Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
આદરણીય ભાવોને સમજ્યા પછી તેનો આધ્યાત્મિક સંપૂટ નિહાળી તેનો ઉપસંહાર કરીશું. જો કે બધા બોલ આધ્યાત્મિક સંપૂટ જેવા જ છે. એકથી એક નિરાળા ભાવો રસપ્રદ થઈ આત્મ સ્વરૂપમાં સ્નાન કરાવે છે. આપણે એ બધા ભાવોને એક સાથે નિહાળી અધ્યાત્મસંપૂટનો આનંદ લઈએ.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ : સંપૂર્ણ ગાથા જે ભાવો પ્રદર્શિત કરી રહી છે, તેમાં જેમ દેહાતીત અવસ્થા છે તેમ શબ્દાતીત અવસ્થાનો પ્રતિભાસ થાય છે. આત્મા વિશે ઘણા શબ્દો કહ્યા પછી પણ શબ્દો અપૂર્ણ પડે છે કારણ કે તેનું સ્વરૂપ સ્વયં શબ્દાતીત છે. ખરું પૂછો તો ભાષા પણ એક પ્રકારનો વિકાર છે. જયારે જીવની અયોગી અવસ્થા આવે છે, ત્યારે મનોયોગની જેમ વચનયોગનો પણ પરિહાર થાય છે. “વન પર્વ વિવાર’ વચન એક પ્રકારે પ્રતિઘોષ ઉત્પન્ન કરે છે અને વળી વાણી દ્વારા જે મન ઊંચી અવસ્થામાં જવું જોઈએ તેને શાબ્દિક અર્થમાં રમણ કરાવે છે. શબ્દોનો જે અર્થ કે તાત્પર્ય છે તે આત્મલક્ષી હોવા છતાં તેનો પ્રભાવ ભૌતિક હોય છે. આ ગાથા પણ આપણને દેહાતીતની જેમ શબ્દાતીત અવસ્થાનું પણ ભાન કરાવે છે. માણસ જયારે કિનારો છોડે ત્યારે જ નદીમાં ડૂબકી મારી શકે છે, તેમ દેહ કે શબ્દરૂપી કિનારો છોડ્યા પછી જ વાસ્તવિક ભાવોમાં તે રમણ કરી શકે છે. જે પદાર્થો વિશ્વના વચન સાંભળતા નથી છતાં પણ તે પોતાના ગુણધર્મોથી પરિપૂર્ણ રહે છે. શબ્દોનો પ્રભાવ એ એક પ્રકારના જ્ઞાનાત્મક વૃત્તિરૂપી તરંગને પેદા કરે છે. જ્યારે શબ્દ શાંત થઈ જાય છે અને તરંગ પણ શમી જાય છે, ત્યારે અતરંગિત અવસ્થા પ્રગટ થાય છે. જ્યાં દેહનો પ્રભાવ નથી, અહીં દેહ કહ્યો છે તે દેહ પૂરતો જ સીમિત નથી, દેહ તે કાયાયોગ છે પરંતુ દેહ સાથે વચન યોગ પણ છે. એટલે દેહાતીતનો અર્થ વચનાતીત કે શબ્દાતીત થાય છે. આમ બંને યોગના પ્રભાવોને જાણીને મનયોગથી પણ પરે એવા સ્વરૂપનું ભાન કે રમણ, એ આ ગાથાનો મૂળભૂત આધ્યાત્મિક સંપૂટ છે.
ઉપસંહાર ઃ ક્રમશઃ સિદ્ધિકાર એક પછી એક સોપાન ઉપર ચઢતાં જીવની ઊર્ધ્વગતિ માટે ઉત્થાન કરી રહ્યા છે. આ ગાથા પણ એ ક્રમમાં આત્મિક ભાવોને પ્રદર્શિત કરે છે. આત્મ સ્વરૂપ શું છે તેનું આખ્યાન કરે છે અને સદ્ગુરૂના ઉપદેશથી શિષ્યના કે શ્રોતાના મન ઉપર કેવો સુંદર પ્રભાવ પડયો છે તે “ભાસ્ય નિજ સ્વરૂપ તે...” તેમ કહીને સિદ્ધિકાર સંતુષ્ટિની અભિવ્યક્તિ કરે છે. માણસ જેમ ભૌતિક જગતનો જાણકાર હોય અને બહારના બહુમૂલ્ય પદાર્થોનું મૂલ્યાંકન પણ કરતો હોય પરંતુ સ્વયં પોતાના વિષયમાં જરા પણ મૂલ્યાંકન કર્યા વિના અજ્ઞ બની અંધારાથી આવૃત હોય, તો તેવા સુપાત્ર જીવો માટે આ ગાથા સ્વમૂલ્યનું ભાન કરાવી આત્મતત્ત્વનું મૂલ્યાંકન કરી સ્વયં ઉત્તમ અવસ્થાનો અધિકારી છે તેવું સૂચન કરે છે અને જેણે આ સાંભળ્યું અને જાણ્યું, તે ધન્ય બની ગયા છે, ગાથામાં તેવો ઉપસંહાર કર્યો છે, આ જ ક્રમમાં આગળની ગાથા પણ જીવને ઉત્તમ અવસ્થાનું ભાન કરાવવા માટે પ્રવૃત થાય છે. તો આપણે હવે એકસો એકવીસમી ગાથાનો ઉપોદ્દાત કરીએ.
