Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
પરિણામો પરંતુ જ્ઞાનદશાના પરિણામો આ બંને ભાવોને અંતરંગથી છૂટા પાડી પોતાના દ્રવ્યભાવો સુધી સીમિત કરી સ્વયં તે સીમાને પાર કરી જાય છે.
ગાથાકાર અહીં જે અકર્તાપણાની અભિવ્યક્તિ કરે છે, તે આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિએ જાણે જીવને કાપણા કે ભોક્તાપણાના હજારો ટનના બોજાને હળવો કરી અગુરુલઘુ એવા અરૂપી આત્માને જ્ઞાનદર્પણમાં પ્રતિબિંબિત કરી સ્પષ્ટપણે તેનું અવિકારી અવસ્થાનું દર્શન કરાવે છે અને કર્તુત્વ તથા ભોક્નત્વ જેવા મહાવિકારથી તું નિરાળો છો, તેમ કહી તુંકારા સાથે તત્ત્વજ્ઞાનનું પાન કરાવે છે.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ – જૈનદર્શન કે કોઈપણ અધ્યાત્મશાસ્ત્ર જીવાત્માના બે સ્પષ્ટ સ્વરૂપનું બરાબર આખ્યાન કરે છે. એક છે આત્માનું આસક્ત સ્વરૂપ અને બીજું છે અસંસક્ત સ્વરૂપ. સંસક્ત સ્વરૂપ બે પ્રકારનું હોય છે, ૧) વાસ્તવિક અને ૨) ભ્રમાત્મક. ખરું પૂછો તો વાસ્તવિક સંસક્તપણે પણ માયાવી હોવાથી મૂળમાં તો તે પણ ભ્રમાત્મક છે. હું બંધાયેલો છું, તેવો મિથ્યાભ્રમ તો ભ્રમાત્મક છે જ. પાંખ હોવા છતાં પક્ષી જમીન ઉપર બેઠું છે, તેને પણ ચિત્તભ્રમ થયો છે કે મને પાંખ નથી. કદાચ પાંખ છે, તો મારામાં ઉડવાની શક્તિ નથી. આ રીતે તે પક્ષી હકીકતમાં બંધાયેલું નથી પણ વિચારથી પરાધીન છે અને તે અનંત આકાશથી વંચિત છે. પ્રકૃતિથી પ્રાપ્ત એવી પોતાની ઉડ્ડયન શક્તિ હોવા છતાં હાય રામ ! તે ઊડી શકતું નથી પરંતુ કોઈ ધડાકો થાય, તેનો ભ્રમ તૂટે, તો તે નીલ ગગનમાં પરિભ્રમણનો આનંદ લેવા લાગે છે.
શું જીવની આવી સ્થિતિ નથી ? આ ગાથા આવા ભ્રમાત્મક બંધનને તોડી કર્મરહિત આત્માને સિદ્ધત્વના અનંત આકાશમાં યાત્રા કરાવે છે. આત્મસિદ્ધિની અપૂર્વ ઘોષણા રૂપ ધડાકાથી જીવની તંદ્રા તૂટે છે અને પોતે કર્મ કરવા છતાં કર્મભોગથી નિરાળો છે, તેવી શુદ્ધદશા મેળવી, કર્મ અને કર્મફળથી રહિત અખંડ–અવિનાશી અકર્તા–અભોક્તા બની, સ્વરૂપની ઝાંખી કરી આત્મામાં પરમાત્માના દર્શન કરે છે, આ છે ગાથાનો અધ્યાત્મિક સંપૂટ.
ઉપસંહાર – ગાથાઓ ક્રમશઃ આધ્યાત્મિક ભાવોને ઉજાગર કરતી આગળ વધી રહી છે. લગભગ બધી ચર્ચાઓ બંધ કરી શાસ્ત્રકાર પોતાના મંતવ્યને કે અણમોલ ચિંતનને અથવા સ્વયં પોતે જે અનુભવ્યું છે, તેનું જાણે આખ્યાન સાથે રસપાન કરાવી રહ્યા છે. પછીની બધી ગાથા આધ્યાત્મિક ભાવોમાં ઊંડી ઉતરતી જાય છે અને સ્વર્ણકાર સોના પર કોતરણી કરી અભુત રીતે પરમાત્માની મૂર્તિ પ્રગટ કરવા પ્રયાસશીલ હોય, તે રીતે આપણા કલાકાર ધીરે ધીરે માનો આત્મદેવની મૂળભૂત અમૂર્ત મૂર્તિને ઉપસાવી રહ્યા છે. નિરાકારભાવોને માનો સાકાર શબ્દથી ઈશારો કરી ગૂઢભાવોને પ્રદર્શિત કર્યા હોય, તે માંહેની આ ગાથા એક કડી સ્વરૂપ છે. અસંખ્ય ગુણધારક આત્માના અનેક વિધિ-નિષેધાત્મક ગુણોમાં અકર્તા અને અભોક્તા જેવા નિષેધાત્મક ગુણોનું આખ્યાન કરી વિરક્તિની કેડી પર ચાલવા માટે સાધકને સચોટ પ્રેરણા આપી રહ્યા છે. આ ગાથાનો ઉપસંહાર માનો ગાથા-૧૧ના ઉપોદ્ઘાતની ભૂમિકા તૈયાર કરી રહ્યો છે. ક્રમશઃ આત્મસિદ્ધિના સોપાનો શિખર તરફ જઈ રહ્યા છે.
૧૭ઇ0)
૨૦૯)
