Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
માટે છે. ખરું પૂછો તો તે ઘણો સન્માનજનક શબ્દ છે. “તું” એટલે કોઈ સંસારી વ્યક્તિ નહીં. “ તું એટલે કોઈ રાગ-દ્વેષનો પિંડ નહીં, એ રીતે “તું” કોઈ વિકારી તત્ત્વ પણ નથી. સંપૂર્ણતઃ હું એટલે અહંનો બાદ કરીને તેની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. અહં શબ્દ વિકારી ભાવનો બોધક છે. અહં અર્થાત્ હું, મેં કે મારું, એ બધા વિકારી ભાવોને પ્રગટ કરે છે. તેમાં આત્મતત્ત્વની ગંધ નથી. હું ના હટવાથી અર્થાતુ અહંના જવાથી જ્ઞાનસ્વરૂપ એવો “તું” તે સ્થાનને ગ્રહણ કરે છે. તું” શબ્દ અંધકારમાંથી પ્રકાશ સુધી પહોંચેલા જીવનું સંબોધન છે અને શાસ્ત્રકારે એવા જ ઉલ્લાસપૂર્ણ ભાવથી “તું” કહીને સાધકને અનંત જ્ઞાન સ્વરૂપ બતાવ્યો છે. આ છે તુંનો મહિમા.
આત્મસિદ્ધિમાં જ્યાં-જ્યાં તું' કહીને કૃપાળુ ગુરુદેવે જે અમૃત વર્ષા કરી છે, એ એક પ્રકારે સાધક કે શિષ્ય પ્રત્યેની શુદ્ધ સ્નેહધારાનું વર્ષણ છે અને એમની આ ઉત્તમ શૈલી સૂતેલા જીવને જાગૃત કરવા માટે એક અદ્ભુત જ્ઞાનવૃષ્ટિ છે.
અવ્યાબાધ સ્વરૂપ – સિદ્ધિકારે અનંત જ્ઞાન સ્વરૂપ કહ્યા પછી એ જ રીતે અનંતદર્શનનું આખ્યાન કર્યા પછી આત્મસ્વરૂપના આ બંને મુખ્ય પાયા નિરાબાધ છે, તેમ કહીને સંતોષનો અનુભવ કરાવ્યો છે. જો પ્રાપ્ત થયેલી વસ્તુ બાધિત થતી હોય અથવા ખંડિત થતી હોય કે વિલુપ્ત થતી હોય, તો તે વસ્તુની પ્રાપ્તિ કે અપ્રાપ્તિ, તેમાં ખાસ અંતર રહેતું નથી. જેમ ધનવાન મનુષ્ય ધનનો નાશ થવાથી વિલાપ કરે છે, તે જ રીતે જો જ્ઞાનીની સ્થિતિ હોય અને અનંત જ્ઞાન નાશ પામતું હોય તો નિર્ધન મનુષ્ય કરતાં પણ તેની સ્થિતિ વધારે ભયાનક બને અને છેવટે કહેવું પડે કે આ અનંતજ્ઞાન કરતાં તો સંસાર સારો હતો પરંતુ હકીકતમાં તેવી સ્થિતિ નથી કારણ કે બાહ્ય સમૃદ્ધિ તે પરદ્રવ્યનો સંયોગ છે, જ્યારે જ્ઞાનસંપતિ તે સ્વયં આત્મદ્રવ્યની સંપતિ છે, જેથી તેનો લય થવાનો પ્રશ્ન ઊઠતો નથી. મહાત્માઓએ, જ્ઞાનીજનોએ અને અધ્યાત્મતત્ત્વના સાધકોએ બાહેધરી આપી છે કે આ સ્વરૂપ અવ્યાબાધ છે, નિરાપદ છે, અખંડ અવિનાશી છે, આત્માનો મૂળ ધર્મ છે, તેથી તેને શાશ્વત માની મુક્તિની સ્થાપના થઈ છે. મુક્તિ પણ જો અસ્થાયી હોય તો હકીકતમાં તે મુક્તિ ન કહી શકાય. અહીં નિત્યભાવની પૂરી મહત્તા બતાવવામાં આવી છે અને આત્મસ્વરૂપને અવ્યાબાધ કહી એક પ્રકારનો સંતોષ વ્યક્ત કર્યો છે.
આખી ગાથા સારભૂત ગાથા છે. પાછળની ગાથાઓમાં ઘણી તત્ત્વ ચર્ચા કર્યા પછી આ ગાથામાં તત્ત્વનિચોડ કરી જેમ દહીંમાંથી નવનીત કાઢવામાં આવે, તે રીતે શાસ્ત્રકારે નવનીત પીરસ્યું છે. સામાન્ય રીતે સાધકને એમ ન સમજાય કે કર્તાપણું અને ભોક્તાપણું છોડી દેવાથી કે છૂટી જવાથી જીવના હાથમાં કશું રહેતું નથી. જીવ ભિખારી બની જાય છે. અધિકાર વગરનો પ્રાણી ગણનાપાત્ર જણાતો નથી. તેમ અહીં કર્તુત્વ અને ભોક્નત્વનો અધિકાર છૂટયા પછી જીવ નિષ્ક્રિય અને શૂન્ય ન બની જાય તે માટે જીવને ઉધ્ધોધન કરવામાં આવ્યું છે કે પરદ્રવ્યના કર્તુત્વ અને ભોસ્તૃત્વ ભાવો છૂટવાથી સ્વદ્રવ્યનો અનંત ખજાનો તને હાથ લાગવાનો છે. કર્તાપણું છોડવાની જે વાત છે તે બાહ્ય કર્તૃત્વનો ત્યાગ છે. જીવાત્મા સ્વયં પોતાના અધિકારથી વંચિત થઈ પરાધીન હતો, તેને બદલે હવે સ્વગુણનો કર્તા બનશે અને આત્મદ્રવ્યના ગુણનો કર્તા બનીને તેનો ભોક્તા પણ બનશે. આ રીતે અભોક્નત્વ અને અકર્તુત્વભાવમાં ઊંડુ રહસ્ય છે, તેનું આ ગાળામાં સ્પષ્ટ
- (૧૨) -
