Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
ઉપલબ્ધિ પણ જેવી–તેવી નથી. વિચાર રૂપ સાધન પરિપૂર્ણ થતાં સ્વતઃ જ્ઞાનાત્મક ઉપલબ્ધિ થાય છે. આ સમગ્ર સાધ્ય-સાધનની પરમ સૂમ દાર્શનિક પ્રક્રિયા (થીયરી) આપણા જાગૃત આત્મા શ્રીમદ્જીએ “કર વિચાર તો પામ તેમ કહીને એક પ્રકારે પરોક્ષ ભાવે વ્યક્ત કરી છે.
આખી ગાથાના શબ્દ શબ્દનું વિવેચન કર્યા પછી આપણે ગાથાનો આધ્યાત્મિક સંપૂટ કે ગુપ્ત ખજાનો છે, તેને ખોલીએ અને આનંદ લઈએ.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ – ગાથામાં શુદ્ધ બુદ્ધ ઈત્યાદિ સંબોધનથી જે આખ્યાન કર્યું છે, તે આગળની અવસ્થામાં આવશ્યક રહેતું નથી. જ્યાં સુધી અશુદ્ધ ભાવો છે, ત્યાં સુધી જ શુદ્ધ ભાવોની પ્રતિષ્ઠા છે. તે જ રીતે અજ્ઞાનભાવની પ્રતિષ્ઠા છે, ત્યાં સુધી જ બુદ્ધ ભાવોની પ્રતિષ્ઠા છે. બંને સ્થિતિ પાર થયા પછી ચૈતન્યઘનની શબ્દાતીત અવસ્થા આવે છે. એટલે ત્રીજું વિશેષણ “ચૈતન્યઘન” અધ્યાત્મભૂમિનું ઉદ્ઘાટન કરે છે અને ત્યાં પણ જ્યોતિરૂપ સુખમય સ્થિતિને પાર કરી સુખાતીત અવસ્થામાં પ્રવેશ કરે છે. વાસ્તવિક રીતે આ ગાથાનો જે અદ્રશ્ય સંપૂટ હતો, તેમાં મિશ્રણ કરી ઉપર્યુક્ત બધી ભૂમિકાઓથી રહિત તેવી અકથ્ય ભૂમિકાનું આ ગાથા ગાન કરે છે. સ્વયં ગાથા કહે છે કે કહેવાનું હતું તે કહેવાઈ ગયું છે, હવે સીમાતીત અસીમ ભાવોમાં રમણ કરવું, તે જ પરમ સ્થિતિનું અવગાહન છે. પરમ સ્થિતિના અવગાહનમાં આ બધા મૂકેલા શબ્દો એક ભૂમિકા સુધી આનંદદાયક બની, પ્રતિયોગી તમામ ભાવોનું વિસર્જન કરી, અનુયોગી ગુણોની પણ સીમાને પાર કરી ગુણાતીત અવસ્થામાં જવા માટેની સંપ્રેરણા છે. ગીતામાં કહ્યું છે કે ત્રિગુણમય વેલા અતિ તો જવાન ! વેદ એટલે જ્ઞાન, તેને પણ સત્ત્વ, રજો અને તમો ત્રિગુણમય માન્યું છે. તે જ રીતે સાધ્ય, દૃશ્ય અને કથ્થભાવો ગુણમય હોય છે. જ્યારે પરમસ્થિતિ ગુણાતીત છે. બીજું કહીએ કેટલું કહીને ગાથાકારે ગુણાતીત ભાવોને ઈગિત કર્યા છે. આ ગાથાનો આધ્યાત્મિક સંપૂટ શ્રેષ્ઠતમ છે.
ઉપસંહાર – શાસ્ત્રકારે જાણે પોતાનો વિષય ધીરે ધીરે આટોપી લેવાનો હોય, તે રીતે લક્ષ્યવેધ કરી નિશ્ચયાત્મક કેન્દ્રરૂપ વ્યાખ્યાન કર્યું છે. સંપૂર્ણ ગાથા સાધનાક્ષેત્રમાં જે સાધ્ય માનવામાં આવ્યું છે અને તમામ અધ્યાત્મશાસ્ત્રો જે ભાવોને અંતિમ રૂપે સ્વીકાર્ય માને છે, તે ભાવોની અભિવ્યક્તિ કરીને લોક પ્રસિદ્ધ વિષયનો સ્પર્શ કરે છે, જીવાત્માની શુદ્ધિ અને પ્રભુતા, આ બંને અનિવાર્ય તત્ત્વ છે. આ બે જ તત્ત્વો વાસ્તવિક સુખશાંતિને અર્પણ કરે છે, એટલું જ નહીં પરંતુ શાંતિના ધામમાં જ પહોંચાડી દે છે. એટલે અહીં “સુખધામ” શબ્દનો પ્રયોગ છે. અશુદ્ધિ, અજ્ઞાન અને દુઃખ, આ ત્રણ પરિહાર્ય છે અને શુદ્ધિ, જ્ઞાન અને સુખ આ ત્રણ આવકાર્ય છે.
ગાથામાં સંક્ષેપ ભાવે આ ત્રણે તત્ત્વોનો ઉપસંહાર કર્યો છે. સંક્ષેપમાં એમ કહી શકાય કે આ ગાથામાં લક્ષ્યવેધી ત્રણે ભૂમિકાને ઉજાગર કરી છે, આટલી અભિવ્યક્તિ પછી હવે જાણે શાસ્ત્રકાર સ્વયં મૌનભાવમાં લીન થવાના હોય, તે રીતે સમાધિભાવનો ઉલ્લેખ કરી આગળના વિષયને વાણીનું રૂપ આપી રહ્યા છે, તો આપણે તે ગાથાનો ઉપઘાત કરીએ.
