Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
૧) મિથ્યાભાસનો વિલય ૨) ચારિત્રભાવનું પ્રાગટય ૩) વીતરાગ પદની સ્પર્શના.
ભાવ
ત્રણે ભાવ લગભગ સમકક્ષાના છે, છતાં પણ તેમાં જે કાંઈ ગુણાત્મક અંતર છે, તેનું વિવેચન જરૂરી છે. જો કે આ ત્રણ સ્વભાવોમાં એક પ્રતિયોગી છે અને બે અનુયોગી છે. મિથ્યાભાસ તે પ્રતિયોગી છે. જ્યારે ચારિત્રભાવ અને વીતરાગ પદની સ્પર્શના, આ બંને અનુયોગી ભાવ છે. મિથ્યાભાસ પ્રતિયોગી હોવાથી નિરોધક છે અર્થાત્ અનારાધ્ય છે, જ્યારે શેષ આરાધ્ય છે. મિથ્યાભાવ એક પ્રકારનું આવરણ છે, તે કર્મનો ઉદયભાવ છે. જ્યારે બાકીના બંને ભાવોમાંથી એક ક્ષાયોપમિક ભાવ છે, એક ક્ષાયિક ભાવ છે. સામાન્ય ચારિત્ર તે ક્ષાયોપમિક પરિણામ છે અને વીતરાગ ભાવ તે ક્ષાયિક પરિણામ છે. મિથ્યાભાસ જવાથી પ્રથમ પગથિયું ચારિત્રભાવનું છે અને બીજું પગથિયું વીતરાગભાવનું છે. આ રીતે મિથ્યાભાસનો અભાવ થતાં ત્રણે પદ એક પંકિતમાં રેખાંકિત થવાથી મુકિત મંઝિલના સોપાન જેવા લાગે છે. મિથ્યાભાસ ગયો, તે પ્રથમ પ્રકાશ થયો, તેની સાથે જ ચારિત્ર ભાવનો ઉદય થયો, પ્રકાશમાં વધારે પલટો આવ્યો. જ્ઞાનાત્મક ભાવે વીતરાગપદની સ્પર્શના થઈ. ઉત્તમ જ્યોતિ રૂપે ત્રીજો પ્રકાશ થયો સમકિત રૂપી કલિકામાંથી કેવા પુષ્પો ખીલ્યા અને કેવા મધુર ફળનું બંધારણ થવા લાગ્યું, કેવી અપૂર્વ ક્રિયાનો શુભારંભ થયો, જાણે સમકિત રૂપી ઝાલર વાગવા લાગી અને તેના મધુરા રણકાર કર્ણપટ સુધી પહોંચવા લાગ્યા. શાસ્ત્રકારે સૈદ્ધાંતિક સત્યનું ધ્યાન રાખી બહુ જ ખૂબીથી વર્ધમાન સમકિતની પ્રભાવલીલાનું આખ્યાન કર્યું છે. જે પદ લેવા માટે સાધક લાલાયિત હતો, તે પદના દર્શન માટે ગુરુદેવે સમકિત રૂપી ચશ્મા અર્પણ કર્યા છે. તેમજ મહાસિદ્ધાંતનું મહાફળ પ્રદર્શિત કર્યું છે. હવે આપણે મિથ્યાભાસ શું છે, મિથ્યાભાસનું કલંક કેવી રીતે જીવ સાથે જોડાયેલું છે જેને ધોવાથી વસ્ત્રની શુકલતા પ્રગટ થાય છે, તેને જોઈએ.
મિથ્યાભાસ તેના ત્રણ પ્રકાર છે.
-
(૧) અબોધાત્મક મિથ્યાભાસ જેમાં સત્યનો બોધ ન હોય અથવા દ્રવ્યો વિષે કે કોઈપણ પ્રકારના તત્ત્વ વિષયક જરાપણ ભાન ન હોય, તેવી અબોધદશા અથવા એકેન્દ્રિયાદિ જીવોમાં વર્તતો જે ઓઘસંજ્ઞાનો ભાવ, જ્યાં હકીકતમાં ફકત સૂક્ષ્મ વાસનાનો જ આભાસ છે, આ આભાસ તે પ્રથમ પ્રકારનો મિથ્યાભાસ છે, તે અબોધાત્મક છે.
(૨) નિષ્પક્ષ મિથ્યાભાસ જીવની વિકસિતદશા થયા પછી ફકત વિષયોનો અને દૃશ્યમાન જગતનો જેને બોધ થાય છે અને વિષયોની પ્રતીતિને સુખદુ:ખનો આધાર માની તે પદાર્થોમાં તન્મય બની જાય છે, ત્યાં આભાસ છે પરંતુ તે વાસ્તવિક આભાસ ન હોવાથી સામાન્ય કક્ષાનો મિથ્યાભાસ છે. આ મિથ્યાભાસ એવો સરળ છે કે કાગળને બળતાં જેમ વાર ન લાગે, તેમ આ મિથ્યાભાસ શીઘ્ર ટળી શકે છે. આ મિથ્યાભાસમાં મિથ્યા આગ્રહ ભરેલો નથી. તે નિષ્પક્ષ અને કોઈ પ્રકારના તીવ્ર આસકિતભાવથી મુકત તેવો સરળ મિથ્યાભાસ છે, જેને ધોતા અધિક પરિશ્રમ લાગતો નથી.
(૩) વિબોધ મિથ્યાભાસ ત્રીજા પ્રકારનો મિથ્યાભાસ વિપરીત બોધવાળો હોય છે. તે
(૧૪)
