Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયોપશમથી માત્ર પદાર્થનું જાણ પણું થાય છે. તે બોધની સત્યતા–અસત્યતાનો આધાર દર્શનમોહનીયકર્મનો ક્ષય, ઉપશમ, ક્ષયોપશમ કે ઉદય કારણભૂત છે. જે જીવોને જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થયો હોય પરંતુ દર્શનમોહનીયકર્મ ઉપશાંત થયું ન હોય, તો તેને શાસ્ત્રકાર મિથ્યાજ્ઞાની કે અજ્ઞાની કહે છે. આપણા સિદ્ધિકારે ગાથામાં જ્ઞાની શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો છે. તે સમ્યગુજ્ઞાનીના અર્થને સૂચિત કરે છે. સમ્યગુજ્ઞાનીનો બોધ સમ્યગુ અર્થાત્ સત્ય હોય છે. સત્ય હંમેશા એક સ્વરૂપ હોય છે. જેમ બે ને બે ચાર થાય, તે ગણિતનું સત્ય છે. તે ત્રણેકાળમાં એક જ રહે છે. તે રીતે ત્રણે કાળના જ્ઞાનીનો અનુભવ એક સમાન જ હોય છે. આને જ સનાતન સત્ય કહે છે.
માર્ગ – લક્ષ્યસ્થાન કે ગંતવ્યસ્થાન સુધી પહોંચાડે, તે માર્ગ છે. ઘર સુધી લઈ જાય, તે ઘરનો માર્ગ છે. કોઈ નગર સુધી પહોંચાડે, તે નગરનો માર્ગ છે, તેમ જીવને મોક્ષ સુધી લઈ જાય, તે મોક્ષમાર્ગ છે. આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્રનું ચરમ અને પરમ લક્ષ આત્મશુદ્ધિ અર્થાત્ જીવની મુકતદશા છે, તેથી અહીં મોક્ષમાર્ગની જ વિવેક્ષા છે.
સામાન્ય રીતે મોક્ષમાર્ગમાં અનેક ભેદ પ્રતીત થાય છે. જેમ કે જ્ઞાનમાર્ગ, ભકિતભાર્ગ, કર્મમાર્ગ, તપમાર્ગ વગેરે વિવિધ માર્ગો, વિવિધ અનુષ્ઠાનો કે વિવિધ ક્રિયાકલાપો મોક્ષ માટે હોય, તેવું પ્રતીત થાય છે પરંતુ તેના ઊંડાણમાં જોઈએ, તેની વાસ્તવિકતાને તપાસીએ, તો સ્પષ્ટ થાય છે કે દરેક માર્ગ ચિત્તવૃત્તિની મલિનતાને કે રાગ-દ્વેષ આદિ મલિન ભાવોને દૂર કરવાની પ્રેરણા આપે છે. વૃત્તિની મલિનતા તે સંસારનો માર્ગ છે અને વૃત્તિની શુદ્ધતા તે મોક્ષમાર્ગ છે. બાહ્યદ્રષ્ટિએ તેમાં ભેદ દેખાય પરંતુ તેના ગર્ભમાં જતાં ભેદ મટીને સર્વત્ર અભેદના જ દર્શન થાય છે. આ રીતે મોક્ષમાર્ગ ત્રણે કાળમાં એક જ હોય છે.
જેમ જૂદા જૂદા પેકીંગમાં રહેલો માલ ઉપરથી જૂદો દેખાય પણ પેકીંગ રૂપ આવરણ ખૂલી જતાં અંદરના માલમાં સમાનતા જ હોય છે. તેમ જ્ઞાનમાર્ગ, ધ્યાનમાર્ગ, તપમાર્ગના વિવિધ ક્રિયાકલાપો તે ઉપરના પેકીંગ જેવા છે. તેને ખોલતાં, તેના ઊંડાણમાં જતાં અંદર ચિત્તવિશુદ્ધિનો પુરુષાર્થ આ એક જ માર્ગ સ્પષ્ટ જણાય છે. જેની દ્રષ્ટિ ઉપરના આવરણ પર છે, પેકીંગ પર છે, તેને કદાચ માર્ગમાં ભિન્નતા ભાસે પરંતુ ઉપરના આવરણ પરથી દ્રષ્ટિ દૂર કરી માલ પર દ્રષ્ટિ જાય, ત્યારે સર્વત્ર અભેદના જ દર્શન થાય છે. માર્ગની અભેદતાનું દર્શન તે આંતરદૃષ્ટિનું પરિણામ
ત્રિકાલવર્તી શાનીજનોની સિદ્ધિ – આટલું વિવેચન કર્યા પછી સામાન્ય પ્રશ્ન છે કે ભૂતકાળમાં અનંતજ્ઞાની થઈ ગયા છે અને વર્તમાનમાં પણ છે, ભવિષ્યમાં થશે, આ કાલભેદે જ્ઞાની પુરુષોની માત્ર ગણતરી કરવામાં આવી છે. દર્શનશાસ્ત્ર પ્રમાણને મહત્ત્વ આપે છે. ભૂતકાળમાં થઈ ગયા, તે અનુમાન પ્રમાણનો વિષય છે. વર્તમાનમાં જે છે, તે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ છે પરંતુ ભવિષ્યમાં થશે, તેમાં કોઈ પ્રમાણ નથી, ત્યાં ફકત શ્રદ્ધા પ્રમાણ છે. ભૂતકાળમાં જે દેવાધિદેવ થયા, તેના માટે આગમ પ્રમાણ છે અને આગમવાણી આપ્તવાણી હોવાથી તેના આધારે આપણે અનુમાન કરવું પડે છે કે ભૂતકાળમાં સંખ્યાતીત જ્ઞાનીજનો થઈ ગયા છે. તેના માટે આગમ
