Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
કેટલુ વિશાળ અને વિશ્વથી પણ વધારે વિસ્તારવાળુ હોવું જોઈએ. આ જ્ઞાન આપણી કલ્પનાથી પરે છે, ફકત શ્રદ્ધાથી તેનો સ્વીકાર કરવાનો રહે છે. ઉચ્ચકોટિના અંતિમ દરજ્જાના આ પરમ જ્ઞાનને કેવલ્ય કહે છે, તેથી તે કેવળજ્ઞાન કહેવાય છે. કેવળજ્ઞાન શબ્દ ઘણો જ પ્રચલિત છે અને સાધનાનું અંતિમ લક્ષ છે, તે પ્રાયઃ સર્વ સાધકો જાણે છે. કૈવલ્ય પ્રાપ્ત થવું, તે સમગ્ર સાધનાનો સરવાળો છે. દેવાધિદેવો અને અરિહંતો તથા ભગવાન શબ્દથી આદર પામેલા ઉત્તમ પુરુષો કે પરમ પુરુષો કેવળજ્ઞાનના આધારે જ પૂજા પામ્યા છે. કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થયા પછી જ જીવ સર્વોત્તમ સ્થાનનો પદાધિકારી થઈ શકે છે. કેવળજ્ઞાનનો મહિમા અપાર છે. કેવળજ્ઞાન પરમ સાધ્ય છે.
કેવળ' શબ્દના બંને અર્થ કેવળજ્ઞાનમાં સમાવિષ્ટ છે. ૧) કેવળ એટલે પરિપૂર્ણ. કેવળજ્ઞાન એટલે પરિપૂર્ણ જ્ઞાન. ૨) કેવળ એટલે પરિશુદ્ધ, ફકત જ્ઞાન જ. કેવળ જ્ઞાન માત્ર છે. તેમાં અજ્ઞાનનો અંશ નથી. અંગ્રેજીમાં આ ભાવને પ્રગટ કરવા માટે બે શબ્દ જાણવા જેવા છે. 1) Perfect knowledge, 2) Only knowledge. કેવળજ્ઞાન અસીમજ્ઞાન છે. તેની કોઈ સીમા નથી અને તે જ રીતે કેવળજ્ઞાનમાં કોઈ અશુદ્ધ તત્ત્વનો અવકાશ નથી. તે અસીમ છે તે જ રીતે નિરવકાશ પણ છે. આટલા વિવરણથી કેવળજ્ઞાનનો આભાસ મળી રહે છે. શબ્દોથી કેવળજ્ઞાનનું આખ્યાન કરવું, તે સંભવ નથી. તે શબ્દાતીત છે.
કેવલ્ય શબ્દનો અર્થ કેવળજ્ઞાન પૂરતો સીમિત નથી પરંતુ તેની સાથે કેવળદર્શન પણ જોડાયેલું છે. જ્ઞાનમાંથી દર્શન તરફ વળવું, તે શુકલધ્યાનનો છેલ્લો પાયો છે. શુકલધ્યાન એ જ સાધનાની મોટી ઉપલબ્ધિ છે.
ગાથામાં પણ ઉત્તમ સાધના અને ધ્યાનથી કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે, તેમ સ્પષ્ટ જણાવ્યું છે. શુદ્ધ ચૈતન્યમય આભાસ રહિત આત્માનું ધ્યાન કરવું, જો આ સાધના પરિપૂર્ણ થાય, તો સિદ્ધિકાર ખાતરી આપે છે કે “જેથી” અર્થાત્ આ સાધનાથી આપણે કેવળજ્ઞાનને પામીએ અર્થાત્ પામી શકીએ. આ સાધનાથી પ્રાપ્તિનો પૂર્ણ યોગ છે. માટે “પામીએ' એમ કહ્યું છે. સંપૂર્ણ ગાથા સમગ્ર વ્રત સાધનાઓના ફળ સ્વરૂપ જે ધ્યાનસાધના છે, તેની પરોક્ષભાવે હિમાયત કરી સર્વાભાસ રહિત સત્ ચૈતન્યમય આત્માને દ્રષ્ટિગોચર રાખવા માટે સચોટ પ્રેરણા આપે છે અને તેના મહાફળ રૂપે કેવળજ્ઞાનનું લક્ષ રાખી આગળ વધવું, તે જ મોક્ષનો પંથ છે, તેમ નિઃસંદેહભાવે કહે છે. આ રીતે સિદ્ધિકારે મોક્ષનો ઉપાય પ્રદર્શિત કર્યો છે.
આ ગાથા સમાધાન માટે અને પ્રશ્નના ઉત્તર માટે અભિવ્યકત થઈ છે. સિદ્ધિકારે ગાથાના બે આલંબનના આધારે આત્મદ્રવ્ય તથા કેવળજ્ઞાન જેવા વ્યાપક મહાન તત્ત્વનો પણ સ્પર્શ કર્યો છે. મોક્ષ કહેવા માત્રથી મોક્ષ કોનો થાય? તે પ્રશ્ન અધૂરો રહે છે અને મોક્ષ નથી, તો મોક્ષનો પંથ કયાંથી સંભવે ? મૂળ તત્ત્વ આત્મદ્રવ્ય છે. આત્મદ્રવ્યની સ્વતંત્ર અવસ્થા તે તેમનું પોતાનું પૂર્ણ સ્વામીત્ત્વ છે. આ સ્વામીત્વને રોકનારું કોઈ તત્ત્વ હાજર હોય, તો પરાધીન અવસ્થા પ્રગટ થાય છે. પરાધીન અવસ્થા તે અમોક્ષ છે. કરોડપતિ માણસ જો જેલમાં હોય, તો તે સર્વ સુખથી
