Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
જીવને જીવનો યોગ થાય છે પરંતુ સુખદ આશ્ચર્ય એ જ છે કે યોગ્ય તત્ત્વ યોગ્ય તત્ત્વને આકર્ષિત કરે છે. જેમ પુષ્પની સુગંધ અને મધમાખીનો સંબંધ છે. જેમ ચંદ્રના ઉત્તમ કિરણો ઔષધિને ઉત્તમભાવ અર્પણ કરે છે. કલાકાર અને કળાનો પણ એક સુભગ સંયોગ છે. તો કહેવું જોઈએ કે સમગ્ર વિશ્વ એક ઉત્તમ માળાના મણકા જેવું છે. આનાથી વિપરીત સંયોગ એ છે કે અયોગ્યને અયોગ્યનો સંયોગ થાય અને તેનાથી અનર્થનો જન્મ થાય છે. આ છે એક દુઃખદ આશ્ચર્ય. પ્રકૃતિનો કહો કે વિધાતાનો કહો કે વૈજ્ઞાનિક પ્રભાવ કહો પરંતુ આ સિદ્ધાંતના આધારે જ ઈતિહાસના ઉજળા પાનાઓ અને રકતરંજિત દુર્ઘટનાઓ વિસ્તારપૂર્વક આલેખાયેલા છે.
અહીં જિજ્ઞાસુ અને સરુનો યોગ જન્મ-જન્માંતરની કઠણ કમેનિી જંજીર તોડીને જીવને બંધનમુકિત પ્રાપ્ત કરાવે તેવા સમકિતરૂપી સોપાન પર આરૂઢ કરે છે. સમ્યગુદર્શન તે કેવળ જેનતત્ત્વજ્ઞાનનો પાયો નથી પરંતુ સમગ્ર આધ્યાત્મિક ઉત્ક્રાંતિનું પ્રથમ સોપાન છે. આચાર્યોએ અને આરાધક જીવોએ સમકિતની અપાર ગુણગાથા ગાઈ છે. આપણે સમકિત વિષે ઊંડ અવલોકન કરીએ, તે પહેલા આ શિષ્ય અને ગુરુના ઉત્તમ યોગ વિષે સિદ્ધિકારે જે અભિવ્યકિત કરી છે અને જિજ્ઞાસુ તરીકે શિષ્યને અને મહાપુરુષ રૂપે સદ્ગુરુને અંકિત કર્યા છે તેમજ આ યોગનું પરોક્ષભાવે માંગલ્ય પણ દર્શાવ્યું છે, તે અદ્દભૂત હૃદયસ્પર્શ ભાવ છે, તવિષયક અમૃતબિંદુનું પાન કરશું.
યોગના વિવિધ ક્રમ – યોગના ઘણા ક્રમ છે. પ્રથમ અયોગ, વિપરીતયોગ, વિયોગ, વિનાશકારી યોગ, સમગ્ર સંસારના ક્રમમાં યોગનું વિરાટ તાંડવ છે. છતાં પણ કોઈ દિવ્યકૃપા કે દૈવી શકિતથી રણપ્રદેશમાં પણ એક મીઠું ઝરણું પ્રવાહિત થયું છે અને તે છે સુયોગ. સાંભળવામાં કે બોલવામાં એમ જણાય છે કે યોગ પછી સુયોગ બને છે. પરંતુ હકીકતમાં શું કહેતાં સુંદર મંગળકારી શકિતઓની ઉપસ્થિતિ પછી યોગ સુયોગ બને છે. યોગ શબ્દમાં “સુ” વિશેષણ આગળ છે. જ્યાં “સુ” છે ત્યાં શુભ, શુદ્ધ કે સુંદર શકિત પ્રગટ થઈ છે. હવે તેને સદ્ એટલે મહા ઉત્તમ અને ગુરુ કહેતા ભારે. જેની વાણી અને વર્તનમાં વજન છે, તેવા સદગુરુનો યોગ થતાં સુયોગ બની જાય છે. સદ્ગુરુનો યોગ થતાં સદગુરુનો ખજાનો શિષ્યને મળે છે. આ ખજાનો તે સદ્દગુરુએ અર્પણ કરેલો બોધ છે. સુયોગમાં સુબોધનો ગંગા-જમુના જેવો સંયોગ થાય છે અને સહજ રીતે તેનું માંગલ્ય હૃદયસ્પર્શી બને છે.
સુબોધની મીમાંસા – વ્યવહારમાં કે નીતિશાસ્ત્રોમાં પણ બોધદાયક વચનોને સુબોધ કહે છે. અને “હિતોપદેશ' જેવા નીતિશાસ્ત્રના ગ્રંથ બોધદાયક હોય છે. મહારાષ્ટ્રમાં થયેલા રામદાસ સ્વામીએ જે ઉપદેશાત્મક ગ્રંથ પ્રકાશિત કર્યો છે, તે પણ ઘણા સુંદર બોધદાયક વચનોથી ભરેલો છે. આ અને આવા પ્રકારના બીજી કળાઓને લગતા ગ્રંથો પણ બોધદાયક હોય છે. ભગવાન ઋષભદેવે પણ સર્વપ્રથમ યુગલધર્મનું નિવારણ કર્યું, ત્યારે તે સમયની સર્વ પ્રજાને કળારૂપનો ઘણો બોધપાઠ આપ્યો હતો. વિશ્વના અન્ય ધર્મોમાં પણ કહેવાતા ધાર્મિક ગ્રંથોમાં ઘણા સુવાચ્ય અને સુબોધદાયક ભાવો ભરેલા હોય છે પરંતુ જૈનન્યાય પ્રમાણે આ બધા બોધદાયક ગ્રંથો સાંસારિક ભાવોને પણ પ્રેરિત કરતા હોય છે, તેથી સુબોધની કક્ષામાં આવતા નથી. સુબોધ બે
(૧૪૩) –
