Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
તું એટલી તારી ઓળખાણ કર. જ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં આ છે કાર સદ્દગુરુનો આ અમૃત કટોરો છે. તું” કારો તે ઠોકર નથી પરંતુ એક પ્રકારની જ્ઞાનચેતના છે.
ગાથામાં પણ જ્યાં સુધી દેહાધ્યાસ હતો ત્યાં સુધી હું કાર કે અહંકાર હતો પરંતુ દેહાધ્યાસ ગયા પછી “તુંકારો આવ્યો. હુંકાર જો કર્યા છે તો તુંકાર અકર્તા છે, માટે અહીં પદમાં કહ્યું છે કે તું હવે કર્મોનો કર્તા નથી. તું, એટલે સાંભળનાર શ્રોતા. સદ્ગુરુનું વચન સાંભળવા માટે સુપાત્ર બનેલો જીવ તે “તું છે. આ તું કર્મોનો કર્તા નથી અને એ જ રીતે હવે ભોક્તાભાવથી પણ મુક્ત થયેલો “તું એટલે તારો આત્મા છે. બે વખત “તું” કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે ઘણી વખત સામાન્ય બોધથી કે સામાન્ય સમજથી જીવ અકર્તા બનતો નથી. કર્મ તો ભોગભાવમાં લિપ્ત રહે છે. કર્તાપણાની ક્રિયા અને ભોગભાવ અને નિરાળા છે. મુખ્યત્વે જીવ ભોગમાં જ આસક્ત હોય છે અને ભોગો માટે તૃષ્ણાતુર પણ હોય છે. સુખની કામના માટે જીવ પ્રત્યેક ક્ષણે લોલુપ બનેલો છે. એટલે આ ગાળામાં બે વખત તુંકાર કરીને કર્તુત્વ અને ભોક્તત્વનો ભારપૂર્વક નિષેધ કર્યો છે. કર્મ શબ્દ એ બતાવે છે કે કિસાન જેમ બીજનું આરોપણ કરે છે, ત્યારે તે પોતાના કર્મ પૂરા કરે છે, કર્તવ્ય પૂરું કરે છે, પાણીનું સિંચન કરે છે અને ઉદયમાન અંકુરોની રક્ષા કરે છે. બીજા ઉપદ્રવી તત્વોથી તેને બચાવે છે પરંતુ બીજની જે આંતરિક શક્તિ છે તેના પરિણામે સમગ્ર વૃક્ષની રચના થાય છે. તે શક્તિ બીજનું આરોપણ કરનાર કિસાનની નથી. બીજની શક્તિનો જે કાંઈ તિરોભાવ કે આવિર્ભાવ છે તે પ્રકૃતિ જગતનું ઊંડુ રહસ્ય છે. તેનો મર્મ જે જાણે છે, તે બીજને અંકુરિત કરવાના અહંકારથી મુક્ત રહે છે. બીજ સ્વયં અંકુરિત થઈ ફળ આપે છે. આ રહસ્ય સમજવું જેમ જરૂરી છે, તેમ દેહના પણ અંકુરિત થતાં ભોગ ભાવો સ્વયં પોતે જન્મે છે ને ભોગવાય છે. જો તે મર્મને જાણી લે, તો જીવ અકર્તા ને અભોક્તા બની કર્મજાળથી છૂટો પડે . ગાથાનું રહસ્ય એ જ છે કે આ બન્ને વિકારી ભાવ જીવના નથી, માટે તું કર્તા પણ નથી અને ભોક્તા પણ નથી એમ વારંવાર કહ્યું છે. ક્યારે કર્તા-ભોક્તા નથી ? જ્યારે દેહાધ્યાસ છૂટી જાય છે ત્યારે.
આ ગાથાનો માર્મિક ભાવ ગુરુકૃપાનો એક પ્રકારનો મીઠો અમૃત કટોરો છે. જ્યારે સનો સ્નેહ શિષ્ય પ્રતિ આકૃષ્ટ થાય છે, ત્યારે હાલભર્યો આ શબ્દ ઉચ્ચારે છે અને કહે છે કે તું કર્તા નથી, તું ભોક્તા નથી. તું કર્તા નથી તો તું કોણ છો? તું ભોક્તા નથી તો તું કોણ છો? આ રીતે અધ્યાર્થ પૂર્તિની અપેક્ષા છે.
તું કર્તા નથી તો તું તેવો કોઈ સ્થિર આત્મા છો જેમાં વિકાર નથી. હીરાને જોઈને કોઈ એમ કહે કે આ પથ્થર નથી. જો હીરો પથ્થર નથી તો હીરો શું છે ? તે ભાવ અધ્યાર્થ છે અર્થાતુ. હીરો તો હીરો છે. હીરાના અલૌકિક ગુણો હીરામાં સમાવિષ્ટ છે. તેમ ગુરુએ કહ્યું કે તું કર્તા નથી તો તેનો અર્થ એ છે કે તું એક સ્થિર શાશ્વત તત્ત્વ છે અને પોતાના ગુણોથી જ સંપૂર્ણ ગુણોનો ધારક છે. હવે તારે કાંઈ કરવાપણું રહેતું નથી. જેનામાં અભાવ હોય તે કર્તા બને છે. તારામાં કશો અભાવ નથી, બાહ્ય કશું કરવાની જરૂર નથી. તું અકર્તા હોવાથી સ્વયં પરિપૂર્ણ છો. જેમ વેદાંતમાં કહ્યું છે કે, ॐ पूर्णमदः पूर्णमिदम् पूर्णात् पूर्णमदुच्यते । पूर्णस्य पूर्णमादाय पूर्णमेवावशिष्यते ॥
છે . (૨૦)
