruH / tayoH sa nni pAte ekatra vAse pragu roH prathamaM namaskAraH kAryaH / yAvatparyantaM pragurusannidhau gurustiSThati tAvatparyantaM taM guruM na namet , namaskAraH guroH na kAryaH iti bhAvaH / praguro ra nu rodhe nai va tiSThet // ___ nanu prathamaM natiH ityanena namaskArAnuvAdena prAthamyaM vidhIyate ?, uta " vaSaTkartuH prathamabhakSaH' itivat kramaviziSTaM namanaM vidhIyate ? nAdyaH, ubhayoH natiprAptau kasya prathamaM iti kramAkAGkSAyAM prakRte gurunamananiSedhe pariziSTapragurunato kramAkAGkSA'bhAvAt prathamamityasya vaiyyarthyApatteH / na dvitIyaH, dRSTAntavaiSamyAt / tathA hi vaSaTkarturityatra bhakSasya samAsaghaTakatvena samAsamadhye ardhenAnuvAda: ardhana vidhiH na saMbhavati iti gatyabhAvAt viziSTaM apUrva vidhIyate ityuktam , iha tathAtvAbhAvAt // vRddhAnnamaskuryAt ityanena prAptAnuvAdasaMbhave viziSTavidhikalpanAyAH asaMbhavAta iti cet-na / sUtre nativarjanaM ityanena na natisAmAnyaM niSidhyate, kiM tarhi kAyikaM daNDavannamanaM niSidhyate / mAnasaM gurunamanaM bhavatyeva // kathaM sAmAnyena zrutasya nativarjanaM ityasya saGkocaH pramANamantareti cetna vayaM svecchayA saMkocaM kurmaH, kiM tu sapramANam / taduktaM paramAnandatantre gurorgurau samIpasthe praguruM pUjayecchive / guroH pUjA''dikaM sarva manasaiva prakalpayet // iti // atra Adipadena namaskAro grAhyaH // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram tatra Adau praguroH kAyiko namaskAraH, gurozca mAnasaH / dvayoH prAptau Adau kiM kArya iti jijJAsAyAM tatpUrakatayA prathamamiti padasya sArthakyasaMbhavAt kevalakramamAtravidhAyakamidaM, na viziSTApUrvavidhiH / tathA ca ubhayasannipAte praguruM daNDavat prathamaM praNamya guruM manasA praNamet iti phalitam // atra vidhau niSedhe ca natipadena pUjAsAmAnya lakSyate. pUrvalikhitaparamAnandatantravacanAt / evaM gurupragurupadaM pragurupUrvaparaMparAsannipAte'pi tulyatvalakSakam , gurUNAM sannipAte tu sarvAdyaM tatra pUjayet / / iti yoginItantravacanAt // 71 // dharmAntaramAha abhyahiteSvaparAGmukhyam // 72 // abhya hi te Su zreSTheSu / zreSThatvaM cAtra jJAnAdhikyena grAhyam / aparAGmu khyaM audAsInyAbhAvaH / tena mama kiM kArya iti audAsInyaM na kAryam / svApekSayA jJAnAdhikyAt jJeyAMzaM tasmAdavagachet // 72 // dharmAntaramAha --- mukhyatayA prakAzavibhAvanA // 73 // . pra kA zaH parazivaH tattvAtItaH. yadupaniSatpratipAdyaM brahmeti vyavahviyate saH.. tasya vibhA va nA mukhya ta yA sakalazAstrAbhyAsaphalamiti jAnIyAdityarthaH / tAdRzabhAvanAsiddhayupAyameva sarva zAstraM brUte tadanyadaphalamiti brUte iti tattvArtha jAnIyAditi sUtrarahamyatAtparya jJeyam // 73 // dharmAntaramAha adhijigamiSA zarIrArthAsUnAM gurave dhAraNam // 74 // atrApi pUrvasUtrAt mukhyatayetyanuSajyate / adhi ji ga miSA yatra kvacit kAryoddezena gamanecchA / sA dviprakArA, svArthA gurvarthA ca / tatra dvayoH sannipAte Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 dazamaH khaNDaH---sarvasAdhAraNakramaH mukhyatayA gurvartha yA jigamiSA tadanurodhena svArthajigamiSAM sAdhayet / evaM zarIra dhAraNaM, artha sya dravyasya dhA ra NaM prANa dhA ra NaM ca gurvartha mukhyaM, svArtha gauNam / yadi svazarIrapAtena gurohitaM bhavati tarhi dehaM pAtayet , na tu svopabhogArtha zarIradhAraNaM kuryAt iti bhAvaH / arthaprANayorapyevameva jJeyam // 74 // dharmAntaramAha etaduktakaraNam // 75 // e ta duktaM gurUktaM nIcakAryamapi abhimAnamutsRjya kAryam // 75 // aparIkSaNaM tadvacane vyavasthA // 76 // ta dvaca ne gurulakSaNaviziSTaguruvacanaM svabuddhayA na parIkSa ye t , sadasaveti na vicArayet / vyavasthA ayaM sarvatantrArthavit anyathA na vadipyati, kiM tu zAstrayuktameva vadiSyati iti nizcayaM kuryAt // 76 // sarvathA satyavacanam // 77 // sarvathA saGkaTe'pi / yadvA---sarvathA sahasA saGkaTamantaretyarthaH / tena saGkaTe vivAhAdau anRtAbhyanujJA smRtiprAptA na bAdhitA jJeyA // 77 // paradAradhaneSvanAsaktiH // 78 // . spaSTam // 78 // dharmAntaramAha svastutiparanindAmarmaviruddhavacanaparihAsadhikkArAkrozatrAsanavarjanam // 79 // svastu ti para ninde prasiddhe / "dvandvAnte zrUyamANaM pratyekaM saMbadhyate" iti nyAyena viruddhapadottaravRttivacanazabdasya stutau nindAyAM marmaNi cAnvayaH / itthaM ca stutivacanaM nindAvacanaM marma vacanaM viru ddha va canaM ceti phalitam / marmavacanaM Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 parazurAmakalpasUtram gUDhadoSaprakAzakazabdaH / viruddhavacanaM tava maraNaM bhUyAt ityAdirUpaM zravaNakaTuvacaH / parihA so heLanaM, daridraM dRSTvA tvaM mahArAjaH tava kiGkarAH vayaM smaH ityAdyAkSeparUpam / dhi kA ra stu tucchIkaraNam / A ko zaH rodanAdi / trAsa naM parasya bhayajanakaM, idAnIM tava zirazchedanaM karomi ityAdirUpam / uktAnAM amISAM varjanaM kAryam // 79 // evaM sAmayikadharmeSu atyantaM AvazyakaM mukhyaM dharmamAha--- prayatnena vidyA''rAdhanadvArA pUrNakhyAtisamAvezanecchA cetyete sAmayikAcArAH // 8 // prayatnena sAvadhAnena jitendriyeNeti yAvat / zrI vidyA''rA dhana dvArA prAkpapaJcitAmapUrNakhyAtiM vyudasya pUrNa khyA tiH jIvasya svatassiddhA yA pUrNakhyAtiH sA prakaTA bhavatItyAkArikA icchA tAM sadA kuryAt / e te icchA'ntA nirUpitA dharmAH sA ma yi kAH samaye kulazAstramaryAdAyAM vartamAnAH, te kulazAstrapratipAditA upAsakadharmA iti yAvat // 80 // pUrvoktAn icchA'ntAn AcArAn kaNTharaveNoktvA granthavistarabhayAt zeSadharmAn zAstrAntaroktAn grAhyatvena atidizati pare ca zAstrAnuziSTAH // 81 // ye pUrvoktAH tebhyaH pare anyadharmAH te zAstre tantrAntare anu ziSTAH te'pi / grAhyAH iti zeSaH // tantrAntarAt grAhyadharmaparigaNanam te ca dharmAH tantrAntare prasiddhAH saMgRhyanteazokapuSpitavRkSakokilamAMsakulazAstrapustakAnAM darzane namanam / / na namAM striyamIkSeta kurUpI prakaTastanIm / dRSTvA tu vikRtAM vA'pi nopahAsaM samAcaret // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH --- - sarvasAdhAraNakramaH yoSitAmapriyaM naiva kuryAt kAryaM priyaM sadA / na svapet kulavRkSAdhaH tatpatre naiva bhojanam // vRthA chedaM na kuryAcca namaskuryAcca darzane / zapathaM naiva kurvIta kArye kvApi samutthite // 343 ityevaMrUpAH / tAnapyanutiSThet / ityuktAH samayAcArAH // atha prasaGgAt yadvacanaM mukhyatvena puraskRtya anyAni pramANAni tadupoilavena svIkRtya tantrAntarasparzastyaktaH tadvacanaM tripurArahasye - kvacittantreSu vistAraH kvacittantreSu saGgrahaH / ekaM tantraM samAzritya samyak karmakRte tathA // sarve tena kRtaM rAma tacca zrIgurumArgataH / tantrAnuktaM sUcitaM ca tathA'nyeSvatidUSitam // akRtaM yat karma rAma vikalpena vivarjitam / tadanyasmAdupAdeyaM eSa zAstravinirNayaH // iti || asmin vacane tantrAntarAt grAhyANAM parigaNanaM kRtam / sUcitaM yathA -- SoDhAcakre nyaset / etAvatsUcanayA SoDhAcakranyAsAnuSThAnakramaH tantrAntarAt grAhyaH / tathA yadakaraNe tantrAntare atinindA zrUyate tadapi kasya cit anaGgabhUtam, paraprayogo'nantaH, na svatantram, tadapi paratantrAt grAm / etadvistaraH prapaJcitaH prAk zrIkrame // tadudAharaNarUpANi sUtrAnuyAyibhiH kAni kAni kartavyAni ityAkAGkSAyAM sUtrAnuyAyinAM AvazyakaM paratantrasthamucyate nityaM rahasyanAmasahasrapAThaH / tadapAThe nindA atIva zrU / tat darzitaM prAk // evaM dIkSitasya mRtasyAntyeSTiH tantrapratipAditA AvazyakIantyeSTividhinA hIno maNDalastho na jAyate // iti tantre nindAzravaNAt pUrvokta tripurArahasyodAharaNarUpatvAt // Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 parazurAmakalpasUtram antyeSTividhiH antyeSTividhistrikUTArahasyeIzvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi vidhimantyeSTisaMjJitam / avazyaM tat sAdhako vai kuryAt gurvAdiSu priye // 1 // antyeSTividhinA hIno maNDalastho na jAyate / tasmAt kuryAt prayatnena cAntyeSTividhimuttamam // 2 // yasya na kriyate devi na dIkSAkulamaznute / naiva kRtvA'ntyeSTividhi kaulazrAddhe na cAhatA // 3 // sUtakAnte tadAdye vA mAse varSe'pi vA zive / antyeSTimevaM kurvIta maNDalAntargatAya vai // 4 // yasyAntyeSTirna kriyate pramAdenApi hetutaH / tannAmnA mUlamayutaM japtvA zrAddhaM tatazcaret // 5 // na jJAyate yasya nAma tasya zrAddhavidhau zive / mAnavaughAdyanAmnA tu sarva devi samAcaret // 6 // mRte'hni parvasu tathA tIrthazrAddhaM samAcaret / upAsako hi tadvaMzyo vIratvaM gacchatIzvari // 7 // bAhyasaMskArayogena pretatvAcca vimuktitaH / maNDalAntaHpravezArthamantyeSTiM tu samAcaret // 8 // ekAnte tu zucau deze saMkalpyodaGmukhaH zive / AcArya cApi brahmANaM vRNuyAt tatra zaktitaH // 9 // AcAryastu samAtha naivedyAnte vidhAnataH / hastasammitavedyAM tu sindUrarajasA ligvet // 10 // zrIyantra tatra cAvAhya devatAM zaktito yajet / vitastisaMmitAM tatra kuzaputtalikAM nyaset // 11 // ' japet-a, zrI. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH sarvasAdhAraNakramaH 34.5 avAkzIrSa tatra vIraM nAmnA''vAhya vidhAnataH / Agaccha vIrapuruSa tiSTha cAtra kRtakSaNaH // 12 // viniyukto mayA pazcAt paraM dhAma prapatsyasi / maNDaleSu niviSTaH san bhuvaneSu ciraM sthitaH / / 13 // nirvatiM paramAM prApya yAhi tat paramaM padam / etajjapitvA tatkaNe nyaset tasmin SaDaGgakam // 14 // tanmAtrAkarSiNI: paJca zrotrAdiSu tu vinyaset / hRdi cittAkarSiNI tu mUrdhni kALI tu bIjataH // 15 // marmakRntanikAM kaNThe cAGkuzAd brahmarandhrake / prANAkarSiNikAM AM hrIM mukhe kRtvA tu vinyaset // 16 // tatastu mantraM saMzrAvyaM niSprANaM tu 'vilApayet / kAladharmaM tu saMprApya na klezaM prAptumarhasi // 17 // na te mRtyuH zivo yasmAt sAkSAt tvaM bahuzaktimAn / svazaktyA svasvarUpasya gopanArUpayA nanu / / 18 / / svAtantryAkhyamahAzaktyA pazutvaM prAptavAnasi / gurorvAkyaM smara kSipraM bhava zrIzivarUpakaH // 10 // dehAzritAt samutkramya sarvakartRtvamApnuhi / zivAmau dehasaMskAraM tataH saMkalayecchive // 20 // pAdajAnUrunAbhISu hRtkaNThamukhalocane / mUni vinyasya cakrezI mantraM cakrAtmakaM mmaran // 21 // saMpUjya ca vizeSAAt tannAmnA tarpayet tridhA / pArzve mRtAgniM saMsthApya yantrAddevIM samAvahet // 22 // saMpUjya tu vizeSAAt tridhA santarpya vai tataH / palAzasamidhA mUlenASTottarazataM hunet // 23 // vRtena sucamApUrya vIraM tatra tu nikSipet / dakSapAdaM tadottAnaM suveNAcchAdayet tataH / / 24 // vibhAvayet--32. A.A Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 parazurAmakalpasUtram .. gRhItvotthAya taddhaste vauSaDante hunet tataH / parAzaktisvarUpasya mRtavarmahAmukhe // 25 // pUrNAhuti pradAsyAmi tannAma kathayet tataH / pazcAt tasya tu vIrasya pUrNatA prAptihetave // 26 // tvaM vIrAmau huto'smin vai malaM bhautikarUpakam / kA mAnasamapyevaM mAyikaM cAntaraM tathA // 27 // ANavaM ca visRjyAgnau dhUmamArgeNa cAthavA / tejomArgeNordhvalokaM prAptaM te paramaM padam // 28 // punarAvRttirahitaM vaja mantraprabhAvataH / mUlaM ca pAdukAmuktvA tatrAno tadvinikSipet // 29 // tatsaGkhayayA'mRtairhutvA homatantraM samApayet / saMpUjya sAmayikAn pazcAdAcAryAdIn visarjayet // 30 // punardinadvayaM devi gurvAdidvArato'rcayet / kuryAcchrAddhaM caturthe'hni devi maNDalameLanam || 31 // vIrapAtraM ca saMsthApya vizvAn devAn pUjayet | pitAmahAditritayaM vIraM pratyaGmukhaM yajet // 32 // trikoNaM maNDalaM tasya jalamutsRjya vai tataH / adyaprabhRtyaM vIro maNDalatrayamadhyagaH || 33 || tena mitrezatAM prApto viharecca yathAsukham / paThannevaM vIrapAtraM pitRpAtre vinikSipet // 34 // tato mitrezarUpAya pitre ceti punahunet / sarvatra to devi vRddhe tu tritayAtmanA // 35 // pitrAdInAM caturNA tu tataH pUjAM samAcaret / sa pRthagvIrazabdena sarvamevaM samApayet // 36 // eSo'ntyeSTividhiH proktaH sarvatantreSu gopitaH || 37 // : ityantyeSTimUlaM darzitam // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDa:-sarvasAdhAraNakramaH 347 athAsyaiva saMkSepeNa bhAvaM. darzayAmi----dIkSitA . mRtA bAhyasaMskAravihIna vIradUtAH, bAhyasaMskAreNa saMskRtA vIrAH, bAhyasaMskAreNa saMskRtA. uktasaMskArasaMskRtA maNDalAntaHpraviSTA iti tantrazAstraprasiddhiH / bAhyasaMskAramantarA nedaM karma // 1-3 // sUta kA nte sapiNDIkaraNAnte, taduttarameva vIratvaprApteH // 4-8 // AcAryabrahmobhayavaraNAzaktau AcAryasyaiva varaNamityAha--zakti ta iti // 9 // naivedyAnte AvaraNapUjottaranaivedyAnte // 10 // zrIcakradevatA''vAhanottaraM yathAvibhavaM pUjA kAryetyAha-zakti to ya je di ti / tatra nirmitazrIyantre / kuza putta li kAM kuzapuruSam // 11 // nAmnA amukAnandanAthaM vIraM namaH / ajJAne gaganAnandanAthaM vIramiti // 12-14 // tanmAtrA ka rSiNIH zabdAkarSiNyAdayaH paJca zrotrA dipaJcasu jJAnendriyeSu / bIja taH kALIbIjottaraM, kI kALyai nama iti // 15 // aGkuzA t kroM etaduttaraM marma kR ntinyai nama iti / AM hrIM prANA ka rSi Nyai nama iti // 16 // zrAvya mantra zca kAladharmamityAdiH // 17-21 // tannA nA amukAnandanAthAya vIrAya namaH / SoDazapaJcAnyatamopacArairabhyarcya ante devatAnAma dvitIyAntaM tarpayAmIti paThitvA vizeSAdhye Na ta rpayet / vedyAH pArthe homaprakaraNoktavidhinA vivAhAnte maraNasaMskAreNApi saMskRta ma niM saMsthA pya yantrAt kalpitayantrasthAM agnau devI mA vA ha ye t // 22 // saMpUjya paJcopacAraiH tAM santa me // 23 // vRte na sucaM saMpUrya haviSaH sthAne srucyeva vIraM ni kSi pya // 24-29 // tatsaM qhya yA samitsaMkhyayA / mUlenaiva ho ma ta ntraM sa mA pa yet iti / anena homaprakaraNoktottarAGgaprAptiH // 30 // ku ryA cchrAddha miti nAmnA koLazrAddhIyayAvaddharmAtidezaH / ma NDa la me La na zrAddhamityasya nAma / atra vizvedevA vIrAH / vIrAt prAktanAstrayaH puruSAzca devatAH / vIrAt prAk puruSA api tAntrikAntyeSTisaMskRtA yadi syuH, tarhi mitrezAdisvarUpatAprAptisiddhaye ekaikoddezena maNDalapravezalAbhAya antyeSTipratinidhibhUtaM ayutaM mUlaM japtvA pazcAt vIraM saMskRtya maNDalameLanazrAddhaM kuryAt / dIkSitavaMzagrahaNAt adIkSitasyApi tadvaMzyasya mukhyaM pratinidhirUpaM vA idaM karma bhavati // 31 // atha kaulazrAddhAdyo vizeSaH tamAha-- vI ra pAtra mi tyA dinA / vIra sya pUjA pratya Gmu kha sya pUjanaM vizeSaH // 32 // vIrasya pAdyamaNDalaM trikoNaM, tathA tatpAtrAsAdanamaNDalamapi / pitRpAtrAsAdanAnantaraM Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 parazurAmakalpasUtram . vIrapAtrAsAdanaM taddakSiNataH / atra brAhmaNapaJcakaM sati saMbhave / azaktau trayaM... vizvedevArthamekaH, pitAmahAdyarthamekaH, vIrArthamekaH / kauLazrAddhavat pAtrahavanam / vIrasyApi koLazrAddhe "saMvinmaye' ityArabhya " tadbhavecchivaM" ityantena vihito yo jalotsargaH tadanantaraM . adyaprabhRti" mantrapaThane vI ra pAtra sthaM kuladravyaM pitR pAtre kSipet // 33-34 // vIrasya prathamahavanaM dIpAntapUjottaraM, pAtrasamarpaNamapi amukAya vIrAya svAheti / tadUrdhva vIrapadaM tyaktvA mitrezarUpAya svAheti paThet / pitAmahe SaSTIzarUpAya prapitAmahe o[uDDIzarUpAya, vRddhaprapitAmahe mitreza-SaSTIza o[u]DDIzarUpAya iti paThet / kramastu pUrvavat / asmin zrAddhe idaM dvitIyaM havanam // 35 // zeSaM itaH paraM kaulazrAddhavadAsamApti jJeyam // 36-37 / / kaulazrAddhavidhiH atha kaulazrAddhadharmANAM atrAtidiSTatvAt tajjJAnAya kaulazrAddhavidhirucyate / so'pi rudrayAmaLAntargatadevIrahasye paJcaSaSTitame paTale asti--- adhunA zrotumicchAmi kaulazrAddhavidhi tathA / iti pArvatIprazne Izvara uvAca---- zRNu devi pravakSyAmi yanmAM tvaM paripRcchasi / yasya 'smaraNamAtreNa devatAprItimApnuyAt // 1 // kaulazrAddhamakRtvA tu cAnyaiH zrAddhasahasrakaiH / naiva tRptirbhaveddevi pitRRNAM paramezvari // 2 // mRtAhe tadvitIye vA kRtanityakriyaH zuciH / caturo brAhmaNAn dvau vA dIkSAyuktAn nimantrayet // 3 // saMkalpyAtha vizeSArthyapurataH pAtrayugmakam / . vizveSAM caiva devAnAM pitRNAM ca kramAcchive // 4 // AvRti pUjya naivedyaM kRtvA zaktiM prapUjya ca / caryAnAthasvarUpAn vai vizvAn devAMstu pUjayet // 5 // zravaNa-zrI. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH--- sarvasAdhAraNakramaH mitrezAdisvarUpAMzca pitRRn saMpUjayet kramAt / vyaSTyA vA'tha samaSTyA vA pUrvottaramukhAn zive // 6 // AsanAvAhane kRtvA prArthayettu kRtAJjaliH / vizvedevA: svAgataM vo yajJe'smin sthIyatAM kSaNam // 7 // sAvadhAnena manasA svIkurvantu sabhAjanam / caturazre tathA vRtte maNDale pUjya pAdayoH // 8 // kSALanaM vA'tha sAmAnyAdarthyAdardhya vinikSipet / AcAmayettAn vastrAdidIpAntena pitRn yajet // 9 // svAhA'ntanAmnA tatpAtrAt tebhyaH pAtraM prakalpayet / pUrvavanmaNDalaM kRtvA pUjya bhojanapAtrakam // 10 // pariveSyAbhyakSya tadvai datvA haste tathodakam / saMvinmaye mahApAtre Anandamayabhojyakam // 11 // bhoktA tvaM puruSaH sAkSI mahAzaktirmahezvaraH / sarvamannaM zaktimayaM bhoktA sAkSAt paraH svayam // 12 // tasmAt sarva zivaH : sAkSAt bhoktA dAtA ca bhojyakam / vizvedevA devatA no bhuJjantvatra makhe mama // 13 // yAvacchakyaM tAvadiha bhoktavyaM svasthamAnasaiH / peyaM khAdyaM bhakSyabhojyaM sarvaM vastu samarpitam // 14 // pitRRNAM paramAnandahetave tadbhavecchivam / ityevaM toyamutsRjya pitRsthAne'pi cotsRjet // 15 // tata ApozanaM datvA yatheSTaM bhojayet tataH / yathAsaMbhavapakkAdyaiH tRptA yUyaM bhaviSyatha // 16 // kuladravyaizcarvaNaizca pitRRNAM zAntihetave / prAthyaivaM bhojanasyAnte prArthayet punarevaca // 17 // vizvedevAzca pitarastRptAzcAsmin mahAmakhe / sarve samiSTaM saMpannaM bhavatvatra yathepsitam // 18 // ph Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..parazurAmakalpasUtram uttarApozanaM datvA tathA tAmbUladakSiNAH / vizvAn devAMstathA pitRRn devatArUpamAsthitAn // 19 // namaH purastAt pazcAcca pArzvayorapi vo namaH / anena kaulazrAddhena vidhinA pitRmukhyakAH // 20 // paramaM padamAsthAya bhuJjantvete sunirvatAH / parikramya namaskRtya caivaM pazcAdvisarjayet // 21 // yathA''gataM ca pitaro gacchantvasmAnmahAmakhAt / vizvairdevaizca sahitAH prasannAH santu me ciram // 22 // tataH sAmayikAn pUjya karma devyai samarpayet / ityevaM kathito devi kaulazrAddhavidhiH paraH // 23 // iti // asyApi saMkSepeNa gUDhamartha prakaTayAmi / zrAddha saMka lpA nantaraM brAhmaNAn vRtvA dvArapUjA''disAmAnyavizeSAr2yApAtrAsAdanottaraM vizeSA purataH agrabhAge devIvizeSArghyapAtramadhye iti niSkarSaH / vizeSArghyapAtrAsAdanaprakAreNa vizvede va pAtraM pitR pAtraM cAsAdayet // 3-4 // tataH suvAsinIpUjA'ntapUjAzeSamanuSThAya ekasmin vipre caryAnAthasvarUpAn vizvAn devAn prapUjayet // 5 // mitre za svarUpaM pitaraM SaSTIzasvarUpaM pitAmahaM o[uDDIzasvarUpaM prapitAmahaM pratyekabrAhmaNapakSe / ekabrAhmaNapakSe mitrezaSaSThIzoDDIzarUpAn pitRpitAmahaprapitAmahAn ityA vA ha naM kRtvA, A sa naM datvA, uktamantreNa prArthya, vihitapAtrama NDa le pAdau prakSALya, sA mA nyA aa da ye datvA, A ca manaM datvA, dI pAntaM yathAvibhavaM vizvAn devAn pitUMzca pUjayet / pitRpadaM devAnAmapyupalakSakam // 6-9 // tataH caryAnAthasvarUpebhyaH vizvebhyo devebhyaH svAhA iti vizvedevapAtraM tadviprasya arpayet / evameva pitrAderapi pAtrasamarpaNam / te tvamantrameva homaM kuryuH, homamantrasya svAhA'ntasya zrAddhakartA pUrvameva paThitatvAt / amantrakahomaniSedhazAstraM sAmayikaprakaraNasthaM tatraiva vizrAntam , nAtra pravartate / vastuto'tra svAhA'ntamantrapAThAt nAmantrakaM havanam / pAdye devasya caturazraM pitRRNAM vRttamuktaM prAk / tattaddevabhojanapAtrAdha: maNDa la m // 10-14 // pitR sthA ne cotsRjet iti cakAreNa vizvedevapAtrasyApyutsargaH sUcitaH / tatra pitRsthAne vizvedevapadaprakSepaH // 15 // zeSaM spaSTam // 16-23 // ... Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH antyeSTikaulazrAddhayorAvazyakatvam . . kaulazrAddhamapi sUtrAnusAriNAmAvazyakaM, akaraNe nindAzravaNAt / yadyapi tripurArahasye "tathA'nyeSvatidUSitaM" iti zravaNAt--antyeSTikaulazrAddhayoH nAtidoSaH zrUyate, atidUSitaM nAma punaH punaH asakRnnindAzravaNaM, prakRte sakRdeva nindA zrUyate, rahasyanAmapAThe nindA tvasakRt zrUyate, tadvadatrAbhAvAt-sUtrAnuyAyinAmanAvazyakamiti pratibhAti / anyathA atidUSitamityatra atipadAnarthakyaM syAt / tathA'pi ApastambAdayaH svasUtre anuktaM anyasUtroktaM anyat kimapi na gRhNanti, bhAradvAjoktaM antyeSTiprayogaM tu jagRhuH / tata eva jJAyate antyeSTisaMskAra Avazyaka iti / tadvadanApItyunneyam // kiM ca atidRSitamityasya nAsakRnnindAzravaNamarthaH / kiM tu akaraNe mahAniSTaphalasAdhanatvapratipAdanam / tacca prakRte'pyasti / janmaprabhRti upAsanAsaMpAdanaM maNDale pravezArtham / maNDalaM nAma punarAvRttirahitaH brahmalokAdapi variSThaH oghatrayanivAsAdhArabhUtaH sthAnavizeSaH / antyeSTayakaraNe tallAbhAbhAve mahApuruSArthahAnisAdhanatvapratipAdanAt atidUSitamityavazyaM anuSTheyam / evameva zrAddhe'pi / ityalaM bhUyasA // prAyazcittavidhiH atha vihitakarmasu puruSadoSeNa anyathAbhAvo'vazyaMbhAvI / tadartha tatprAyazcittAkAGkSAyAM prAyazcittaM prasaGgAllikhyate / taduktaM svatantratantre trayodazapaTaledevyuvAca deveza zrotumicchAmi nityanaimittikAdiSu / prAyazcittaM tu sandhyA''dipUjAkarmasu ca sphuTam // 1 // zrIbhairava uvAca-- zRNu devi pravakSyAmi prAyazcittavidhiM zubham / aGgAGgibhedAt dvaividhyaM karmaNaH paramezvari // 2 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram aGge'pi devi dvaividhyaM mukhyagauNatvabhedataH / gauNAGgalope mUlasya dazadhA japataH zuciH // 3 // mukhyAGgalope zatadhA aGgilope punaHkriyA / aGgAGgibhedaM devezi zRNu vistarataH zive // 4 // jape SaDaGganyAsastu gauNAjhaM parikIrtitam / dhyAnamRSyAdikaM pUjA mukhyAGgamiti kathyate // 5 // sandhyAyAM mUladevyarthe jape cAGgitvamiSyate / mArtANDavAgbhavAdyaye mukhyAGgatvaM prakIrtitam / / 6 / / AkAlamaGgilope tu punaH karma bhavediha / ApadyaGgasya lope tu kAlatyAge'pi nAstyagham // 7 // sandhyA'ntare tu saMprApte zatamaSTottaraM japet / Azaucadvitaye devi pradhAnaM mAnasaM caret // 8 // pUjA''dikaM samAnaM vai bAhyamanyena kArayet / kSayAzauce devatAyA maNDale na vrajecchive // 9 // ajJAnena gatazcedvai devatAzApamApnuyAt / taddoSaparihArArthaM punarmaNDalamAcaret // 10 // devatAM payasA nApya mUlAtarpaNamAcaret // 11 // paJcavAraM ghRtenaiva homaM kuryaadvraanne| brAhmaNAn bhojayet pazcAt devatAzAntimApnuyAt // 12 // trirAtraM sandhyayA hInaH sahasraM japamAcaret / ahorAtramanaznan vai tataH zuddho bhaviSyati // 13 // aSTarAtramasandhyo vai trirAtropoSaNAjapAt / mAse'tIte tu devezi patitazca bahiSkRtaH // 14 // maNDalAbAhyagaH sarvakarmAyogyo mahezvari / eSa eva jape mArgaH mAsAdUrdhva patatyadhaH // 15 // pUjAyAM zRNu devezi bhedamaGgAGginoH mphuTam / AvRtirgurunityA'rcAsamayAmnAyayorapi // 16 // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDa:--sarvasAdhAraNakramaH pUjAtrayaM japazcaiva pradhAnaM pUjane matam / pAtrasaMsthA pIThapUjA balihomastathaiva ca // 17 // arpaNaM dehazuddhizca mukhyAjhaM saMprakIrtitam / zaktisAmayikA_di gauNAGgamiti kathyate // 18 // nityakarmaNyaGgalope na vaiguNyaM tu karmaNaH / / kAmye tadekadezasya lope vaiguNyameva hi // 19 // aGgalope tu mUlena tarpaNASTakamucyate / aSTottarazatAvRttyA mukhyAne zRNu pArvati // 20 // zatadhA tarpaNaM jApaH sahasraM vA smRtaM zive / vyatyAse karmaNo'pyevamaGgAGgeSu smRtiH sakRt // 21 // aGgaM tantreNa vA kuryAt kAryakAraNayorvinA / antare ca na kurvIta bhinnArtheSvapi cezvari // 22 // bindutarpaNavyatyAse prAyazcittaM zRNu priye / mukhyAdgauNArpaNe devi punastarpaNamAcaret // 23 // mUlASTakammRtirvA'pi vyutkrame zRNu pArvati / devatAM zaGkhatoyena mUlenAbhyukSya vai zive // 24 // puSpAJjaliM samabhyarcya triH santarpya ca prArthayet / punaryathoktaM santarpya japedaSTottaraM zatam // 25 // mukhyagauNavibhedaM ca zRNu devezi tattvataH / mUladevItarpaNAttu sarvaM gauNaM mahezvari / / 26 // tataH paraM guroH paGktiM nityAmaNDalake tataH / AvRtizca tato devI kramAdgauNaM bhavecchive // 27 // etadvibhedamajJAtvA yaH kuryAt tarpaNaM zive / taM bhairavIgaNAH kruddhAH vikurvanti pade pade // 28 // navapAtre vyavasthaiva saptapAtre'pi pArvati / . paJcapAtre'pi tulyA myAt tripAtre manasA smaret // 29 // . Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 1 parazurAmakalpasUtram pAtradvayaM tu pratyakSapUjanenaiva kArayet / Adya pratinidhiryatra tatra pAtradvayaM smRtam // 30 // tadvayAdhikaM naiva kArya pAtraM surezvari / dravyapratinidhiM cAtra prasaGgAt kathayAmi te // 31 // AdyAbhAve tu ghuTikAsArayuktajalArpaNam / matrayaM cASTagandhena samAnaghuTikA bhavet // 32 // tadabhAve nArikelajalaM pAtre tu kAMsyake / tadabhAve tAmrapAtre kSIraM vA'tha guDodakam // 33 // athavA gandhatoyena pUjAM naiva tu lopayet / dvitIyabhedaM devezi zRNu saMyatamAnasA // 34 // pUrvoktabhedAnyatamA palANDurvA''rdrakaM tu vA / pratyakSAdye dvitIyAdipratyakSaM devi yojayet // 35 // dravyapratinidhau devi tarpaNaM kusumena vai / svAtmIkArAdikaM nAsti akSatairgurupUjanam // 36 // saMpUrNamantrapAThena svAtmIkAraM tu bhAvayet / 1 pUrNapUjAM bhAvayan vai bAhyapUjAM samAcaret || 37 || ghuTikAyAmArdrakaM syAt svAtmI' kAre'pi vidyate tatra pAtradvayaM devi nyUnaM naiva tu kArayet // 38 // zaktipUjA vinA tattvazodhanaM saMbhavecchiveM / pratyakSe tu tripAtraM vai gauNAt gauNataraM bhavet // 39 // AnukUlye tripAtrAdi naiva kartavyamIzvara / pratyakSa yugmapAtraM vai kRtvA zApamavApnuyAt // 40 // kvacinmayaivopadiSTaH paramApattikAlikaH / tRtIyabhedaM devezi prokteSvanyatamaM smRtam // 41 // vaTikA caNapiSTasya vijayAyuktadAkRtiH / mUlakaM vA mahAdevi palANDvavadhiko vaTiH // 42 // kArospi - -ba2. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDa:--sarvasAdhAraNakramaH 355 ArdrakAntaM mUlakaM syAt kSIrAdau mantrasaMjapaH / / pratyakSato dvitIya tu etatpratyakSamipyate // 43 // dvitIyAdikaparyAyaM sthApayedaSTadizvatha / / athavA mantrajApo vai nityaM turya tu sarvadA // 44 // paJcame zRNu devezi dvaividhyaM coktameva te / AdyaM tatra kalau devi trisahasrAntamipyate // 45 // dvitIyaM tu bhavet devi svayoSiti surezvari / athavA liGgayonyozca kusumaM tatra yojayet // 46 // kAzmIrapaGke mUlena zvetacandanapaGkakam / saMyojya yojayet devi mUlASTajapa eva vA // 47 // dravyaM sAkSAt paJcamaM tu durlabhaM tu kalau yuge| jitendriyANAM dhIrANAM yoginAM sulabhaM bhavet // 48 // . kadAcicchaktitaH pUrva kSobhe jAte zivasya vai|| zaktyasaMtoSato devi nAzameti sa vai pumAn // 49 // . tasmAt svasyAM parasyAM vA antyaM naiva samAcaret / pratinidhyaiva kartavyaM kalau devi sunizcitam // 50 // upAsako nu nityaM vai parivArArcanaM caret / nityAmaNDalakaM caiva gurumaNDalakaM tathA // 51 // paJcikAM samayAM caiva AmnAyasamayAM yajet // 52 // .. athavA dinanityAstu nityAM ca gurumaNDalam / / samaSTayA paJcikAM cApi pUjayedApadAdiSu // 53 // paramApattikAle tu AvRteH paJcakaM trikam / samaSTayA cetarat sarvaM paramApattigocaram // 54 // pUjA'ntare mahAvighne prApte saMzRNu nizcitam / / pUrva saMkalpato devi na doSastatra vidyate // 55 // .. saMkalyAnantaraM devi visRjyopoSaNaM caret / .. . saparyo mAnasIM kurvan punaH pUjAM samAcaret // 56 // ..... Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - parazurAmakalpasUtram AvAhanAnantaraM tu mahAvighno bhavedyadi / pAtrAdikaM samudvAsya devatAM sthApayet tathA // 57 // .. kAryAnte tatra pAtrAdisthApanaM saMvidhAya ca / . saMkalpena vinA devi AvRtiM tu samApayet // 58 // yAvanto divasA devi vyatItAstAvadAvRtim / pAyasena hunet tasya doSasyehApanuttaye // 59 // mUlenASTottarazataM hutvA pUjya ca sAmayAn / kSamApayet tato devI guruM cApi sukhI bhavet // 60 // udvAsanAttu pUrva vai pUjA'nte saGkaTe sthite / jhaTityudvAsya devezI visRjenmaNDalaM tataH // 61 / / atItavighne devezi sahasraM prajapenmanum / aparAdhAnmucyate vai doSastatra na vidyate // 62 // athopaghAtadoSasya prAyazcittaM zRNu priye / devtaahetuklshvishessaayopghaattH // 63 / / kartumatyustu SaNmAsAt tasya zAnti bravImi te / yasyopaghAtaH saMsthApya punastat pUjayet tataH // 64 // pazcAt vyahamanaznan vai japet dazasahasrakam / pUjayecca yathAzakti devIM kSIreNa snApayet // 65 // aSTottarazataM hutvA guruM pUjya ca mucyate / AvAhanasthApanAcca pUrva japasahasrakam // 66 // upaghAtAttatsphuTite mahAsAMtapanaM caret / upaghAte tu zaMkhasya dhIra hya]STottarasahasrakam // 67 / / dIkSA''dipvapyevameva zAntiH syAdupaghAtake / dIpopaghAne devezi punarmaNDalamAcaret // 68 // . sAdhakAnAM dattapAtrasyopaghAte zataM japaH / / pUjakAnAM sAdhakAnAM tulyametadvidhIyate // 69 // .... Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH - sarvasAdhAraNakramaH prasaGgAdatra sarveSAM AcAraM kathayAmi te I viprArcAyAM tu sarveSAM svAtmIkAro vidhIyate // 70 // anantarasya pUjAyAM pUrvasyAnarhatepyate / nyUnadIkSAvatAM cApi vyavasthaiSA susammatA // 71 // dIkSAbhedamatho vakSye vAlA prathamato matA / dvitIyA paJcadazyuktA caturAnnAyajA parA 72 // paJcAnAyA caturthI syAt SoDazyantA tu paJcamI / SaSThI caraNavidyA'ntA saptamI vAsanAntakA // 73 // rahasyAntA cASTamI syAt navamI SoDazI parA / SaDdarzanAntA dazamI mahAvAkyAntimA tataH // 74 // dvAdazI zrIpAdukA'ntA nyUnaM tatpUrvamucyate / viprakSatriyayodevi sarvadIkSA'rhatA bhavet // 75 // rahasyAntA tu vaizyasya SoDazyantA tu zUdrake / zreSThavarNAddIkSaNaM syAdabhAve tulyavarNataH // 76 // zUdro naiva gururdevi tasmAt dIkSAM parityajet / anarhAddIkSaNaM labdhvA parityAgo manoH smRtaH // 77 // nyUnAzrame'nantare vA guruzaktyostu saMmataH / svAtmIkA mahAdevi niSedha [Siddha] stvitarAzramaH // 78 // anyeSAM tu pramAdena syAjjapasahasrakam / ucchiSTabhakSaNe'pyeSA vyavasthA devi sammatA // 79 // nyUnavarNAzramANAM tu trirAtropoSaNaM tathA / zaktyabhISTe tu dIkSitA yadi labhyeta dIkSAhInAM parityajet / naiSA syAdvayavasthA tatra cottamA // 80 // alabhyA yadi cAnyA syAttadA saMskAramAcaret // 81 // mUlazaGkhodakaiH prokSya paJcavANaSaDaGgake / vinyasya tasyA dehe tu dakSakarNe zriyaM vadet // 82 // 1 vidyASoDazakA parA -- ba 20 3.57 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 parazurAmakalpasUtram kanyAyA nAsti saMskAraH vidhavAM tu parityajet / mAtaraM gurupatnI ca jyeSThapatnImRte zive // 83 // bAlopadezinAM pAtratritayaM tattvazodhanam / pAtraM dakSakare gRhya vAmahastena tarpaNam // 84 // mahAvAkyAntayogyAnAM tattvapAtracatuSTayam / tarpaNaM pUjanaM ca syAt pAdukA'nte tu pUjanam // 85 // AtmavidyAzivAkhyAditattvapAtrANi vai zive / samaSTirathapUrNa ca sAMkaya tritaye bhavet // 86 // samaSTipUrNake devi sAMkarya bahudoSakRt / tasmAt prakSALya devezi samaSTiM pUrNapAtrakam // 87 // svIkuryAdanyathA devi japedaSTasahasrakam / AtmatattvaM zaktizeSaM sarveSAM devi saMmatam // 88 // paJcAmnAyordhvagAnAM tu pazcAdvA paJcapAtrataH / prathamaM zaktizeSaM syAt dvitIyAditrayaM zive // 89 // vIrocchiSTaM tu jyeSThasya anyathA pApamApnuyAt / gurostu sarva saMgrAhyaM zaktizeSAdanantaram // 90 // svazeSaM naiva zaktyai tu deyaM ziSyAmRte zive / atra pramAdo yadi cejapedaSTasahasrakam // 91 // AtmazeSaM tu jyeSTheSu datvA vyahamupoSaNam / ubhayorapi tulyaM syAt prAyazcittaM varAnane // 92 // . abhuktvaiva tu tattvAnAM zodhanaM tvAcarecchive / pUjanaM cApi devezi anyathA patito bhavet // 93 // gurvAdInAM yathA cAjJA svAtmatattvaM tu zodhayet / / sadyaH kAle tvayaM pakSaH jJAtvA bhukto bahiSkRtaH // 94 // bhuktvA tattvaM zodhya devi japedayutasaMkhyakam / anAne'pyevameva syAdazaktau gauNamAcaret // 95 // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH kSatAGgo jvaritAGgazca maNDalAhAhyataH sthitaH / malAGgo malavastrazca upNISI kaJcukI tathA // 96 // kuSThI kSatAGgI kunakhI pUtigandhI jvarAGgakaH / krodhI kuTilabhAvazca nAstiko'pyajitendriyaH // 97 // ... pAtakI bhramacittazca gurudrohI ca vaJcakaH / praviSTo maNDalaM yasya tasya zApo bhavet tava // 98 // tadoSaparihArArtha punarbhaNDalamAcaret / vIrAsanaM kukkuTaM ca nAcarenmaNDale zive / / 99 // na pradazyoM ca caraNau na vadeduccabhASaNam / kalaho rodanaM nidrA pArupyaM marmabhASaNam / na vadecchivabhAvena sarva tatra tu bhAvayet // 10 // vihAya jihvAcApalyaM indriyANi nigRhya ca / zivo'hamiti pUrNa vai bhAvayan zivatAM vrajet // 101 // ityetatte mayA''khyAtaM gopyAt gopyataraM zive / prAyazcittavidhau devi kiM punaH zrotumicchasi // 102 // iti zrIsvatantratantre trayodaza:paTalaH // . . asmAt paTalAt sukhaM bAlAnAmarthalAbhAya kaThinAMzaM kiMcidvitanomi---- punaHkri ye tyanto granthaH sandhyAmAtraprAyazcittaparaH, pUjAyAM pRthagvakSyamANatvAt // 4-7 // sandhyA 'nta re dvitIyasandhyAkAle prApte pUrvasandhyAnivRttiH, vihitaprAyazcittamAtram // 8-9 // pu na ma NDa la mA ca re t iti agre dIpanAzaprAyazcitte vivicyate // 10-16 // pUjA na ya miti AvaraNArcanaM oghatrayatithinityA'rcanaM samayAmnAyArcanaM. cetyarthaH / pITha pUjA dharmAdipUjA // 17 // arpaNaM upacArArpaNam / de ha zu ddhiH bhUtazuddhiH / sA ma yi kA dI tyAdinA ArAdupakArakanikhilazeSAGgAnAM grahaNam // 18-19 // mU le na ta rpaNASTa ka mityatra tarpaNaM prathamenaiva / tadavasarazca navAvaraNapUjA'nantaraM, tataH prAgvA, zraute pradhAnAt prAk tadanantaraM vA naimittikaprAya Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram I zcittAnAM dRSTatvAt // 20 // sahasraM vetyatra vAkAra evakArArthe / vya tyA se vaiparItye / evaM pUrvoktaprAyazcittam / aGgAGgeSu aGgabhUteSu karmasu aGgatvena vihitAni, yathA pAtrAsAdanAdirUpapradhAnAGgamuddizya tadaGgatvena maNDalAdikaraNaM, IdRzAnAM lope smRtiH bhagavatsmaraNam // 21 // aGgaM tantreNeti- -- yatra pUjAdvayaM ekakAle prAptaM tadaGgAnAmapyekakAlikatvAt kAlaikye katraikye darzapUrNamAsayoH prayAjAdyanuSThAnabat tantreNa pAtrAsAdanaM kuryAt / tatrApi kAryakAraNayoH vinA nimitte sati naimittikaM yat tatra nAGgAnAM tantram / yathA darzapUrNamAsamadhye pavitranAze pavitreSTiH / tadIyaprayAjAnAM darzapUrNamAsaprayAjAnAM na tantram / tathA'trApi / tathA antare kAlAntare / yathA nityapUjA prAtaH naimittikI rAtrau tatra na tantram / evaM bhinnArthe pu bhinnaphalakeSu yathA dIkSAyAM paJcadevatApUjA yugapat prasaktA tatra pAtrAsAdane na tantraM tattaddevatAtarpaNarUpabhinnatvAt / yathA darzapUrNamAsayoH puroDAzabhedaH // 22 // bindutarpaNa vyatyAse iti - vyatyAso dvividhaH mukhyadevatApAtrAdamukhyadevatAtarpaNaM, tadviparItaM amukhyapAtrAnmukhyadevatAtarpaNaM ca / dvayormadhye Adyasya prAyazcittamAhapunastarpaNamiti // 23 // dvitIye Aha-- vyutkra meM iti / viparIta ityarthaH // 24-25 // tantrAntarAnuyAyinAM mukhyadevatAgurumaNDalAvaraNadevatAdipAtrANAM pRthagvihitatvAt etatprAyazcittanimittajJAnAya devatAsu mukhyagauNabhAvaM darzayati-- mUla devI tarpaNAdityA dinA // 26-35 / / mukhyAbhAve dravyapratinidhiyojane anuSThAne yo vizeSastamAha - tarpaNa miti / dvitIyadravyapratinidhau tarpaNaM kusume na / Adyadravyapratinidhau AvAhanAt prAk svAtmI kA ro yo vihitaH sa nAsti / guru pUjana makSataiH na tu pratidravyeNa tarpaNam // 36 // akSataiH gurumarcayitvA saMpUrNa mantraM paThan manasA svAtmIkAraM bhAvayediti tadarthaH / bAhya pUjA yathoktA kartavyA // 37 // yadA ghuTi kA pUjAsAdhanatvena kalpitA tadA dvitIyasthAne Ardra ka meva // 38 // tripAtranyUnaM na kAryam / idaM tripAtravidhAnaM dvipAtranindAtantrAnuyAyiparaM na sUtrAnuyAyiparam / uktaM caitadvitatya prAk / na tattantre pratyakSe yugmapAtre nindAzravaNena sarvathA ananuSTheyaM bhavati / tathA sati I (4 yadanudite sUrye prAtarjuhuyAt ubhayamevAgneyaH syAt" ityanuditahome nindrA 360 3 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH - sarvasAdhAraNakramaH 361 " zrUyate / evamagnihotre " yadve samidhAvAdadhyAt bhrAtRvyamasmai janayet" iti samidvaye nindA zrUyate / tathA sati agnihotre anuditahomaH samidvayaM trayaM catuSTayaM ca zAkhA'ntarapratipAditaM ananuSTheyaM syAt / tasmAt yatra nindrA zrUyate tacchAkhinAmeva tadAvazyakatA nAnyeSAm / svazAstrAviruddhaM tu AkAGkSitaM tantrAntarAt grAhyaM ityuktaM .. mapaJcaprAk / ataH prAyazcittAkAGkSAyAM yAvadupayuktaM grAhyaM viruddhaM heyam / kAlAbhe'pi nityakrama pratyavasRSTiH " iti sUtreNa alAbhe karmavidhAnAt pratizAstraM tantrAntarasthaM pratinidhizAstraM prAptam / tena saha svAtmIkArAdiniSedho'pi prApto'parihAryaH / evaM pratinidhyarcane zaktipUjA'pi tattvazodhanaM vihAya kAryA || 39 - 60 // jhaTityudvA syeti-uttarAGgalopaM kRtvodvAsyetyarthaH // 61-62 // athopa ghAta doSasyeti upaghAtazabdArtha ukta bRhadvAmakezvaratantre - ucchiSTaraktamUtrAdisaMparkoM yadi jAyate / pUjanAyogyatA hetorupaghAtaH sa ucyate / sthAnAta bhraMzeSvevameva mahAdoSakaraH smRtaH // iti / / 63-66 / / sphuTite bhedane avayavabhaGga iti yAvat / ma hA sAntapana muktaM tantre mahAsAntapanAkhyaM ca kariSye devatAtratam / tataH zivAlaye puNye nadItIre rahaHsthale || tithisaMkhyazataM mUlaM japtvA homaM samAcaret / vRtAktabilvapatraizca tato rAtrau subhaktitaH // cakrarAjArcanaM devi kArayitvA yathAvidhi / pUjAM sAmayikAMtAM ca nirvartya ca tataH priye // svIkRtya ca yathAyogyaM tricatuH paJcapAtrakam / grAsaM hi pAtrasyAnte vai pratyekaM bhakSayet priye // 1 samaM ca --- ba2. 46 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . parazurAmakalpasUtram . zuddhayAdicarvaNonmizraM pUrvasaGkhyA'nurodhataH / .. mayUrANDamito grAsaH saGkhyayA tadapaH pibet // pazcAt jalaM pibet devi japenmUlazatatrayam / . rAtrau sthaNDilazAyI ca brahmacaryayutaH sadA // pUjA'nte bhojayet pazcAt yathAvibhavamambike / evaM trirAtraM nivartya caturthe pUjayet gurum / / yathAzakti tato devi tadAjJAvazataH zive / vrataM nivedayet devyai brAhmaNAn bhojayet tataH // ya evamAcaret devi tasya pApakSayo bhavet / / iti tantrAntaroktaM mahAsAntapanaM vratam / / 67 // nityapUjoktAnyeva prAyazcittAni sthalAntare atidizati---dIkSA ''di pvapye va me ve ti / Adi padena naimittikakAmyapUjAparigrahaH / dIpopa ghA te dIpanAze punarma NDa la mA caret iti / yathA pUrva maNDalaM dvArapUjA''dinA dezaparicitiM kRtvA devayajanabhUmiM saMpAdya yAgaH saMpAditaH, tathA tatsamAptau tathaiva dIpopaghAtanimittaM punarmaNDalapUjAM kariSye iti saMkalpya maNDalodvAsanAntaM punaryajet / zraute karmaNyapi parizrayaNAderidameva phalaM zrutaM arthavAde "parizrayatyantarhito hi devaloko manuSyalokAt" ityAdinA / atrApi dvArapUjanameva parizrayaNaM maNDalakaraNam / yadvA ---maNDalalakSaNamuktaM yoginItantre--- kumAryA vaTukenApi suvAsinyA dvayena ca / paJcasAmayikaizcaiva yuktaM maNDalamucyate / etannyUnaM tu devezi kevalaM pUjanaM smRtam // iti / IdRzaguNaviziSTaM vA pUjanaM maNDalamAcaredityanena grAhyam / dIpaghAte'pi kazcana vizeSo bRhadvAmakezvaratantre Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH khaNDaH-sarvasAdhAraNakramaH dIpAntarasya sattve tu dIpanAzo na doSadaH / tasmAt dIpAnanekAn vai jvAlayet paritaH zive // 68 // zeSaM spaSTam // etatprayogaracanaM sUkSmabuddhayA vibhAvya racanIyam / granthavistarabhayAnneha likhyate // evaM prAyazcittaM karmavaiguNye prAyo darzitam / anuktaviSaye prAyazcittaM sAdhAraNatayoktaM yoginItantra--- anuktAnAM ca doSANAM dazadhA mUlasaMsmRtiH // iti // tathA bRhadvAmakezvare'pi---- jJAtAjJAtakRtAnAM tu pApAnAM paramezvari / pAdukAM tu tridhA smRtvA tatkSaNAdeva nazyati // iti // evaM prasaktAnuprasaktyA / ityalaM bhUyasA // 82 // .. . kulamArganiSThaprazaMsA etAvatparyantamanuSTheyakriyAmuktvA tadanuSThAtAraM stauti itthaM viditvA vidhivadanuSThitavataH kulaniSThasya sarvataH kRtakRtyatA zarIratyAge zvapacagRhakAzyornAntaraM jIvanmuktaH // 82 // itthaM etAvatparyantaM uktaprakAraM vi di tvA samyagviditvA vidhi va dyathAzAstramanuSThita va taH anuSThAnaM kurvataH kula niSTha sya kulamArge zraddhAbhaktimataH / kulamArgazcaitAvatparyantaM dazakhaNDairukto jJeyaH / sarvataH sarvaprakAraiH kRta kRtya tA anuSTheyazeSarahitatA saMpanneti zeSaH / evaM zarIrasthitikAle phalamuktvA dehatyAge'pi Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 phalamAha- - zarIra tyAga iti / etadanuSThAtRbhinnAnAM kAzyAM dehatyAge mukti:, kIkaTe narakaH, puNyadeze svargaH, iti phalatAratamyam / asya tu zvapacaH caNDAlaH tagRha kA zyorna kiMcidantaram / atra hetumAha jIvanmukta iti / yato'yaM jIvanneva muktaH ato'vidyAlezAbhAvAt svarganarakayoraprAptiH, kAraNAbhAve kAryAsaMbhavAt, svarganarakayoravidyAkAryatvAt / nApi mukti: kAzImaraNena bhavitumarhati tasya jIvata eva labdhatvAt / ataH ayaM dehaH yatra vacana vA patitaH na tato duHkhaM sukhaM vA bhavitumarhati / ato dvayornAntaramiti bhAvaH / etena etatsadRzaM paramapuruSArthasAdhanaM nAnyaditi bhAvaH / prathamakhaNDa zrutaM phalaM dIkSAyA eva / evaM tattatkaraNAvasAne darzitaM phalaM tasya tasyaiva, idaM tu viziSTAnuSThAnasyaiva iti bodhyam // 82 // parazurAmakalpasUtram adhyetRprazaMsA evaM dazakhaNDairvihitAnuSThAnakartAraM stutvA dazakhaNDAdhyetAraM stauti ya imAM dazakhaNDIM mahopaniSadaM mahAtraipurasiddhAntasarvasvabhUtAmadhIte sa sarveSu yajJeSu yaSTA bhavati yaM yaM kratumadhIte tena tenAsyeSTaM bhavati iti hi zrUyate ityupaniSat iti zivam // 83 // imAM pUrvoktAM dazakhaNDIM mahopaniSa DhaM dazakhaNDasamudAyAtmikAm / upaniSaditi brahmasvarUpapratipAdakavedasya saMjJA / tatra brahmapratipAdanaM sAkSAt paraMparayA ceti dvividham / tatra sAkSAtpratipAdikA mahopaniSat / asya sAkSAtpratipAdakazrutyarthAnuvAdakatvAt mahopaniSattvaM aupacArikam / etena kevalabrahmaprApakazAstrarUpatvAt paramapuruSArthasAdhanametadadhyayanamiti dhvanitam | trai pura siddhAnta miti--- tribhyaH sRSTisthitilayebhyaH purA pUrvavartinI nityeti yAvat sA tripureti / taduktaM traipurasiddhAnte " tribhyaH purA tripurA " iti / kALipurANe'pi -- Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezamaH khaNDaH- -sarvasAdhAraNakramaH trikoNaM maNDalaM cAsya bhUpuraM ca trirekhakam / mantro'pi tryakSaraH proktaH tathA rUpatrayaM punaH // trividhA kuNDalIzaktiH tridevAnAM ca sRSTaye / sarve trayaM trayaM yasmAt tasmAt tatripurA matA // iti // tripurArahasye'sya padasya niruktayo bayaH santi, granthavistarabhayAt atiprayojanAbhAvAcca na likhyante / tripurAsaMbandhI trai puraH sa cAsau siddhAntazca tasmin sarvasva bhUtAM dano navanItavat sArabhUtAM tAM yo'dhIte saH sarvayajJe pu gaNapatyAdiparA'nteSu yajJeSu yaSTA bhavati / kriyA'nanuSThAne'pyadhyayanamAtreNaiva tAvadanuSThAnaphalaM bhavatItyarthaH / etasminnarthe AraNyakazrutiM pramANatvenopanyasyati - yaM yaM kratumadhIte iti zrUyate ityantena / ityupaniSadi ti upaniSatpratipAdakamiti upasaMhAradyotakam, itIdaM te mayA''khyAtaM divyaM nAmnAM zatatrayam / ityetannAmasAhasraM kathitaM te ghaTodbhava // ityAdisthale tathA dRSTatvAt / ziva miti kalyANavAci // khaNDAdiparipaThanam ApastambAdisUtravat atrApi sUtrarUpatvaM " athAto dIkSAM vyAkhyAsyAmaH ityanena jJApitam / ataH upasaMhAraveLAyAmapi tatsaMpradAyena vaiparItyena khaNDAdIn paripaThati - athAtaH sarveSAM mantrANAM, atha sveSTamantrasya, iti vidhivat itthaM sAGgAM, iyameva mahatI vidyA, atha prAthamike caturasre, atha hRccakrasthitAM, evaM gaNapatimiSTvA, itthaM sadguroH, athAto dIkSAM vyAkhyAsyAmaH / atha, evaM, atha, itthaM, atha sveSTeti paJca // 84 // 365 " 99 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram "athAtaH sarveSAM mantrANAM" ityAdi " athAto dIkSAM" ityantena khaNDavibhAgamuktvA paTalAnukramaNikAM darzayati---athaiva mi ti / athetyArabhya khaNDadvayAnantaraM tRtIyakhaNDAraMbhaH e va mi ti / atha 1, evaM 2, atha 3, itthaM 4, atha sveSTa 5 / evaM ekaikaM paTalaM khaNDadvayAtmakaM jJeyam // 84 // granthakartRprazaMsA granthakartAraM tadguNotkarSa ca prakaTayati iti zrIduSTakSatriyakulakAlAntakareNukAgarbhasaMbhUtamahAdevapradhAnaziSyajAmadagnyazrIparazurAmabhArgavamahopAdhyAyamahAkulAcAryanirmitaM kalpasUtraM saMpUrNam // duSTa kSa triya kula kAlAnta ke tyanena duSTanigrahapUrvakadharmavyavasthApakatvaM darzitam / reNu kA garbha tyanena jAmadamyasyobhayakulazuddhatvaM darzitam / ma hA de ve tyanena saMpradAyapravartakazuddhirdarzitA / ku lA cArya ityanena svasya sarvatantrasvatantratA sUcitA / etaiH sarvairvizeSaNaiH svapraNItagranthe aprAmANyazaGkAkaLaGkalezAbhAvaH sUcitaH // 85 // vyAkhyAnaracanakAlaH eSo'parAjitAnandanAthaH zrIgurusevayA / saMpannasUkSmavijJAnaH zrIdevIpreritaH kRtI // jAmadagyaM kalpasUtraM vyAcakhyau gUDhabhAvakam / bAlAnAM sukhabodhAya zrIdevIprItaye'pi ca // racitagranthajAlaM tu sAdhavo gatamatsarAH / zodhayantu vicAryaiva bhrAnteH puruSadharmataH // sAdhureSo'thavA'sAdhuH saubhAgyodayasaMjJakaH / yatpreraNAsamudbhUtaH tasyAzcaraNapaGkaje // . . Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama: khaNDa: - sarvasAdhAraNakramaH agnibANAdribhUsaGkhye zAke tapasi gIppateH / vAsare zuklapakSasya dina Aye nizAmukhe // arpitaH zrIkALikAyAmanena prIyatAM zivA || japo jalpa: zilpaM sakalamapi mudrAviracanA gatiH prAdakSiNyakramaNamazanAdyAhutividhiH / praNAmaH saMvezaH sukhamakhilamAtmArpaNadRzA saparyA paryAyastava bhavatu yanme vilasitam // anena karmaNA zrIkAmezvarIkAmezvarau prIyetAm // iti zrIpaNDitakulAvataMsanikhilanityanaimittikAnuSThAnapuSTIkRtakalazodbhavAdyupAsakavaryAmRte zAnandanAthapremapAtrasubrahmaNyatanUdbhavarAmezvaraviracitA saubhAgyodayasaMjJikA parazurAmasUtravRttiH samAptA 367 Printed by J. R. Aria at the Vasanta Press, Adyar, Madras, Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubandhaH parazurAmakalpasUtra pariziSTam athAto vArtALIsiddhiyantaM vyAkhyAsyAmaH // 1 // bhuvanezvarIbIjamadhye vRttadvayaM vidhAya tanmadhye vyatibhinnaM caturazradvayaM vidhAya, tadantarvRttaM kRtvA, tadantarvRttasaptakayuktAni saptaSaTkoNAni yathAsaMpradAyaM vidadhyAt // 2 // tatra aSTasu koNeSu aSTakhantarALeSu ca dazottarazatAkSarIvidyAyAH SoDazavarNAn akArAdikakArAntaSoDazasvararahitaSoDazavarNasahitAn saMlikhya pUrvaSaTkoNaSaTsu koNeSu SaTsu antarALeSu ca khakArAdiDakArAntaM tadvAdazavarNAn saMlikhya punaragnikoNasthaSaTkoNe DhakArAdimakArAntadvAdazavarNasahitAn dvAdazavarNAn rAkSasakoNasthaSaTkoNe yakArAdyAkArAntadvAdazavarNayuktAn dvAdazavarNAn pazcimakoNe ikArAdyaukArAntasahitAn vasukoNe aMkArAdiTakArAntasahitAn dazakoNe ThakArAdibakArAntayutAn madhyaSaTkoNe bhakArAdikSakArAntasaMyuktAn vilikhya lakSatAdyadvayavRttAntarALavIthyAM ziSTAn dazavarNAn ogajaDadabalakRsaMyuktAn vilikhet // 3 // 46 A Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 parazurAmakalpasUtram atha navagrahayantaM vyAkhyAsyAmaH / navakoSThAn vidhAya, navasu koNeSu vRttatrayaM vidhAya, navakarNikAsu navakoSThAn vilikhya, navasu koSTheSu madhyakoSTheSu madhyakoSThavRttatrayaM karNikAsthAnavakoSThaM madhyakoSThe makArasahitaM praNavaM vilikhya, ziSTeSvaSTasu koSTheSu akArAyRkArAntAnaSTasvarAn vilikhya, antarvRttAntarALe makArasahitAn SoDazasvarAn likhitvA, bahirvRttAntarALe akArAdikSakArAntAn mAtRkArNAn vilikhet // 4 // evaM bhAskaramaNDalaM madhye kRtvA pUrvakoSThavRttatrayakarNikAsthitanavasu koSTheSu madhyakoSThe lukAragarbha praNavaM vilikhya, pUrvASTasu koSTheSu lRkArAdivisargAntAnaSTasvarAMzca vilikhya, antarvRttAntarALe lUkArasahitAn SoDazasvarAn saMlikhya, bAhyavRttAntarALe akArAdikSakArAntAn likhet // 5 // evaM candramaNDalaM vidhAya, agnisthitavRttatrayakarNikAnavakoSThamadhyakoSThe praNavagarbhakakAraM vilikhya, IzAnakoSThAdirAkSasakoSThAntaM kavargaM vilikhya, pazcimakoSThAdi somakoSTAntakoSThaye bhaumAyeti varNatrayaM vilikhya, antarvRttAntarALe kakArasahitAn SoDazasvarAn saMlikhya, bAhyavRttAntarALavIthyAM mAtRkAM likhet / evaM bhaumamaNDalaM vidhAya, budhamaNDalaM likhet // 6 // Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtra pariziSTam 371 dakSiNakoSThasthavRttatrayakarNikAsthitanavakoSTheSu madhyakoSThe ca kAgarbhaM praNavaM vilikhya, IzAnAdipaJcakoSTheSu cavarga vilikhya, koSThaye budhAyeti varNatrayaM ca vilikhya pUrvavat SoDazasvarasahitaM cakAraM vilikhya, mAtRkArNaM ca vilikhya, nairRtikoSThasthavRttatrayakarNikAsthitanavakoSThake madhyakoSThe pakAragarbhaM praNavaM vilikhya, zivAdikoSThapaJcake pavarga vilikhya, ziSTakoSThaye sauraye iti zaninAmavarNAn Alikhya, antarALadvaye pakAraM mAtRkAM ca vilikhya, pazcima koSThasthavRttatrayakarNikAmadhye koSThanavakaM vidhAya, tanmadhyakoSThe TakAragarbha praNavaM vilikhya, IzAnAdikoSThapaJcake TavarNAn vilikhya, koSThaye gurava iti vilikhya, pUrvavadantarALaye TavargaM mAtRkAM ca vilikhet // 7 // evaM gurumaNDalaM vidhAya vAyukoSThe madhye yakAragarbha praNavaM vilikhya, IzAnAdikoSThapaJcake yavargaM vilikhya, rAha iti likhitvA, somakoSThamadhye koSThe takAragarbha praNavaM likhitvA, IzAdikoSTheSu tavargaM zukrAyeti vilikhya, IzAnakoSThe madhye zakAraM vilikhya IzAdyaSTasu koSTheSu pavarga ketava iti ca vilikhya, antarALaiye SoDazasvarasahitaM zakAraM mAtRkAM ca vilikhet iti navagrahacakraM vidhAya, navagrahapUjAM kuryAt iti zivam // 8 // ityekAdaza: khaNDa: Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram athAtaH zivAtmakAn matrAn vyaakhyaasyaamH||1|| aiM hrIM zrIM ipheM hasahaharauH amRtavigrahA paJcArNA 5 // 2 // oM jUM saH pAlaya pAlaya saH juM oM iti mRtyuJjayavidyA dvAdaza 12 // 3 // zrIM hrIM klIM tripuTAvidyA trivarNA 3 // 4 // oM hrAM hrIM hUM vairimohi garuDapakSi hara hara hiMsa hiMsa svAhA iti garuDamantraH trayoviMzatyakSarAtmakaH 23 // 5 // . oM ehi paramezvari khAhA ityazvArUDhA dshaakssrii10|| oM namo bhagavati mAhezvari annapUrNe svAhA ityannapUrNAvidyA saptadazAkSarI 17 // 7 // hasakSamalavarayUM ityekAkSaro navAtmako mantraH 1 // 8 // sahakSamalavarayIM ityekAkSarA navAtmikA 1 // 9 // oM hrIM nama iti devIhRdayavidyA caturvarNA 4 // 10 // oM rudradayite yogezvari svAhA iti dvAdazArNA gaurIvidyA 12 // 11 // iTi iTi muTi muTi kAkaTamuNDi svAhA iti lakSasuvarNapradA paJcadazAkSarI 15 // 12 // .. oM navakezI kanakavatI svAhA iti niSkatrayapradA vidyA dvAdazA kSarI 12 // 13 // ekAyakuNANAtuke ityabhISTadAyinI vidyA'STA - kSarI 8 // 14 // Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtrapariziSTam aiM hrIM zrIM mAtaGginyai svAhA zrIM hrIM aiM iti __ mAtaGginIvidyA dvAdazAkSarI 12 // 15 // hrIM zrIM kleM a i rAjyade rAjyalakSmI saH kleM zrIM hrIM iti rAjyalakSmIvidyA SoDazAkSarI 16 // 16 // oM zrIM hrIM zrIM kamale kamalAlaye prasIda prasIda zrIM hrIM zrIM mahAlakSmyai nama iti mahAlakSmIvidyA saptaviMzativarNA 27 // 17 // ja jha rI ma hA ca NDa teja saMkarSiNI kAla maM thA nehaH siddhalakSmIvidyA saptadazArNA 17 // 18 // oM galayauM oM, hrIM galayauM hrIM, klIM galayauM klIM, aiM galayauM aiM, kyU~ galayauM klU, strIM galayauM strI, hrIM klIM aiM krIM strI galayauM drAM drIM klIM krU saH, ete saptagopAlamatrAH // 19 // eteSAM pArAyaNAt sarvasiddhIzvaro bhavet iti zivam // 20 // iti dvAdazaH khaNDaH - athAtaH prastArakramaM vyAkhyAsyAmaH // 1 // khecchayA katicit dhruvAkSarANi kenacit prakAreNa vilikhya teSvantyazirasi bindu vilikhya upAntyavarNamArabhya prathamavarNaparyantaM vyutkrameNa ekaikasya varNasya zirasyakaikamakaM ekadvitricatuHpaJcaSaDAdirUpamekottarAbhivRddhiM vilikhya, tata Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 parazurAma kalpasUtram ekena dvayaM dvAbhyAM trayaM tribhizcatuSTayamityevaM krameNa tAnaGkAn guNayet // 2 // tena sakalahrIMrUpeSu dhruveSu mAyAbIjasya zirasi zUnyaM lakArasya zirasyekaM kakArasya dvau sakArasya SaT hakArasya caturviMzatiH iti sidhyati // 3 // IdRzasya bindrAdyaM kavargasya khaNDAGka iti saMjJA naSToddiSTAdiSu vyavahArArthaM kRtA // 4 // tata auttarAdharyeNa caturviMzativAraM vilikhya tadadhastathaiva sakArAMstadadhaH kakArAMstadadhaH lakArAMstadadhaH mAyAM vilikhet // 5 // tataH anayaiva rItyA sAdicatuSTayaM SaTSaDvAraM likhet // kAditrayaM dvidvivAraM likhet // 7 // lakAramAyAM ca ekaikavAraM likhet // 8 // evaM sati dvitIyapaGkau ekamakSaraM nyUnaM saMpadyate // 9 // taM lakAraM paJcamasthAne likhet // 10 // prathamapaGkistu pUrvameva pUrNAstIti na tatra lekhanaprasaktiH // 11 // tRtIyAdiSu paGgiSu dvau dvau varNo nyUnau bhavataH, tAvekasyAM paGkau kramAdvilikhya tadadhastanapaGkau vyutkramAt tAveva likhet // 12 // punastanapaGkidvaye viziSTau dhruvau tau kramAn kramAbhyAM likhet // 13 // Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtra pariziSTam 375 evamAntakaraNenaikaH prastArakhaNDo bhavati // 14 // yAvanto dhruvAstAvanta eva tatprastArasya khaNDAH ma samasaGkhyAvRttakA bhavanti // 15 // teSvA khaNDe vRttAdyo dhruvAdya eva dvitIye khaNDe dhruvadvitIya eva vRttAyaH, tRtIye khaNDe dhruvatRtIya evetyapi niyamo'sti // 16 // tatazca dvitIyakhaNDaprathamavRtte pUrva eva kRtadvitIyasya sakArAt parataH saMsthApayet // 17 // evaM tRtIyakhaNDAdimavRtte kahasalahImiti kramaH // caturthakhaNDAdau lahasakahIM, paJcamakhaNDAdau hrIM isakala iti kramaH // 19 // prathamakhaNDAntatRtIyavRtte'pi yau dvau ziSyete tau graft kImiti lekhyau prathamavRtte tayoH paurvAparyasya klRptasya tyAge mAnAbhAvAt // 20 // etena navamAdivRtteSvapi sakArahrIMkArayoH krameNa lekha ityAdi sidhyati // 21 // tattatkhaNDadvitIyAdivRttAni prathamakhaNDavadeva lekha nIyAni // 22 // yAvatprathamakhaNDAdyavRttAkSarANi vyutkrameNa patanti tAvatparyanto'yaM prastAraH prathamavRtta prathamAkSaraziroMko dhruvANasaGkhyayA guNitazcet prastAravRttasaGkhyApi niSpadyate // 23 // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram tena paJcadhruvake caturviMzatiH caturbuvake SaT dvitIyadhruvake dvau ekadhruvake ekaM iti zivam // 24 // iti trayodazaH khaNDaH athAto naSTodiSTaM vyAkhyAsyAmaH // 1 // hasakalahrIM ityeSAM paJcAnAmakSarANAM dhruvaprastAre viMzatyadhikazataM vRttAni teSu caturazItitamavRttajijJAsAyAM caturazItisaGkhyaiva naSTo'GkaH // 2 // khaNDAGkAstu caturviMzatiH SaT dve eka zUnyaM ceti pUrvamevoktyA tenai kaikena naSTAGka vibhajet // 3 // tathA caturviMzatyA caturazIterharaNe trayo labdhAH dvAdazAzaSTAstataH SaDbhiH dvAdazAnAM haraNe yadyapi nizzeSatA bhavati tathA''pi vibhAjakAnAM sazeSatvAdatrApyekaM SaTkamavazeSyaM tenaikalabdhaM SaT SaSThA tato dvAbhyAM SaNNAM haraNe sAvazeSa vibhajanena dvau labdhau dvau ziSTau tata ekena sazeSaharaNe eka labdhaM ekaM ziSTam / tasya zUnyena vibhajanena zUnyaM labdhaM zUnyaM ziSTaM tena tryekaTyekazUnyAni labdhAGkAH ete pratyekaM saikAH kAryAH / tena caturdvitrivyekAGkA bhavanti // 4 // tatazca pUrvakRptakrameSu hasakalahrIM ityAkArakeSu dhruvavaNeSu caturvivyakasaGkhyAvaNostAn saGkhyAya niSkAsya pRthak likhet // 5 // Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtrapariziSTam yathA vAgbIjAtmakabIjacaturthe lakAraH // 6 // sajijJAsitavRtte prathamo vAgbIjAtmake dvitIyaH sakAra eva tatra dvitIyaH // 7 // athAnayoH lakArasakArayoH pUrvalikhitatvAt parityAge gaNane vAgbIjapaJcama eva tRtIyo bhavati // 8 // mAyayaiva jijJAsitavRtte tRtIyA kathakavargAt dvitIyopAttasakAraparityAgena gaNanayA kakAra eva pUrvo bhavatIti sa tatra caturthaH // 9 // vAgbIjasya prathamo hakAraH sa tatra paJcamo bhavatIti lasahrIMkaha ityAkArakaM caturazItitamaM vRttaM niSpadyate iti zivam // 10 // 377 iti caturdaza: khaNDa: 46 B itthaM kRtanaSTo sahrIMkaha ityAkArakaM vRttaM paJcadhruvaprastAre katitamamiti jijJAsAyAM tadvRttaM bhUmau vilikhya tacchirasi khaNDAGkAn likhet // 1 // te yathA - caturviMzatiH SaT dve ekaM zUnyaM ceti // 2 // te ca lakArAdayaH varNAH klRptakrameSu hasakalahrIM ityAkArakeSu paJcasu dhruvavarNeSu pUrvalikhitaparityAgena gaNanayA caturthadvitIyatRtIyadvitIyaprathamAH krameNa bhavanti // 3 // Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram tena teSvaGkeSu pratyekamekAGkanirAse sati tryeka vyekazUnyAni saMpadyante // 4 // te cAGkAH lakArAdInAmadhaH kramAllekhyAH // 5 // atha adhokenorkhAGka guNayitvA tattadakSarAdhokAdhaHkrameNa likhet // 6 // yathA caturviMzatistribhihananAt dvAsaptatibhiH SaNNAmekena hananAt SaT dvayordvAbhyAM ghAte catvAraH ekasyaikena hanane ekaM zUnyasya zUnyena guNane zUnyaM evameteSAM sarveSAM meLane tryazItiH teSvakAGkaprakSepe caturazItiH saMpadyate iti zivam // 7 // iti paJcadazaH khaNDaH athAto yoniyatraM vyAkhyAsyAmaH // 1 // kheSTamAnena trikoNaM vilikhya, tisRSu rekhAsu dazadaza cihnAni samAMzAGkAni kRtvA, teSu dazadaza sUtrANi pAtayet ityekaviMzatyadhikazatasaGkhyAkAH prastotpannabhedA bhavanti te tatra lekhyAH sarvamadhyatrikoNe karma lekhyam // 2 // ___ itthaM yonicakraM vidhAya, liGgacakraM vyAkurmaH // 3 // pUrve ekaM catuSkoSThAtmakaM koSThaM vilikhya, tadadhaH koSThatrayaM tadadhaH paJca tadadhaH pArzvayoH SaT SaDvihAya yathAsaMpradAyaM catvAriMzatkoSThAtmakaM liGgaM vilikhya, tatsaMlagnaM Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtrapariziSTam 379 caturazradvayaM vahnayAdikoNacatuSTayaM koSThacatuSTayaviziSTaM vilikhya, tatra saMpradAyena vAgbhave bIjabhedAn viMzatyadhikazatasaGkhyAkAn prastArasaJjanitAn vilikhya, viziSTeSu tRtIyabIjasya prastArasaMjanitacaturviMzatibhedAn vilikhet|| ___ atha caturazradvayAntarALe SaDkhAyAtanena saptakoSThAn saMvidhAya, tatra dinanityAyuganityAkSarANi SaT saMvilikhya, ziSTe koSThe codayAkSaraM vilikhya tatrAvAhya pUjayet iti zivam // 5 // iti SoDazaH khaNDaH athAtaH sarvamaGgavidyAyAH svarUpabAhuLyopadezaM tadviniyogaprastAvaM ca karoti // 1 // tatra vAtAyaiH grAsamayAntaiH akArAyaiH kSakArAntaH mAtRkAvisarAkSaraiH proktasaMkhyairityarthaH // 2 // zataiH paJcabhiH akArAdInAM SoDazasvarANAM kakArAdInAM ca paJcatriMzatAM kSakArAntAnAM pratyekaM SoDazasvarayojanataH SoDazAnAM SoDazAnAmapyevaM SaTsaptatyadhikapaJcazatasaMkhyAnAM mAtRkAvisarAkSarANAM mUlavidyAyAH Adau kramazaH pratyekaM yojanataH SaTsaptatyadhikapaJcazatasaMkhyAvidyArUpANi satIti tasyAnavasthAne mUlavidyAyAzcaturdazasvarasthAne svarAn SoDaza yojayet // 3 // Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 parazurAmakalpasUtram pUrvoktairvidyAdiyojitaiH SaTsaptatyadhikapaJcazatairakSaraiH tatsaMkhyArUpabhedAya antye pratyekaM kramAt SoDazasvarayojanataH SoDazAdhikadvizatottaranavasahasra saMkhyAvidyArUpANi bhavantIti taiH saMproktasaMkhyaiH vidyArUpaiH prayojayedyatrairiti Adau vRttatrayaM taddahiH SaTkoNaM taddahiraSTadaLaM vidhAya hirvRttatrayaM vidadhyAt // 4 // teSu vidyAkUTAnuktakrameNa nyaset // 5 // teSvAdyaM madhyataH sAdhyasametaM vilikhet // 6 // SaTkoNeSu catvAri catvAri vilikhet // 7 // aSTacchadeSu pratyekaM paJcapaJca samAlikhet // 8 // bahirvRttAntarayuge mAtRkAM mAyayA citAM vilomAmanulomA svena samyak samAlikhet // 9 // antaH SaDantarALeSu paryAyadinasaMbhave nitye likhet // prAdakSiNyena sarvata evaM yatrANi jAyante // 11 // taiH kUTairuktayogataH zataM ca catvAriMzacca catvAri ca. tataH kramAditi vRtaM evamanyAni kUTAni proktAni krameNa vilikhet // 12 // " madhye nAmasametAni tadanyAnyabhito likhet // 13 // trayodazamitairlakSyaiH saptaviMzatisaMkhyAkaiH sahasraizca zatenApi caturbhiH tAni saMkhyayA yatrANi jAyante // 14 // taizca sA sarvamaGgaLA evaM kAmezvaryAdiSoDazanityAnAM pRthak pRthak yantrANi syuH // 15 // - Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 parazurAmakalpasUtrapariziSTam tasmAdAbhirasAdhyAni na kadAcicca kutracit vidyate teSu yatkiMcit vakSye kozeSu tonyai vadennAthAtmakAni yena syustena ca maibhitvA SoDazadhA mantrI vidadhyAt // 16 // viniyojakaM vizAlamadhyavinyAsaM vidadhyAt // 17 // navakoSThakaM prAgAdimadhyaparyantaM prAdakSiNyakramAllikhet // 18 // navAni navasu prAjJasteSu RkSANi cAlikhet / saptamyA sAdhyasaMyuktaM nAthAM devIzca ttkrmaat||19|| yadyadvivAJchitaM karma tattatteSu vilikhya vai / pIThe vA bhUtale vA'pi pUjayet proktavAsaram // 20 // tataH prApte vAJchitArthe khAtmanyudvAsya devtaaH| cakraM prakSALya tattoyaM kedArAdiSu nikSipet // 21 // evamanyAni yatrANi proktAni kramazo bhuvi / viniyojyAnyabhISTeSu kAryeSuktakrameNa vai // 22 // parasaGkhyAsametAni teSu teSvapyayaM vidhiH / sarvataH saumyakarmANi siddhayante vA'nayA drutam // 23 // vazyeSu jJAnasaMpattyai sarvapratyUhazAntaye / lakSmIprAptau tathArogyasiddhau rogArtizAntiSu // 24 // vijayAya samastApattaraNAyAbhivRddhaye / putrAvAtyai ca rakSAyai pUjayet teSu tatkramAt // 25 // gajAzvagokharoSTrAjamahiSINAM vivRddhaye / teSAM rogAdipIDAsu tacchAntyai ca yathAkramam // 26 // Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 parazurAmakalpasUtram nirmAya navayatrANi tatra tatrArcayecchivAm / teSu teSUktakAryeSu tattatsaMprAptihetave // 27 // navaprakArayuktAni SoDazaprathamAdiSu / tithiSu proktarUpANi tatra tAM sarvamaGgaLAm // 28 // pUjayet kAGkSitAvAptyai tena sarvasiddhirbhavatIti zivam // 29 // iti saptadazaH khaNDaH athAto vAsanAM vyAkhyAsyAmaH // 1 // tadAtmakaM samudayaM madAtmikApi vizritam / hayAtmakaM AtmasvarUpaM tairbhAvayet // 2 // kAlenAnyatvaduHkhArtivAsanAzatazo dhruvam / parAhantAmayaM sarvakharUpasvAtmavigraham // 3 // sadAtmakaM sphurattAkhyaM azeSopAdhivarjitam / prakAzarUpamAtmatve vastu sadbhAsate param // 4 // varayante evamato loke nAnyatra matravadakSaram / yadvidyeti hi manvIta sarvadhA sarvataH sadA // 5 // atha matrArthaH lalitAyAstribhirvaNaH sakalArtho'bhidhIyate / zeSeNa devIrUpeNa tena syAdidamIritam // 6 // Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 parazurAmakalpasUtrapariziSTam azeSato jagat kRtsnaM hallekhAtmakataH param / tasyAzcArthastu kathitaH sarvatatreSu gopitaH // 7 // vyomnA prakAzamAnatvaM asmaantvmgninaa| te yo vimarza IkAra bindunA tanniphAlanam // 8 // 1. hrIM zrIM aM kAmezvarIpAdukAM pUjayAmi / 2. ,, AM bhagamAlinIpAdukAM pUjayAmi / 3. ,, iM nityaklinnApAdukAM pUjayAmi / I bheruNDApAdukAM pUjayAmi / uM vahnivAsinIpAdukAM pUjayAmi / UM mahAvajrezvarIpAdukAM pUjayAmi / R zivadUtIpAdukAM puujyaami| kaM tvaritApAdukAM pUjayAmi / laM kulasundarIpAdukAM pUjayAmi / lUM nityApAdukAM puujyaami| ,, eM nIlapatAkApAdukAM pUjayAmi / 12. , aiM vijayApAdukAM pUjayAmi / oM sarvamaGgaLApAdukAM pUjayAmi / ,, auM jvAlAmAlinIpAdukAM pUjayAmi / 15. , aM citrApAdukAM pUjayAmi / 16. ,, atripurasundarIpAdukAM puujyaami||9|| zakucchAyayA dikparijJAnakrama prastAvasahitaM upadizati // 10 // is is Good Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 parazurAmakalpasUtram tatra bhAnorgatyA AdityadakSiNottarAyaNakramagatibhedajJAnacchAyayeti yAvat // 11 // tanmadhyaM bindumadhyaM ityetatkriyAvizeSaNam // 12 // pUrvAparadvaye pUrvAparAtmikayoH dizoH prAgvacchinne kRtvetyarthaH // 13 // tadabhimataH tadvayamavaSTabhya samamAnaparibhrAntyA tacci - hRdayAntarALa mAnaparibhrAntyAM svecchAdhikenArdhena mAnena anyonyatulyena paribhrAntyAM kRtvA vRttadvayaM kRtvetyarthaH // 14 // tayoH pUrvAparayoH saMzleSasaMjAtamadhyadakSottarasthita ityasya uttaratra sandhidvaye ityete vizeSaM prAkpratyak sUtramadhye prAkpratyagAtmasUtramadhye tu saMhAre dakSottaraM dakSiNottaraM teSAM maNDapAdInAmayaiH sUtrAyaiH // 15 // etaduktaM bhavati--- jImUtAdyapariveSTitabhAnau divase chAyAdibhiranAvRtadeze jalayantrAdibhiH susamIkRtasya darpaNodarasaMkAzasya bhUtalasya madhye binduM kRtvA tadvaSTambhataH pratidizaM dvAdazAGgulamAnena vRttaM kRtvA tatra SaDaGgulamAnapariNAhamUlamuttarottarapariNAhApacayena sUcImAtrIkRtAya - pariNAhaM mRdvAkRtiM zaGkumUlamAnocchrAyasahitaM vRttAkAraM zilpivareNa nirmitaM vRttamadhyasthabindumadhye yathA zaGkumUlapariNAhamadhyaM bhavati tathA tacchaGkucchAyAgrasya pUrvAhe tattadvRttarekhApazcimabhAge yatra saMpAtastatra tato'parAhne tacchaGkucchAyAgrasya tadvRttarekhA pUrvabhAge cihnaM vidhAya Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtra pariziSTam tacihnadvayaM prApayat sUtraM tatpUrvAparaM parikalpya taccihnadrayAvaSTaMbhena taccihnAntarALamAnasya ceSTAdhikenArdhamAnenAnyonyasamete kiMcidanyonyasaMzliSTaM pUrvAparaM vRttadvayaM vidhAya tadvRtta rekhAdakSiNottarasandhidvayaprApi prAkUpazcimasUtramadhya - gatyA tiryagrUpeNa yat sUtraM dakSiNottaraM parikalpya tatprAkU pratyakdakSiNottarasUtradvaya saMpAtAdvRttavakSyamANamAnena tulyarUpaparikalpitasUtrAyaistaisteSAM maNDapAdInAM prAkpratyagdakSiNottarAtmaka dikcatuSTayaM parikalpayet // 16 // sarvaprayatnena vidyArAdhitadvArA pUrNatAkhyAtisamAvezanecchA cetyete samayAcArikAH pare ca zAstrAnuziSTAH // itthaM viditvA vidhivadanuSThitavataH kulaniSThasya sarvataH kRtakRtyatA zarIratyAge zvapacagrahakArayornAntaraM jIvanmukto bhavati // 18 // ya imAmaSTAdazakhaNDIM mahopaniSadaM mahAtraipurasiddhAnta sarvasvabhUtAmadhIte sa sarveSu yajJeSu yaSTA bhavati / yaM yaM kratumadhIte tena tenAsyeSTaM bhavati iti hi zrUyate ityupaniSat iti zivam // 19 // ya evaM vedetyupaniSat // 20 // bhadraM no api vAdaya manaH oM zAntiH zAntiH zAntiH // 21 // 46 C 385 ityaSTAdaza: khaNDa: iti zrIparazurAmakalpasUtrapariziSTaM dvitIyabhAgaH sampUrNam // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnodAhRtagranthagranthakartRsUcI granthanAma puTasaGkhyA | granthanAma puTasaGkhyA agastyasaMhitA 10,15,104,216,299 kulacUDAmaNiH . . 143, 148 agnipurANam . . . 4 kulasAraH . . 152, 185 adhyAtmarAmAyaNam . . 8 kulArNavaH 36, 39-2, 49, aparAdhastutiH . . .. 202 ___75, 141, 142-2, 149, amaraH 113, 162, 242, 151-2, 168, 202, 245, 256-2, 270, 203-2,206,209,210, ___298-2, 328-2, 334 211, 213-3, 326, 328 amRtArahasyam . . . 214 kolopaniSadbhASyam . . 327 AkaraH . . . 146 cidgaganacandrikA . . 103 AGgirasavacanam . . 41 jaiminitantram . . 134, 146 AtmapurANam . . . 36 jJAnArNavaH 108, 143, 168, uttaracatuzzatI . 175, 176, 177 171, 193, 206, 254, uttaracatuzzatIvyAkhyAnam . 197 277-2, 278 uttaracatuzzatIsetubandhaH . . 44 jyotirnibandhaH . . . 336 upaniSat . . . 39 DAmaratantram . . 278, 330 UrdhvAmnAyaH . . 274-21 tattvavimarzinI . . . 174 ekavIrAkalpaH . . . 269 tantram 216-2, 229, 230, kAdimatam . . . 40 241, 259, 275, 335, 361 kAmikAgamaH . . . 103 tantraprAmANyakhaNDanam bhaTToji - kAlikApurANam . 149, 152, 364 dIkSitakRtam . . 11 kAzIkhaNDaH . . . 146 tantraratnam . . 44, 12 kuNDalinIvimarzaH . . . 198 tantrarAjaH 36, 137, 194-4, kumArItantram . . 214-2 | 196-3, 196, 197, 278 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 parazurAmakalpasUtram granthanAma puTasaGkhyA granthanAma puTasaGkhyA 46 tantrasAraH 96, 111, 117, devIrahasyam . . . 348 283, 313, 323, 331 dhUrtasvAmibhASyam . . . 243 tantrAntaram 46, 56, 76, nAmadheyapAdaH . . . 146 162, 163, 186, 189, nAradapAzcarAtram . . 222, 270 199, 205, 214, 313, nAradIyam . . . 224 326,330,331,334-2, nityAtantram 107, 109, 304, 335 342, 362 nityArahasyam . . . tantrAlokaH . . . 50 nityAhRdayam . . 178, 179 tArAbhaktisudhArNavaH . . 142 nIlAtantram . . . 214 taittirIyAraNyakam . . 14 nRsiMhatApinI . . . 14 trikUTArahasyam . . 152, 344 naiSadham . tripurArahasyam 40, 50, 51, padmapurANam . . . 59, 134, 343, 351 paramAnandatantram - 17-2, 24, tripurArNavaH 10, 17, 102-2, 26, 37-2, 51, 55, 86, 107, 109, 128, 133, 90, 91, 92, 94, 109, 141, 142, 144, 150, 111,124,128-2,160, 159, 198, 200, 201, 152, 163, 201, 205, 204, 206-2, 208-2, 207,209,211-2,213, 212-3, 222, 276, 214, 229, 230, 238, 328, 330-2, 331 / 248,263,272,273-2, tripuropaniSat . . 14, 150 276,277,328,332-2, traipurasiddhAntaH . . . 364 333, 335, 336, 337, 339 tryakSarakozaH . . 113, 242 paramAnandatantraTippaNI 109, 133, 152 dakSiNAmUrtisaMhitA 109, 119, paramArthasAraH . . . 29 162, 165, 269, 277-2 puSkaramAhAtmyam. devIbhAgavatam 99, 100, 117, pUrvacatuHzatI . . . 119, 123, 155, 192, prapaJcasAraH . . .. 272 217, 219, 241, 281, 335 prapaJcasArasaMgrahaH . . . devIyAmaLam . . 141, 210 / prabodhacandrodayaH . . . Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnodAhRtagranthagranthakartRsUci 389 granthanAma puTasaGkhathA granthanAma puTasaGkhyA pheTkArItantram . . . 153 mahAbhAratam . . 7, 26, 86 bIjakozaH . . . . 124 mArkaNDeyapurANam . . 155 bRhatpAJcarAtram . . . 111 mAlinItantram . . 185, 223 bRhadvAmakezvaratantram 37, 146, muktikhaNDa: (sUtasaMhitA) . 5, 7 201, 209-2, 361, 362, 363 mRgendrasaMhitA . . . 26 bodhAyanAcAryAH 17, 18, 138, 272 medinIkozaH . . . 235 brahmagItA . . . 3, 4 yajJavaibhavakhaNDa: . . 4, 5, 6-2 brahmavaivartam . . . 243 yAmaLam 86, 107, 142, 153 brahmANDapurANam 6, 14, 98, yoginItantram 39, 108, 118, 106, 152, 155, 158, 202 123,124,140,196-2, brahmottarakhaNDaH . . . 6, 51 164-2, 170, 174, brAhmam . . . 16-2 175-2, 176-2, 181, bhagavatpAdAH . . 69-2, 198 182, 185, 187, 188, bhagavadgItA 29, 35, 43, 155, 198,201,203-2,208, 219, 323 / 211,218,219,269-7, bhaTTapAdAH (vArtike) . 3, 32 270, 276, 296, 327, bhavasvAmI . . . 67-2 328, 329, 330, 331, bhAgavatam 6,9,12-2,13-2, 333, 340, 362, 363 16, 27, 42, 139, 141, | yoginItantravyAkhyAnam . . 41 219, 338 ratirahasyam . . . 262 bhAgavatAdiH . . . 110 ratnatrayaparIkSA . . 20, 22 bhAvacUDAmaNiH . . 149 151 rahasyArNavaH 53, 148, 201, bhAvanopaniSat . . . 14 210, 330, 332, 333 bhAsurAnandanAthapAdAH . . 34 rAmatApinI . . . 14 bhUtapaJcakavivekaH . 218 rudrayAmaLam . 39, 86, 87, 212 bhairavItantram 143, 144, 145, 270 laghustavaH . . . 142 madanamahArNavaH . . . 67 / laiGgam . . . 16 manthAnabhairavatantram . . 15 vakratuNDakalpaH . . . 270 mahAkAlasaMhitA . . 143, 148 varivasyArahasyam . 120, 123, 197 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazurAmakalpasUtram granthanAma puTasaGkhyA granthanAma puTasaGkhyA vAmakezvaratantram 107, 108, saptazatI . . . . 202 109, 122, 173, 174, samayAGkamAtRkA . . 150, 22.1 181, 183,187,188-2, samayAcAratantram . 142, 149 189-2, 193, 202 | | sahasranAma, . . . . 202 vAsiSTham . . 26, 218 | sahasranAmabhASyam . . 100 vidyAraNyasvAminaH . . 110 siddhAntagranthaH . . . 124 vizuddhezvaratantram . . . 283 siddhAntaziromaNiH . . . 47 vizvakozaH . . . 161 sundarItantrANi . . . 11. vizvAmitrakalpaH . . . 306 sundarIhRdayam . . . 103 viSNupurANam . . 32, 154 subhagodayaH . . 28, 29 vIracUDAmaNiH . . . 211 sUtagItA . . . . . 8 vIratantram . . . 222 sUtasaMhitA . . 27, 217 vaijayantI .. . .18, 242 setubanthaH 14, 79, 105, 106, . vaidyasAra: . . .. 67 108-2,12.0,122,124, zaktirahasyam .. .. . 39 158, 181, 186, 197, 198 zaktisaGgmatantram .. 201-2, 296 saundaryalaharI . . . 107 zaktisUtrabhASyam . . . . 22 saubhAgyAnandasandohaH 52, 129, zaMkarabhagavatpAdAH . . . 201, 216 130, 150, zANDilyasUtram . . . . . . . 13 sauratantram . . .. 278 zAradAtilakam . . . . 252 skandaH . . . 32 ziGgabhUpAlapaddhatiH . . 107 skAndam . . .26, 30, 154 zivamahimnam .. . . 160 svacchandatantram . . . . 20 zivamAhAtmyakhaNDaH . .5, 10 svacchandasaMgrahaH . . 3.0, 78 zivarahasyam . . . 222 svatantratantram 202, 333, 338 . zyAmArahasyam . . . 65 351, 359 zrIcakrasaMhitA . . . 277 hiraNyakezisUtram . . 92. zrutiH . . . | hiraNyakezisUtravyAkhyA . . . . 18 sanatkumAratantram . . 221 haMsamAhezvaratantram . 143, 148 . 48 PRATIBRAR QA GENTRY 025:4+46 15F23 LATESWAR OY & RESEA TIRUPATI. SEARCH GA Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by J. R. Aria at the Vasanta Press, Adyar, Madras.