Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
થઈ, ત્યાં થોડો સંતોષ થયો અને બીજી ઈચ્છા ઉત્પન્ન થતાં પુનઃ અસંતોષ થયો, આ સંતોષનું બહુમૂલ્ય નથી. તે ઈચ્છાપૂર્તિ પૂરતો સીમિત સંતોષ છે. જ્યારે એક જ્ઞાનાત્મક સંતોષ થાય છે, જેને પરમ સંતોષ કહી શકાય. પરમ સંતોષમાં તત્ત્વની પ્રાપ્તિ છે અને સંસારની વિરક્તિ છે. આ સંતોષ પ્રાપ્ત થતાં જીવાત્મા આનંદથી ડોલી ઊઠે છે, જેનું આ ગાથામાં શિષ્યભાવે દિગ્દર્શન કરાવ્યું છે. “અહો અહો શ્રી સદ્ગુરુ” આ અહોભાવ તે પરમ સંતોષની ઉર્જા છે.. તત્ત્વદર્શન થયા પછી અતત્ત્વદર્શન થતું નથી. જો કે શાસ્ત્રોમાં સમ્યગ્દર્શનથી પણ પતન થાય છે અને મિથ્યાત્ત્વનો પુનઃ ઉદય થાય છે તેમ માનવામાં આવ્યું છે પરંતુ ત્યાં પણ નિશ્ચયાત્મક ભાવ છે કે ફરીથી ઉત્પન્ન થયેલું મિથ્યાત્ત્વ પુનઃ જન્માંતરમાં નિશ્ચિત સમયે લય થઈ જાય અને જીવાત્મા સમ્યગ્દર્શનની દોરી પકડી પુનઃ મોક્ષમાર્ગનું અવલંબન કરે છે કારણ કે અહોભાવરૂપી જે બીજ આત્મામાં પડયું છે અને જે તત્ત્વદર્શન થયું છે, તે વ્યર્થ જતું નથી.
આ અહોભાવ સાધકની સંતુષ્ટિને તો સૂચવે જ છે પરંતુ સાથે સાથે જે દિવ્યદર્શન થયું છે તે બહુ મૂલ્યવાન છે, અમૂલ્યતત્ત્વ છે, તેવો પણ આભાસ આપે છે. સાચુ સોનુ જાણ્યા પછી જેમ પિત્તળની અપેક્ષા રહેતી નથી, તેમ આ અમૂલ્ય આત્મદર્શન થયા પછી નિર્મૂલ્ય એવા સંસારની અપેક્ષા રહેતી નથી. આ અહોભાવ જ્ઞાનનું મૂલ્યાંકન કરી પ્રગટ થતો અંતરનાદ છે. કેટલાક તત્ત્વો કે દ્રવ્યો બાહ્યભાવે સુખ આપે છે, તેવા સુખદ ભાવોનો પ્રવેશ પ્રાયઃ મન સુધી હોય છે પરંતુ જે તત્ત્વદર્શનનું સુખ છે, તે મનોયોગની સીમાને પાર કરી અધ્યવસાય અને અંતઃકરણના ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કરીને તેનાથી પણ આગળ વધીને આત્મવૈવ પરમાત્મા અર્થાત્ આત્મામાં જ પરમાત્મા બેઠા છે, તેવા કેન્દ્ર સુધી જાય છે. પરમ સંતોષ તે પરમાત્માની અનુભૂતિનું લક્ષણ છે. આવો અંતઃકરણમાં ઉદ્ભવેલો સંતોષ જે હકીકતમાં પરમ સુખ છે, તે પુનઃ મનોયોગમાંથી થઈ વળતી યાત્રામાં વાણીયોગમાં પ્રવેશ પામે છે અને સાધક બોલી ઊઠે છે. અહો ! અહો ! શ્રી સદ્ગુરુ, કરૂણાસિંધુ અપાર', શિષ્યને જે તત્ત્વદર્શન થયું છે, જેમાં આત્મજ્ઞાનનો સ્પર્શ થયો છે તેવું પદ સમજવાથી પરમ સુખ સંતોષ અને પરમ શાંતિનો અનુભવ થયો છે, માટે આવું પદ આપે સમજાવ્યું અને જે ઉપકાર કર્યા છે, તે ઉપકારને અહો ! અહો ! સિવાય બીજા કોઈ શબ્દોમાં ઉતારી શકાય તેમ નથી. સાધકને બધા શુભભાવોથી પરે સૂક્ષ્મભાવોનો સ્પર્શ કરી, અંતઃકરણના બધાને તટસ્થભાવે નિહાળી, પુનઃ જે વિરકતવાણીનો ઉદય થાય છે, તે છે આ ગાથામાં કહેલો અહોભાવ.
આ અહોભાવ તે ફકત શબ્દ પૂરતો સીમિત નથી પરંતુ ભકત પોતાના અહંકારનું વમન કરીને સદ્ગુરુના ચરણમાં સમર્પિત થાય છે. તેવો ભકિતભાવ ભરેલો ભકિતયોગનો પ્રથમ શ્રીખંડ છે. જીવમાં ભકિતયોગનો શુભારંભ થયો છે. શાસ્ત્ર તથા તત્ત્વવેત્તાઓ એમ કહે છે કે સાચુ જ્ઞાન ભકિતરૂપે પરિણત થાય છે. જ્ઞાનપરિણમતે મક્તિ માવેન ।' અર્થાત્ જ્ઞાનનું પરિણમન ભકિતરૂપ હોય છે. જ્ઞાનનું પાચન થયું હોય, તો ભકિતનો ઉદ્ભવ થાય અને જ્ઞાનનું પાચન ન થયું હોય, તો અહંકારનો ઉદય થાય છે. ગાથાના આરંભમાં જે અહોભાવ પ્રગટ કર્યા છે, તે સાધકને જ્ઞાનનું પાચન થયું છે અને ભિકતરૂપે પરિણમ્યું છે, તેની સાક્ષી આપે છે. આ રીતે અહોભાવ તે ભકિતભાવનું મૂર્તરૂપ છે.
(૨૭૨)
