Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
કડક કાકડા
પક જ છે કે આવી
જ
તો દૂર રહી પરંતુ મુકિતની પણ કામના ન કરવી. કેવળ મુકિતના ઉપાયની આરાધના કરવી. આ છે ઉપર્યુકત ઉકિતનું રહસ્ય.
અહીં તો શાસ્ત્રકાર સચોટ ઉપાયના ફળ રૂપે અવશ્ય મોક્ષપ્રાપ્તિ થશે, તેવો નિર્ધાર કરવા માટે દૃઢભાવે પ્રેરણા આપે છે. આ દૃઢભાવ પણ સમ્યગદર્શનનું રૂપ છે.
સંપૂર્ણ ગાથા પદની વિવેચના પછી વિચારધારાને મોક્ષરૂપી કેન્દ્રમાં સ્થિર કરવાની પ્રેરણા આપે છે અને એક નિર્ધારનો ઉદ્ઘોષ કરે છે. નિર્ધાર શબ્દ ધારણા સાથે સંબંધ ધરાવે છે. ધારણા તે સામાન્ય જ્ઞાનનું અવસ્થાન છે. તેમાં કેટલાક ભાવો આવે, થોડા સમય માટે જીવ ધારણ કરે અને પુનઃ બીજા કેટલાક નિમિત્તો મળતાં આવી ધારણાઓ ભૂંસાઈ પણ જાણ છે. જેમ કોઈ બાળક પાટીમાં લખતો હોય, લખીને ભૂંસી નાંખે, પુનઃ બીજા કેટલાક નિમિત્તો મળતાં આવી ધારણાઓ ભૂંસાઈ પણ જાય છે. આ લખવાની એક પ્રકારની કવાયત છે. તે જ રીતે બાલજીવો મનમાં કેટલીક ધારણાઓ કરે, નિમિત્ત મળતાં તે ધારણાઓ ભૂંસાઈ જાય છે. નિમિત્તના આધારે થનારી ધારણા, તે વાસ્તવિક ધારણા નથી પરંતુ તરંગિત ધારણા છે. શાસ્ત્રોમાં પણ આવા તરંગી કે વિરંગી જ્ઞાનનું કોઈ મૂલ્યાંકન કર્યું નથી. કહ્યું પણ છે કે નિમિત્તાધીન જીવ કરે ન આત્મકલ્યાણ' પૂર્વમાં જેમ શાસ્ત્રકારોએ કહ્યું તેમ આ કલ્પના રૂપ ધારણાઓ વિકલ્પરૂપ છે. આંતરપ્રદેશમાંથી પ્રસ્કૂટિત થયેલું નિર્મળ જ્ઞાનનું જળ નથી. તે વરસાદના પાણી જેવું છે.
જ્યારે જીવ આવા ધારણાના ક્ષેત્રમાંથી મુકત થઈને સંપૂર્ણ નિશ્ચિત ધારણા સુધી પહોંચે છે, ત્યારે તે નિર્ધાર બને છે. નિઃશેષ ધારમ્ તેમાં હવે શંકા, સંદેહ કે ડગવાપણું શેષ રહેતું નથી. તે નિઃશેષ છે અને નિઃશેષ ધારણા તે નિર્ધાર છે. તેમાં મિથ્યાત્વ મોહનીયના ઉદયમાન પરિણામો શમી ગયા છે, અનંતાનુબંધી કષાયના કાળા કરતૂત કરમાઈ ગયા છે. સમ્યફ શ્રુતજ્ઞાન રૂપી ક્ષયોપશમ હાજર થયો છે. પ્રબળ પુણ્યનો ઉદય અસ્તિત્વ ધરાવે છે, ત્યારે જીવ વિકલ્પરૂપી ધારણાઓથી મુકત થઈને સંકલ્પ રૂપ નિર્ધારની સરિતામાં સ્નાન કરે છે. સાંસારિક મોહભાવના મેલ ધોવાઈને અંતરંગ સ્વચ્છ કરે છે, ત્યારે જે ધારણા થાય છે, તે નિર્ધાર છે. કવિરાજ “નિર્ધાર' , શબ્દ દ્વારા પોતાની જ કોઈ ઉમંગથી છલકતી ભાવનાને જાણે અભિવ્યકત કરે છે. નિર્ધારની રણભેરી વાગ્યા પછી હવે જીવ વિજયયાત્રામાં વિજયધ્વજ ફરકાવશે, તે નિશ્ચિત છે.
આખી ગાથા ઘણા ભાવોથી ભરપૂર છે, યથાસંભવ આવશ્યક વિવેચના કરી હવે આપણે આ ગાથાના આધ્યાત્મિકભાવોને નિહાળીએ.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ : જો કે વિવેચનમાં કેટલાક આધ્યાત્મિકભાવો પ્રગટ થયા છે પરંતુ જેમ ફળનો રસ મહત્ત્વપૂર્ણ છે, તેમ ગાથામાં તેનો અધ્યાત્મભાવ તેટલો જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે, કોઈ રાંક માણસ તેના બાપદાદાએ આપેલો હીરો ખોઈ નાખ્યા પછી રેતીના કણમાં તેને ગોતવાની ચેષ્ટા કરે, તો તે તેને મળતો નથી પરંતુ આ ગરીબ ત્રિકાલજ્ઞાનીના ચરણે જાય, તો તેને નિશ્ચિતરૂપે હીરાનું સ્થાન બતાવે, ત્યારે તેનો આનંદ પરમાનંદ જેવો બની જાય છે. તે રીતે મોક્ષ તો માત્ર એક શબ્દ છે અને સુખ તે હીરો છે. મોક્ષ સાથે સુખરૂપી હીરો જોડાયેલો છે પરંતુ બાલજીવ મોક્ષસ્થાનને
