Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
ગાથા-૧ર૪
ઉપોદઘાત – સામાન્ય રીતે જ્યાં સુધી જીવને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું નથી, ત્યાં સુધી તેને પામર માન્યો છે. જો કે અહંકારી જીવ પોતાને પામર ગણતો નથી પરંતુ જ્ઞાની મહાત્માઓએ જ્ઞાનહીન જીવોને પામર ગણ્યા છે. નિરોગી કાયાવાળો માણસ પોતાના શરીરબળનું અભિમાન કરતો હોય પરંતુ એ જ વ્યકિત રોગથી ઘેરાય, ત્યારે બાળકની જેમ રડે છે. આ છે જીવની પારદશા. ઉદયભાવમાં રમતો જીવ સ્વરૂપને પામ્યો નથી, ત્યાં સુધી શુભાશુભ કર્મના ખેલમાં રાજા જેવો બની પાછો રંક બની જાય છે. હરક્ષણે તેની પામર દશા જ્ઞાનીઓ જુએ છે.
જ્યારે જીવને ભાન થાય છે કે હકીકતમાં શુભાશુભદશા બંને વર્યુ છે. મૂળ સ્વરૂપ તે જ સાચું સ્વરૂપ છે અને પોતાની પામરદશા હવે તેને સ્પષ્ટ રૂપે દેખાય છે, ત્યારે તેને શાંતિની સુધા જાગે છે. તે ભૌતિક સાધનોનું અવલંબન મૂકી સગુરુના શરણમાં જાય છે, ત્યારે સદગુરુ અમૃતવર્ષા કરે છે. જ્યારે ભૂખ્યો માણસ સુંદર ભોજન મેળવે અને પેટ ભરીને જમે, ત્યારે તેને ઓડકાર આવે છે. તે જમાડનારને એમ કહે છે કે તમોએ મને ખૂબ પ્રેમથી જમાડયો. આ તો ભૌતિક તૃપ્તિ છે પરંતુ સાધકને પણ આવો જ્ઞાનામૃત ગોગન / જ્ઞાનરૂપી ભોજનનો ઊંડો ઓડકાર આવે છે અને સદ્ગુરુ પ્રત્યે ભકિતના ફૂવારા ઊડે છે. આગામી ગાથામાં કૃપાળુ ગુરુદેવ આવો અમૃતમય ભકિતયોગનો રસસ્થાળ પીરસી રહ્યા છે અને ગુરુ-શિષ્યના સંવાદ રૂપે સ્વયં ઉપસ્થિત થયા છે.
અહો ! અહો ! શ્રી સદગુરુ, કરુણાસિંધુ અપાર | આ પામર પર પ્રભુ કર્યો, અહો ! અહો ! ઉપકાર || ૧૨૪
અહો અહો ! – ગાથાના પ્રથમ પદમાં અહોભાવ પ્રગટ કરવામાં આવ્યો છે. અહોભાવ તે ભકિતયોગનું પ્રથમ ચરણ છે, તે સંતુષ્ટિનું પૂરું લક્ષણ છે. આ સંતુષ્ટિ બે પ્રકારની છે. સંસારના ભોગોને જોયા પછી એક નિષેધાત્મક સંતુષ્ટિ થાય છે. જીવ સંતુષ્ટ થઈ ગયો છે, હવે તેને ભોગની કોઈ તૃષ્ણા બાકી નથી, જ્યારે બીજી ભાવસંતુષ્ટિ તે પ્રાપ્તિની સંતુષ્ટિ છે. એક સંતુષ્ટિ હેય તત્ત્વોની છે. તેને છોડવાથી સંતોષ થયો છે, બીજી સંતુષ્ટિ ઉપાદેય તત્ત્વની છે, તે પ્રાપ્ત થવાથી સંતોષ થયો છે. બંનેમાં મૂળ તત્ત્વ સંતોષ છે. પ્રાપ્તિની સંતુષ્ટિ અહોભાવ પ્રગટ કરે છે. જ્યારે હેયની સંતુષ્ટિ મૌનભાવ ધારણ કરે છે. હકીકતમાં સંતોષ તે સાધનાનું અમૃત છે.
સંતોષ એ કામ, ક્રોધ અને લોભ, આ ત્રણે રોગોની એક જ અમૃત ઔષધિ છે. સંતોષ થવાથી વાસના અને તૃષ્ણા શાંત થઈ જાય છે, તે જ રીતે સંતોષ એ ક્ષમા રૂપ હોવાથી ક્રોધની જ્વાળા પણ શાંત થાય છે. સંતોષ થવાથી બાહ્ય કોઈ પ્રયોજન રહેતું નથી, તેથી ક્રોધ સ્વતઃ ઉપશાંત થઈ જાય છે. કામ, ક્રોધ અને લોભ આ ત્રણે દુર્ગુણોને નાથવા માટે સંતોષ એક અનેરી સોનેરી લગામ છે. માટે કહ્યું પણ છે કે “સંતોષઃ પરમમ્ સુરવન' સાધારણ વ્યવહારમાં સંતોષનો ઉદ્દભવ થયા પછી પણ પુનઃ લય પામે છે અને ફરીથી અસંતોષ પ્રગટ થાય છે. એક ઈચ્છા પૂરી
ક
ચ્છ
કડક કકડ
