Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
S
યોગ, ઉપયોગ કે ભાવાત્મક પરિણામોમાં અસમાધિનું જાગરણ થાય, ત્યારે આત્માનું પતન થાય છે અને જીવની અધોગતિ થાય છે. પદાર્થના ગુણધર્મોમાં સમાધિનો લય થવાથી સડો ઉત્પન્ન થાય છે, તે જ રીતે માનવસમાજ જો સમન્વિત ન હોય અને અસમાધિભાવને ભજે, તો યુદ્ધ અને મહાયુદ્ધ થાય છે. એક સૂક્ષ્મ અણુથી લઈને મહાત્કંધ સુધીના દ્રવ્યોમાં સમાધિ તે વિશ્વની પ્રકૃતિ છે અને અસમાધિ તે વિશ્વની વિકૃતિ છે. આ મહાસત્યને સમજવું, તે આ ગાથાનો આધ્યાત્મિક સંપૂટ છે. ચિત્રકારની પીંછી અને તેનું મન સમાધિભાવે ચિત્ર રેખાંકિત કરે, ત્યારે પ્રાણીમાત્રથી લઈને ભગવાનના ઉત્તમ ચિત્રો પ્રસ્તુત થાય છે પરંતુ ચિત્રકારના ચિત્તના અસમાધિમય ભાવો તેની પીંછીમાંથી પસાર થાય, ત્યારે તે અસમાધિમય ભાવો ચિત્રની રેખામાં પણ અંકિત થાય છે. ભાવસમાધિ અને દ્રવ્યસમાધિનો અતૂટ સંબંધ છે. લાગે છે કે સિદ્ધભગવંતોના સમાધિભાવનો સ્પર્શ કરીને જે પરમાણુઓ પુનઃ લોકાકાશમાં પ્રસારિત થાય છે, તે પણ જાણે સહજ સમાધિનું કારણ બને છે... અસ્તુ. આ ગાથાનો આધ્યાત્મિક સંપૂટ સમાધિભાવનો રસાસ્વાદ કરાવે છે. સમાધિનું સ્વરૂપ સાંભળવાથી પણ એક પ્રકારની સમાધિ મુદ્રિત થાય છે. જ્ઞાનાત્મક સમાધિ પણ ઘણી જ ઉપકારી છે, તો ક્રિયાત્મક સમાધિનું પૂછવું જ શું?
ઉપસંહાર – આત્મસિદ્ધિમાં જે તત્ત્વવિવેચનાનો શુભારંભ કર્યો હતો, તે તત્ત્વવિવેચનાનું પૂર્ણવિરામ કરી આ ગાથામાં તેનો ઉપસંહાર કર્યો છે. જે સ્વરૂપ સમજ્યા વિના...’ આ ગાથાથી ભાવની શરૂઆત કરી હતી, તે સ્વરૂપને અહીં સમાધિભાવે ઉદ્ઘાટિત કરી હવે લખવું રહ્યું કે “જે સ્વરૂપ સમજ્યા પછી પામ્યો સુખ અનંત ... આ રીતે આ ગાથા સુધીમાં વિષયના બંને છેડા પ્રગટ થઈ ગયા છે. એક છેડો અજ્ઞાનદશાનો આભાસ આપે છે, જ્યારે આ બીજો છેડો જ્ઞાનદશાનો પ્રકાશ આપે છે. શિષ્યનું મન પ્રશ્નોતરીમાં ગોથા ખાતું ખાતું સગુરુદેવના ઉત્તમ બોધથી ઠેકાણે આવીને નિશાન ઉપર બેસી ગયું છે. ગાથામાં લક્ષ્યવેધ કરવામાં આવ્યો છે. જેમ જંગલમાં યાત્રા કરતો, વાંકી ચૂકી કેડી પર ચાલતો યાત્રી કોઈપણ પ્રકારના આકર્ષણમાં લેવાયા વિના શિખરના ધામ સુધી પહોંચે છે, ત્યારે તેનો ચાલવાનો બધો પુરુષાર્થ સાર્થક થઈ જાય છે. તેમ આત્મસિદ્ધિની આ સરિતા અનેક પ્રશ્નરૂપી તટનો સ્પર્શ કરતી સુખસાગરમાં લીન થઈ જાય છે. આ ગાથા પણ જાણે કિનારો બહુ વેગળો નથી અને સરિતાનો સંગમ દૂર નથી, તેવા ભાવ સાથે ઉત્તમ ફળથી છલકાતી આ સલીલા મનરૂપી શુષ્કભૂમિ ઉપર માનો જળ પ્લાન કરી રહી છે. પૃથ્વી સરિતાથી સંતુષ્ટ છે અને સરિતા સ્વયં પૃથ્વીના યોગથી સંતુષ્ટ છે. ધન્ય છે આ ગાથાના ઉત્કૃષ્ટ સમાધિભાવને ! ધન્ય છે આ ગાથામાં ઈગિત કરેલા મૌનભાવને ! ધન્ય છે આ શબ્દાતીત શાંતિમય દશાને !
હવે આગળની ગાથાઓમાં વિષયાંતર રૂપે જે ઉપદેશાત્મક ભાવો છે, તે પણ એટલા જ આવશ્યક છે, તેનું આખ્યાન કરી શાસ્ત્રકારે જે પ્રરૂપણા કરી છે, તેનો આપણે ઉપોદ્દાત કરીએ.
.(૨૩૦)
