Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
આશા-નિરાશા કે વ્યાકૂળતા, એ બધા ભાવોને બાધક માનવામાં આવ્યા છે. ગમે તેવી સારી કે નરસી ભાવના હોય પરંતુ તે જો આવેશના ભાવમાં જોડાય, તો તે ઉત્તમ હોવા છતાં સ્થિર સાધનાનો નાશ કરે છે. સાધારણ મનુષ્યજીવનમાં આવેશના બધા પ્રવાહો વિપુલ માત્રામાં જોવા મળે છે. જેમ રોગને માટે ઉત્તમ ઔષધિ હોય, તેમ આધ્યાત્મિક ગુરુઓએ એક ઉત્તમ ઔષધિ શોધી છે. આ ઔષધિનું નામ છે સહજભાવ. ઉદયમાન કર્મોના પ્રબળતમ આતાપથી મુક્ત કરે, તેવો આ સહજભાવ અપરિહાર્ય અને અપરાજેય છે. જેમ રબ્બરના બોલમાં ઘોબો પડતો નથી તેમ સહજભાવની સાધના કરતાં સાધકમાં કોઈપણ પ્રકારના આઘાત-પ્રત્યાઘાત થતાં નથી. ભગવાન મહાવીરે મૂકેલી ચારે વિષમ સંજ્ઞા તે અસહજ ભાવનું તાંડવ છે. સમયસારના મહાન અધ્યાત્મગુરુ શ્રી કુંદકુંદાચાર્ય લખે છે કે મોદોડવ નાનીતિ | આચાર્ય અમૃતચંદ્રજીએ આ વાતને સ્પષ્ટ કરી છે કે મનુષ્ય જીવનના રંગમંચ ઉપર મોહ જ નાચી રહ્યો છે. આગળ ચાલીને કહે છે કે મોહ નાચી રહ્યો છે એટલું જ નહીં મોહ નચાવી પણ રહ્યો છે અને સમાધિભાવનો પરમ પ્રતિયોગી અસહજભાવ આ વિકૃતલીલાનું કારણ છે. સંસારના ઈતિહાસના પાના ઉપર આવેશભાવમાં આવીને મનુષ્ય જે અનર્થનું આચરણ કર્યું છે, તેની ભયંકર નોંધ લેવામાં આવી છે. અસ્તુ.. અહીં કહેવાનો સાર એ છે કે સાધકોએ સહજભાવને સમજવો બહુ જરૂરી છે. કૃપાળુ ગુરુદેવ શ્રીમદજી તો સહજભાવને સાધનામાં પ્રધાન સ્થાન આપે છે, તેથી આ ગાથામાં તેઓએ “સહજ સમાધિ શબ્દપ્રયોગ કર્યો છે. સમાધિ માટે ઉતાવળ પણ નથી અને ઢીલાશ પણ નથી. યથોચિત મનાવ તે સહજભાવની મંગલરેખા છે.
સમભાવ રૂપાંતર રૂપ થતાં થતાં સમાધિભાવે પરિણમી જાય છે અને જેટલા અવચ્છેદક હતા તેનાથી અનવચ્છિન્ન થઈ નિર્વિશેષ્યભાવે તદ્રુપમાં સમાવિષ્ટ થઈ જાય છે, ત્યારે સહજ સમાધિ પ્રાપ્ત થાય છે. જ્યાં નથી આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિ, જ્યાં નથી અજ્ઞાન, વિષય-કષાય કે નથી વિભાવ કે વિકાર, ત્યાં છે સમાધિ. વિકારો જાય છે પણ સમાધિ તે સહજ સ્થિતિ છે. ગરમ પાણીની ગરમી નીકળી જતાં સહજ શીતળતા પ્રગટે છે. સમાધિભાવ તે દ્રવ્યની મૂળભૂત સંપત્તિ છે. દરેક દ્રવ્યની સમાધિ તેના ગુણાનુસારી હોય છે, તેમ આત્મદ્રવ્યની સમાધિ ચૈતન્ય ગુણાનુસારી હોય છે. ચંદનને સુવાસિત કરવા માટે અન્ય સુગંધી દ્રવ્યનો ઉમેરો કરવો પડતો નથી. ચંદન સમાધિભાવે સુગંધને વરેલું છે. તે જ રીતે આત્મદ્રવ્યને શાંતિમય સ્વરૂપમાં લઈ જવા માટે કોઈ અન્ય દ્રવ્યની જરૂર નથી. શાંતિમય સમાધિ તે આત્માની અવિચ્છેદ્ય અવસ્થા છે અને તે જ સમાધિ છે... અસ્તુ. અહીં આટલું કહ્યા પછી શાસ્ત્રકારે જેમ કહ્યું છે “ધરી મૌનતા', તેમ અમે પણ સમાધિ વિષયક મૌનતા ધારણ કરીએ છીએ. સમાધિનો અર્થ જ મૌન છે. મૌન તે સમાધિ છે અને સમાધિ સ્વયં મૌન છે.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ - ગાથાનો જબરદસ્ત ઈશારો અસમાધિભાવથી બચવાનો છે. સંસારમાં જે કાંઈ દુઃખ કે દુર્ભાવો થાય છે, તે અસમાધિજન્ય છે. આયુર્વેદમાં પણ કહે છે વાત-પિત્ત-કફ, આ ત્રિગુણતત્ત્વની અસમાધિથી જ રોગ અને મહારોગ ઉત્પન્ન થાય છે. તે જ રીતે જ્યોતિષ જેવા ભવિષ્યભાષક શાસ્ત્રો ગ્રહોની અસમાધિને જ જીવનની અસમાધિ સાથે સરખાવે છે. પંચભૂતોનું સેવન સમાધિમય ન હોય તો ભૌતિક શાંતિ ખોવાય જાય છે, તે જ રીતે
રા' (૨૨૯) :
કકકકકકકડ
