Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
આપણા શાસ્ત્રકાર એમ કહેવા માંગે છે કે જ્ઞાનનું નિશ્ચયાત્મક સ્વરૂપ ભલે પ્રગટ થાય પરંતુ તેની સત્કર્મની જે પ્રણાલી છે, ઉપાસનાનો જે ક્રમ છે, તે બદલાવવો ન જોઈએ. આ એક અત્યંત નાજુક બિંદુ છે.
વિશેષ પ્રકાશ : મનુષ્યની મૂળ બે સંપતિ છે (૧) વિચાર અને (૨) કર્મ. વિચાર એ જ્ઞાનાત્મક તત્ત્વ છે, જ્યારે કર્મ તે ક્રિયાત્મક બાહ્ય તત્ત્વ છે. ક્રિયા એ સ્થૂલ જીવનનું અવલંબન છે અને જ્યાં સુધી જીવ પાસે યોગ્ય અર્થાત્ મન-વચન કાયાની સંપતિ છે, ત્યાં સુધી ક્રિયા રહેવાની જ છે. જ્યારે જ્ઞાનથી નિર્ણય થાય છે કે જીવાત્મા કર્મરહિત અકર્મા છે, તે શુદ્ધ બુદ્ધ ચૈતન્યઘન, અખંડ, અવિનાશી ગુણપિંડ છે. જીવને બાહ્ય કર્મ સાથે તાત્ત્વિક સંબંધ નથી. આ બધો નિર્ણય થયા પછી અને નિશ્ચાત્મકભાવો સમજ્યા પછી બધા સ્થૂલ વિચારોનો લય થઈ જાય છે, વિચારમાં મોટું પરિવર્તન થવાથી જીવની સમજ શુધ્ધ થઈ જાય છે. આ બધુ હોવા છતાં હજુ દેહના બંધન છૂટયા નથી, ત્યાં સુધી દેહ ક્રિયાશીલ રહેવાનો જ છે. સામાન્ય રીતે, દેહની ક્રિયાઓમાં નીતિમય અને અનીતિમય કર્મો સમાયેલા છે, તેથી પુણ્ય અને પાપ બંને પ્રકારના બંધન થતા હોય છે. તેમાં પુણ્યબંધ તે સાધક આત્માઓની એક નીતિમય સામાન્ય પ્રણાલી છે. જેને શાસ્ત્રકાર સાધન કહે છે. નિશ્ચયવાણી નિશ્ચિત કરવામાં આ સાધન સહાયક હોય છે. આ સાધન છોડવા જેવું નથી પરંતુ સાધના ચાલુ રાખવાની છે.
વિચારમાં ભલે પરિવર્તન થાય અને ભલે સાધકે નિશ્ચયવાણી પચાવી હોય પરંતુ તેનો અર્થ એવો નથી કે નિશ્ચયજ્ઞાન થયા પછી કે નિશ્ચયવાણી સાંભળ્યા પછી મનુષ્યની પ્રવૃત્તિ બેફામ અને અનિયમિત થઈ જાય, બલ્કે જ્ઞાનીના કર્મમાં તો વધારે ઊંચાઈ આવવી જોઈએ. જ્યા સુધી દેહ છે કે યોગોનો સંબંધ છે, ત્યાં સુધી જીવન સાધનામય રહેવું જોઈએ. અહિંસાવ્રત, બીજા નાના મોટા ઉપવ્રતનું પાલન અને એ સિવાયની બીજી ઉપકારમય પ્રવૃતિ, તે જ્ઞાનીનું સહજ શુભ કર્મ હોય છે. જો જીવ સાધનાથી ભ્રષ્ટ થાય અને સત્કર્મથી વિહીન બને, તો તેનો અર્થ એ છે કે હજુ તેણે નિશ્ચયવાણી પચાવી નથી. શાસ્ત્રકાર કહેવા માંગે છે કે નિશ્ચયવાણી અને સુકર્મનો સુમેળ હોવો
જોઈએ.
જેને કળાનું જ્ઞાન હોય, તેવા ઊંચકોટિના કલાકાર જે કાંઈ કર્મ કરે છે, પોતાની કળા દ્વારા જે કાંઈ નિર્માણ કરે છે, તે બધી ક્રિયા તેની કળાને અને તેના જ્ઞાનને અનુરૂપ હોય છે અને તેના પરિણામે એક સુંદર કળાયુકત નિર્માણ પ્રગટ થાય છે. તે જ રીતે જે સાધક જ્ઞાનમાં રમણ કરે છે, તેવા જ્ઞાની પુરુષના કર્મ અને તેની સાધના દ્વારા અતિ ઉત્તમ નિર્માણ પ્રગટ થાય છે. જેનું પ્રથમ ઉદાહરણ સ્વયં કવિશ્રી શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર છે. તેઓ જ્ઞાનમાં રમણ કરે છે, તેથી જ આત્મસિધ્ધિ જેવા મહાગ્રંથનું નિર્માણ થયું છે અને જગતના હજારો જીવોનું કલ્યાણ પણ થાય છે. સિધ્ધાંત એ છે કે પરમ જ્ઞાન સત્કર્મનું વિરોધી નથી. જ્યાં સુધી કર્મ અવસ્થા છે, ત્યાં સુધી ઉત્તમ ક્રિયાશીલતા રહેવાની છે અને તેના દ્વારા નિર્દોષ પરમ પુણ્યના બંધ પણ થતા રહે છે. આવા ઉત્તમ જ્ઞાની પુરુષો દ્વારા ઉત્તમકૃતિનું નિર્માણ સહજ થતું જ રહે છે. શ્રેષ્ઠ કૃતિ અને જ્ઞાનનો સુમેળ છે. હવે આપણે મૂળ ગાથા પર આવીએ.
(૩૨૬)
