Book Title: Atmsiddhi Mahabhashya Part 03
Author(s): Shrimad Rajchandra, Jayantilalji Maharaj
Publisher: Shantaben Chimanlal Bakhda
View full book text
________________
અને તેનું આવરણ હટી જતાં પ્રભુએ તેની બધી જિજ્ઞાસાઓ પ્રગટ કરી દીધી. ઈન્દ્રભૂતિ ગુરુચરણમાં લયલીન થઈ ગયા અને ગણધર ગૌતમસ્વામી જેવી મહાન પદવી મેળવી અમર બની ગયા એટલું જ નહીં પરંતુ મોક્ષગતિને પામી ગયા. જ્યાં સુધી જીવ્યા ત્યાં સુધી તેઓ ઉત્તમ જિજ્ઞાસુ રહ્યા અને તેમને સદ્ગુરુનો સુયોગ મળ્યો. આવા હજારો દ્રષ્ટાંતો જોવા મળે છે, જ્યાં પ્રાકૃતિક રીતે જિજ્ઞાસુ અને સદ્ગુરુનો યોગ સ્થાપિત થયેલો છે.
ગાથામાં પણ આ વાતને પુષ્ટ કરી છે. જો કે અહીં સંદિગ્ધભાવ પણ છે. જો યોગ થાય, તો લાભ થાય. હકીકતમાં આ સંદિગ્ધભાવમાં પણ ઉપર્યુકત પ્રાકૃતિક સુયોગનું કથન ઉપલબ્ધ થાય
છે.
વિશેષ વાત – યોગ્ય શિષ્યને યોગ્ય ગુરુનો સુયોગ થાય, તેવો એક ક્રમ છે અને બીજો ક્રમ એવો પણ છે કે અયોગ્ય જીવને સદ્ગુરુનો યોગ થાય અને તેનું પરિણામ જીવને માટે કલ્યાણકારી બને છે. અહીં જે અયોગ્ય પાત્ર છે, તે પૂર્ણતઃ અયોગ્ય નથી. અયોગ્યતા નૈમિત્તિક છે પરંતુ તેની યોગ્યતા ઢંકાયેલી છે. અયોગ્યમાં પણ યોગ્યતા તો છે જ. તાત્પર્ય એ છે કે પ્રગટ કે ગુપ્ત જે યોગ્ય છે, તેને જ સદ્દગુરુનો યોગ થાય છે. યોગ્યતારહિત જીવને કદાચ સદ્ગુરુ મળે, તો પણ તેને સુયોગ થતો નથી.
ગાથામાં “જિજ્ઞાસુને સદ્ગુરુ મળે તો એ પ્રમાણે ઉલ્લેખ છે પરંતુ ખરા અર્થમાં આ કથન સંદિગ્ધ નથી. ઉત્તમ જિજ્ઞાસુને સદ્ગુરુ અવશ્ય મળે છે અને બંનેનું મિલન થયા પછી જે ઉત્તમ પરિણામ આવે છે, તેની “તો પામે સમકિતને એમ કહીને પ્રશસ્તિ કરી છે. શું આ લોક સુવિહિતા કથા નથી કે ઉત્તમ ભૂમિમાં પડેલું બીજ ઉત્તમ ફળ આપે છે? જિજ્ઞાસુ તે ઉત્તમ ભૂમિ છે. સદ્ગુરુના વચન તે બીજ છે. સદ્ગુરુ સ્વયં કૃષક છે. બીજ અંકુરિત થયા પછી તેના સમકિત રૂપી ઉત્તમ ફળ આવે છે. આ રીતે અહીં “તો' શબ્દનું વિશેષ મહત્ત્વ નથી, અહીં સહેજે કાવ્યભાવે
તો' શબ્દ મૂકાયો છે. હકીકતમાં અહીં “જો” “તો જેવી શરતપૂર્ણ કથા નથી પરંતુ આ અવયંભાવી સિદ્ધાંત છે. જો જિજ્ઞાસુ હોય, તો સદ્ગુરુનો યોગ મળે અને સમકિત પ્રગટ થાય, આ નિશ્ચિત સિદ્ધાંત છે. જો–તો એક પ્રકારની વ્યાપ્તિ છે. જો ધૂમાડો છે, તો ત્યાં અગ્નિ છે. જો અગ્નિ નથી, તો ધૂમાડો નથી. તે જ રીતે જો જિજ્ઞાસુ છે, તો સદ્દગુરુનો યોગ અવશ્ય થાય છે અને જો યોગ છે, તો સમકિત રૂપી ફળ અવશ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. ગાથા ખરા અર્થમાં સંદેહનો પરિહાર કરી એક નિશ્ચિત યોગની ઘોષણા કરે છે.
એક સુખદ આશ્ચર્ય – આટલા વિશાળ બ્રહ્માડમાં અને અસંખ્ય યોજનાના વિસ્તારવાળા ચૌદ રજજુ પ્રમાણ લોકમાં જ્યાં અનંત દ્રવ્યો સ્વભાવથી પરિણમન પામે છે અને ગતિશીલ પણ બને છે, જેનું કોઈ નિયામક નથી. વસ્તુ સ્વભાવ જ તેનો નિયામક છે. કેટલાક દર્શનોમાં ઈશ્વરને નિયામક તરીકે સ્થાપિત કર્યા છે પરંતુ આ ઈશ્વર પદાર્થ ઐશ્વર્યરૂપ જ છે. સત્તાવાર રુશ્વરઃ | પદાર્થની પ્રભુતા તે જ ઈશ્વરની સત્તા છે... અસ્તુ. હવે મૂળ વાત પર આવીએ. પરિણમનશીલ અનંત દ્રવ્યો ગતિશીલ હોવાથી પરસ્પર યોગ પણ પામે છે. જેમ જડને જડનો યોગ થાય છે, તેમ
(૧૪૨) -
