Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
હતો પરંતુ આત્મશુદ્ધિની અપેક્ષાએ મોક્ષ ભાવાત્મક તત્ત્વ છે. પ્રેમથી અને રસપૂર્વક કેરી ચૂસનારો માણસ એમ બોલે કે આ કેરી ખાટી નથી, તો તેના શબ્દો અભાવાત્મક છે પરંતુ કેરી મીઠી છે, તે તેનું ભાવાત્મક તત્ત્વ છે. તેને કેરી મીઠી લાગે છે, ત્યારે જ બોલે છે કે આ કેરી ખાટી નથી. જો કે ખાટી ન હોય, તે મીઠી જ હોય તે તર્કસિદ્ધ નથી પરંતુ વ્યવહારિક દૃષ્ટિએ આ ભાવાત્મક વાકય છે.
જ્યાં બે અવસ્થા હોય, ત્યાં અભાવાત્મક વાક્ય નિષેધાત્મક હોવા છતાં તે ભાવાત્મક વિધિભાવને વ્યકત કરે છે. જીવાત્મામાં બે અવસ્થા જ સંભવે છે. કર્મનો ક્ષય અને સ્વરૂપનો આવિર્ભાવ. મોક્ષમાર્ગમાં પણ વૃનર્મક્ષયો મોક્ષઃ। સર્વ કર્મનો સંપૂર્ણ ક્ષય થવો, તેને મોક્ષ કહ્યો છે. આ સૂત્ર પણ અભાવાત્મક છે પરંતુ તે ભાવાત્મક જ્ઞાનદશાનું આખ્યાન કરે છે. તે જ રીતે આપણા સિદ્ધિકા૨ે અહીં મોક્ષની ભાવાત્મક વ્યાખ્યા કરી છે. તેનું સૂત્ર આ પ્રમાણે બને છે પૂર્ણરાત્નશુદ્ધિરેન મોક્ષઃ। સ્વશુદ્ધિ કે નિજશુદ્ધિ, તે મોક્ષ છે. ત્યાં હવે દ્રવ્યશુદ્ધિની કોઈ આવશ્યકતા નથી. નિજશુદ્ધિ તે જ મોક્ષ છે.
ખાસ વાત - ઉપરમાં આપણે કહ્યું કે દ્રવ્યશુદ્ધિ આત્મ સાધનામાં વિશેષ ઉપકારી નથી. પરંતુ રહસ્યમય વાત એ છે કે જ્યારે સાધક આત્મશુદ્ધિ મેળવે છે અર્થાત્ આત્મા શુદ્ધાવસ્થામાં પરિણમે છે, ત્યારે તેને પ્રાયઃ પુણ્યનો ઉદય હોવાથી શુદ્ધ પુદ્ગલોનો સંગ થતો હોય છે. આત્મદ્રવ્યના સંયોગમાં રહેલા પુદ્ગલો નિમિત્ત નૈમિત્તિકભાવે સ્વતઃ શુદ્ધભાવે પરિણમન પામવા લાગે છે. આ રીતે આત્મશુદ્ધિ સાથે દ્રવ્યશુદ્ધિ સ્વતઃ જળવાઈ રહે છે. આ છે પ્રાકૃતિક સૈદ્ધાંતિક પરિણમનની વાત પરંતુ જે સાધક આત્મશુદ્ધિનો ખ્યાલ રાખ્યા વિના કેવળ દ્રવ્યશુદ્ધિ ઉપર કેન્દ્રિત થઈ બહારની સ્વચ્છતા પર સંપૂર્ણ ધ્યાન આપે છે અને આંતરિક પરિગ્રહનો પરિહાર કરવા માટે પ્રયત્નશીલ નથી, તેવા સાધક માટે બાહ્યશુદ્ધિ તે રાગભાવનું નિમિત્ત થઈ જાય છે અને બાહ્યશુદ્ધિનો વિયોગ દ્વેષભાવનું નિમિત્ત બને છે, માટે સિદ્ધિકારે અહીં ‘નિજશુદ્ધતા’ શબ્દ વાપરીને એક ગંભીર ભાવનું ઉદ્ઘાટન કર્યું છે.
-
વિરકિતના શાસ્ત્રોમાં તો ત્યાગી મહાત્માઓને બાહ્ય સ્વચ્છતા ઉપર લગભગ ધ્યાન ન આપવાની પ્રેરણા આપવામાં આવી છે. સ્વયં સદ્ગુરુ શ્રીમદ્જીએ ‘અપૂર્વ અવસર' માં કહ્યું છે કે,
નગ્નભાવ મુંડભાવ સહ અસ્નાનતા, અત્યંત ધોવન આદિ પરમ પ્રસિદ્ધ જો,
કેશ, રોમ નખ કે અંગે શૃંગાર નહીં,
દ્રવ્ય—ભાવ સંયમમય નિગ્રંથ સિદ્ધ જો... અપૂર્વ
આ પદમાં એક પ્રકારે અવધૂતદશાનું વર્ણન કરી શારીરિક સુખાકારીથી નિવૃત્ત થયેલો સાધક
શરીર પર મેલ છે કે નહીં, નખ–કેશ વધ્યા છે કે નહીં, તેની જરા પણ પરવાહ કર્યા વિના નિજશુદ્ધિના આત્માસન પર ઝૂલી રહ્યો છે. આ કથનથી પણ સમજાય છે કે અનાવશ્યક અધિક બાહ્યશુદ્ધિ પર ધ્યાન આપવાથી જીવ નિજશુદ્ધિ છાંડી જાય છે.
(૨૬૩).
