Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
સંબંધોથી ઘણો ઉંચો છે, ત્યાં સવામી–સેવકનો જે સંબંધ છે, તે બંનેને માટે હિતકારી એવી ઉપકારી પ્રવૃત્તિનું સાધન બની જાય છે, ટૂંકમાં એટલું જ કહેવાનું છે કે આ ‘દાસ’ શબ્દ કોઈ પરાધીનતાનો વાચક નથી પરંતુ સતિની સ્વાધીનતાનો સૂચક છે.
પૂર્વની ગાણા અને આ ગાળામાં પ્રાયઃ દ્વિરુકતાભાવ છે. એક જ વાત શાસ્ત્રકાર ફરીથી ઉચ્ચારે છે, ત્યારે તેમાં અવશ્ય કોઈ ગુપ્ત મંતવ્ય હોય છે. માણસ એકવાર પેટી બંધ કરે છે અને પછી તાળુ મારે છે. કોઈ પૂજારી મંદિરનો દરવાજો ખોલે છે અને પછી મંદિરનો પરિષ્કાર–સાફ કરે અને ત્યારપછી મંદિરને વિશેષ સુશોભિત કરે છે. આ બધી ક્રિયાઓ દ્વિરુકત કથન જેવી છે. પૂર્વની ગાથામાં ભક્ત ચરણાધીન થયો છે, જ્યારે આ ગાથામાં દસનો દાસ થયો છે. ગૂઢ મંતવ્ય એ છે કે પ્રથમ દાસતા એ સ્થૂલ અહંકારની વ્યાવૃત્તિ બતાવે છે, જ્યારે બીજી વખતની ઘસતા એ સૂકમભાવોથી પણ વ્યાતિ બતાવે છે, ત્યાગમાં બે અંશ પ્રધાન છે. ૧} વસ્તુત્યાગ અને ૨) ઈચ્છાત્યાગ. પ્રાયઃ મનુષ્યો વસ્તુનો ત્યાગ કરે છે પરંતુ ઈચ્છા અને તેનો અનુરાગ છૂટી શકતો નથી, માટે શાસ્ત્રકારે અહીં એક જ વાત બેવડાવીને કહી છે, તેની પાછળનો આશય એ જ છે કે સાધકનો એક સ્કૂલત્યાગ છે અને બીજે ઈચ્છાત્યાગ છે, ગાથામાં આ બંનેનું રહસ્ય સ્પષ્ટ કર્યું
અધ્યાત્મશાસ્ત્રોના કાવ્યોદોષો ગુણાત્મક હોય છે, તે દોષરૂપ હોતા નથી... અસ્તુ. આ ગાથા ભકિતયોગનો ઉત્તમ નમૂનો છે અને આ ગાથાથી ભકિતયોગનો શુભારંભ પણ થયો છે. હવે અધ્યાત્મમાર્ગની ત્રિપદી સાધનામાં આ ગાથા ત્રીજું ચરણ પૂરું કરે છે. જ્ઞાન, કર્મ અને ભક્તિ, શાન, દર્શન અને ચારિત્ર, આ રત્નત્રય છે, તે મોક્ષમાર્ગનો સંપૂર્ણ આરાધ્યમાર્ગ છે. આ ત્રિપદી એવી છે કે જેમ પલંગનો એક પાયો તૂટે, તો તે પલંગ દૂષિત બને છે, તેમ આ ત્રિપદીમાં એક પદની ન્યૂનતા હોય, તો સાધના દુષિત બની જાય છે. જો કે આગળ ચાલીને ઊંચી ભૂમિકામાં આ ત્રણે પો એકાકાર બની તદ્દરૂપ બની જાય છે પરંતુ સાધનાકાળમાં ત્રણે પદની ત્રિરેખા ગુણાત્મક છે અને આવશ્યક પણ છે... અસ્તુ. અહીં તાત્પર્ય એ જ છે કે કૃપાળુ ગુરુદેવે ભકિતયોગમાં પ્રવેશ કરી આત્મસિદ્ધિને અલંકૃત કરી છે અને સ્વયં જિનેશ્વર પ્રતિ પરમ ભક્તિભાવથી પરિપૂર્ણ છે, તેવી અભિવ્યક્તિ કરી છે.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ : દાસપણું એ એક પ્રકારની પરમ મુકિતનો ભાવ છે, જ્યારે વ્યક્તિ સંપૂર્ણ દાસ બની જાય, ત્યારે તેની પાસે કશું હોતું નથી. આ અપરગ્રહભાવની અંતિમ સીમા છે. કપુર બંધનમુકત થાય તો આકાશમાં ઉ4 જાય છે. અનંત યાત્રાનું વિચરણ તે સદ્ગુરુના ચરણોમાં બધુ જ અર્પણ કર્યા પછીની ઉત્તમ અવસ્થા છે. પ્રત્યેક વ્યક્તિ હકીકતમાં પોતાના જ્ઞાન ભાવમાં જ જીવન જીવે છે. જ્યારે જ્ઞાન ભાર વિહીન થઈ જાય, જેમાં મમત્વનો પણ અંશ ન હોય તેવું નિર્વિકલ્પ જ્ઞાન સબોધ પ્રાપ્ત થયા પછીની અવસ્થા છે. સાધક સ્વયં દીનહીન બની જે દીનહીન નથી તેવા અનુપમ સર્વગુણાતીત આત્માનો સ્પર્શ કરે છે. શબ્દો ઘણી વખત વિપરીત ભાવને કથન કરનારા હોય છે.
(૨૯૩),પાપા
પા પા પા પા પા પાડી
