Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
ક્ષેત્રમાં પણ ક્રાંતિની જ્યોત પ્રગટ કરી છે. વેષભૂષા તે એટલું ચીકણું નિમિત્ત નથી, જેટલો જાતિવાદ ચીકણો છે.
હીરો તો હીરો છે. ધૂળથી ઢાંકી દેવાથી તે જોઈ શકાતો નથી પરંતુ ધૂળ હીરાને પ્રભાવિત કરી શકતી નથી. હીરો ધૂળથી પ્રભાવિત થતો નથી. હીરો હીરાની જગ્યાએ છે અને ધૂળ ધૂળની જગ્યાએ છે. બંને તત્ત્વ પ્રભાવક અને પ્રભાવ્ય સિદ્ધાંતથી નિરાળા છે અર્થાતુ પ્રભાવની ગુણક્રિયા તેનામાં નથી. તે જ રીતે શાસ્ત્રકાર કહે છે કે અમે જે મોક્ષમાર્ગ નિર્દિષ્ટ કર્યો છે અર્થાત્ કહ્યો છે તે હીરા જેવો છે. જાતિવાદ અને વેષભૂષા તે ધૂળ સમાન છે. આ ધૂળના કારણે સત્યમાર્ગ કે સત્ય ઉપાય દેખાતો નથી પરંતુ ન દેખાવા છતાં તેનું અસ્તિત્વ યથાર્થ છે, જેમ છે, તેમ છે. ધૂળ હીરામાં કોઈ ભેદ ઊભો કરી શકતી નથી. આ ગાથાનું હાર્દ મોક્ષમાર્ગની અપ્રભાવ્ય સ્થિતિને પ્રદર્શિત કરે છે. મોક્ષમાર્ગ માત્ર પોતાના ગુણોથી જ પ્રભાવ્ય છે, આવા ધૂળ જેવા બાહ્ય પદાર્થોથી પ્રભાવિત નથી.
બાહ્ય આવરણોનું મૂલ્ય બહારના ક્ષેત્રમાં જ હોય છે. જ્યારે જે મોક્ષમાર્ગની વ્યાખ્યા કરી છે. અથવા જે મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ કર્યો છે, તેના માટે ગાથામાં “કહ્યો’ શબ્દનો પ્રયોગ છે. તે માર્ગ આંતરિક ક્ષેત્રનો છે. શરીર પર પહેરેલા કપડાં શરીરની શોભામાં અભિવૃદ્ધિ કરે અથવા કપડાથી બહારમાં ભેદ પણ દેખાય પરંતુ આ કપડા શરીરના આંતરિક રકતપ્રવાહને પ્રભાવિત કરી શકતા નથી. તે જ રીતે આંતરિક ક્ષેત્રમાં પ્રવહમાન પરિણામો ઉપર બાહ્ય જાતિ કે વેષનો પ્રભાવ પડતો નથી. આંતરિક ક્ષેત્રમાં આત્મદ્રવ્ય ઉદયમાન કર્મપ્રભાવ સાથે જોડાયેલું છે. તેને બહારના સ્થાન ઈત્યાદિ સ્થૂલ દ્રવ્યો સાથે એટલો સંબંધ નથી. તેથી શાસ્ત્રકાર કહે છે કે જે માર્ગ કહ્યો છે, તેને જો સાધકે વિધિપૂર્વક ગ્રહણ કર્યો હોય, તો તેને બહારના તત્ત્વો પ્રભાવિત કરી શકતા નથી. ગાથામાં ભારપૂર્વક લખ્યું છે કે “કહ્યો’ માર્ગ જો હાજર હોય અથવા તેનું અસ્તિત્વ હોય, તો ત્યાં આવા અપ્રભાવક તત્ત્વો નિષ્ફળ જાય છે. જ્ઞાનમાર્ગની હાજરી હોવી જરૂરી છે. ઘર ખાલી ન હોવું જોઈએ. ખાલી ઘરમાં જેમ ગમે તેનો પ્રવેશ થઈ શકે, તેમ વ્યક્તિ જો આત્મા સાધનામાર્ગથી વિમુખ હોય, કોઈ પ્રકારના વાસ્તવિક ગુણોનું અવલંબન લીધું ન હોય, તો ત્યાં ગમે તે વસ્તુનો દુગ્ધભાવ પડી શકે છે. તાત્પર્ય એ છે કે જાતિવાદ અને વેષભૂષાના જે કાંઈ ભેદભાવ ઊભા થાય છે, તે વાસ્તવિક જ્ઞાનના અભાવમાં ઊભા થાય છે. જેમ ચોર વગેરે અંધારામાં જ વધારે સફળ થાય છે. તે જ રીતે સત્યનું દર્શન ન હોય, ત્યાં બહારના તત્ત્વનું મૂલ્ય વધી જાય છે.
કલો માર્ગ જો હોય – અહીં “કહ્યો માર્ગ” આ શબ્દનો પ્રયોગ પૂર્વની ગાથામાં પણ થયો છે. આ શબ્દ કોઈ નિર્ધારિત માર્ગનું કથન કરે છે. નિર્ધારિત માર્ગ કેવી રીતે ઉદભવે છે, તેની સત્યતાનું પ્રમાણ પણ નિર્ધારિત અર્થાત નિશ્ચિત હોવું જોઈએ. નિર્ધારિત માર્ગ પ્રાયઃ ત્રણ પ્રકારના ભાવોથી પરિપકવ થયેલો છે. (૧) આખ પુરુષોએ તે માર્ગનું આચરણ કર્યું છે, તેથી તે સ્વયંસિદ્ધ થયેલો માર્ગ છે. (૨) શાસ્ત્રોમાં તેનું પરિપૂર્ણ મૂલ્યાંકન થયું છે અર્થાત્ નિર્દોષ શાસ્ત્રોમાં જેનું વિધાન છે.
........ (૧૨)
