Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
કે “વ પ્રભુ આધીન' અર્થાતુ આ સામગ્રી પરમાત્માની આધીનતામાં પ્રયુકત થાય તો જ પાવન બને અને પુણ્ય તથા ભકિતનું નિમિત્ત બને. સાધક જે દેહાદિ સંપત્તિને અર્પણ કરવા માંગે છે, તે સુપાત્રના ચરણોમાં અર્પણ થાય, તેવો આ ગાથામાં ગુણાત્મક ભાવ પ્રગટ કર્યો છે. કહ્યું છે કે વ પ્રભુ આધીન' અહીં પ્રભુ શબ્દ કોઈ સાધારણ ભૌતિક શકિત ધરાવતા લૌકિક સ્વામી માટે નથી પરંતુ વિરકિત ભાવથી ઓતપ્રોત, વીતરાગ દર્શનને વરેલા એવા સગુરુ રૂપી પ્રભુનો ગાથામાં ઉલ્લેખ કર્યો છે. પરમાત્મા જેમ નિર્દોષ છે, તેમ સાધનો પણ નિર્દોષ વર્તન કરી ગુરુચરણમાં રહે, તેવી સાધક ભાવના ભાવે છે. પ્રકૃતિનું પરિણમન પવિત્ર પુરુષો સાથે પવિત્ર ભાવે થાય છે અને સુપાત્ર જીવોના ચરણે સત્કર્મયુકત બને છે. એ જ સાધન કુપાત્રના ચરણે કુકર્મ અને અત્યાચારનું નિમિત્ત બને છે. ગાથામાં ફકત દેહાદિ ભાવનું મમત્વ છૂટે તેટલું જ કહ્યું નથી પરંતુ મમત્વ છૂટયા પછી આ સામગ્રી સુપાત્રના ચરણે સમર્પિત થઈ પરમ પુણ્યનું નિમિત્ત બને તેવી ભાવના કરી છે. સમગ્ર ગાથાના એક એક શબ્દ ભકિતની એક અખંડ સાંકળના ધોતક છે. સાંકળ આ પ્રમાણે છે,
જ્યારથી બોધ થયો, ત્યારથી દેહાદિક સામગ્રી સુપાત્ર એવા ગુરુદેવના ચરણોમાં સમર્પિત થાઓ અને ઉત્તમ સ્વામીત્વના ચરણે ઈશ્વરમય સત્કર્મોમાં સયોગી બને. દેહાદિક દ્રવ્ય પણ ઉત્તમ છે, સાધક બોધ પામ્યો છે, સદ્દગુરુને ઈશ્વરતુલ્ય માન્યા છે. પોતે ઈશ્વરને આધીન થયો છે અને હવે સામગ્રીનું પણ પ્રભુ ચરણે સમર્પણ કરે છે. આ છે ગાથાના પૂર્વાર્ધની સાંકળ.
ગાથાના આગળના પદમાં શિષ્યની વિચારણા છે. અત્યાર સુધી જે હું કહેતા અહંકાર અડીખમ ઊભો હતો, તે અહંકારને તોડીને તે સર્વથા ચૂર્ણ થઈ જાય અને તેના કઠોરભાવો ગળીને અણુ-અણુ પરિણમી જાય, તે રીતે અર્પણ થયા પછી શિષ્ય વિચાર કરે છે કે હવે હું શું છું?” અત્યાર સુધી મેં હું કહીને મારા અહંકારની રક્ષા કરી હતી. મેં મેં કરીને અહંકારને પાળ્યો, પોપ્યો હતો, હું કંઈક છું એવા અભિમાનને જરાપણ છોડવા તૈયાર ન હતો. સ્વામીત્વભાવની મુદ્રામાં રહીને હું કોઈ સંપત્તિનો કે કોઈ દેહધારીઓનો માલિક છું, એવું સમજીને હુંકારને માનકષાય રૂપી દારૂ પીવડાવીને એક પ્રકારે મદોન્મત્ત કર્યો હતો, જ્યારે ગુરુદેવે જ્ઞાન આપ્યું કે ભાઈ ! તું આત્મા છોડીને કશું જ નથી. આત્મા તે તું છો, હું નથી. આ હું છે, એ એક ભયંકર જ્ઞાનાવરણીય કર્મની દિવાલ છે અને મોહના પરિણામોથી તેના ઉપર મજબૂત પ્લાસ્ટર કરવામાં આવ્યું છે. હું લાલ પીળો થઈને ફરે છે પણ બોધ થયા પછી મને સમજાય છે કે આ હું તે એક મોટો મિથ્યાભાવ હતો. હું કોરનું વિસર્જન કરવું, તે જ એકમાત્ર લક્ષ છે. છતાં પણ જ્યાં સુધી જીવન છે, ત્યાં સુધી વ્યવહાર રહેલો છે. હવે સાધક ડાહ્યો થઈને હું ને કહે છે કે તું એક માત્ર દાસનો દાસ છે, તેથી તારે દાસ થઈને રહેવાનું છે. દાસ એટલે સેવક થઈને રહેવાનું છે. આ સિવાય તારા બધા વિશેષણ, તે તારો મિથ્યા લેબાસ હતો. શાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કે કયારેક દેવલોકમાં, કયારેક નરકમાં, વળી કયારેક તિર્યંચના ભવમાં, આમ ચારે ગતિમાં વિવિધ રૂપો ધારણ કરી માનવી નાટક કરે છે. મૂળમાં આત્મા આ બધી વિકારી ગતિઓથી પરે એક અવિકારી સિધ્ધગતિનો સ્વામી છે. તેની દેહાદિ જે સામગ્રી છે, તે ફકત સેવક રૂપે રહીને પ્રયુકત કરવાની છે. બોધ પામ્યા પછી જીવને વિવેક થાય છે કે દાસના પણ દાસ થવામાં મજા છે.
પાકા (૨૯૦)
