Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
નિજશુદ્ધિ કહેવાનું પ્રયોજન એ છે કે એક તો આત્મદ્રવ્યની સ્વયં શુદ્ધતા અને બીજી પર શુદ્ધતા અર્થાત્ પૌદ્ગલિક શુદ્ધતા, આહાર આદિ દેહાદિની શુદ્ધતા. આ બધી ભૌતિક શુદ્ધતાઓ હકીકતમાં શુદ્ધિ હોવા છતાં તે આત્મશુદ્ધિની કક્ષામાં આવતી નથી. જીવની બુદ્ધિ સ્થૂલ હોવાથી અને પદાર્થના સંપર્કમાં રહેવાથી તેની નજર પ્રથમ પદાર્થની સ્વચ્છતા તરફ જાય છે. ધર્માચાર્યાએ પણ આવી બાહ્ય શુદ્ધિઓને ધર્મ આરાધનામાં સામિલ કરી છે. કેટલાક અંશે વાત પણ યર્થાર્થ છે. જ્યાં સુધી માણસ તમોગુણી ભોજનનો ભોકતા હોય, અખાદ્ય પદાર્થોનું સેવન કરતો હોય કે બીજા ભૌતિક વિષયભોગના ભાવોમાં રમણ કરતો હોય, ત્યાં સુધી તેનું નૈતિક કે આધ્યાત્મિક ઉત્થાન થતું નથી. સાધનાના ક્ષેત્રમાં આવ્યા પછી પણ મનશુદ્ધિ, વાણીશુદ્ધિ અને સમિતિ-ગુપ્તિના ભાવો ન આવે, ત્યાં સુધી તેને દ્રવ્યશુદ્ધિ કે વ્યવહારશુદ્ધિ થતી નથી. એટલે આ બધા સાધનોના ક્રમ આવશ્યક છે પરંતુ સાધક ફકત બાહ્યશુદ્ધિમાં જ અટકી જાય, તેને જ સાધ્ય કે ધર્મ ઉપાસના માની આત્મશુદ્ધિ તરફ લક્ષ ન આપે અને કષાયાદિભાવોને મૂર્તરૂપે જાળવી રાખે, મિથ્યાત્ત્વ અને અજ્ઞાનનું વમન ન કરે, તો ‘નિજશુદ્ધતા’ ના અભાવમાં તેનો મોક્ષમાર્ગ સિદ્ધ થતો નથી. માર્ગ શુદ્ધ ન હોય તો મોક્ષ ક્યાંથી થાય ? અહીં સિદ્ધિકા૨ે નિજ શુદ્ધતાને જ મોક્ષ કહ્યો છે...
અસ્તુ.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે નિજશુદ્ધતા અર્થાત્ આત્મશુદ્ધિ, તે પ્રધાન લક્ષ છે. તે મોક્ષનું સ્વરૂપ છે અને કદાચ જીવ જ્યારે આત્મશુદ્ધિના ભાવોમાં રમણ કરતાં હોય, ત્યારે દ્રવ્યશુદ્ધિ હોય કે ન પણ હોય કારણ કે તેની દેહાસિકત મટી ગઈ છે. દેહને પરતત્ત્વ સમજી, તેની સજાવટ બંધ કરી અંતર્મુખી થઈ આત્મશૃંગારને ભજે છે.. એટલે દ્રવ્યશુદ્ધિ એ પ્રધાન લક્ષ નથી. નિજશુદ્ધતા એ જ સત્યમય મોક્ષ છે, તેનું ધ્યાન કરી સાધક હવે સ્વશુદ્ધિમાં મુકિતનો આનંદ અનુભવે છે.
તે પામે તે પંથ' અહીં શાસ્ત્રકાર એક મહત્ત્વપૂર્ણ પ્રેરણા આપે છે. સામાન્ય રીતે મનુષ્ય લક્ષ ભૂલી જઈને કે ધ્યેયને દૂર રાખીને કેવળ પંથની અર્થાત્ સાધના માર્ગની ચર્ચામાં પડી જાય છે. વળી સામાન્ય બુદ્ધિથી પૂછે કે કયો પંથ માનવો ? ક્યા માર્ગે જવું ? તે માર્ગનો નિર્ણય થતો નથી અને અંધારામાં અટવાય જાય છે.
સંસારમાં ભિન્ન-ભિન્ન પ્રકારના પંથો અસ્તિત્વ ધરાવે છે. કેટલાક સાધકો સંસારનો રાગ પણ પડતો મૂકીને પુનઃ પંથના રાગમાં અટવાઈ જાય છે. તેણે સંસાર મૂકયો છે પણ રાગભાવ મૂકયો નથી. જે સાંસારિક રાગ હતો તે રાગ સાથે લાવી પંથ અને સાધનોમાં પુનઃ રાગભાવને જીવતો રાખે છે. અર્થાત્ રાગ છોડતા નથી. પંથનો નિર્ણય કરવામાં જ જીવનના અમૂલ્ય વર્ષા ચાલ્યા જાય છે, માટે અહીં શાસ્ત્રકાર અમૂલ્યપ્રેરણા આપે છે.
હે ભાઈ ! જેનાથી મુકિત થાય, જેનાથી રાગ–દ્વેષ ઓછા થાય, જેમાં આત્મશુદ્ધિ જળવાઈ રહેતી હોય અને જીવાત્મા નિજશુદ્ધિમાં સ્નાન કરે, તે જ સાચો પંથ છે. જે મુકિત છે, તે જ પંથ છે. મુકિત વગરનો પંથ નથી અને પંથ વગરની મુકિત નથી. સાચો પંથ અને મુકિત ઐકયરૂપ છે, માટે મુકિતનો વિચાર છોડી પંથનો વિચાર થઈ શકતો નથી અને સાચો પંથ અંગીકાર કર્યા વિના મુકિત થઈ શકતી નથી. આ ગાથામાં અમૂલ્ય પ્રેરણા આપી છે કે પંથની વધારે પંચાત કર્યા વિના આત્મશુદ્ધિરૂપ મોક્ષનું અવલંબન કર. તે જ સાચો પંથ છે. મીઠાશ વગરની સાકર ન હોય
(૨૬૪)
