Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
વર્ધમાન સમકિતને કર્તા રૂપે પ્રદર્શિત કર્યું છે. અહીં કર્તાભાવમાં વિશેષ તત્ત્વદ્રષ્ટિનો પ્રકાશ છે. કારણ કે આભાસ મિથ્યા છે અને જ મિથ્યા છે, તેને ટળવાનું શું હોય? અહીં જે વ્યકિતને મિથ્યા આભાસ થયો છે તે કર્તા સ્વયં સમકિત થતાં મિથ્યા આભાસને ટાળે છે. જેમ અંધકારને ટળવાપણું નથી પરંતુ પ્રકાશ અંધકારને ટાળે છે. પ્રકાશ થતાં જ તે અંધકારનો નાશ થાય છે. તે જ રીતે વર્ધમાન સમકિત પ્રગટ થતાં મિથ્યાભાસનો ભૂક્કો કરી નાંખે છે. સમકિતનું કર્તુત્વ કે શુદ્ધ આત્માનું કર્તુત્વ એકાકાર છે અને તે સ્વયં મિથ્યાભાસથી વિમુકત થાય છે. મિથ્યાભાસનું આટલું વિવેચન કર્યા પછી તત્ત્વતઃ મિથ્યાભાસનું સ્વરૂપ આલેખીને ઉદિત ચારિત્રભાવનો સ્પર્શ કરશું, જે વર્ધમાન સમકિતનું ઉત્તમ ફળ છે. મિથ્યાભાસ ફકત બૌદ્ધિક અંધકાર નથી તેમ જ કોઈ દ્રવ્યનું વિપરિણમન પણ નથી પરંતુ અનુચિત શ્રદ્ધા તે મિથ્યાભ્યાસનું કલેવર છે. શ્રદ્ધાનો અર્થ વિશ્વાસ છે, એક પ્રકારની ધારણા છે. આ ધારણા આધારયુક્ત હોય, ત્યારે શ્રેષ્ઠ શ્રદ્ધા બને છે પરંતુ ધારણા નિરાધાર હોય, ત્યારે તે મિથ્યાભાસ બને છે. મિથ્યા ધારણાના નિમિત્તો મિથ્યા હોતા નથી પરંતુ નિમિત્તોના વિષયમાં કર્તા સ્વયં વિપરીત ધારણા કરે છે. જેમ કોઈ નિશાળીયો સાત અને પાંચ, બંનેનો સરવાળો તેર બતાવે, તો ત્યાં સાત અને પાંચ સંખ્યા બરાબર છે, તેની ગણિત કરવાની બુદ્ધિ પણ હાજર છે પરંતુ સાત અને પાંચનો સાચો સરવાળો બાર થાય તેને મૂકીને તેની ધારણા કરી, તે મિથ્યાભાસ છે, તે જ રીતે જીવાત્મા બધા દ્રવ્યો શાશ્વત અને શુદ્ધ પરિણમનવાળા હોવા છતાં દ્રવ્યોના સ્વભાવ અને તેના પરિણમન વિષે ખોટું ગણિત કરે, તો તે મિથ્યાભાસ છે. મિથ્યાભાસનો આધાર મિથ્યાત્ત્વ છે. મિથ્યાત્વ તે મોહનીયકર્મનો વિશેષ ઉદયભાવ છે. મિથ્યાભાસ, મિથ્યાશ્રદ્ધા કે મિથ્યાત્વ, તે ત્રણે મૂળમાં મિથ્યા હોવાથી જેવી ધારણા કરી છે, તે પ્રમાણે પરિણમન ન હોવાથી બાકીનો બધો ક્રિયાકલાપ મિથ્યા બની જાય છે.
વિશ્વમાં પ્રવર્તમાન બે ધારાઓ આદિકાળથી અસ્તિત્વ ધરાવે છે. એક ધારા અનૈતિક, પાપ પ્રવૃત્તિથી પરિપૂર્ણ, હિંસાત્મકભાવોથી ભરેલી, જ્ઞાનાત્મક ભાવોનો ઉપહાસ કરી, ભૌતિક, શકિતોઓને પ્રધાનપણે સ્થાયી ભોગાત્મભાવોને મહત્ત્વ આપે છે. જ્યારે બીજી ધારા નૈતિક, ધાર્મિક, પુણ્ય પ્રવૃત્તિથી પરિપૂર્ણ, દયા અને અહિંસાત્મક ભાવોથી ભરેલી, જ્ઞાનાત્મકભાવોને સ્વીકારી, ભૌતિક શકિતઓનો અનાદર કરી, ત્યાગ અને વિરકિતમય ભાવોને મહત્ત્વ આપે છે. પ્રથમ ધારાને અર્થાત્ પાપધારાને જે સુખનું કારણ માને, તેને શાસ્ત્રકારે અથવા આધ્યાત્મિક સાધકોએ કે અનંત જ્ઞાની દેવાધિદેવોએ મિથ્યાભાસ કહ્યો છે. તેનો સ્વીકાર કરી, તેને ધ્રુવસત્તા માને, તે મિથ્યાત્વ છે. જ્યારે બીજી જ્ઞાનધારા કે પુણ્યધારાને શાશ્વત સુખનું કારણ માને, તે અનંત જન્મ મૃત્યુથી જીવને વિમુકત કરે છે, તે પ્રકારની ધારણા, તે સમકિત કે સમ્યગદર્શન છે. સહજ રીતે સ્પષ્ટ છે કે બીજી ધારાનો સ્પર્શ થતાં જ પ્રથમ ધારાની આસ્થા ઓગળી જાય છે. પુણ્યધારાનો સ્પર્શ જ મિથ્યાભાસને ટાળે છે. દીવો થતાં જ અંધકારનો લય થાય છે. પારસમણીનો સ્પર્શ થતાં જ લોઢાનું લોખંડપણું વિલુપ્ત થઈ જાય છે. જ્ઞાનાગ્નિનો સ્પર્શ થતાં જ કર્મરૂપી કાષ્ટો બળી જાય છે. જે આભાસ મિથ્યા હતો, તે હવે હકીકતમાં મિથ્યા બની જાય છે. આ છે વર્ધમાન સમકિતનું પ્રથમ ઉત્તમ પરિણમન કે તેનું ફળ.
