Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
ધન્ય છે જ્ઞાનીઓની અમર વાણીને !!! અને તેમના અમર ભાવોને.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ : આ અંતિમ ગાથા સ્વયં આધ્યાત્મિક સંપૂટ જેવી છે. તે એક પરમહંસ પરિવ્રાજકના આંતરિક જીવનને સ્પષ્ટ કરે છે. દેહથી વિમુક્ત થયેલો આત્મા દેહની બધી ક્રિયાઓ હોવા છતાં તેનાથી વિરક્ત થયો છે. શારીરિક વિજ્ઞાન પણ એમ કહે છે કે મનુષ્ય મસ્તિષ્કના બે ભાગ છે. એક જ્ઞાનાત્મક ચેતનામય મગજ છે, જ્યારે બીજું ક્રિયાત્મક મગજ છે. અહીં અધ્યાત્મક્ષેત્રમાં પણ ક્રિયાત્મક દેહનું જે સંચાલન છે, તે દેહની ક્રિયા છે. જ્યારે જ્ઞાનાત્મક ક્ષેત્ર છે તે ચૈતન્યપિંડની ક્રિયા છે. હકીકતમાં બંને સ્વતંત્ર છે. દેહનો અનુરાગ ન રહે અને દેહમાં રહેલા જે ભોગાત્મક ભાવો છે તેની આસક્તિ છૂટી જવાથી દેહ હોવા છતાં દેહના વિકારી ભાવો સ્વતઃ શાંત થઈ જાય છે અને પરમહંસ આત્મા પરમાત્મ સ્વરૂપમાં લીન થઈ મુક્તિનો અનુભવ કરે છે.
ગાથાનું મુખ્ય આધ્યાત્મિક રહસ્ય દેહ છતાં મુક્તિની અનુભૂતિ કરવી તે છે. તે અતિ સર્વોત્તમ અવસ્થા છે. અરિહંત ભગવંતો જે નવકાર મંત્રના પ્રથમ પદમાં બિરાજે છે, તે બધા અરિહંત ભગવંતો દેહધારી હોવા છતાં કેવળજ્ઞાનમાં રમણ કરે છે, માટે અહીં આ પરમ સ્થિતિ એ જ વંધ અને પરમવંધ છે.
ઉપસંહાર : સિધ્ધિકાર ઉપસંહાર કર્યા પછી પૂજ્ય પુરુષોને વંદન કરી વિરામ પામ્યા છે. ક્રમશઃ મોક્ષમાર્ગની જે વિવેચના ચાલી આવતી હતી, તેના બધા પાસાઓનો ઉલ્લેખ કરી મોક્ષમાર્ગનું રહસ્ય સમજાવી આ છેલ્લી ગાથામાં લક્ષાર્થને સ્પષ્ટ પ્રગટ કર્યો છે. જો કે સિદ્ધિકાર સ્વયં પણ આવી જ ઉત્તમ દશામાં રમણ કરી રહ્યા છે અને દેહાતીત ભાવને ભજી રહ્યા છે. પોતે જે અનુભવી રહ્યા છે તેની જ અભિવ્યક્તિ કરીને વિનમ્રભાવે એવા જે કોઈ જ્ઞાની પુરુષ હોય તેના ચરણોમાં વંદન હો, તેમ કહી કવિરાજે વસ્તુતઃ પોતાની જ આત્મસ્થિતિનો પ્રકાશ કર્યો છે. આત્મસિદ્ધિના પ્રણેતા પણ આત્મતત્ત્વને પ્રાપ્ત કરી જ્ઞાનદશામાં રમણ કરતા એક મહાન સદ્ગુરુનું સ્થાન ધરાવી રહ્યા છે. અંતિમ ગાથામાં કોઈ વ્યક્તિ વિશેષનો ઉલ્લેખ નથી પરંતુ સર્વમાન્ય, સાર્વભૌમ સનાતન સિદ્ધાંતને અનુસરીને જ્ઞાની પુરુષનું આખ્યાન કર્યું છે. તે જ્ઞાની કહીને, એવા કોઈ પણ જ્ઞાની ઉપાસ્ય છે, આરાધ્ય છે, વંદ્ય છે અને સર્વ પ્રકારે શાંતિદાયક સર્વ ગુણોનું ભાજન છે, તેવી ઉત્તમ અભિવ્યક્તિ કરી છે, તેના પરિણામે આ છેલ્લી ગાથા સોનાના સિક્કા જેવી વ્યાપક બનીને ભક્ત આત્માઓના મુખે નિરંતર પ્રગટ થતી હોય છે. જાણે કોઈ મંદિરનો મુગટ હોય તેવા ઉંચા શિખર ઉપર ચમકતી ચંદ્રમણિ છે.
અહીં આપણે આ અંતિમ ગાથાનો ઉપસંહાર કરીને એટલું જ કહેશું કે સિધ્ધિકારે આપણને જાણે હાથમાં સુવર્ણકળશ અર્પણ કર્યો છે. શ્રી ચિંતામણિ પાર્શ્વનાથ સ્તોત્રમાં “મુક્તિઃ ક્રીતિ હસ્તયોર્બહુવિધ” અર્થાતુ મારા બંને હાથમાં મુક્તિ રમી રહી છે તેવા ઉચ્ચારેલા શબ્દો જાણે આ ગાથામાં ચરિતાર્થ થયા છે. આ રીતે આત્મસિધ્ધિ મહાગ્રંથની પૂર્ણાહૂતિ થઈ છે જે ખરેખર સમગ્ર સાધનાનું અંતિમ બિંદુ છે.
થયા બાદ રાજકારણ (૪૨૩) a
