Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
ભાગમાં સ્પષ્ટ રીતે વિભકત છે, લૌકિક અને લોકોત્તર. લૌકિક સુબોધ વર્તમાન જીવનને સ્પર્શ કરે છે, વર્તમાન જીવનના હિતાહિતનો ખ્યાલ રાખે છે. બહુ થાય તો તે પરલોકની શુદ્ધિ માટે બોધ આપે છે પરંતુ તેનાથી વધારે લૌકિક સુબોધની સીમા નથી.
જૈન દૃષ્ટિએ પણ લૌકિક સુબોધ પ્રસિદ્ધ થયેલો છે. જેમાં નીતિ અને કલ્યાણની વાતો મુખ્યરૂપે સંગ્રહિત છે. માર્ગાનુસારી જીવના ૩૫ બોલ જીવનની પ્રાથમિક ભૂમિકાનો ઉપદેશ આપે છે. જૈન લૌકિક સુબોધ સામાન્ય માનવજીવનનું લક્ષ છે, વર્તમાન ઉપદેશ પણ લગભગ આ પ્રકારના સુબોધથી ભરપૂર હોય છે. આખો ધાર્મિક કથાસંગ્રહ પણ બોધદાયક કથાવંતાથી પરિપૂર્ણ છે. જૈન આગમના વિભાગમાં પણ ધર્મકથાનુયોગ નામનો એક વિભાગ નિશ્ચિત કરવામાં આવ્યો છે. આટલા વિવેચનથી સમજી શકાય છે કે લૌકિક સુબોધ શું છે ? આ લૌકિક સુબોધ પણ સ્વ-પર દૃષ્ટિએ અર્થાત્ જૈનદર્શન અને અન્ય દાર્શનિકોની દ્રષ્ટિએ, એમ બે ભાગમાં વિભકત છે. આપણે અહીં જે લૌકિક સુબોધની વાત કરીએ છીએ તે અહિંસાનો આશ્રય કરનાર લૌકિક સુબોધ એક પ્રકારે વ્યવહારિક દૃષ્ટિએ પ્રામાણિક છે પરંતુ જ્યારે લોકોત્તર સુબોધને સ્પર્શ કરવામાં આવે છે, ત્યારે બોધ સંબંધી દ્રષ્ટિ પરિવર્તિત થઈ જાય છે.
લોકોત્તર સુબોધ તે મોક્ષમાર્ગનું પ્રાથમિક સોપાન છે. લોકોત્તર સુબોધ ફકત વ્યવહારિક હિતને લક્ષમાં રાખતો નથી. તેમાં વૈરાગ્ય અને ત્યાગ, બંને ભૂમિકાને મજબૂત કરીને મોક્ષમાર્ગનું આખ્યાન હોય છે. આ લોકોત્તર સુબોધ તે સામાન્ય બધા ઉપદેશકોનો વિષય નથી. જેઓએ મોક્ષનું સ્વરૂપ વાગોળ્યું છે અને શાસ્ત્રોનું મંથન કરીને નવનીત પ્રાપ્ત કર્યું છે, તેવા સદ્ગુરુ જ ઉત્તમ પારલૌકિક, લોકોત્તર સુબોધના કલાધર છે. આવા વિશિષ્ટ કલાધર મહાપુરુષ સગુરુ પદને પામ્યા છે. તેઓએ જે સુબોધ સ્વયં પ્રાપ્ત કર્યો છે અને જે બોધથી અથવા બોધલતાથી મુકિત જેવા ફળો પ્રાપ્ત થવાના છે, તે બોધલતા સુબોધની સુરેખા છે. આ લોકોત્તર સુબોધની શું વિશેષતા છે, તેના ઉપર દૃષ્ટિપાત કરીએ
લોકોત્તર સુબોધની વિશેષતા - લક્ષ્ય પર જનાર વ્યકિતને જ્યાં જવું છે, તે જાણવું જેટલું જરૂરી છે, તેનાથી વિશેષ ક્યાં નથી જવું તે જાણવું જરૂરી છે. કોઈપણ આદેશ વિધિ–નિષેધથી પરિપૂર્ણ હોય છે. જ્યારે માણસ યોગ્ય માર્ગ પર પદાર્પણ કરે છે, ત્યારે ભૂતકાળમાં આચરેલા અયોગ્ય માર્ગના સંસ્કારો જાગૃત થઈને પુનઃ વિપરીતદશામાં લઈ જવા માટે જીવને પ્રેરિત કરે છે. જો આ કુપથગામી ભાવોનો બોધ ન હોય, તો જીવાત્માને સુપથમાં ચાલવું પણ દુર્ગમ બને છે. તાત્પર્ય એ છે કે સુપથ અને કુપથ, બંનેનો બોધ સુબોધમાં સમાવિષ્ટ છે. એક હેય છે અને એક ઉપાદેય છે. લોકોત્તર સુબોધમાં પ્રવિષ્ટ થયેલા જીવને પલ–પલ ઉપયોગ રાખવાનો છે કે ઉદયમાન કર્મજન્ય પરિણામો જીવને આધ્યાત્મિક શુદ્ધ નિર્મળ જ્ઞાનાત્મક પરિણામોમાંથી કર્મચેતનામાં તાણી ન જાય, કર્મજન્ય પરિણામોમાં ઓતપ્રોત ન બનાવે, તે લોકોત્તર સુબોધનું લક્ષ્ય છે. સમ્યગુદર્શનની પ્રાપ્તિ થાય, તે પહેલાં મિથ્યાત્વમોહનીયકર્મના ભાવો ઉદયમાન છે. જેમ માછલી કાંટામાં રહેલી મીઠાઈના લોભે મૃત્યુની જાળમાં ફસાય છે, તેમ મિથ્યાભાવો પણ સુખાભાસ કરાવી જીવને ઉત્તમ ભૂમિમાં જતો અટકાવે છે. આ સમયે સુબોધ જ તેની રક્ષા કરી
-(૧૪) -
ISSNNNNNN
NNNN\\\\\\
\\\\\\\\\\\
\\\\\\\\\\\\News
,
