Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
બ્રહ્માંડની બધી જ વસ્તુ આવી જાય છે. અહીં પ્રકરણ ત્યાગ વૈરાગ્યનું ચાલે છે, તો વૈરાગ્ય દ્રષ્ટિએ સકળ જગતનો અર્થ સામાન્ય ભોગાત્મક દૃશ્યમાન જગત થાય છે. સકળ જગત તો બહુ જ વ્યાપક વસ્તુ છે. તેમાંથી જે અર્થહીન તત્ત્વ છે અને તે તત્ત્વોને જ્ઞાની પુરુષોએ ઓળખી લીધા છે એટલે જ્ઞાની પુરુષો માટે આ વર્તમાન દૃશ્યમાન પર્યાય તે એઠવતુ બની જાય છે. જ્ઞાની પુરુષની દ્રષ્ટિ બદલાઈ ગઈ છે. બાહ્ય જગતમાંથી તેમણે રાગભાવ ખેંચી લીધો છે. હવે તેને રાગ કરવા જેવું કશું દેખાતું નથી અને રાગ રંજિત માયાવી રૂપ રંગો પણ વિકારી છે અને ઉપર કદાચ સુંદર દેખાતા હોય તો પણ અંદરમાં એંઠવાડ જેવા છે. જુઓ !! મલ્લિકુમારીએ પોતાના શરીરના રૂપરંગને અને સંપૂર્ણ શરીરને એઠવાડનો પિંડ હોય તેવો રાજકુમારને ઉપદેશ આપી બધાને પ્રતિબોધિત કર્યા હતા અને આ ભાવિ દેવાધિદેવે જગતને એંઠવત કહીને ત્યાગ માર્ગનું મહત્ત્વ બતાવ્યું હતું.
જે જ્ઞાની પુરુષો સંસારને અથવા સકલ જગતને એઠવત માની વિરક્ત થયા છે અને તેમને સંસારના ભોગો સર્વથા દુઃખમય અને વિકારથી ભરેલા છે તેમ ભાસે છે. જેમ પદાર્થો સડ્યા પછી દુર્ગધનું ભાજન બને છે. સૌમ્યભાવો બધા દુર્ગધ રૂપે પરિણમે છે, તે રીતે બધા ભોગોમાં સડનભાવ પેદા થાય છે, સુખના સાધનો જ દુઃખના સાધન બની જાય છે. માટે જ્ઞાની પુરુષો તેને એંઠવતા માને છે એટલું જ નહીં પરંતુ તેમાં જે કાંઈ થોડો ઘણો સારો રંગ દેખાય છે તે પણ સ્વપ્ન જેવો
આ પ્રથમ ઉપમા સિદ્ધકારને બહુ પર્યાપ્ત લાગી નથી. તેમને લાગ્યું કે સકળ જગતને એંઠ જેવું કહ્યું તો કેટલાક ભાવો એંઠમાંથી અવશિષ્ટ રહી જાય છે. સકલ જગત માટે પૂરેપૂરું લાગુ પડતું નથી માટે તેઓએ બીજી ઉપમા પણ ઉચ્ચારી છે.
અથવા સ્વપ્ન સમાન – બીજી ઉપમા સંસાર સ્વપ્નવત છે. સ્વપ્નમાં જે મિથ્યા લીલા ભજવાય છે. તેવી જ આ સંસારની લીલા પણ લગભગ મિથ્યા છે માટે જ્ઞાની પુરુષો ચેતીને કહે છે સકળ જગત કે આ સંસાર સ્વપ્ન જેવો છે, એક તરંગ જેવો છે. પાણીના મોજા ઉછળીને પાણીમાં જ સમાઈ જાય છે, તેમ આ બધા ભાવો વિશ્વ પ્રકૃતિમાં ઉત્પન્ન થઈને તેમાં જ સમાઈ જાય છે. વરસાદ થતાં પૃથ્વી લીલીછમ થાય છે અને એ જ પૃથ્વી ગ્રીષ્મકાળમાં રેગિસ્તાન જેવી બની જાય છે. પૃથ્વી પૃથ્વીની જગ્યાએ છે પરંતુ તેમાંથી ઉત્પન્ન થતી લીલા એક સ્વપ્નના રંગ જેવી છે, માટે શાસ્ત્રકારે અહીં બીજી ઉપમા આપીને વધારે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે સંસાર એંઠવાત તો છે જ પરંતુ એઠને કોઈ વધારે સાચી માની ન લે એટલે બીજી ઉપમા આપીને સકળ જગતના અશાશ્વત ભાવોને આલેખ્યા છે અને જ્ઞાની પુરુષો સંસારના ફલક ઉપર વાંચે છે કે “૬ મા મસ્યક્તિ આ બધું ચાલ્યું જવાનું છે, વિણસી જવાનું છે અવધૂતયોગી શ્રી આનંદઘનજી મહારાજનું આ વાક્ય અજર અમર છે. સંસાર સ્વપ્નવત્ છે તેવું બધા શાસ્ત્રો અને મહાત્માઓ એક અવાજે બોલી ગયા છે અને જ્ઞાની પુરુષોને પણ હવે તે સત્ય સમજાય છે. - એક ખાસ જાણવા યોગ્ય તર્ક – મિથ્યાભાવ બે પ્રકારના છે. જેનું સંસારમાં અસ્તિત્વ નથી અને સર્વથા અભાવ રૂપ છે તે મિથ્યાભાવ છે. આકાશ કસુમવત્ – અર્થાતું આકાશના ફૂલ
