Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
ઉપર એક તાત્ત્વિક વિચાર પ્રગટ કરીને પુનઃ અનુસંધાન કરશું.
તાત્ત્વિક વિચારણા - જે કારણોને છેદવાના છે અથવા છેદી શકાય તેમ છે અથવા જ્ઞાતા–છેદક પોતાની ઊર્ધ્વદશાથી તે કારણનું છેદન કરે છે પરંતુ અહીં ખાસ ધ્યાન રાખવાનું છે કે પાપના કારણોનું જ છેદન થઈ શકે છે. પુણ્યબંધ થવાના જે જે કારણો છે, તેનો છેદ થઈ શકતો નથી કારણ કે પાપના કારણોનું છેદન કરવાની સાથે સાથે પુણ્યકર્મનો સ્વતઃ બંધ થાય છે. પ્રારંભમાં જેમ જેમ છેદનની દશા ઊંચી થતી જાય છે, તેમ તેમ પાપકર્મના બંધ છેદાતા જાય છે. પરંતુ પુણ્યબંધ વધતા જાય છે એટલે અહીં પણ પુણ્યબંધનું છેદન થતું નથી પરંતુ આગળ વધીને છેદક જ્યારે પરમ દશાનો અનુભવ કરે છે અને ઉપરના ગુણસ્થાનનો સ્પર્શ કરે છે, ત્યારે સ્વતઃ પર્ણની નિર્જરા થાય છે અને પર્યાનો આશ્રવ રોકાય છે. પર્યાબંધના કારણભૂત જે શભયોગ હતો. તે અભયોગની સ્થિરતા થવાથી પશ્યનો આશ્રવ ઘટે છે અને એ રીતે પુણ્યના કારણો પણ સ્વતઃ છેદાય છે. છેદકની દશા ઊર્ધ્વગામી હોવાથી તેનો કોઈ અલગ પ્રયત્ન નથી. આ વાત સ્વાધ્યાયકર્તાએ ધ્યાનમાં રાખવાની છે અને ગાથામાં જે જે કારણો બંધના' કહ્યા છે, તેમાં મુખ્યત્વે પાપબંધના કારણોનું જ ગ્રહણ થાય છે... અસ્તુ.
હવે આપણે મૂળ વિષય પર આવીએ. છેદક એટલે સાધક. સાધક પોતાના પરાક્રમથી સાધનામાં જોડાઈને પાપકર્મોને અથવા ભૂતકાલીન કર્મબંધને કાપવા પ્રયાસ કરે છે પરંતુ સાધકની અવસ્થા અર્થાત્ વિચારણા કે તેના મનના પરિણામો યોગ્ય ન હોય, તો તેનું પરાક્રમ સફળ થતું નથી એટલું જ નહીં પરંતુ હાનિકર પણ બને છે. ગાથામાં છેદનની દશા ઉપર વજન આપ્યું છે. છેદક શબ્દનું ઉચ્ચારણ કર્યું છે. તેનું કારણ એ છે કે સાધક પરાક્રમશીલ અને સમર્થ હોવો જોઈએ. તેનામાં કર્મછેદનની ક્ષમતા હોવી જોઈએ. વીર્યંતરાય કર્મના ક્ષયોપશમથી પ્રાપ્ત થયેલી શક્તિ દ્વારા જે કાંઈ અન્ય જ્ઞાનાદિ પ્રગટ થયા છે, તેનો યોગ્ય પ્રયોગ કરવા જ્યારે જીવ પરાક્રમ કરે, ત્યારે સાધક શુદ્ધદશા દ્વારા અર્થાત્ યોગ્ય પરિણમન દ્વારા બંધના ઉપસ્થિત કારણોનો છેદ કરે છે. કારણનો છેદ થતાં બંધનો પણ છેદ થાય, તે સહજ છે. આખું તાત્પર્ય એ છે કે “કારણના બંધનમાંથી મુક્ત થવું, તેની જ મોક્ષના ઉપાય તરીકે ગણના થાય છે. કારણ સ્વયં બંધન છે અને તેનાથી પાપબંધનું પણ નિર્માણ થાય છે. જેમ વિષવૃક્ષ વિષાક્ત ફળને જ જન્મ આપે છે. તેમાં વિષવૃક્ષ અને વિષાક્ત ફળ, બંને ભયજનક છે. વિષવૃક્ષનું છેદન થતાં વિષાક્ત ફળનું પણ છેદન થાય છે અર્થાત્ કારણ અને કર્મબંધ, બંનેનો એક સાથે છેદ થાય છે પરંતુ સાધક પરાક્રમશીલ હોય છતાં તેની દશા યોગ્ય ન હોય, વિચારશ્રેણી યોગ્ય ન હોય, શ્રદ્ધા અને જ્ઞાનમાં વિકાર હોય, તો સાધક નિશાન ઉપર તીર ચલાવી શકતો નથી. જેમ દૂધ પોષક તત્ત્વ છે પરંતુ દૂધમાં વિકારી તત્ત્વો ભળી ગયા હોય, તો તે હાનિકર બને છે. સાધક કર્યા છે, તો દશા તેનું ઉપકરણ છે. જ્ઞાતા કર્યા છે, જ્ઞાન તેનું ઉપકરણ છે. દાતા કે દાની દાનના કર્તા છે, તો દાનની વિધિ તે ઉપકરણ છે. ઉપકરણ ક્યારેક ઉપાદાન રૂપ હોય, ક્યારેક નિમિત્ત રૂપે હોય છે. ઉપકરણ ઉપાદાન રૂપે હોય કે નિમિત્ત રૂપે હોય, તે બંને યોગ્ય હોવા જરૂરી છે. ઉપકરણમાં જો દોષ હોય અર્થાત્ ઉપકરણ દૂષિત હોય, તો કાર્ય પણ દૂષિત થાય છે. કર્તાના દોષ કે ઉપકરણના દોષ, તેના કાર્યમાં ઉતરી
S
