Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
છે. હવે આપણે મૂળ વિષય પર આવીએ કે આત્માનો વિભાવ શું છે? એક અભાવાત્મક વિભાવ છે, તે અજ્ઞાનરૂપ છે અને બીજા વિષય-કષાય રૂ૫ બે વિભાવ છે. આ મૂળભૂત વિભાવના આધારે ઉત્પન્ન થતાં બીજા નંબરના ઉત્તર વિભાવો અસમતા, અસહિષ્ણુતા, કામવિકાર, ઈર્ષ્યા વગેરે રૂપે પ્રગટ થાય છે. આ બધા પરિચિત વિભાવો હોવાથી તેનું અધિક વિવેચન કર્યું નથી.
સંપૂર્ણ ગાથા જ્ઞાનનો પ્રબળતમ મહિમા પ્રગટ કરે છે. હવે આપણે આ ગાથાનો આધ્યાત્મિક સંપૂટ નિહાળીને ગાથાને સમાપ્ત કરીશું.
આધ્યાત્મિક સંપૂટ : મનુષ્ય જ્યાં સુધી બાહ્ય આવરણોમાં સંશકતા હોય છે અથવા બાહ્ય માયાવી રૂપમાં મોહિત હોય છે, ત્યાં સુધી અખંડ બ્રહ્મ પરમાત્મા રૂપ આત્મશકિતના દર્શન કરી શકતો નથી. જ્યારે આવરણથી ઉપર ઊઠીને આંતરદ્રષ્ટિ કરે છે, ત્યારે તે દિવ્ય શકિતના દર્શન કરી શકે છે. ગાથામાં કથિત અનાદિનો વિભાવ તે એક મોટું આવરણ છે. આવરણ રહે કે ન રહે પરંતુ આવરણનું આવરણ રૂપે ભાન થવાથી જ્ઞાનક્ષેત્રમાં તેનો સહજ રીતે લય થઈ જાય છે. જીવાત્મા વિભાવથી ઉપર ઊઠી જ્ઞાનની પ્રબળતાના આધારે પરમાત્મક્ષેત્રમાં રમણ કરી શકે છે. આ પુરુષાર્થ એક પલભરનો જ પુરુષાર્થ છે. દ્રષ્ટિ ખૂલતાં જ અનાદિનું બંધન અબંધન રૂપ બની જાય છે. જેમ પાણીમાં તરનાર વ્યકિત ચારે બાજુથી પાણી દ્વારા લેપાયમાન હોવા છતાં તરવાની કળાના આધારે તે ડૂબતો નથી, તે જ રીતે જ્ઞાનકળાના આધારે જીવ સંસાર અવસ્થામાં હોવા છતાં હવે તેને ડૂબવાનો ભય નથી કારણ કે તેણે વિભાવને પારખી લીધો છે, એટલે તે એક ક્ષણમમાત્રમાં જ અપ્રભાવી બની ગયો છે. જ્યાં સુધી વિભાવને જાણ્યો ન હતો, ત્યાં સુધી જ તેનું જોર હતું. સ્વપ્નમાં સિંહથી ભયભીત થયેલો વ્યકિત જાગ્રત થતાં જ ભયમુકત બની જાય છે, તે જ રીતે જ્ઞાનનું કિરણ પ્રાપ્ત થતાં વિભાવ સ્વતઃ નિષ્પભ થઈ જાય છે અને જીવાત્મા પોતાના ઘરમાં પહોંચીને સુખશાંતિનો અનુભવ કરે છે. ગાથામાં સત્યનું ભાન થવું, તે એક મહત્ત્વપૂર્ણ સિદ્ધાંતની અભિવ્યકિત થઈ છે.
ઉપસંહાર : સિદ્ધિકાર ક્રમશઃ મોક્ષમાર્ગની આરાધનામાં એક પછી એક આવશ્યક તત્ત્વોનું આખ્યાન કરતા જાય છે. જૈનદર્શન ચારિત્રપ્રધાન હોવા છતાં સાધનામાર્ગમાં સમ્યગદર્શનનું ઘણું જ મહત્ત્વ છે. સમ્યગુદર્શન કે સમ્યગુજ્ઞાનમાં ભલે વ્રતનો અભાવ હોય પરંતુ હકીકતમાં સમ્યગુદર્શન એક પ્રકારે જીવન દર્શન છે, વાસ્તવિક નિર્ણય છે. તેના દ્વારા આત્મા સંબંધી સૈદ્ધાંતિક પ્રમાણભૂત જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. ગુરુકૃપા હોય કે પુણ્યનો ઉદય હોય અને મિથ્યાત્વ મોહનીય કે જ્ઞાનાવરણીય જેવા ઘાતિ કર્મો જર્જરિત થયા હોય, ત્યારે એક ક્ષણમાં જ સમકિત રૂપ રત્નની પ્રાપ્તિ થાય છે. મોક્ષમાર્ગની સાધનામાં આ એક મહત્ત્વપૂર્ણ બિંદુ છે. જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે લાંબાકાળની પ્રતીક્ષા કરવી પડતી નથી. સગુરુની કૃપા થતાં જ ઊંઘમાંથી ઊઠેલો માણસ પોતે ક્યાં છે તે બાબત તુરંત જ નિર્ણય કરી લે છે, તેમ લાંબાકાલની નિદ્રા પૂરી થતાં એક ક્ષણમાં જ જીવ પોતાનો નિર્ણય કરી લે છે. સંપૂર્ણ ગાથા જ્ઞાનાત્મક આરાધનાનો ચમત્કાર પ્રગટ કરે છે. શેષ કર્મો કાલક્રમમાં ક્ષય થશે, હવે તેની ફિકર નથી. આ છે ગાથાનો સારાંશ.
