Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
બધા પ્રશ્નોનું નિરાકરણ થયા પછી નિઃસંશય અવસ્થા ઉભવે છે. ગાથામાં પણ કહે છે કે વિસ્તારથી વિચાર કર્યા પછી અર્થાત્ બધી રીતે મંથન કર્યા પછી સંદેહ નિવારણ રૂપ નવનીત પ્રાપ્ત થાય છે. વિચારનું મંથન સ્થિર બુદ્ધિને જન્મ આપે છે. અહીં એક જ શરત છે કે વિસ્તારના વિચારની દિશા અનુકૂળ અને સાચી હોવી જોઈએ. સમુદ્રમાં ચાલતી નાવ વાયુના વેગથી આગળ વધે છે પરંતુ નાવની દિશા સાચી હોય, તો યોગ્ય જગ્યાએ પહોંચે છે. તે જ રીતે વિચારોનો વાયુ મનરૂપ નૌકાને ગતિશીલ બનાવે છે પરંતુ દિશા સાચી હોય, તો શાસ્ત્રકાર કહે છે કે હવે આ બધા વિચારોના અંતે સંદેહનું નિવારણ થઈ જાય છે. આમ આ ગાથા એક રીતે વિષયની પૂર્ણાહૂતિ કરે છે.
ષસ્થાનકનો જે વિસ્તાર હતો, તેને શાસ્ત્રકારે સંકેલીને એક બિંદુ પર સ્થિર કર્યો છે. હવે સાધક માટે ફકત ભકિતયોગ રૂપે કર્તવ્ય બાકી રહે છે. જેનું આગળની ગાથાથી શાસ્ત્રકાર સ્વયં ધ્યાન કરી સાધકની નિર્મળ જીવન ચર્ચાનો ઉલ્લેખ કરશે. આ આધ્યાત્મિક સંપૂટ : ગાથાના શબ્દો ગમે તે હોય પરંતુ તેનું એક માત્ર લક્ષ અધ્યાત્મ દર્શન રહ્યું છે. પ્રત્યેક ગાથા ભિન્ન ભિન્ન રૂપે અધ્યાત્મ ભૂમિકાને રજૂ કરે છે. જેમ કલાકાર સોના ઉપર કોતરણી કરી કંચનને પણ કલાથી સુશોભિત કરે છે, ત્યારે સોનામાં પણ કલાકારનું પ્રતિબિંબ દેખાય છે. કંચન તો બહુમૂલ્ય હતું જ પણ તેના ઉપર કલાનું કંડારણ થતાં તે અતિમૂલ્યવાન બની જાય છે. તેમ મનુષ્યનો આત્મા સુવર્ણરૂપ છે જ. સોનામાં જેમ વિકાર નથી તેમ આત્મદ્રવ્ય પણ સ્વભાવથી અવિકારી છે. વિકારમાં વિકાર છે, આત્મામાં વિકાર નથી પરંતુ જ્ઞાનરૂપી કંચન પર સમ્યગુદર્શન રૂપી તત્ત્વનિર્ણયની કોતરણી થાય છે, ત્યારે આત્મા અલંકૃત બની સિધ્ધભાવે, શાશ્વતભાવે કે સંશયરહિત શાંતભાવે સ્વરૂપના દર્શન કરી છેવટે પરમ પદને પ્રાપ્ત કરે છે. આ ગાથાનો અધ્યાત્મભાવ નિઃસંદેહ અવસ્થા પછી આત્માની જે સ્વચ્છ ભૂમિકા તૈયાર થઈ છે, તેને પ્રગટ કરે છે. તે ભૂમિકામાં કે તે નિર્મળ આરસીમાં પોતે પોતાને નિહાળી શકે છે. હવે તેને સંશય નથી. પોતાનું શુધ્ધ ચિત્ર પ્રતિબિંબિત થતાં તે નિરાકૂળ ભાવે પરમાનંદની અનુભૂતિ કરે છે. આકુળ તા રહિત ભાવ સંશયરહિત જ્ઞાનનું અમૃતફળ છે.
ઉપસંહાર : જો કે શાસ્ત્રકાર સ્વયં આત્મસિધ્ધનો ઉપસંહાર કરી રહ્યા છે પરંતુ તે ઉપસંહાર વ્યાપક છે. જ્યારે આ ગાથા જે ક્રમિક વિષય ચાલી રહ્યો છે તેનું ઘણું અનુસંધાન થયા પછી જેમ ઘણી રકમનો સરવાળો કરવામાં આવે, તેમ અહીં વિચારનો સરવાળો કરવામાં આવ્યો છે. રકમ સાચી છે તો સરવાળો પણ સાચો હોય છે. ગણના કરનારની ભૂલ ન હોય તો સરવાળો સાચો જ હોય અને સરવાળો બરાબર હોય તો ગણના કરનારને સંતોષ થઈ જાય છે કે મારો સરવાળો સાચો છે એમાં કોઈ શંકા નથી. તેમ આ ગાથા ષટસ્થાનકના વિચારનો સરવાળો છે અને સાધક ભૂલ કર્યા વિના સરવાળો કરે, તો તેને હવે કશો સંદેહ રહેતો નથી. સરવાળો બરાબર થયો છે અને પોતે સત્યભૂમિકા પર ઊભો છે. નિઃસંદેહ અવસ્થા તે સત્ય દર્શનની અવસ્થા છે. સત્યનું દર્શન થાય ત્યારે શંકાનું નિવારણ થઈ જાય છે. આ ગાથા સત્યનું દર્શન કરાવીને વિરામ પામી છે. હવે આગળ સત્યની ઉપાસના કે ભકિત માટે શેષ ચૌદ ગાથા સંકલિત કરી છે, જેને આપણે યથાસંભવ વિવરણ કરશું.
(૩૦૬).
