Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
તો હવે આપણે આ ગાથાનો આધ્યાત્મિક સંપૂટનો સ્પર્શ કરીએ.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ : સિદ્ઘિકારે આધ્યાત્મિક પ્રવેશમાં આડસ કરનારો જે મુખ્ય પત્થર છે, તેને હટાવવાની વાત કરી છે. જ્યાં સુધી મનુષ્ય મિથ્યાસિદ્ધાંતોનું અવલંબન કરે છે અને મોહ છોડયા વિના જ્ઞાનની વાત કરે છે, ત્યાં સુધી અધ્યાત્મ સંપૂટનો માર્ગ બંધ મળે છે. જેમ તાળા ખોલવાથી પેટીની અંદર રહેલો હીરો પ્રાપ્ત થઈ શકે છે, તે રીતે પત્થર દૂર થતાં સંપૂટનો દરવાજો ખોલ્યા પછી જ સંપૂટ રૂપી વિરાટ મંદિરમાં વિચરણ કરી શકાય છે. જ્યારે સંગ કહેતા આસિકત દોષથી મુકત થાય અને વચનથી અજ્ઞાનનું વમન કરે, તે રોગ શાંત થાય, ત્યારે સંપૂટનું લીલુછમ ક્ષેત્ર નજરમાં આવે છે, જ્યાં નિર્મળ જળના ઝરણા વહી રહ્યા છે, તે ઝરણા ફકત અનુભવગમ્ય છે. શબ્દોમાં તેનું વર્ણન કરવું અશકય છે. તેવા ક્ષેત્રમાં વિચરણ કરી મંદિરની વ્યાસપીઠ ઉપર જ્યાં વીતરાગદેવની જ્યોતિર્મય મૂર્તિ બિરાજમાન છે, તેના દર્શન કરીને જ્ઞાન અને દર્શન યાત્રાની સમાપ્તિ કર્યા પછી સાધક અંચિત્ય ચિત્તસ્વરૂપમાં સ્વયં સમાઈ જાય છે. હવે મુખથી કથવાપણું પણ નથી અને અંતરનો મોહ મૃત થઈ ગયો છે. પામરપણું સ્વયં પામર બનીને અસ્ત થઈ ગયું છે. તે પ્રાણીની સંજ્ઞાથી મુકત થઈ પ્રાણનો પણ ત્યાગ કરી પ્રાણથી મુકત અપ્રાણાત્મક સ્થિતિમાં નિઃસ્તબ્ધ બની થંભી ગયો છે. એવું આ ગાથાનું વિધેયાત્મક મંતવ્ય છે. ગાથા નિષેધાત્મક છે પરંતુ તેનો આધ્યાત્મિક સંપૂટ અલૌકિક છે અને આવા સંપૂટમાં સંચરનાર માટે આ કઠોર શબ્દો પણ કઠોરતાથી ઉપર એવા પરિણામોનો સ્પર્શ કરાવે છે. ધન્ય છે ! આ ગાથાના મનોહરભાવને !!
ઉપરની ગાથાને વિધેયાત્મકરૂપ આ રીતે આપી શકાય છે.
મુખથી કથે ન ખોટી વાત, જ્યાં છૂટયો છે અંતર મોહ, આવો વીરાત્મા કરે છે, માત્ર જ્ઞાનીનો સંદોહ.”
‘માત્ર સંદોહ' એટલે સમ્યક્ પ્રકારે જ્ઞાનીના જ્ઞાનનું દોહન કરે છે, પ્રાપ્ત કરે છે.
ઉપસંહાર : સિદ્વિકારે શાશ્વત મોક્ષમાર્ગનું વિધાન કર્યા પછી અને મોક્ષ તથા સિદ્ધત્વનું તત્ત્વ નજર સમક્ષ રાખીને શાસ્ત્રોકત સર્વમાન્ય સિદ્ધાંતનું ધ્યાન કર્યું છે, ત્યારપછી વિપરીતભાવોને ભજનારા અલ્પ જ્ઞાની જે કહે કાંઈ અને કરે કાંઈ, તેવા મોહાવિષ્ટ જીવોનો ઉલ્લેખ કરી મોક્ષમાર્ગ પર ડાઘ ન લાગે અને તેનાથી સાવધાન રહી શકાય, તે માટે પાછલી ગાથાઓમાં સામાન્ય ઉલ્લેખ કર્યા પછી આ ૧૩૭ ગાથામાં સ્પષ્ટપણે કઠોર શબ્દોમાં પ્રહાર કર્યો છે. તેવા માણસોને માણસ પણ કહ્યા વિના પ્રાણી કહીને તેનો પરિહાર કરવામાં આવ્યો છે. અહીં કોઈ ચોક્કસ મનુષ્ય કે કોઈ વ્યકિત પ્રાણીની અવહેલના કરવામાં આવી નથી પરંતુ જે ત્યાજ્ય અને હેય તત્ત્વ છે, તેને સમજી વિચારીને અજ્ઞાનભાવનો પરિત્યાગ કરવાનો છે. આવા અજ્ઞાનભાવને વરેલા જીવ તત્ત્વદૃષ્ટિએ પામર બની જાય છે. તે વ્યર્થ ચેષ્ટા કરી જ્ઞાનીજનોના અવર્ણવાદ બોલે છે. તેમાં જ્ઞાનીનું નુકશાન થતું નથી પરંતુ દ્રોહી વ્યકિત પાપથી ખરડાય છે. એટલે ‘માત્ર કરે દ્રોહ' એમ કહીને ગાથાની પૂર્ણાહૂતિ કરી છે. દાર્શનિક રીતે પક્ષની સ્થાપના કર્યા પછી વિપક્ષને ઓળખીને તેનો પરિત્યાગ
(૩૭૯)
