Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
મોક્ષમાર્ગનું કથન કર્યું છે. આ રીતે સિદ્ધિકારે અદ્ભુત ઉપદેશ કૌશલ્યના દર્શન કરાવ્યા છે.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ : વિશ્વનું અથવા મનુષ્ય માત્રનું અંતિમ લક્ષ પરમ શ્રદ્ધા હોય છે. જ્ઞાનનું ક્ષેત્ર સીમિત છે. જ્યારે શ્રદ્ધાનું ક્ષેત્ર અનંત વિસ્તારવાળુ છે. જ્ઞાન વિકલ્પાત્મક છે, જ્યારે શ્રદ્ધા તે નિર્વિકલ્પ છે. આવું નિર્વિકલ્પષેત્ર પણ શ્રદ્ધાથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. પરમ શ્રદ્ધાનો અર્થ છે પરમ તત્ત્વની શ્રદ્ધા અથવા શ્રદ્ધાનું અંતિમબિંદુ તે પરમ શ્રદ્ધા છે. શ્રદ્ધા એક એવું તત્ત્વ છે કે જેનું અંતિમબિંદુ પણ અંત વગરનું છે. જ્યાં અંત નથી તેવું ક્ષેત્ર પરમ શ્રદ્ધાનું ભાજન છે. ગાથામાં રહેલા ભૂત-ભવિષ્ય અને વર્તમાનના જે જ્ઞાનીઓ થઈ ગયા છે અને થશે, તે બધા પરમ શ્રદ્ધાના વિષય છે. ગાથાનો આધ્યાત્મિકભાવ એ છે કે ત્રિકાલવર્તી સંખ્યાતીત જ્ઞાની પુરુષો પણ સાધકની શ્રદ્ધામાં જ સમાવિષ્ટ છે. શ્રદ્ધાના આધારે જ તે પરમ જ્ઞાનીઓના દર્શન થાય છે. જે કાંઈ દિવ્ય સ્વરૂપ છે તે અનંતજ્ઞાનીઓએ કથેલું છે. તેવી જો નિર્મળ શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થાય, તો જીવમાં પરમ શ્રદ્ધાની સાથે પરમ ભકિતનો પણ ઉદ્ભવ થાય છે. પરમ શ્રદ્ધા તે જ પરમ ભકિત છે. આ બધા તત્ત્વોનો સ્વીકાર કરી બધા વિકલ્પોને કોરે મૂકી શુદ્ધ શ્રદ્ધામાં વિચરણ કરવું અને શ્રદ્ધાથી જ ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાનના જ્ઞાનીઓનો સ્વીકાર કરી તેમની સન્મુખ થવું, આ છે આ ગાથાનો ઉત્તમ રહસ્યમય આધ્યાત્મિકભાવ.
જે જ્ઞાની થઈ ગયા છે અને જે જ્ઞાની થશે તેનું સ્વરૂપ તો પ્રગટ રૂપે વર્તમાનજ્ઞાની પુરુષમાં જોઈ શકાય છે અને તેના આધારે જ શ્રદ્ધાની પુષ્પલતા ઉત્તમ પુષ્પોને વિકસાવી પરમ સુગંધમય વાતાવરણ ઉત્પન્ન કરે છે.
ઉપસંહાર : શાસ્ત્રકાર ક્રમશઃ મોક્ષમાર્ગના જે ભાવોની સ્થાપના કરી ચૂક્યા છે, મોક્ષમાર્ગનાં તે બધા બિંદુઓ એકસરખા ચાલ્યા આવે છે. તે સૈકાલિક સત્ય રૂપ હોવાથી તેમાં કશો ભેદભાવ કે પરિવર્તન હોતું નથી. આગળના, ભવિષ્યના કે વર્તમાનકાળના જે જ્ઞાની પુરુષો થઈ ગયા છે કે થશે, તે બધા જ્ઞાની પુરુષોએ આ જ માર્ગને સ્પર્શ કર્યો છે. આ માર્ગને અખંડ રાખીને જ સાધના કરી છે. તે જ્ઞાનીઓએ આ જ માર્ગનું ઉદ્દબોધન કર્યું છે અને તેઓ સ્વયં પણ આ માર્ગનું અવલંબન કરીને જ્ઞાની પદને પામ્યા છે. માર્ગ એ મહત્ત્વપૂર્ણ સિદ્ધાંત છે. જ્ઞાનીઓએ તે સિદ્ધાંતને પ્રબોધ્યો છે અને તેનું અવલંબન પણ કર્યું છે. આખી ગાથાનું તાત્પર્ય એ છે કે આ મોક્ષમાર્ગ પ્રમાણભૂત છે, પ્રામાણિક છે, સત્યના સિદ્ધાંતરૂપે અવસ્થિત છે. સત્યવાદી પુરુષ સત્યનું નિરૂપણ કરે છે અને તે સત્યના આધારે મહાપુરુષો સત્યવાદી બન્યા હોય છે. જે માર્ગને વર્યા છે, તે તો પૂજનીય છે જ પણ તેમણે જે માર્ગ સ્થાપિત કર્યો છે, તે માર્ગ પણ એટલો જ પ્રમાણભૂત છે, તેથી માર્ગ પણ પરમ પૂજનીય છે. આ ગાથામાં ઉપદેષ્ટા અને ઉપદેશ બંનેનો સમન્વય કરી ઉપદેશનો મહિમા પ્રગટ કરી તેને સંપૂર્ણ પ્રમાણિત માન્યો છે.
આ જ રીતે આગળની ગાથામાં આ ઉપદેશ રૂપી અમૃતનું જે કોઈ પાન કરે અને તેનું અમૃત ફળ પામે, તે રીતે કવિનો આત્મા પ્રવાહિત થયો છે. જેનો આપણે હવે ઉપોદ્દાત કરીશું.
(૩૫૫)
