Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
છે અને જે પવિત્ર આત્મા તે દેહમાં નિવાસ કરે છે, તે દેહમાં અંગરૂપે જે ચરણો સ્થાન પામી જગતને પાવન કરી રહ્યા છે, પૃથ્વીતલ ઉપર જે ચરણરૂપી પગલા પડવાથી સમગ્ર પૃથ્વી પાવન થઈ રહી છે, તેવા તે અદ્ભુત ચરણ છે.
અહીં સાધક ભાવ ઉર્મિમાં પરમાત્માના આવા દિવ્ય ચરણોનું સદ્ગુરુના ચરણોમાં દર્શન કરે છે. હવે સાધકને માટે તે ચરણ ફકત ચરણ નથી પરંતુ પરમાત્માનું કોઈ ઉત્તમ વરદાન મળ્યું હોય અને અતિ દુર્લભ વસ્તુના દર્શન થયા હોય એવા વ્યાપક ચરણ બનીને સાધકના કણકણમાં સમાઈ ગયા છે. આ ગાથામાં ભકિતયોગનું સાક્ષાત રૂપે પ્રગટ થયું છે. હવે સાધક દાતા બનીને ગુરુના શ્રીચરણોમાં હું શું અર્પણ કરું?” તેવી ભાવ ઉર્મિમાં પ્રવાહિત થઈ રહ્યો છે. અહીં સિધ્ધિકારે “ ચરણકને પદમાં ગુજરાતીનો મૂળભૂત “કને શબ્દ વાપરીને ગુજરાતી ભાષાની મનોરમ અર્પણભાવના જેમાં સમાવિષ્ટ છે, તેવું સુંદર રૂપક કાવ્ય રૂપે ગાઈને મધુરભાવની વર્ષા કરી છે. જૂના કાવ્યોમાં પણ કવિઓએ આ કને' શબ્દ ભાવવાહિતામાં ઘણી જગ્યાએ વાપર્યો છે. આપણા કવિરાજ મૂળમાં કવિ હૃદય હોવાથી તેમના અંતરમાંથી અધ્યાત્મભાવોની સાથે કાવ્યમય સાહિત્યિકભાવો સ્વતઃ પ્રફુટિત થતાં રહ્યા છે અને કવિતાની દૃષ્ટિએ પણ ભકિતયોગના સાથિયા
પૂર્યા છે.
સદગુરુએ શિષ્યને આત્મા અર્પણ કર્યો છે. આવો ભાવ સાધક ઉચ્ચારે છે. આત્માને અર્પણ કર્યો અર્થાતુ આત્મા આપ્યો, તેનો ભાવાર્થ શું છે? તે સમજવાથી સાધકની મનોદશા સ્પષ્ટ થાય છે. જૈનદર્શન અનુસાર જેટલા દેહધારી જીવો છે પછી તે મનુષ્ય હોય કે બીજા દેહધારી પ્રાણીઓ હોય, તે બધામાં દેહની ભિન્નતા છે પરંતુ તત્ત્વની દૃષ્ટિએ સહુનો શુધ્ધ આત્મા એક સમાન છે. આ સમાનતા એટલી બધી તદ્રુપ છે કે બૌધ્ધિક કલ્પનાથી કે ભેદનયની દ્રષ્ટિથી આપણે તેને અલગ અલગ નિહાળીએ છીએ પરંતુ હકીકતમાં બધા આત્મા એક છે. સંગ્રહનયથી દ્રષ્ટિએ સામાન્ય નિરાકાર ઉપયોગ વર્તતો હોય, ત્યારે આવો ભેદ પ્રતીત થતો નથી. ઘણા મહાત્માઓએ પણ પોતાના આત્મજ્ઞાનમાં કે ભકિતગાનમાં “અનેકમાં તું એક અને “એકમાં તું અનેક આવા પદોનું ગાન કરીને બધા આત્માઓને એક પંકિતમાં મૂકયા છે. જૈન શાસ્ત્રમાં પણ “આયા ' આવું સૂત્ર જોવા મળે છે. બધા આત્માઓ આત્મદ્રવ્યરૂપે એક છે. આટલા વિવેચનથી સ્પષ્ટ થાય છે કે ગુરુ અને શિષ્ય બંનેનો આત્મા સમાન કે સદ્ગશ ભાવે સંસ્થિત છે.
અહીં આત્મા આપ્યો તેનો અર્થ છે આત્મદર્શન કરાવ્યું. સદ્દગુરુ કહે છે કે હે ભાઈ ! જેવો મારો આત્મા છે તેવો જ તારો આત્મા છે. જ્ઞાનના અભાવમાં વૃષ્ટિ ઉપર આવરણ પડેલું છે. તારો ખજાનો તારી પાસે છે. શિષ્યને સદ્દગુરુના સઉપદેશથી આ ખજાનો જ્યારે પ્રાપ્ત થાય છે, ત્યારે ખજાનો પોતાનો હોવા છતાં ગુરુએ દૃષ્ટિ આપીને આ ખજાનાનો મિલાપ કરાવી દીધો છે, આત્મસ્વામી બનાવી દીધો છે, એટલે શિષ્યની ભાવઉર્મિ ઉભરાય છે કે ખરેખર, આપે મને આત્મા સુપ્રત કરી દીધો છે. ભકિતયોગથી સાધક કહે છે કે આપે મને આત્માનું દાન કર્યું છે. જાણે આપના જ્ઞાન પ્રવાહમાં મારો આત્મા મને પુનઃ પ્રાપ્ત થયો હોય, તેવો અનુભવ થાય છે. આ થઈ આત્મજ્ઞાનની પૂલ વ્યાખ્યા.
