Atmsiddhi Mahabhashya Part 03

Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda

Page 263

કર્યો છે. આ રીતે ભિન્ન ભિન્ન શબ્દો બોલવા છતાં મોતી એકનું એક જ છે. તે શબ્દોની સીમાથી પર છે. શબ્દો તેને અનુલક્ષીને ગુણગાથા પ્રગટ કરે છે. જે ગુણગાથા છે, તે મોતીની જ છે. તેવી રીતે સદગુરુએ આ શિષ્યરૂપ દૃષ્ટાને આંગળી ચીંધીને જેને દૃષ્ટિગત ઉપસ્થિત કર્યો છે, તે આત્મદેવ એક જ છે, એક જ રૂપે છે, પોતાના આકારથી કે અસંખ્ય પ્રદેશોથી પરિપૂર્ણ છે, સૂક્ષ્મ અને અરૂપી તત્ત્વ છે, રૂપાતીત છે, ઈન્દ્રિયોથી અગમ્ય છે, શબ્દની સીમાથી પરે છે, છતાં પણ નિકટવર્તી ભાવોને ગ્રહણ કરી તેની ગુણગાથાની કવિતા રચાય છે. આ છે અહોભાવ, આ છે સંતુષ્ટિ, આ છે જ્ઞાનદશા.
હવે આપણે આ બધા તત્ત્વાનુલક્ષી શબ્દોનું ગહન ચિંતન કરીએ, ત્યારે તેનો અધિક રસાસ્વાદ આવશે, એટલું જ નહીં પરંતુ ચંચળ સ્વરૂપા, ગતિશીલા બુદ્ધિ હવે વિચારાત્મક દોટથી મુક્ત થઈ ધ્યાનાત્મક સ્થતિને પ્રાપ્ત થશે. ધ્યાનાત્મક સ્થિતિની પ્રાપ્તિ એ જ આ ગાથાનું ગૌરવ
(૧) નિજ સંપત્તિનો નિજમાં જ પ્રતિભાસ – પ્રાપ્તિ, પ્રાપ્ય અને પ્રાપ્તકર્તા, આ ત્રિપુટી ક્રિયાશીલતાનું માધ્યમ છે પરંતુ અનંતકાળના અજ્ઞાન કે અંધકારથી જીવને એવો મિથ્યાભાસ થાય છે કે મારું પ્રાપ્ય (પ્રાપ્ત કરવા યોગ્ય) ક્યાંક બહાર છે, બહારથી મેળવવાનું છે. જે મારું છે, તે બહારમાં છે અને બહાર જે છે તેમાં પણ મારું કાંઈક છે. મૂળમાં મોટી ભૂલ છે કે પ્રાપ્યતત્ત્વને તે બહાર ગોતે છે, બહારથી મળશે તેવી આશા સેવે છે. આ બહિર્ભાવ તે અનંતકાલીન અજ્ઞાનનો પડદો છે. વસ્તુતઃ પ્રાપ્યતત્ત્વ બહાર નથી અને બહાર જે છે, તે પ્રાપ્ય નથી. પ્રાપ્યનો નિર્ણય કરવો જરૂરી છે, પારકી વસ્તુને જો પ્રાપ્ય માનવામાં આવે, તો જેમ કોઈ રસ્તે ચાલતો માણસ બહારમાં સારું મકાન જોઈને એમ કહે કે આ મકાન મારું છે, તો તે કેટલી હાસ્યાસ્પદ વાત છે. તે જ રીતે વિશ્વના આ ફલક ઉપર રહેલા પદાર્થોને કે તેનાથી ઉત્પન્ન થયેલા માયાવી દૃશ્યોને પોતાના માને અથવા પોતાના કરી લેવા માટે મથે, તેવા પ્રકારનો વિકાર કરે, તો તે હાસ્યાસ્પદ છે તે ઉપરાંત તેની શ્રેણી નિગ્ન કોટિની મૂઢતામાં આવે છે. ભગવદ્ ગીતામાં પણ લખ્યું છે કે વિમૂઢ નાનુFરતિ વિમૂઢ માણસો તત્ત્વને કે સત્યને જોતાં નથી અને જે સત્યને જૂએ છે તેનું જરાપણ અનુકરણ કરતા નથી, આવા વિમૂઢ જીવો રણપ્રદેશના જાંજવાના જળ માટે દોડનારા મૃગની જેમ બહારની વસ્તુને પ્રાપ્ય માની તેને મેળવવા માટે દોડે છે. ગાથામાં આ વાતનો સ્પષ્ટ ઘટસ્ફોટ કરી કહેવામાં આવ્યું છે કે જીવનું પ્રાપ્ય ક્યા છે? જેને સત્ય સમજાયું છે તેના માટે પ્રાપ્ય શું છે અને ક્યાં છે, તેનો સુંદર ખુલાસો કર્યો છે. ગાથામાં કહ્યું છે કે નિજપદ નિજમાંહિ લહ્યું. તેનો અધ્યાહાર એ છે કે તેમાં ‘નહીં શંકા લવલેશ”. તેમાં જરાપણ શંકા નથી. નિજનું નિજમાં જ છે અર્થાત પોતાનું જ છે, તે પોતાનામાં જ છે. સ્વનું સ્વમાં જ છે. પ્રાપ્ય પ્રાપ્યકર્તાથી દૂર નથી. જે દૂર છે તે પ્રાપ્ય નથી. આમ આ ગાથા નિશ્ચયભાવે પ્રાપ્તકર્તાને પોતાની સંપત્તિ પ્રાપ્યરૂપે અર્પણ કરે છે. મુઠ્ઠીમાં હીરો હોવા છતાં માલિક ભૂલથી કોઈને પૂછે છે કે હીરો ક્યાં છે? જેણે હીરાને જોયો છે, તે જ્ઞાતા એમ કહે છે કે હીરો તારા હાથમાં જ છે. જો કે આ પૂલ ઉદાહરણમાં તો થોડું અંતર છે. તે બંનેમાં સંયોગીભાવ છે પરંતુ વાસ્તવિક સ્થિતિમાં પ્રાપ્ય એવું આત્મતત્ત્વ પ્રાપ્તકર્તા એવા આત્માના
NNM
કાકી